محمدرضا عارف

محمدرضا عارف (زاده ۲۷ آذر ۱۳۳۰ در یزد، ایران)[3] سیاستمدار اصلاح‌طلب، مهندس برق، استاد دانشگاه، رئیس بنیاد امید ایرانیان، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام، عضو پیوسته و رئیس گروه علوم مهندسی فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران و رئیس هیئت مدیرهٔ بنیاد باران است.[4] وی همچنین عضو شورای عالی جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران و مشاور عالی رئیس این جمعیت ملی در امور بشردوستانه است.[5] او در دورهٔ دوم ریاست جمهوری سید محمد خاتمی (۱۳۸۰ تا ۱۳۸۴)، معاون اول رئیس‌جمهور بود.[4] او سابقه نمایندگی مردم تهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس و رئیس فراکسیون امید در دهمین دوره مجلس شورای اسلامی،[6] را در کارنامه خود دارد. عارف پس از تحصیل مهندسی برق در دانشگاه‌های تهران و استنفورد، کار خود را با معاونت طرح و توسعه و سپس سرپرستی شرکت مخابرات ایران آغاز کرد. او از سال ۱۹۸۲ تا ۱۹۹۵ استاد دانشگاه صنعتی اصفهان و از آن زمان تاکنون استاد دانشکده مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف بوده‌است. در سال‌های دهه ۱۳۶۰ در سمت‌های معاونت‌های دانشجویی، آموزشی و هماهنگی و قائم مقامی وزارت فرهنگ و آموزش عالی مشغول به کار بود. در ۱۳۷۳ به ریاست دانشگاه تهران منصوب شد.

محمدرضا عارف
عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام
آغاز به کار
۲۵ اسفند ۱۳۸۱
گمارندهسید علی خامنه‌ای
رئیساکبر هاشمی رفسنجانی
سید محمود هاشمی شاهرودی
صادق لاریجانی
نماینده مجلس شورای اسلامی
دوره دهم
مشغول به کار
۸ خرداد ۱۳۹۵ – ۶ خرداد ۱۳۹۹
حوزه انتخاباتیتهران، ری، شمیرانات، اسلامشهر و پردیس
اکثریت۱٬۶۰۸٬۹۲۶ (۴۹٫۵٪)
دومین معاون اول رئیس‌جمهور ایران
مشغول به کار
۲۰ مرداد ۱۳۸۰ – ۲۰ شهریور ۱۳۸۴
رئیس‌جمهورسید محمد خاتمی
پس ازحسن حبیبی
پیش ازپرویز داوودی[1]
معاون رئیس‌جمهور ایران
رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی
مشغول به کار
۲۸ خرداد ۱۳۷۹ – ۴ شهریور ۱۳۸۰
رئیس‌جمهورسید محمد خاتمی
پس ازتشکیل سازمان
پیش ازمحمد ستاری‌فر
وزیر پست، تلگراف و تلفن
مشغول به کار
۲۹ مرداد ۱۳۷۶ – ۲۸ خرداد ۱۳۷۹
رئیس‌جمهورسید محمد خاتمی
پس ازمحمد غرضی
پیش ازنصرالله جهانگرد (سرپرست)
بیست‌ و هفتمین رئیس دانشگاه تهران
مشغول به کار
۲۳ آذر ۱۳۷۳ – ۱۲ شهریور ۱۳۷۶
گمارندهمحمدرضا هاشمی گلپایگانی
پس ازغلامعلی افروز
پیش ازسید منصور خلیلی عراقی
اطلاعات شخصی
زاده۲۷ آذر ۱۳۳۰ ‏(۶۹ سال)
یزد، ایران
حزب سیاسیجبهه مشارکت ایران اسلامی
همسر(ان)حمیده مروج فرشی
فرزندان۳[2]
محل تحصیلدانشگاه تهران
دانشگاه استنفورد
تخصصمهندس برق، استاد دانشگاه
هیئت دولتدولت هفتم
دولت هشتم
دیناسلام، شیعه
امضا
وبگاهوبگاه سیاسی
وبگاه دانشگاهی
پیشینه علمی
رشته(های) فعالیتمهندسی برق (شاخه مخابرات، گرایش شبکه)
پایان‌نامه
استاد راهنماتامس ام. کاور

با انتخاب سید محمد خاتمی به ریاست جمهوری در ۱۳۷۶، عارف به عنوان وزیر پست، تلگراف و تلفن به کابینه راه یافت. در ۱۳۷۹ به عنوان اولین رئیس سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی و معاون رئیس‌جمهور منصوب شد. در دولت دوم سید محمد خاتمی او به عنوان معاون اول وی تا سال ۱۳۸۴ مشغول به کار بود.

او در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲ ایران با شعار معیشت و منزلت و عقلانیت کاندید و تأیید صلاحیت شد، اما پس از یک ماه مبارزه انتخاباتی و پس از دریافت نامه‌ای از سید محمد خاتمی، چهار روز پیش از رأی‌گیری انصراف داد.

عارف در دهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی سرلیست فهرست سی نفرهٔ ائتلاف فراگیر اصلاح طلبان: گام دوم در تهران بود و توانست با کسب ۱٬۶۰۸٬۹۲۶ رأی، در رتبهٔ اول تهران، وارد مجلس دهم شود. در این انتخابات تمام سی کرسی تهران به فهرست اصلاح طلبان به سرلیستی وی رسید. عارف نیز بالاترین آرای تهران و سرتاسر کشور را بدست آورد.

