اعتراضات آبان ۱۳۹۸ ایران

اعتراضات ۱۳۹۸ ایران
اعتراضات ۱۳۹۸ ایران
تاریخ	۲۴ آبان ۱۳۹۸ (شروع اعتراضات)
مکان	در ۲۹ استان و ۱۰۴ شهر و ۷۱۹ جای کشور.[1] آبادان; اراک; ارومیه; اصفهان; امیدیه; اهواز; ایلام; بابل; بجنورد; بروجرد; بم; بوشهر; بوکان; بهبهان; بیرجند; پردیس; پرند (تهران); پلدختر; تبریز; تهران; جوانرود; جیرفت; خرم‌آباد; خرمشهر; دزفول; دهدشت; رشت; زنجان; ساری; سبزوار; سنندج; سیرجان; شیراز; شاهین‌شهر; شهر قدس; شهرستان شهریار; فولادشهر; قائم‌شهر; قرچک; قزوین; قم; قوچان; کازرون; کرج; کرمان; کرمانشاه; کهنوج; گچساران; گرگان; لیکک; ماهشهر; مسجدسلیمان; مریوان; مشهد; نیشابور; نورآباد; ورامین; یاسوج; یزد; اسلامشهر•فردیس;
علت‌ها	افزایش قیمت سوخت; مشکلات اقتصادی; استبداد دینی و سیاسی[2]; مخالفت با حسن روحانی و سید علی خامنه‌ای; مخالفت با جمهوری اسلامی; مخالفت با دخالت حکومت اسلامی ایران در درگیری‌های منطقه‌ای (خاورمیانه);
هدف‌ها	ثبات اقتصادی و اجتماعی; محاکمه مسئولان فاسد حکومتی; برکناری سید علی خامنه‌ای; براندازی نظام جمهوری اسلامی;
روش‌ها	خاموش کردن و توقف خودروها در بزرگراه‌ها و خیابان‌ها، تظاهرات، اعتراض، تحصن، ایستادگی مدنی، کنشگری اینترنتی، تجمع دانشجویان، دیوارنویسی و نیز درگیری مسلحانه در ۱۰ جای کشور[1]
طرف‌های درگیری مدنی
آزادیخواهان; معترضان به مشکلات شدید اقتصادی (از جمله، گرانی بنزین) و فساد حکومت; هواداران رضا پهلوی[3]	جمهوری اسلامی; ; فرمانده کل قوا; یگان ویژه ناجا; نوپو; سپاه پاسداران[4]; شبه‌نظامیان بسیج[4]; وزارت اطلاعات[4]; اطلاعات سپاه; وزارت ارتباطات; وزارت کشور
چهره‌های شاخص
بدون ساختار رهبری، خودجوش مردمی	سید علی خامنه‌ای[5]; حسن روحانی; سید ابراهیم رئیسی; علی لاریجانی; عبدالرضا رحمانی فضلی; حسین سلامی; حسین اشتری; محمدجواد آذری جهرمی; غلامحسین غیب‌پرور[6]; لیلا واثقی[7]; حسن شاهوارپور[8]
آمار
بیش از ۸۶۰۰ تن، دستگیر شدند[9][10]
تلفات
۱۵۰۰ کشته (رویترز)[11][12][13][14] و اعدام (دست‌کم) چند تن در زندان[15]; بیش از ۳۰۴ کشته (عفو بین‌الملل)[16]; بیش از ۶۳۱ کشته (سایت کلمه)[17]; ۲۰۰ تا ۲۲۵ کشته (عبدالرضا رحمانی فضلی)[18]	۷ نیروی امنیتی کشته شدند (منابع جمهوری اسلامی)[19]

اعتراضات ۱۳۹۸ ایران یا آبان خونین مجموعهٔ اعتراضات مردمی و ضد حکومتی در سراسر ایران بود. این اعتراضات به‌دنبال انجام مجدد سهمیه‌بندی بنزین در ایران و افزایش ۲۰۰ درصدی[20][21] قیمت بنزین در ۲۴ آبان ۱۳۹۸ آغاز شد. این اعتراضات که عمدتاً در محلات کارگری و فقیرنشین شهری متمرکز و در ابتدا نسبتاً مسالمت‌آمیز بود، به تدریج به یک شورش خشونت‌آمیز علیه نظام حاکم تبدیل شد. زمانی که نیروهای امنیتی اقدام به سرکوب خشن اعتراضات کردند، اعتراض‌کنندگان جسورتر شدند و در بسیاری از شهرها، خیابان‌ها به صورت منطقه جنگی درآمد و ساختمان‌های دولتی، خودروها، خودروهای پلیس، بانک‌ها و بعضی از مغازه‌ها توسط معترضان و نیروهای امنیتی تخریب و جریان عادی کسب‌وکار و آمد و شد مختل شد. در برخی مناطق شهری شبکه بانکی، مخابراتی، سوخت رسانی و ترابری شهری تخریب و فروشگاه‌های دولتی غارت شدند.[22][23][24][25]

بدون اطلاع و اعلام قبلی، در نیمه‌شب ۲۴ آبان ۱۳۹۸ اعلام شد سهمیه‌بندی بنزین دوباره آغاز شده و قیمت هر لیتر بنزین سهمیه‌ای ۱۵۰۰ تومان، و نرخ هر لیتر بنزین آزاد از ۱۰۰۰ به ۳۰۰۰ تومان افزایش یافت.[26] به دنبال اعلام این اتفاق، از شامگاه ۲۴ آبان اعتراضات در شهرهای مشهد، تهران، اهواز، کرمانشاه، سنندج، یزد، جوانرود، مریوان، ارومیه، بوکان، سیرجان و شیراز آغاز شد و به بندرعباس، اصفهان، کرمان، قزوین، شهرک اندیشه، ماهشهر، گچساران، خرمشهر، بابل، رشت، بیرجند، جیرفت، شوشتر، اندیمشک، کازرون، بهبهان، بوشهر و دهدشت گسترش یافت.[27] در همان روز اینترنت تلفن همراه در شهرهای مشهد، اهواز، بهبهان و امیدیه مختل و ضعیف شد.[27] از شنبه ۲۵ آبان به دستور شورای امنیت کشور قطعی سراسری اینترنت آغاز شد.[28][29] مقام‌های ایرانی اعلام کردند اینترنت به‌دلایل امنیتی قطع است و زمان بازگشت آن هم مشخص نیست.[30][31] اعتراضات نخست در واکنش به افزایش سه‌برابری قیمت بنزین آغاز شد ولی سپس حکومت جمهوری اسلامی و رهبران روحانی ایران را هدف گرفت.[32] بر اساس گزارش نهادهای امنیتی ایران، ۲۹ استان و صدها شهر دستخوش ناآرامی‌های پس از افزایش قیمت بنزین بودند.[33] تصاویر فراوانی که توسط شهروندان گرفته شده، نشان می‌دهد که نیروهای امنیتی، سپاه پاسداران و بسیج با استفاده از سلاح‌های جنگی در نقاط مختلف کشور، به سوی معترضان به صورت مستقیم و هدفمند تیراندازی مستقیم کرده‌اند.[34][35] عفو بین‌الملل در گزارشی که مبتنی بر تحقیقات چند ماهه است ذکر می‌کند که «به جز چهار مورد، همه قربانیان بر اثر اصابت گلوله‌های نیروهای امنیتی – از جمله اعضای سپاه پاسداران و بسیج و مأموران نیروی انتظامی – جان باخته‌اند؛ گلوله‌های مرگبار این نیروها اغلب به سمت سر یا بالاتنهٔ قربانیان شلیک شده، و این نشان می‌دهد که هدف آنان شلیک به قصد کشتن بوده‌است.»[36]

در موردی همچون ماهشهر، تصاویر نشان می‌دهد که نیروهای سپاه پاسداران با استفاده از سلاح‌های نیمه سنگین جنگی، همچون دوشکا و تیربار، معترضان را هدف قرار دادند.[35] تلویزیون ایران معترضان در ماهشهر را اغتشاش‌گرانی خواند که قصد تصرف پتروشیمی ماهشهر را داشتند.[37] همچنین برخی گزارش‌های شهروند خبرنگاران نشان می‌دهد که با حمله نیروهای امنیتی به معترضان که اقدام به بستن جاده ماهشهر کرده بودند، آن‌ها به سمت نیزار حاشیه شهرک چمران گریخته و در آنجا با رگبار سنگین نیروهای امنیتی مواجه شدند.[38][39]

خبرگزاری فرانسه در گزارشی تحقیقی نشان می‌دهد که بیش از ۷۵۰ تصویر و ویدئو از تیراندازی توسط نیروهای امنیتی و کشته و زخمی شدن معترضان به جای مانده‌است.[35] خبرگزاری‌ها و سازمان‌های حقوق بشری خارج از کشور، بر اساس تحقیقات و منابع خود، تعداد کشته‌ها را از چند صد نفر تا ۱۵۰۰ نفر اعلام کردند. این در حالی است که مقامات رسمی جمهوری اسلامی ایران از اعلام کردن تعداد کشته شدگان سر باز می‌زنند.[40] در میان کشته‌شدگان به دست نیروهای امنیتی، دست کم مشخصات ۲۳ کودک نیز وجود دارد.[41] در ۱۰ خرداد ۱۳۹۹ وزیر کشور در یک برنامهٔ تلویزیونی گفت «حدود ۴۰ یا ۴۵ نفر یعنی حدود ۲۰ درصد کشته‌شدگان آبان، افرادی بودند که با سلاح‌های غیر سازمانی کشته شدند».[42] از این سخن چنین بر می‌آید که بین ۲۰۰ تا ۲۲۵ نفر که در اعتراضات آبان ۱۳۹۸ کشته شده‌اند، ۸۰ درصد آن‌ها با شلیک نیروهای دولتی جان خود را از دست داده‌اند.[18] در مورد بازداشت شدگان نیز، آمار دقیقی در دسترس نیست، اما جمع‌بندی سخنان مقامات رسمی جمهوری اسلامی و همچنین گزارش نهادهای حقوق بشری نشان می‌دهد که دست کم ۸۶۰۰ نفر در ۲۲ استان ایران بازداشت شده‌اند.[43]

تلفات روز اول اعتراضات (جمعه ۲۴ آبان) یک کشته و یک مجروح در شهر سیرجان بود.[44][45] به گفتهٔ خبرگزاری‌های داخل ایران وسعت اعتراض‌های روز جمعه در استان‌های خوزستان و کرمان بیشتر از نقاط دیگر بود. مسئولان انتظامی و امنیتی ادعا کردند که در سیرجان معترضان سعی داشتند انبار نفت شهر را آتش بزنند که با واکنش نیروی انتظامی مواجه شدند.[45] در مشهد هم، نیروهای امنیتی برای مقابله با معترضان به شلیک گاز اشک‌آور متوسل شدند.[46]

با گسترش تجمعات اعتراضی در روز شنبه ۲۵ آبان، نهادهای امنیتی ایران با ارسال پیامک‌های تهدیدآمیز به مشترکین تلفن‌های همراه بعضی شهروندان شرکت کرده در تجمعات، آن‌ها را تهدید به «پیگرد قانونی» در صورت تکرار شرکت در تجمعات غیرقانونی کردند.[47] هم‌زمان محمدجعفر منتظری (دادستان وقت کل ایران) معترضان به افزایش قیمت بنزین را «اخلال‌گر» خواند و تهدید کرد که با آنان برخورد جدی خواهد شد.[48] ۲ روز پس از سه برابر شدن قیمت بنزین، علی خامنه‌ای از تصمیم سران قوا مبنی بر افزایش قیمت بنزین حمایت کرد.[49] او آتش‌زدن بانک‌ها و ایجاد ناآرامی را به «اشرار و ضدانقلاب و دشمنان ایران» نسبت داد[50][51][52] و با اشاره به جان باختن تعدادی از معترضان، اجرای طرح افزایش قیمت سوخت را ضروری دانست.[53] خامنه‌ای در این سخنرانی پنج بار بر سررشته نداشتن یا تخصص نداشتنش در مورد مسائل اقتصادی تأکید کرد.[54] سخنان خامنه‌ای در روز ۲۶ آبان از سوی مخالفانش به فرمان «سرکوب اعتراضات» تعبیر شد[52] اما افراد نزدیک به حکومت صحبت‌های او را «فداکارانه» و «باعث پایان آشوب‌ها» ارزیابی کردند.[55][56]