زندگی شخصی

محمدرضا عارف در سال ۱۳۳۰ در خانواده‌ای مذهبی در یزد به دنیا آمد. پدرش حاج‌میرزا احمد عارف از بازاریان سرشناس یزد بوده‌است. عارف از کودکی در ریاضی موفق بود، گفته می‌شود در پنج سالگی به حساب سیاق تسلط داشته و در سال ۱۳۴۸ در مسابقات کشوری ریاضی در رامسر رتبهٔ نخست کشوری را به دست آورده‌است. در کنکور سراسری ریاضی ۱۳۴۹ رتبهٔ دوم کشوری را کسب کرد و در رشته مهندسی برق در دانشکدهٔ فنی دانشگاه تهران مشغول به تحصیل شد. عارف در قبل از انقلاب در زمینهٔ برگزاری جلسات مذهبی در دوران دانشجویی در دانشگاه تهران نقش داشته‌است. وی همچنین در سال ۱۳۵۴ توسط کمیته مشترک ضد خراب‌کاری ساواک دستگیر شده‌است. در سال ۱۳۵۴ با معدل ۳٫۹۱ از ۴ فارغ‌التحصیل گشت. در همین سال با استفاده از بورس تحصیلی دانشگاه صنعتی اصفهان به آمریکا رفت. او طی سال های تحصیل در ایالات متحده در انجمن اسلامی دانش‌جویان آمریکا و کانادا عضو رسمی بوده و فعالیت داشته‌است.[7] در سال ۱۳۵۵ مدرک کارشناسی ارشد و در سال ۱۳۵۹ مدرک دکترای خود را در رشتهٔ برق مخابرات با معدل چهار از چهار به سرپرستی تامس ام. کاور از دانشگاه استنفورد گرفت.[8][9][10][11]

فعالیت‌های علمی

او در تز دکترای خود به بررسی شبکه‌های غیر حلقوی که در فرستنده‌ها لینک‌های قطعی پخش‌کننده بدون هیچ تداخل در گیرنده‌ها دارند پرداخت. چنین شبکه‌هایی شبکه‌های عارف نامیده می‌شوند.[12] زمینه تحقیقاتی وی نظریه اطلاعات و رمزنگاری است[13]. وی همچنین از مؤسسان انجمن رمز ایران بوده‌است.[14]

عارف تألیف یا ارائهٔ بیش از ۳۸۰ مقالهٔ علمی را در کارنامهٔ خود دارد. کتاب سیستم‌های مخابراتی دیجیتال و آنالوگ او در سال ۱۳۶۹ به عنوان کتاب سال انتخاب شد. کتاب‌های سیگنال‌ها و سیستم‌ها و سیگنال‌های تصادفی از دیگر کارهای ترجمهٔ او هستند.[7]

از او مقالات متعددی در ژورنال‌ها و مجلات گوناگون داخلی و خارجی به چاپ رسیده‌است که فهرستی از آن‌ها در صفحهٔ خانگی او در وبگاه دانشکدهٔ برق دانشگاه صنعتی شریف موجود است.[15]

او از ۱۳۶۰ تا ۱۳۷۳ استاد دانشکده برق و کامپیوتر دانشگاه صنعتی اصفهان بود و اکنون استاد گروه برق مخابرات دانشگاه صنعتی شریف است.[16]

خانواده
عارف به همراه همسرش در سی و دومین دوره جشنواره بین‌المللی فیلم فجر

همسر او حمیده مروج متولد سال ۱۳۳۵ در شهرستان یزد می‌باشد. محمدرضا عارف هم از آن نامزدهایی بود که به همراه همسرش برای ثبت نام در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۹۲) در ستاد انتخاباتی وزارت کشور حضور پیدا کرد. حمیده مروج پزشک متخصص پوست و مو است. وی قبل از انقلاب عضو انجمن اسلامی دانشجویان در شیراز بود.[17] او اکنون به عنوان عضو هیئت علمی، دانشیار و عضو هیئت مرکز تحقیقات لیزر دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی فعالیت می‌کند. او به عنوان اولین مبتکر تولید «پوست ترمیمی» در میان متخصصان این رشته زنی نام آشنا است.[18][19] پیش از انقلاب و در زمانی که عارف به عنوان دبیر انجمن اسلامی ایران در آمریکا فعال بوده‌است طی نامه‌ای به انجمنهای ایران می‌خواهد که دختری را برای ازدواج با او معرفی کنند. در پی این نامه حمیده مروج که در آن زمان ۲۱ ساله بوده‌است به او معرفی می‌شود و با هم ازدواج می‌کنند. حاصل ازدواج محمدرضا عارف و حمیده مروج سه فرزند پسر است.[20] در تیر ماه سال ۱۳۹۶ صحبت‌های یکی از فرزندان او به نام حمیدرضا در مورد در مورد تحصیلات دانشگاهی و تاثیر ژنتیک بر روند تحصیلی در شبکه‌های اجتماعی بازخورد وسیعی داشت. او در قسمتی از این مصاحبه اظهار کرده بود که: « ...هر کسی که توانایی داشته و به نقطه ای رسیده، حتما استعدادهایی در وجودش بوده؛ بالاخره تاثیر وراثت وجود دارد، ژن وجود دارد. پدر و مادر من هر دو جزو شاگرد اول‌های کنکور در کشور بودند، مادر من رتبه ۱۵ کنکور داشته؛ این ژن منتقل می‌شود. ما سه برادر، هر سه درس‌هایمان خوب بوده و خوب تحصیل کردیم؛ من خودم بعد از اینکه تحصیلاتم در دانشگاه صنعتی شریف به اتمام رسید، در سال ۸۵ رفتن آمریکا و با رزومه و نمرات خوبم در دانشگاه جرج واشنگتن پذیرش گرفتم و دکترای روابط بین الملل را در دانشگاه فلوریدا خواندم. آنجا نگاه نمی‌کنند که تو پسر چه کسی هستی؟ به رزومه نگاه می‌کنند.»[21]

مسئولیت‌های اولیه

عارف پس از بازگشت به ایران، بین سال‌های ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۰ معاونت و از ۱۳۶۱ تا ۱۳۶۲ سرپرستی شرکت مخابرات ایران را عهده‌دار بود. در همین سال‌ها وی معاونت آموزش و معاونت دانشجویی وزارت فرهنگ و آموزش عالی را نیز بر عهده داشته‌است.[22] [23] او بین سال‌های ۱۳۶۹ تا ۱۳۷۶ به عنوان مشاور آموزشی و قائم مقام وزیر در هیئت‌های ممیزه فعالیت می‌کرد.[22] [4]