خبرگزاری رویترز در گزارش ویژهٔ خود در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۹ نوشت رهبر ایران در جلسه‌ای با حضور مقامات امنیتی و دولتی، از آن‌ها خواسته تا به هر قیمتی که شده اعتراضات مردم را متوقف کنند. رویترز در این گزارش از قول سه مقام رسمی وزارت کشور جمهوری اسلامی و بدون بیان نام این افراد، تعداد کشته شدگان را ۱۵۰۰ نفر شامل ۴۰۰ زن، ۱۷ نوجوان و تعدادی از مأموران امنیتی و پلیس اعلام کرد.[3] بنابر آخرین گزارش سازمان عفو بین‌الملل روز و شب ۲۵ آبان ۱۳۹۸، در جریان اعتراضات بیش از ۳۰۴ تن از معترضان کشته شده‌اند.[16][57] در این گزارش آمده بیشتر قربانیانی که عفو بین‌الملل مرگ آن‌ها را ثبت کرده، بر اثر اصابت گلوله به ناحیه سر، قلب، گردن و سایر ارگان‌های حیاتی بدن کشته شده‌اند که «به معنی آن است که نیروهای امنیتی به قصد کشت، آن‌ها را زده‌اند».[16] طبق گزارش عفو بین‌الملل عمدهٔ قربانیان با شلیک سلاح گرم، یک نفر به‌دلیل ضرب و جرح و یک نفر هم با شلیک گاز اشک‌آور کشته شده‌اند.[58] از سوی دیگر، مقام‌های حکومت ایران تاکنون مرگ هفت نفر از مأموران امنیتی یا اداری شامل سه نفر بسیجی، دو نفر افسر پلیس، یک نفر کارمند شهرداری و یک نفر کارمند جهاد دانشگاهی را تأیید کرده‌اند.[19] حسین نقوی حسینی، سخنگوی کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس در تاریخ ۵ آذر ۱۳۹۸ آمار بازداشت شدگان را تا هنگام مخابره خبر، حدود ۷۰۰۰ نفر اعلام کرد.[59][60] بنا بر گزارش وزیر کشور بیش از ۵۰ پایگاه و پاسگاه نظامی مورد حمله قرار گرفت و ۳۴ آمبولانس، ۷۳۱ بانک، ۱۴۰ مکان عمومی، ۹ مرکز مذهبی، ۷۰ پمپ بنزین، ۳۰۷ خودرو شخصی، ۱۸۳ خودرو نظامی و ۱۰۷۶ موتور سیکلت شخصی آتش زده یا تخریب شد.[61] نیویورک تایمز اول دسامبر ۲۰۱۹ در گزارشی شمار کشته‌ها در این اعتراضات را حداقل ۱۸۰ نفر برآورد کرد و اعتراضات آبان ۱۳۹۸ را «بزرگترین ناآرامی» در ایران طی ۴۰ سال گذشته توصیف کرد.[22]

۱۶ گزارشگر ویژه و کارشناسان سازمان ملل متحد در ۲۰ دسامبر از مقامات جمهوری اسلامی خواستند که تمامی افرادی که در جریان اعتراضات اخیر، به‌طور خودسرانه زندانی شده و مورد بدرفتاری قرار گرفته‌اند را آزاد کنند. آن‌ها همچنین در مورد بیش از صدها نفری که کشته شده‌اند ابراز نگرانی کردند.[62][63][64][65]

در روزهای ۱۹ دی و ۶ بهمن ۱۳۹۸، دو نفر از مجروحین اعتراضات آبان درگذشتند[66] و در ۱۶ بهمن، دو تن از بازداشت‌شدگان اعتراضات آبان به ۱۲ سال زندان محکوم شدند.[67]

در ۲۰ مه ۲۰۲۰ عفو بین‌الملل از سازمان ملل خواست در مورد کشتار بی‌رحمانه معترضان توسط نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی در آبان ۱۳۹۸ تحقیق کند.[68][69]

رحمانی فضلی شمار کشته‌شدگان را کمتر از ۲۲۵ نفر اعلام کرد، در حالی که صدای آمریکا در مقایسه آمار بین‌المللی با آمار مقامات جمهوری اسلامی به‌نقل از خبرگزاری رویترز نوشت؛ در این اعتراضات ۱۵۰۰ نفر توسط نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی کشته شدند.[70]

در شهریور ۱۳۹۹ جاوید رحمان، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل در امور ایران در گزارش تازه خود با برجسته کردن برخورد «خشونت‌آمیز» حکومت جمهوری اسلامی ایران با معترضان اعتراضات آبان ۱۳۹۸، اظهار داشت که این برخوردها منجر به کشته شدن صدها نفر، بازداشت هزاران نفر و «شکنجه» آنان و احکام سنگین اعدام در «دادگاه‌های ناعادلانه» شده‌است. عفو بین‌الملل نیز در گزارش تازه خود به انواع شکنجه‌ها برای گرفتن اعتراف اجباری از بازداشت‌کنندگان اشاره کرده‌است.[71][72][73][74]