ریاست دانشگاه تهران

در ۲۳ آذر ۱۳۷۳، محمدرضا هاشمی گلپایگانی وزیر فرهنگ و آموزش عالیِ دولت دوم اکبر هاشمی رفسنجانی، عارف را پس از بیش از یک دهه فعالیت در وزرات فرهنگ به ریاست دانشگاه تهران منصوب کرد.[24]

مرتضی سرسنگی، مشاور رئیس و مدیر کل روابط عمومی دانشگاه تهران در هنگام ریاست عارف در مورد دوران او در این دانشگاه گفته‌است:

...در حوزه فعالیت‌های دانشجویی، این فعالیت‌ها از رشد کمی و کیفی خوبی برخوردار شد. نکته مهم در این زمینه آن بود که به نظرم همه تشکل‌های سیاسی دریافته بودند که رئیس دانشگاه حاضر نیست تحت هر فشاری از بیرون یا داخل، نقش تشکل‌های اسلامی را کم‌رنگ کرده و از دانشگاه، به بهانه ساکت‌شدن، سیاست‌زدایی کند.

[25]

سرسنگی همچنین گفته که عارف با درخواست برخی گروه‌هایی که خواهان جلوگیری از تدریس عبدالکریم سروش در دانشگاه تهران بودند، مخالفت کرده‌است.[26]

در دولت محمد خاتمی
عارف (نفر دوم از چپ) در حال اقامه نماز به همراه دیگر اعضای دولت هفتم در دیدار با سید علی خامنه‌ای، شهریور ۱۳۷۹

پس از پیروزی سید محمد خاتمی در انتخابات دوم خرداد ۷۶، وی مشغول تشکیل کابینه‌اش شد. خاتمی، عارف را برای تصدی یکی از وزراتخانه‌های فرهنگ و آموزش عالیِ یا پست، تلگراف و تلفن درنظر داشت.[27] در نهایت تصمیم بر این شد که عارف نامزد وزارت پست، تلگراف و تلفن شود. در ۲۹ مرداد ۱۳۷۶، حدود دو هفته پس از مراسم تحلیف خاتمی، مجلس پنجم با ۲۴۶ رای موافق از کل ۲۹۰ نماینده به عارف رای اعتماد داد.[28] حدود یک سال مانده به پایان کار دولت هفتم در مرداد سال ۱۳۷۹ و پس از تصمیم دولت برای ادغام سازمان برنامه و بودجه با سازمان اداری و استخدامی کشور برای ایجاد سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، عارف از مقام وزارت پست استعفا کرده و با حکم رئیس‌جمهور اولین رئیس این سازمان شد.[22] [4]

عارف در مقام معاون اول رئیس‌جمهور در دیدار هیئت دولت هشتم با رهبر جمهوری اسلامی در آبان ۱۳۸۳

پس از پیروزی مجدد خاتمی در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۰ و خودداری حسن حبیبی معاون اول رئیس جمهور از زمان ایجاد منصب در دو دولت رفسنجانی و دولت اول خاتمی از پذیرش دوباره این مقام، محمد خاتمی، عارف را به عنوان دومین معاون اول رئیس‌جمهور در تاریخ ایران منصوب کرد. او در تمامی مدت حضور دولت هشتم در پاستور، این مقام را در اختیار داشت.[22] [4]

انتخابات دوره هشتم مجلس شورای اسلامی
از راست: عارف، خاتمی و غلامعلی حداد عادل رئیس وقت مجلس شورای اسلامی در مرداد ۱۳۸۳

محمدرضا عارف در انتخابات مجلس شورای اسلامی ۱۳۸۶ در اعتراض به رد صلاحیت اصلاح طلبان از ادامه رقابت انصراف داد، در آن انتخابات از وی به عنوان نفر اول فهرست انتخاباتی ائتلاف اصلاح طلبان نام برده می‌شد.[29]

انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۲
نوشتار اصلی: محمدرضا عارف در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۹۲)

عارف پیش‌تر اعلام کرده بود در صورت کاندید شدن خاتمی یا هاشمی، کاندید نخواهد شد[30] ولی سرانجام با اعلام قبلی، در روز چهارم ثبت نام کاندیدهای ریاست جمهوری با حضور در ستاد انتخابات وزارت کشور با شعار «معیشت، منزلت و عقلانیت» ثبت نام خود را قطعی کرد.[31] شعار انتخاباتی دیگر او «زندگی آبرومندانه و شرافتمندانه در سایه کشورداری خردمندانه» بود.[32] وی جزء ۸ نفری بود که برای یازدهمین دوره ریاست جمهوری، از سوی شورای نگهبان تأیید صلاحیت شد.[33]

همایش انتخاباتی عارف در شیراز، ۲۰ خرداد ۱۳۹۲

صادق زیباکلام در مورد اعلام کاندیداتوری محمدرضا عارف گفت که او حد نهایی پذیرش اصولگرایان است و اگر روزی اصولگرایان مجبور شوند شخصی اصلاح‌طلب را به عنوان رئیس‌جمهور انتخاب کنند حد نهایی‌اش عارف خواهد بود و به غیر از عارف حاضر نیستند هیچ نامزد اصلاح‌طلبی را بپذیرند. زیباکلام همچنین پیش‌بینی کرده بود که در صورت عدم حمایت اصلاح‌طلبان از او و در صورتی که به عنوان یک شخص وارد انتخابات شود حتی از ولایتی و حدادعادل (با سقف رأی‌های پنج میلیون) هم کمتر رأی خواهد آورد و سقف رأی او به عنوان نامزد مستقل به دو میلیون رأی نیز نخواهد رسید.[22]

در اواخر سال ۱۳۹۱ جعفر توفیقی—وزیر علوم دولت اصلاحات—به عنوان رئیس ستاد انتخاباتی محمدرضا عارف منصوب[34] و حسن رسولی—از اعضای هیئت‌مدیرهٔ بنیاد باران— به عنوان سخنگوی ستاد انتخابات عارف برگزیده شد.[35] عارف اعلام کرد که رنگ سفید را به عنوان رنگ انتخاباتی خود برگزیده است.[36] ستاد انتخاباتی عارف با تأکید بر محوریت اصول اخلاقی در جریان انتخابات منشوری را در ده بند با عنوان منشور اخلاق انتخاباتی منتشر کرد که تأکید آن بر ضرورت رفتار در چارچوب قانون و گفتار صادقانه و تصمیم‌گیری بر مبنای عقلانیت بود.[37]

همایش حامیان محمد رضا عارف در خانه والیبال تهران، کارزار انتخاباتی او برخلاف حسن روحانی و محسن رضایی رنگ رسمی‌ای را انتخاب نکرده بود[38]

عارف حل گرانی و بحث اشتغال را اولویت اصلی خود اعلام کرد[39] و در مورد برنامه‌هایش گفت که برای رشد کشور برنامهٔ جامعی دارد که در فاز اول مهار تورم است و در این کار دولت دخالت می‌کند تا تورم کنترل شود. او برقراری انضباط مالی و جذب سرمایه را از برنامه‌های دیگرش عنوان کرد.[8] وی همچنین احیای سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی را از اصلی‌ترین برنامه‌های کاری خود ذکر کرد و گفت توجه به توسعه گردشگری را در اولویت قرار خواهد داد و وعده داد که سالانه ۱ میلیون شغل ایجاد کند که ۲۰۰هزار شغل آن از محل توسعه گردشگری باشد.[30]

انصراف از انتخابات

سایت اینترنتی عارف در نیمه شب بیست خرداد انصراف او را با موضع «تمکین از اجماع» با محوریت خاتمی از کاندیداتوری ریاست جمهوری اعلام کرد.[40] در اطلاعیه وبگاه او نوشته شد که غروب دوشنبه نامه‌ای را از محمد خاتمی، رئیس‌جمهوری پیشین دریافت کرده و «ایشان طی این نامه در مقام رهبری اصلاحات، ادامه حضورم را در صحنه انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری مصلحت ندانسته‌اند»[41] آقای عارف در ادامه نوشته‌است: «با عنایت به نظر صریح خاتمی و تجارب انتخابات دو دوره گذشته ریاست جمهوری، انصراف خود را از ادامه رقابت‌های انتخاباتی اعلام می‌دارم.»[41] سخنگوی او اعلام کرد عارف به نفع هیچ نامزدی کنار نرفته و ستادهای او به کار خود پایان دادند.[42][43]

عارف در حال انداختن رای خود به صندوق در حسینیه ارشاد، ۲۴ خرداد ۱۳۹۲

او هنگام دادن رأی خود، اعلام کرد که به نفع حسن روحانی کنار کشیده‌است.[44] این انصراف عملاً راه برای پیروزی حسن روحانی فراهم ساخت.[45]

علی عسگری، معاون پارلمانی مرکز تحقیقات استراتژیک مجمع تشخیص مصلحت نظام در خصوص انگیزه اصلی درخواست خاتمی از عارف این‌گونه شرح می‌دهد:[46]

آقای خاتمی در نامه‌ای به آقای ناطق پیشنهاد کرد که ۳ نفر از طرف آقای روحانی و ۳ نفر از طرف آقای عارف معرفی شوند و چند نفر هم مرضی‌الطرفین باشند و این شورا تصمیم بگیرند. بعد آقای ناطق در جلسه‌ای (مراسم عروسی نوه شهید صدوقی) به آقای خاتمی گفته بود فرصتی برای تشکیل این چنین شورایی وجود ندارد و گفته بود که مگر غیر از این است که آقای عارف گفته که «اگر آقای خاتمی به من بگویند، من کنار می‌روم» این موضوع را مکتوب کنید؛ بنابراین آقای ناطق نقش اثرگذاری داشت که آن نامه را آقای خاتمی بنویسد.

سایت پویش[47] در این انتخابات به عنوان رسانه جوانان حامی عارف، مواضع او را پوشش می‌داد.

حسن روحانی، در دیداری که به مناسبت نوروز ۱۳۹۴ با عارف داشت، از حمایت‌هایی که عارف از وی به‌عمل آورده بود، تشکر کرد.[48]

رد پیشنهاد وزارت دولت یازدهم

پس از پیروزی حسن روحانی در یازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری، وی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات را به محمدرضا عارف پیشنهاد کرد، اما عارف هیچ‌یک را نپذیرفت.[49][50] حسن رسولی، سخنگوی انتخاباتی عارف، در این خصوص، چنین اظهارنظر کرد:[51]

... در عرف اداری نیز پسندیده نیست وقتی کسی نفر دوم یک دولت است، مسئولیت یک وزارتخانه را برعهده گیرد. مانند این است که یک دولت اصولگرا روی کار بیاید و به آقای احمدی‌نژاد که ۸ سال رئیس‌جمهور بوده، پیشنهاد وزارت راه و شهرسازی را بدهد. اگرچه اشکالی ندارد، ولی عرف آن را نمی‌پذیرد.

مجلس شورای اسلامی
نمایندگان اصلاح‌طلب مجلس دهم، در تهران تمام ۳۰ نفر نماینده برگزیده‌شده از فهرست امید به رهبری عارف بودند؛ با پیروزی این لیست در حوزه‌های دیگر انتخاباتی، اصلاح‌طلبان و اعتدالگرایان اکثریت مجلس دهم را بدست آوردند

عارف مدتی بعد از انتخابات ریاست جمهوری، اعلام کرد که نامزد نمایندگی مجلس دهم خواهد شد.[52] او روز سه‌شنبه اول دی ۱۳۹۴ به همراه همسرش با حضور در وزارت کشور، ثبت‌نام کرد.[53]

در دهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی، محمدرضا عارف، سرلیست فهرست سی نفرهٔ ائتلاف فراگیر اصلاح طلبان: گام دوم در تهران بود و توانست با کسب ۱٬۶۰۸٬۹۲۶ رأی، در رتبهٔ اول تهران، وارد مجلس دهم شود. در این انتخابات تمام سی کرسی تهران به فهرست اصلاح طلبان به سرلیستی وی رسید. عارف نیز بالاترین آرای تهران و سرتاسر کشور را بدست آورد.[6][54][55][56][57][58]