در ۲۶ آبان ۱۳۹۹، وب‌سایت ویژه سازمان عفو بین‌الملل در ارتباط با سرکوب خونین اعتراضات مردم ایران در آبان ۹۸ راه‌اندازی شد. ویدیوهای تأیید شده، تصاویر بخشی از قربانیان سرکوب اعتراضات، نام شماری از قربانیان، وضعیت اینترنت و قطع آن در روزهای حساس سرکوب در این وب‌سایت گنجانده شده‌است.[75][76]

روز سه‌شنبه ۲۷ آبان ۱۳۹۹ دیده‌بان حقوق بشر در سایت خود در سالگرد اعتراضات آبان ۱۳۹۸ اعلام کرد که مقامات جمهوری اسلامی از پذیرش هرگونه مسئولیت در قبال سرکوب و کشتار اعتراضات آبان ۱۳۹۸ امتناع می‌کنند. این سازمان از شورای حقوق بشر سازمان ملل خواست تا بار دیگر تحقیقاتی تحت هدایت سازمان ملل دربارهٔ نقض‌های جدی حقوق بشری در جریان و بعد از اعتراضات صورت گیرد.[77]

زمینه‌ها

عوامل مختلف اجتماعی، اقتصادی و سیاست‌های داخلی و خارجی حکومت در شکل‌گیری این اعتراضات نقش داشتند.

نتایج یک نظرسنجی که بعد از اعتراضات دی ۱۳۹۶ برگزار شده بود، نشان می‌داد ۴۱ درصد افرادی که از وضعیت موجود کشور ناراضی هستند، گفته‌اند که تمایل دارند در تجمعات اعتراضی شرکت کنند. این نظرسنجی همچنین میران جمعیت ناراضی را نزدیک ۷۵ درصد برآورد کرده بود.[78] اعتراضات دی ۱۳۹۶ و آبان ۱۳۹۸ برای کسانی که در مراکز نظرسنجی کار می‌کردند خیلی عجیب نبود.[78]

در ۲۰ سال گذشته گزارش‌های مختلفی دربارهٔ خودسوزی اعتراضی افراد در شهرهای مختلف ایران منتشر شده‌است.[78] حسین راغفر اقتصاد دان می‌گوید که اعتراضات همواره اتفاق می‌افتاد ولی در دفعات قبل مردم به‌جای پمپ بنزین‌ها خودشان را آتش می‌زدند.[78]

محمد فاضلی، جامعه‌شناس، معتقد است که جامعه ایران در حال عبور از مرحله نارضایتی به خشمگینی و نفرت است.[78]

محسن رنانی می‌گوید، این شورش‌ها زاده ناامیدی و بی‌افقی است و ممکن است ناامیدی و بی افقی را تشدید کند.[79] اما در صورتی که منجر به تغییراتی در رویکرد نظام تدبیر شود، می‌تواند دستاورد بزرگی باشد که موجب بازسازی امید و افق گشایی خواهد شد.[79] سرکوب این اعتراضات می‌تواند موجب خشم فروخورده و تعمیق نفرت شود که در دور بعدی با شدت بیشتری بروز پیدا خواهد کرد.[79]

بینش‌ها و گرایش‌ها

محسن رنانی معتقد است، معترضان نسلی هستند که زاده و پرورده پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران هستند؛ این نسل پیامد تمام خطاهای سیاستی چهار دهه گذشته را با پوست و گوشت خود حس و تجربه کرده‌است.[79] این نسل، زمینی و عقلانی می‌اندیشد؛ جهان مدرن را بهتر می‌فهمد؛ بسیار آگاه است؛ به خاطر گسترش ابزارهای اطلاعاتی و ارتباطی، قدرت اثرگذاری و کنترلش بر سیاست‌های نظام تدبیر و بر خطاهای آن شدیداً بالا رفته‌است؛ این نسل ابزارهای کاملاً عملی برای نافرمانی از قوانینی که با طبیعت او نمی‌خواند را در اختیار دارد؛ این نسل زندگی را عمیق‌تر درک می‌کند و زندگی را عمیقاً دوست دارد.[79] نسل جدید بن‌بست نمی‌شناسد؛ نه بن‌بست فکری و نه بن‌بست عملی. نسل قبلی نسل بن‌بست بود، نسلی که چشمش به بزرگان بود تا با تدبیر آن‌ها، بن‌بست‌ها و گره‌ها را بگشایند. اما این نسل بن‌بست نمی‌شناسد.[79] ویژگی دیگر این نسل، «رواداری» است. نسل گذشته انتظار داشت دوست یا همسفرش الزاماً فردی مثل خودشان باشد، یعنی همچون خودشان مذهبی یا چپگرا یا نوگرا باشد، ولی این نسل می‌تواند با هر کس با هر عقیده‌ای کار کند و کنار بیاید به شرط آنکه حقوق یکدیگر و قواعد بازی را رعایت کنند.[79]

روزشمار اعتراضات

۲۴ آبان

در اهواز روز جمعه ۲۴ آبان ۱۳۹۸ با تجمع مردم در مناطقی از شهر با سر دادن شعار «اهوازی با غیرت، ماشین‌ات رو خاموش کن» خواستار خودداری شهروندان از خرید و مصرف بنزین شدند.[80][81] در فلکهٔ کیان‌پارس اهواز تجمع و تظاهرات گسترش یافت که با حمله موتورسواران ضدشورش مردم با آن‌ها درگیر شدند.[82]
در سیرجان در ۲۴ آبان اعتراضات بالا گرفت و دست‌کم یک پمپ بنزین به آتش کشیده شد و یک نفر هم در حمله نیروهای امنیتی به تجمع‌کنندگان کشته شد.[80][82][83][84]
در مشهد معترضان به گران شدن بنزین در ۲۴ آبان خودروهای خود را در بلوار وکیل‌آباد خاموش کرده و از حرکت سر باز زدند. آن‌ها شعار می‌دادند: «روحانی حیا کن، مملکت را رها کن» و «دیکتاتور حیا کن، مملکت را رها کن». نیروهای امنیتی برای مقابله با معترضان به شلیک گاز اشک‌آور متوسل شدند.[46][80][81][85]
در بهبهان مردم معترض شعار می‌دادند: «بنزین گران‌تر شده، فقیر فقیرتر شده»[86] و یک شعبهٔ بانک ملی به آتش کشیده شد.[87]
در امیدیه، مردم دست به تجمع و اعتراض زدند و جادهٔ این شهر به آغاجاری را بستند و ترافیک بسیار سنگینی را ایجاد کردند.[82][86]
در شهرک قدس تهران، مردم در شامگاه جمعه۲۴آبان تجمع و اعتراض کرده و یکی از خودروهای یگان ویژه را واژگون کردند.[88]