با آغاز بکار مجلس دهم، محمدرضا عارف برای انتخابات هیئت رئیسه مجلس به عنوان نامزد ریاست موقت با علی لاریجانی رقابت کرد اما با کسب ۱۰۳ رأی در برابر ۱۷۳ رأی لاریجانی از مجموع ۲۷۹ رأی نتوانست به ریاست دست یابد.[59]

وی بابت سکوت و انفعال خود طی بخش زیادی از دوران حضورش در مجلس بخصوص در طی اعتراضات دی ۹۶ و آبان ۹۸ تحت شرایطی که رهبری نمایندگان اصلاحات را نیز بر عهده داشت مورد انتقادات زیادی قرار گرفت.[60] او درمورد این انتقادات پس از پایان دوره نمایندگی و حدود دو ماه مانده به انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ اینگونه پاسخ داد:

...کجا سکوت کرده‌ام؟ ...یک اتفاق مهم را بگویند که ما پیگیری نکرده باشیم. ...برای نمونه مادرانی که همسران خارجی داشتند نمی توانستند برای فرزندان خود شناسنامه بگیرند. این مسأله مطالبه ای به درازای دو- سه دهه بود که حل شد.

...در مورد مسائل آبان ۹۸ و افزایش قیمت بنزین، فراکسیون امید طرحی سه فوریتی داشت البته هیچکس در کشور مخالف اصلاح قیمت نبود اما گاهی چگونگی یک اقدام مهم تر از خود اقدام است. جلسه سران قوا و رهنمودی که رهبر معظم انقلاب دادند باعث شد تا طرح سه فوریتی اصلاح قیمت بنزین کنار گذاشته شود.

[61]

ریاست کمیسیون آموزش و تحقیقات
عارف در لباس سپاه پاسداران، در محکومیت قرار گرفتن سپاه در فهرست گروه‌های تروریستی دولت ایالات متحدهٔ آمریکا

محمدرضا عارف در سومین سال مجلس دهم به عنوان رئیس کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس انتخاب گردیده و جای محمدمهدی زاهدی را گرفت.[62] عارف تنها یک سال در این سمت بود و در چهارمین سال مجلس دهم، مجدداً جای خود را به زاهدی داد.

عدم ثبت نام در انتخابات مجلس یازدهم

عارف در یازدهمین دوره انتخابات مجلس شورای اسلامی ثبت نام نکرد.[63]

سمت‌های دیگر
عارف در کنار سید مصطفی میرسلیم و غلامعلی حداد عادل در جلسه مجمع تشخیص مصلحت نظام، عارف از اسفند ۱۳۸۱ عضو این مجمع بوده‌است

او هم‌اکنون علاوه بر داشتن سمت استادی در دانشکدهٔ برق دانشگاه صنعتی شریف، با حکم سید علی خامنه‌ای عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی، عضو پیوستهٔ فرهنگستان علوم جمهوری اسلامی ایران[64] و از ۲۵ اسفند ۱۳۸۱ عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام بوده‌است.[22] عارف همچنین رئیس هیئت مدیرهٔ بنیاد باران و یکی از اعضای اصلی بنیان‌گذار حزب مشارکت است.

دیدگاه‌های سیاسی
عارف در کنار اکبر هاشمی رفسنجانی، در جشن پیروزی لیست امید چند روز پس از انتخابات مجلس شورای اسلامی و مجلس خبرگان رهبری در اسفند ۱۳۹۴

عارف با دیدگاه‌های سید محمد خاتمی موافق است و خود را اصلاح‌طلب معرفی می‌کند. او در گفت‌گو با هفته‌نامهٔ مثلث گفته‌است: «در کل تفکر اصلاح‌طلبی را قبول دارم که آقای خاتمی آن را نمایندگی می‌کرد و منجر به دوم خرداد ۷۶ شد. اصلاح‌طلبی در داخل نظام و برای پاسداری از ارزش‌ها و آرمان‌ها و اجرای کامل قانون اساسی است.» او همچنین خود را معتقد به خطوط قرمز معرفی می‌کند و می‌گوید باید در برخی موارد اجرایی در چارچوب نظام کوتاه آمد و در عین حال گفته‌است در صورت مورد قبول واقع شدن برنامه‌هایش از سوی مردم به هیچ احدی اجازهٔ عبور از خطوط قرمزش را نخواهد داد.[22]

عارف در سال ۱۳۸۷ در مصاحبه با هفته‌نامه شهروند امروز، گفت «نمی‌خواهم کسی من را با رو در بایستی تأیید کند. نمی‌خواهم جریان اصلاح طلب را وادار به تصمیمی بکنم… با ذی نفوذان و بزرگان جریان اصلاح طلب مذاکره می‌کنم و … آن وقت تصمیم نهایی را می‌گیرم. هر نظامی افرادی را در آب نمک می‌خواباند تا در شرایط لازم از آن‌ها استفاده کند، فکر می‌کنم من یکی از آن افراد هستم که در آب نمک خوابیده‌ام. به همین خاطر الان احساس تکلیف می‌کنم و می‌آیم.»[65]

او نگاه اصلاح‌طلبی را میانه‌روی و اعتدال می‌داند و می‌گوید در منش اصلاح طلبان و شخصیت‌هایی همچون آقای خاتمی رودررویی با نظام هیچ‌گاه وجود نداشته‌است.[22]

علوم انسانی

عارف از نگاه‌های تنگ‌نظرانه به مقولهٔ علوم انسانی انتقاد می‌کند: «نمی‌شود به صورت دستوری به دنبال اسلامی کردن علوم انسانی بود باید کار تحقیقاتی مستمر با همکاری استادان برجسته حوزه و دانشگاه بر روی آن صورت بگیرد.»[22]

دانشگاه‌ها و جنبش دانشجویی

عارف در مورد دانشجویان گفته‌است که برای اینکه دانشجو به پرسشگری برسد بهتر است از پرخاشگری شروع کند و از مسئولان دانشگاهی می‌خواهد تحمل پرخاش دانشجویان را داشته باشند. در عین حال بیان می‌کند که برای رسیدن جنبش دانشجویی به جایگاه واقعی خودش دانشجویان نیز باید آمادگی پرداخت هزینه را داشته باشند.[22]

عارف در جمع هستهٔ مرکزی پویش امید از برخوردهای حذفی با دانشجویان گلایه کرد و گفت اگر بخواهیم روند نامطلوب فعلی متوقف شود راهی جز اصلاحات نداریم.[66]

وی با تفکیک جنسیتی در دانشگاه‌ها به جد مخالف است و می‌گوید: «باورم این است که دانشجو به سنی رسیده که خیر و شر خود را تشخیص دهد و از دیدگاه من دانشگاه سالم‌ترین بخش جامعه است.» او وعده داده‌است که برای همیشه مسئلهٔ دانشجویان ستاره‌دار را حل خواهد کرد.[30]

حوزه‌های علمیه
در دیداری با لطف‌الله صافی گلپایگانی در دی ماه ۱۳۹۵

عارف دربارهٔ حوزه‌های علمیه عنوان کرده‌است که حوزه‌های علمیه حیات خود را وامدار جامعه دینداران است و «بقا و بالندگی حوزه‌های علمیه در حفظ همین هویت مدنی است». او می‌گوید تبدیل‌شدن حوزه‌های علمیه به بخشی از اجزای نظام به کارآمدی نهاد روحانیت ضربه وارد می‌کند و باعث می‌شود حوزه‌ها سرمایه‌های مدنی خود را که در طی قرن‌ها به دست آمده‌است از دست بدهند. با این وجود تأکید می‌کند که استقلال حوزه‌های علمیه به معنای تعامل نداشتن با حاکمیت نیست.[67]

زندانیان سیاسی

او در مورد حصر زندانیان سیاسی گفته‌است که حل بسیاری از مشکلات وابسته به انتخابات پرشور و مشارکت همگان است و امیدوار است که مسئولان زمینهٔ این مشارکت را فراهم کنند و می‌گوید اگر در قدرت باشیم می‌توانیم زمینه رفع حصر و آزادی زندانیان را فراهم کنیم.[22]

عارف در زمستان ۱۳۹۲ در جمع دانشجویان دانشگاه تهران گفت:[68] «رهبر معظم انقلاب هیچوقت آقایان موسوی و کروبی را به عنوان سران فتنه نام نبرده‌اند و رأس فتنه را متوجه برخی کشورهای خارجی و معاند دانسته‌اند. هر کسی با توجه به دیدگاه و گرایش سیاسی که دارد می‌خواهد برای آقای موسوی و کروبی حکم صادر کند که این کار درستی نیست.»

دولت احمدی‌نژاد

عارف در مورد عملکرد دولت نهم گفته‌است که این جریان توان ادارهٔ کشور را نداشته و متولیان اجرایی آن ضعیف عمل کرده‌اند. او در مورد علت همکاری‌نکردن با دولت پس از اصلاحات بیان می‌کند که به کار جمعی معتقد است و با شناختی که از روحیه حاکم بر دولت داشته، استفاده از خرد جمعی را ناممکن می‌دیده‌است و به همین سبب حاضر به همکاری نشده‌است. عارف صدور چندین قطعنامه در هشت سال پس از اصلاحات را یکی از نشانه‌های استفاده‌نکردن از خرد جمعی برمی‌شمرد.[22]

جریان انحراف

وی در مورد جریان انحراف گفته‌است: «جریان انحراف جریان موهومی است که توسط اصولگرایان با هدف فرار به جلو و فرافکنی مسئولیت‌های اساسی این جریان در مقابل افکار عمومی مطرح شده‌است. اصولگرایان با حذف کامل اصلاح‌طلبان نوید حاکمیت یکدست و افزایش خدمتگزاری به مردم را وعده داده بودند.»[22]

انتخابات سال ۸۸ و اتفاقات پس از آن

او در مورد انتخابات سال ۸۸ می‌گوید: در انتخابات سال ۸۸ تنها می‌توان از «تخلف» انتخاباتی سخن گفت و نه «تقلب» انتخاباتی.[69] او گفته‌است که باید در این مورد تحلیل دقیقی صورت گیرد و ریشه‌های آن قبل و بعد از انتخابات و همچنین سهم همه افراد در آن مشخص شود و اظهار امیدواری کرده‌است که «در آینده فضای لازم برای امکان بحث در این زمینه در دانشگاه‌ها وجود داشته باشد تا از وقوع مجدد آن جلوگیری شود.»[36]

حصر میرحسین موسوی و مهدی کروبی
 محمدرضا عارف توئیتر
@ir_aref

نقش و سهم آقایان موسوی و کروبی در انقلاب غیر قابل انکار است.هر دوی این عزیزان یک عقبه قوی در انقلاب دارند.امیدوارم هر چه زودتر مساله حصر که باعث چالش هایی درون خانواده انقلاب شده حل شود.

۲۷ فوریه ۲۰۱۸[70]

وی پس از انتخابات ریاست جمهوری یازدهم و پیروزی حسن روحانی ابراز امیدواری کرد تا با همکاری رئیس‌جمهور منتخب با نهادهای مربوط به میر حسین موسوی، مهدی کروبی و زهرا رهنورد رفع حصر شوند. او همچنین در دوران نمایندگی مجلس در اسفند ۹۶ در توییت و مصاحبه‌ای اذعان داشت که اقداماتی توسط فراکسیون امید برای رفع حصر در جریان است و او به روند کار خوشبین است.[71] البته تا پایان کار عارف و مجلس دهم در خرداد ۹۹ این مسئله عملی نشد.