۲۵ آبان

شنبه ۲۵ آبان اعتراضات در تهران بالا گرفت و مردم برخی از اتوبان‌ها از جمله اتوبان همت، اتوبان تهران-کرج و بلوار بابایی و تهرانپارس را بستند و در زیر پل ستارخان شعار سر دادند: «پول نفت گم شده خرج فلسطین شده»، «مرگ بر گرانی» و «مرگ بر دیکتاتور» ، «نترسید نترسید ما همه با هم هستیم»، «توپ تانک فشفشه، آخوند باید گم بشه».[88] معترضان در شرق تهران، با سنگ و آجر اتوبان امام علی را بستند و با نیروهای انتظامی که به سمت مردم گاز اشک‌آور پرتاب کردند درگیر شدند.[89]
در شیراز و اصفهان مردم معترض خودروهای خود را در خیابان‌ها خاموش کردند، مسیر را بسته و شعار سردادند: «نه غزه، نه لبنان، جانم فدای ایران»[88]
دامنهٔ اعتراضات و درگیری‌ها به بندرعباس، اصفهان، ماهشهر، گچساران، خرمشهر، بابل، بیرجند، شوشتر، اندیمشک و قم گسترش پیدا کرد و در اصفهان و کرمان چند پمپ بنزین به آتش کشیده شد.[90]
اعتراضات شنبه ۲۵ آبان در اراک، تبریز، بوشهر، ارومیه، کرج، کرمانشاه، سرپل ذهاب، سقز، مریوان، رشت، گرمسار، کردستان، لرستان، اسلامشهر، ساری، گرگان، یاسوج، دهدشت، جیرفت، نجف‌آباد، شاهین‌شهر، رامهرمز، مریوان، جوانرود، پاسارگاد، شهر قدس، دماوند، سنندج، بندر ریگ، یزد، نیشابور، چابهار، اهر، رودهن، گچساران، زاهدان، فردیس کرج، قزوین، همدان و خرم‌آباد لرستان ادامه داشت.[89][91]
در شهریار معترضان مجسمهٔ انگشتر سید روح‌الله خمینی که در میدان امام خمینی آن شهر نصب شده‌بود را به آتش کشیدند و آن را وسط خیابان اصلی شهر (خیابان ولیعصر) قراردادند. گزارش‌ها از تیراندازی و تیرخوردن تعدادی از معترضان در شهریار حکایت دارند.[92]
چند بانک در تهران، اندیشه، اسلام‌شهر، بهبهان، جادهٔ ساوه و رباط کریم و یک حوزه علمیه در اصفهان به آتش کشیده شد.[91]
نت‌بلاکس در گزارشی تأیید کرد که دولت ایران دسترسی به اینترنت در سراسر کشور را به‌طور کامل قطع کرده‌است.[93]
مایک پمپئو وزیر خارجه ایالات متحده در نخستین واکنشها به اعتراضات ایران گفت: پس از چهل سال بیداد، مردم پر افتخار ایران در مورد سوء استفاده‌های حکومتشان ساکت نمی‌نشینند. ما هم ساکت نخواهیم ماند. او سخن یکسال و نیم پیش خود را با این عنوان که من پیامی برای مردم دارم اینگونه تکرار کرد: ایالات متحده صدای شما را می‌شنود. ایالات متحده از شما حمایت می‌کند. ایالات متحده با شماست.[94]

۱۴ اسفند

در روز چهارشنبه ۱۴ اسفند سازمان عفو بین‌الملل اعلام کرد که: «در ادامهٔ تحقیقات خود به شواهدی دست یافته‌است که نشان می‌دهد نیروهای امنیتی ایران دست کم ۲۳ کودک را در جریان اعتراضات سراسری در آبان ۱۳۹۸ کشته‌اند».[95]

شروع اعتراضات

طرح افزایش قیمت بنزین

در نیمه‌شب ۲۴ آبان ۱۳۹۸ بدون اعلام قبلی، بهای بنزین آزاد در ایران سه برابر شد.[96] دولت براساس «اصل غافلگیری» طرح سهمیه‌بندی بنزین را اجرا کرد. شرکت ملی پخش فراورده‌های نفتی ایران، طی اطلاعیه‌ای قیمت هر لیتر بنزین سهمیه‌ای را ۱۵۰۰ تومان و نرخ هر لیتر بنزین آزاد را ۳۰۰۰ تومان اعلام کرد. علی مطهری بعده‌ها عنوان کرد که چند ساعت قبل از گران کردن بنزین، وی را از این موضوع باخبر کرده‌اند و پیش‌بینی اعتراضات خیابانی مردم و آتش زدن دست کم ۱۵۰ پمپ بنزین هم صورت گرفته بوده‌است.[97]

دلایل دولت برای افزایش قیمت بنزین

ساعاتی بعد از اعلام نرخ جدید، حسن روحانی دلیل این افزایش را تقسیم درآمد حاصله بین شصت میلیون ایرانی عنوان کرد و گفت «ریالی از این پول به خزانه نخواهد رفت».[98] او تلاش دولت برای جبران کسری بودجه از محل افزایش قیمت بنزین را تکذیب کرد و گفت این تصمیم به نفع مردم و قشر تحت فشار جامعه است.[99] جمشید پژویان اقتصاددان، ادعای دولت ایران مبنی بر اینکه درآمد حاصل از افزایش قیمت بنزین، صرف قشر کم‌درآمد جامعه شود را شبیه شوخی دانست.[100]