اسرائیل

عارف در مورد اسرائیل گفته‌است که «ما کشوری به نام اسراییل نمی‌شناسیم و از آن به عنوان رژیم اشغالگر قدس یاد می‌کنیم.»[30]

رابطه با آمریکا

عارف در مورد رابطه با آمریکا گفته‌است: «من حل مشکلات را در ایجاد رابطه با آمریکا نمی‌دانم بلکه باید در داخل کشور خودمان، مشکلات را حل کنیم.» و در عین حال گفته: «من اهل تعامل و مذاکره در چارچوب منافع ملی هستم و به جای چالش، به دنبال سازش خواهم بود تا همه مردم در فضای آرام و صمیمی زندگی کنیم.»<ref name="bbc"/

تاریخچه انتخاباتی
سالانتخاباتآرا٪رتبهنتیجه
۱۳۸۶مجلس شورای اسلامی – کناره‌گیری
۱۳۹۲ریاست جمهوری ایران – کناره‌گیری
۱۳۹۴مجلس شورای اسلامی۱٬۶۰۸٬۹۲۶۴۹٫۵نخست پیروزی

جستارهای وابسته

پانویس
  1. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۸ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱ آوریل ۲۰۱۴.
  2. "پسر الیاس نادران چگونه مجوز تهیه کنندگی فیلم «شاه کش» را گرفت؟". iCinema - آی سینما؛ اخبار سینمای ایران و جهان. Retrieved 29 December 2019.
  3. «دکتر عارف». سایت مجمع تشخیص مصلحت نظام. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ مه ۲۰۰۶. دریافت‌شده در ۲۶ اردیبهشت ۱۳۸۷.
  4. «روایت تقویمی از زندگی‌نامه محمدرضا عارف». مردمک. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ دسامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۶ اردیبهشت ۱۳۸۷.
  5. «عارف پست گرفت». انتخاب. دریافت‌شده در ۱۹ آبان ۱۳۹۲.
  6. «تغییر 70 درصدی ترکیب فعلی مجلس شورای اسلامی». پرس تی وی.
  7. «عارف ثبت‌نام کرد». خبرگزاری فارس. ۲۰/۰۲/۹۲. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  8. «مهار تورم، انضباط مالی، ایجاد اشتغال». روزنامه بهار. ۲۱/۰۲/۹۲. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  9. «وزیران بعد از انقلاب (وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات)». سایت وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ دسامبر ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۲۶ اردیبهشت ۱۳۸۷.
  10. «Information flow in relay networks». Stanford University. دریافت‌شده در ۲۲ مه ۲۰۱۳.
  11. Mohammad R. Aref (نوامبر ۱۹۸۰). «Information flow in relay networks» (PDF). Department of Statistics at Stanford University.
  12. Niranjan Ratnakar and Gerhard Kramer. «On the Separation of Channel and Network Coding in Aref Networks» (PDF). IFP Group at the University of Illinois. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۱۲ ژوئن ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۲ مه ۲۰۱۳. کاراکتر line feed character در |نویسنده= در موقعیت 9 (کمک)
  13. "Mohammad Reza Aref 's Home Page". Department of Electrical Engineering at Sharif University of Technology. Retrieved 11 June 2013.
  14. «اعضای مؤسس انجمن». وبگاه انجمن رمز ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ اوت ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۸-۰۶.
  15. «Mohammad Reza Aref 's Home Page». Department of Electrical Engineering at Sharif University of Technology. دریافت‌شده در ۲۲ مه ۲۰۱۳.
  16. http://ee.sharif.edu/~aref/
  17. «همسر دکتر عارف: کفش و لباس ایشان را من خرید می‌کنم». خبرآنلاین. ۱۶ بهمن ۱۳۸۷.
  18. «چگونه از پوستمان نگهداری کنیم؟». پورتال مناظره و گفتگو. ۹۱/۶/۱۳. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  19. «همسران نامزدها به چه کاری مشغول هستند؟». Fars News. ۱۹/۰۳/۹۲. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  20. «همسرانی‌که برای‌پیروزی نامزدهای انتخابات می‌جنگند». مجله مهر. ۱۷ اردیبهشت ۱۳۹۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ آوریل ۲۰۱۴.
  21. «پسر عارف: پدر و مادرم رتبه یک کنکور بودند، توانایی هایم از دو تا ژن خوب آمده / فیلترشکن و ماهواره نداریم/ رای عارف بیشتر از روحانی بود». عصر ایران. ۳۱ تير ۱۳۹۶. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  22. «محمدرضا عارف کیست و چگونه می‌اندیشد؟». بولتن نیوز. ۱۶ اسفند ۱۳۹۱.
  23. «Mohammad Reza Aref 's Home Page». Sharif University of Technology. پارامتر |پیوند= ناموجود یا خالی (کمک); پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)
  24. «انتصاب دکتر محمدرضا عارف به ریاست دانشگاه تهران (۱۳۷۳)». وبسایت رسمی دانشگاه تهران.
  25. «روایتی از تحولات دانشگاه تهران در زمان ریاست عارف». ایسنا. ۸ آبان ۱۳۹۸.
  26. «روایتی از تحولات دانشگاه تهران در زمان ریاست عارف». ایسنا. ۸ آبان ۱۳۹۸.
  27. «روایتی از تحولات دانشگاه تهران در زمان ریاست عارف». ایسنا. ۸ آبان ۱۳۹۸.
  28. رای اعتماد مجلسی‌ها به ۱۰ کابینه پیشین خبرگزاری تابناک
  29. اکبر منتجبی (۲۲ اردیبهشت ۱۳۸۷). «محمدرضا عارف از حضور در انتخابات انصراف داد». هفته نامه شهروند امروز. سایت بی‌بی‌سی فارسی. ص. صفحه ۴۱. دریافت‌شده در ۲۶ اردیبهشت ۱۳۸۷. از |مقاله= صرف‌نظر شد (کمک)
  30. «به جد با تفکیک جنسیتی دانشگاه‌ها مخالفم». خبرگزاری دانشجویان ایران - استان کرمانشاه. ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲.