با وجود آنکه دولت، بارها علت اصلی سهمیه‌بندی بنزین را مبارزه با قاچاق سوخت، کاهش مصرف بنزین و بهبود شرایط محیط زیست اعلام کرده بود، پس از فروکش کردن ناآرامی‌ها حسن روحانی، رئیس‌جمهور در توضیح شرایط اقتصادی بحران‌زدهٔ دولت گفت:

«سالانه حدود ۴۵۰ هزار میلیارد تومان بودجه برای اداره کشور در خزانه نیاز است، بالاترین مالیاتی که پیش‌بینی می‌شود سال آینده بتوانیم بگیریم ۱۵۰هزار میلیارد تومان است، ۳۰۰ هزار میلیارد تومان دیگر که برای بودجه لازم است را از کجا بیاوریم؟ درآمد اصلی که کشور را اداره می‌کند پول نفت است».[101]

مطابق با آمارهای بین‌المللی، پس از برجام، فروش نفت ایران ۲ میلیون و ۸۰۰ هزار بشکه در روز بوده‌است. اما بعد از خروج آمریکا از برجام و اِعمال مجدد تحریم‌ها علیه ایران، این عدد به ۳۰۰ هزار بشکه در روز کاهش یافته که از میزان فروش نفت ایران در دوران جنگ ایران و عراق نیز پایین‌تر است.[101] با گذشت زمان کشورهای چین هند و ترکیه که مخالفت خود را پس از خارج شدن آمریکا از برجام نشان دادن با این حال طی روندی خرید نفت خود را به پایین‌ترین تعداد در طول تاریخ رساندند و فروش نفت درحال نزدیک شدن به صفر است، رویترز اعلام کرد که این خریداران در ماه آوریل خرید نفت خود را به ۷۰ هزار بشکه کاهش داده‌اند و اگر هم اینگونه نباشد حالا خرید نفت از ایران بیش تر از ۲۰۰ هزار بشکه در روز نخواهد بود.[102] طبق گفتهٔ الکساندر نوواک، وزیر انرژی روسیه، ایران در صدد بوده تا وامی به مبلغ ۲ میلیارد دلار از روسیه دریافت کند و حتی در تلاش است که مطابق با توافقات صورت گرفته مبلغ این وام را تا سقف ۵ میلیارد دلار افزایش دهد که این خود نشان از وخامت اوضاع اقتصادی ایران دارد.[103]

ادعای طراحی اعتراضات

رهبر حکومت ایران در اولین واکنش به اعتراضات سراسری، آن‌ها را از جمله به خانوادهٔ پهلوی و سازمان مجاهدین خلق ایران نسبت داد.
[104]

«

»

در ۸ نوامبر ۲۰۱۹ (۱۷ آبان ۱۳۹۸)، رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهور ترکیه، هشدار داد کسانی که در پس اعتراضات عراق هستند، احتمالاً قصد دارند آن را به ایران گسترش دهند. او تأکید کرد «توطئه گرانی» که پشت اعتراضات خون‌بار عراق بودند، قصد «تقسیم جهان اسلام» را داشتند.[105]

مقامات جمهوری اسلامی این اعتراضات را نه به علت سیاست‌های جمهوری اسلامی، بلکه حاصل تلاش «دشمن» می‌دانند. در روز ۲۸ آبان، علی خامنه‌ای رهبر ایران اعلام کرد که در این اعتراضات «دشمن را عقب راندیم» و «این اعتراضات، مردمی نبود بلکه امنیتی بود».[106] او آتش‌زدن بانک‌ها و ایجاد ناآرامی را به «اشرار» و «ضدانقلاب» و «دشمنان ایران» نسبت داد.[50][51][52] اما از نظر برخی، این نسبت دادن همیشگی مشکلات کشور به عوامل خارجی و «دشمن»، سیاست کلان مسئولان جمهوری اسلامی ایران برای عدم مسئولیت پذیری در قبال سیاست‌های خودشان است.[54] به عنوان مثال، پس از اعتراضات در مورد قیمت بنزین، در حالیکه سید علی خامنه‌ای در سخنرانی‌ای پنج بار بر سررشته نداشتن یا تخصص نداشتنش در مورد مسائل اقتصادی تأکید کرد[54] که در ۷ شهریور ۱۳۹۷ و با اشاره به تجربهٔ دولت قبل -در افزایش قیمت سوخت- خواستار کنترل «مصرف بالای بنزین در داخل» شده بود و گفته بود: «چرا باید این قدر ما مصرف بکنیم؟... راه‌هایی وجود دارد، دنبال کنید. این راه‌ها با قدرت پیش برید. حالا ممکن است یک تعدادی آدم‌هایی که هر خانواده‌ای ۵ تا ماشین دارند و مصارف زیاد دارند ممکن است ناراحت بشوند، خوب بشوند.»[107]

در ۶ آذر ۱۳۹۸، خامنه‌ای بار دیگر اعتراضات را «یک توطئهٔ عمیق، وسیع و بسیار خطرناک» نامید که مقابله با آن همچون «یک تودهنی به استکبار و صهیونیسم جهانی» به عنوان «دشمن اصلی» و نه «این افراد حقیر و کوچک» بود. او با استفاده از قرآن سعی در بازتعریف معنای مستضعفان کرد و گفت: «مستضعفان برخلاف آنچه که امروز به‌اشتباه، به افراد آسیب‌پذیر و فرودست می‌گویند، به معنای انسان‌هایی است که پیشوایان بالقوهٔ عالَم بشریت و خلیفةالله در زمین هستند». بنابراین وی «نیروی مقاومت بسیج مستضعفان» را «مستضعفان» واقعی خواند.[108] این تفسیر جدید از «مستضعفان» معنی کاملاً متفاوت نسبت به کاربرد این کلمه در سخنرانی‌های پیشین او دارد که تأکید بر «محرومان»، «پابرهنگان»، «ضعفا» و «کوخ‌نشینان» داشته‌است.[109] از نظر برخی تحلیل گران، این تفسیر و تغییر معنای «مستضعفان» تلاشی است برای توجیه سرکوب اعتراضات اخیر که بیشتر آن‌ها از طبقات فرودست و مستضعف جامعه بوده‌اند و توجیه تناقض پیش آمده میان این سرکوب و یکی از ایدئولوژی‌های جمهوری اسلامی، یعنی دفاع از مستضعفان و کوخ‌نشینان.[110][111]