  31. «پایان روز چهارم نام‌نویسی کاندیداهای ریاست‌جمهوری». تابناک. ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۲.
  32. «محمدرضا عارف برای ثبت نام وارد وزرات کشور شد». خبرگزاری مهر. ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۲.
  33. «اسامی ۸ تن از تأیید صلاحیت شدگان انتخابات ریاست جمهوری». ایلنا. ۱۳۹۲–۰۲–۳۱. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  34. «حضور محمدرضا عارف در انتخابات ریاست‌جمهوری قطعی شد». بهار. ۲۸/۱۲/۹۱. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  35. «کناره‌گیری عارف به نفع هاشمی به بعد از اعلام نظر شورای نگهبان موکول شد». ایسنا. ۲۲ اردیبهشت ۱۳۹۲.
  36. «محمدرضا عارف برای نامزدی انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کرد». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۲.
  37. «تهیه منشور اخلاق انتخاباتی از سوی ستاد انتخاباتی عارف». Iranian Students' News Agency - ISNA. ۲۶ فروردین ۱۳۹۲.
  38. «کاندیداهای انتخابات 96 چه رنگ و نمادی را برای خود انتخاب کرده‌اند؟!». تابناک.
  39. «عارف: فردا ثبت‌نام می‌کنم». عصر ایران. ۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲.
  40. محمدرضا عارف. «اعلام انصراف دکتر محمد رضا عارف از کاندیداتوری در انتخابات ریاست جمهوری». ۲۰ خرداد، ۱۳۹۲.
  41. «محمدرضا عارف از نامزدی ریاست جمهوری ایران انصراف داد». بی‌بی‌سی. ۱۰ ژوئن ۲۰۱۳.
  42. «اطلاعیه دفتر عارف در پی انتشار برخی اخبار انتخاباتی». draref.ir. ۲۲ خرداد، ۱۳۹۲. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  43. «سید حسن رسولی». draref.ir. ۲۲ خرداد، ۱۳۹۲. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  44. محمدرضا عارف: من به نفع روحانی از انتخابات کنار رفتم، العربیه فارسی
  45. «گوشه‌هایی از زندگی سیاسی حسن روحانی، هفتمین رئیس‌جمهور ایران». دویچه وله. ۱۵ ژوئن ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۰۶/۱۵/۲۰۱۳. تاریخ وارد شده در |بازبینی= را بررسی کنید (کمک)
  46. از زعامت راست سنتی تا هدایت اصلاح طلبان/ آیا ، دوباره اصولگرایان را خلع سلاح می‌کند؟ خبرگزاری فردا
  47. حمایت سایت پویش در انتخابات 24 خرداد از عارف بایگانی‌شده در ۸ ژوئیه ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine پویش
  48. جزئیات دیدار عارف و روحانی در پاستور صراط نیوز
  49. «عارف: روحانی پیشنهاد وزارت کرد». انتخاب. ۲۷ اسفند ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۲۷ اسفند ۱۳۹۲.
  50. «نظر صادق زیباکلام دربارهٔ کابینه روحانی». الف. ۱۴ مرداد ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۱۴ مرداد ۱۳۹۲.
  51. ۲ پستی که روحانی برای عارف در نظر گرفته‌بود روزنامه دنیای اقتصاد
  52. محمدرضا عارف: نامزد انتخابات مجلس خواهم شد
  53. چهارمین روز ثبت نام انتخابات مجلس؛از محمدرضا عارف تا چهره‌های احمدی نژادی ثبت نام کردند
  54. «لیست اصلاح‌طلبان نهایی شد +اسامی». انتخاب.
  55. «لیست اصلاح طلبان برای انتخابات مجلس در تهران (+توضیحات)». انصاف.
  56. «لیست انتخاباتی حزب اعتدال و توسعه منتشر شد+ اسامی». ائتلاف.
  57. «اسامی نهایی کاندیدای «ائتلاف ۹۲- گام دوم» در سراسر کشور اعلام شد». گام دوم. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ آوریل ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲ مارس ۲۰۱۶.
  58. «آرای ۱۰۲۱ داوطلب انتخابات مجلس دهم در تهران +جدول». مشرق.
  59. «لاریجانی رئیس موقت مجلس شد». رادیوزمانه. ۹ خرداد ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۲۹ مه ۲۰۱۶.
  60. «دردسرهای «استراتژی سکوت» عارف برای اصلاح‌طلبان مجلس». اقتصاد نیوز. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۶.
  61. «محمدرضا عارف: کجا سکوت کرده ام؟». همشهری آنلاین. ۲۳ فروردین ۱۴۰۰.
  63. «کدام نمایندگان شاخص مجلس دهم در انتخابات ثبت‌نام نکردند؟». فارس.
  64. «دو استاد شریفی عضو پیوسته فرهنگستان علوم شدند». وبگاه رسمی دانشگاه صنعتی شریف. ۱۲ آذر ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ ژوئن ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۵ آذر ۱۳۸۷.
  65. «عارف: نظام من را در آب نمک خوابانده». تابناک. ۲۲ اردیبهشت ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ آوریل ۲۰۱۴.
  66. «مردم فردی را انتخاب کنند که قرابت نزدیک‌تری با گفتمان اصلاح‌طلبی دارد». وبگاه رسمی محمد رضا عارف. ۲۴ اردیبهشت ۱۳۹۲.
  67. «عارف: حوزه علمیه نباید با حل شدن در حکومت، سرمایه‌های مدنی خود را از دست بدهد». ایسنا. ۱ اردیبهشت ۱۳۹۲.
  68. عارف: بحث تقلب درانتخابات بایددر دادگاه مشخص شود خبرآنلاین
  69. «نام‌نویسی محمدرضا عارف، نماینده مستقل اصلاح‌طلب در انتخابات». دویچه وله فارسی. ۱۰ مه ۲۰۱۳.
  70. «توییتر رسمی محمدرضا عارف». Twitter.
  71. «نقش و سهم آقایان کروبی و موسوی در انقلاب غیرقابل انکار است/باید زودتر رفع حصر صورت پذیرد». پایگاه خبری تحلیلی یزدیان. ۸ اسفند ۱۳۹۶.

پیوند به بیرون
پیشین:
حسن حبیبی		 معاون اول رئیس‌جمهور اسلامی ایران
۱۳۸۴–۱۳۸۰		 پسین:
پرویز داوودی
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.