خشونت در اعتراضات

در اصفهان

حکومت ایران در جریان این اعتراضات بدون آگاهی‌رسانی رسمی، وضعیت اضطراری اعلام کرد.[112] طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی، اعلان چنین وضعیتی که در آن آزادی‌های شهروندی محدود می‌شود، نیاز به تصویب مجلس شورای اسلامی دارد. بر اساس گزارش سازمان عفو بین‌الملل «حکومت ایران عامدانه و مرگبار از سلاح گرم استفاده کرده و به‌طور نامتناسبی به زور متوسل شده‌است.» در بسیاری از ویدئوهای منتشر شده از اعتراضات، مأموران پلیس، مستقیم به جمعیت تیراندازی می‌کنند. در بعضی از این ویدئوها، شماری از کشته‌شدگان دیده می‌شوند که از ناحیه سر مورد اصابت گلوله قرار گرفته‌اند. براساس قوانین بین‌المللی حتی اگر ادعای دولت ایران مبنی بر آسیب زدن به اموال عمومی درست باشد، استفاده از سلاح، تنها در «شرایط دفاع مشروع و محافظت از افراد در مقابل خطر فوری مرگ یا جراحت خطرناک» موجه است و نه پرتاب سنگ، تخریب اموال عمومی و آتش زدن ساختمان‌های دولتی. این در حالی است که نهادهای ناظر و شاهدان عینی تأیید می‌کنند که حکومت ایران از گلوله جنگی علیه معترضان استفاده کرده و اعتراضات را به خشونت کشانده‌است.[113]

صنم وکیلی، معاون برنامهٔ خاورمیانه و شمال آفریقا در چَتِم هاوس معتقد است اعتراض به‌طور مؤثر، بخشی از فرهنگ ایرانیان است.[114] او می‌گوید «با وجود سرکوبگری حکومت در چهار دههٔ گذشته، به نظر می‌رسد که در این دور آخر، آن‌ها به لحاظ سرعت در کینه‌توزی و وحشیگری از یک خط قرمز عبور کرده‌اند».[114]

عبدالکریم سروش متفکر و پژوهشگر دینی در یک سخنرانی نسبت به افزایش خشونت در سوی معترضان و حتی دست بردن گروهی از مردم به «اسلحه» در صورت تن ندادن حکومت به خواسته‌هایشان هشدار داد.[115]

میچل باچله کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل در ۱۵ آذر ۱۳۹۸ گفت: «تصاویری دریافت کرده‌ایم که به نظر می‌رسد نیروهای امنیتی از روی بام ساختمان‌ها و سوار بر بالگرد به معترضان در حال فرار از پشت سر تیراندازی می‌کنند، و این که مستقیم به صورت یا اعضای حیاتی معترضان تیراندازی می‌کنند.» او احتمال داد که تعداد زیادی از ضاربان به جرایمی متهم شوند که مجازات اعدام در پی داشته باشد.[116]

روز ۱۴ شهریور ۱۳۹۹، جاوید رحمان، گزارشگر ویژه حقوق بشر در ایران، در طی گزارشی که به سازمان ملل متحد ارائه داد، برخورد «به شدت خشن» نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی علیه معترضان را «بی‌سابقه» و «حیرت‌آور» توصیف کرده و از «شکنجه» افراد بازداشت‌شده خبر داد.[117]

در این گزارش با ارائه آماری از تعداد کشته‌شدگان اعتراض‌های آبان ۹۸ که مستند به آمار ارائه شده توسط سازمان عفو بین‌الملل است، گفته شد که آمار بیشترین تعداد کشته‌شدگان مربوط به استان تهران با ۱۳۰کشته‌است. در بخش دیگری از این گزارش تأکید شده که نیروهای امنیتی بدون توجه به جان معترضان، با هدف کشتن آنها شلیک کرده و ۱۱۲ نفر از کشته‌شدگان بر اثر شلیک به سر، قلب، سینه و گردن‌شان جان باخته‌اند. او با طرح این احتمال که «آمار واقعی» تعداد کشته‌ها می‌تواند «بسیار بیشتر» از تعداد اعلام شده باشد، از حکومت جمهوری اسلامی به علت خودداری از انتشار آمار قربانیان انتقاد کرد. در ادامه گزارش، جاوید رحمان با اشاره به موج سرکوب‌های اعتراض‌های آبان ۹۸، دادگاه‌های برگزار شده برای معترضان به سرنگونی هواپیمای اوکراینی را «ناعادلانه» توصیف کرد.[117]

روش‌های اعتراض

اعتراض به گرانی بنزین با توقف خودروها در خیابان، تهران، ۲۴ آبان ۱۳۹۸.

توقف خودروها

در روز شنبه ۲۵ آبان گزارش‌ها و تصاویری منتشر شد، که نشان می‌داد در برخی خیابان‌ها در شهرهای مختلف مردم خودروهای خود را به نشانه اعتراض خاموش کرده‌اند. با این حال محمدرضا مهماندار، رئیس پلیس راهنمایی و رانندگی تهران با اشاره به بارش برف که از بامداد ۲۵ آبان آغاز شده بود، گفت از آنجایی که بسیاری از مسیرها برف‌روبی و شن و نمک‌پاشی نشده‌اند، خودروها امکان حرکت ندارند. اما اصغر عطایی مدیرکل خدمات شهری شهرداری تهران، بدون اشاره به معترضان گفت که به علت ترافیک، کامیون‌ها نمی‌توانستند بروند[118] و اشاره کرد که ترافیک به‌خاطر برف نبوده‌است.[119] تصاویر منتشر شده از اعتراضات نشان می‌داد که معترضان در شهرهای شیراز و مشهد ماشین‌های خود را در شب اعتراضات در خیابان‌ها خاموش کرده‌اند و رانندگان به عمد با سرعت پایین و ترمزهای مکرر حرکت می‌کردند.[120]

اعتصابات

در پی اعتصابات، بخشی از بازار تهران و نجف‌آباد اصفهان شاهد اعتصاب بود. به گفته صدای آمریکا بازار تهران شاهد اعتصاب بازاریان و همچنین فضای امنیتی بود و در تصاویری که در روز یکشنبه ۲۶ آبان از بازار تهران انتشار یافت، نشان می‌داد که بخش‌هایی از مغازه‌ها در بازار تهران تعطیل است و نیروهای ضدشورش در آن مناطق مستقر شده‌اند. همچنین سایت ایران وایر نوشت که به گفته یک شاهد عینی نجف‌آباد اصفهان شاهد سه روز اعتصاب بوده‌است.[121][122] از سویی قاسم نوده فراهانی رئیس اتاق اصناف تهران مدعی شد که پیش از ظهر یکشنبه، ۲۰ درصد از مغازه‌های بازار شامل بازار طلا فروشان و پارچه‌فروشان به دلیل تهدید به آتش کشیدن مغازه‌ها توسط عده‌ای از آنچه او «اغتشاشگران و سوء استفاده‌کنندگان از شرایط» نامید بسته بود.[123][124]

راهپیمایی و بستن خیابان‌ها

در فیلم‌هایی که از اعتراض‌ها منتشر شده، معترضان با راهپیمایی در خیابان‌ها و مسدود کردن حرکت خودروها در حال شعار دادن هستند.[125][126] در مقابل نیروی انتظامی اقدام به متفرق کردن معترضان کرده‌است و فیلم‌هایی از شلیک مستقیم گلوله و گاز اشک‌آور مأموران به تظاهرات کنندگان منتشر شده‌است و مأموران اقدام به بازداشت تظاهرات کنندگان کرده‌اند. در برخی از شهرها از جمله اصفهان نیز معترضان با الهام گرفتن از روشی اعتراضی در لبنان، اقدام به بستن و کشیدن قلیان در خیابان کرده‌اند.[127]

تجمع دانشجویان

در ادامهٔ اعتراضات سراسری، دانشجویان دانشگاه‌های تهران، تبریز، بابل و ارومیه تجمعات اعتراضی بر پا کردند. همچنین شوراهای صنفی دانشجویان کشور اعلام کرد در تاریخ ۲۷ آبان دانشجویان دانشگاه تهران دست به تجمعی در اعتراض به «سه برابر نرخ بنزین»، «وضعیت فاجعه‌بار معیشتی» و «سرکوب‌های سنگین و بی‌رحمانه» زدند که چندین آمبولانس حاوی نیروهای لباس شخصی وارد دانشگاه شدند و تعدادی از دانشجویان را دستگیر و داخل آمبولانس کردند و آن‌ها را به زندان‌های فشافویه و اوین انتقال دادند. منابع تعداد دانشجویان بازداشتی را بین ۴۰ تا ۵۰ دانشجو عنوان می‌کنند.[128]

اعتراضات در رسانه‌های اجتماعی

چندین هشتگ در اعتراض به سرکوب اعتراضات در ایران و همچنین قطع اینترنت در توییتر همه‌گیر شد که به رویدادی جهانی به ویژه در روز ۲۸ آبان ماه تبدیل شدند. در این میان هشتگ‌هایی با دیکته اشتباه یا کسره هم مورد استفاده قرار گرفت که تغییر نوشتاری کوچک آن باعث تفاوت آن با هشتگ اصلی می‌شد. به باور عده‌ای این هشتگ‌ها از طرف طرفداران حکومت و جهت جلوگیری از ترند شدن هشتگ‌های اصلی، منتشر شدند.[129]

تخریب اموال عمومی و دولتی توسط معترضان و نیروهای امنیتی

بانک تخریب شده، ۲۷ آبان ۱۳۹۸.

شکسته شدن شیشه یک بانک

در مناطق مختلف شهری ساختمان‌های دولتی، برخی از فروشگاه‌ها و بسیاری از بانک‌ها را به آتش کشیدند[130][131] و جریان عادی کسب و کار و آمد و شد مختل شد. در برخی مناطق شهری در شیراز شبکه حمل و نقل شهری تخریب و فروشگاه‌ها غارت شد.[22] به گفتهٔ علی ربیعی سخنگوی دولت برخی از افراد مسیر ورودی عسلویه را بسته و مانع تعویض شیفت شده بودند. آن‌ها به لوله‌های نفت دینامیت بسته بودند و قصد انفجار در عسلویه را داشتند. او همچنین گفت که تعدادی از معترضین در یک زمان مشخص به مرکز مخابرات در اصفهان و شیراز حمله کرده بودند که اگر این مراکز سقوط می‌کرد، بخش اعظمی از شبکه تلفن همراه کشور قطع می‌شد.[132][133] امید منتظری عنوان می‌کند که ده سال پیش در اعتراضاتی که با تشکیک دربارهٔ نتایج انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ آغاز شد، شماری از فعالان سیاسی به دنبال الگوبرداری از جنبش‌های عدم خشونت در اروپای شرقی بودند. اما در تازه‌ترین دور اعتراض‌ها در ایران «پرهیز از خشونت» بحث روز نیست و اعتقاد دارد از سال ۱۳۸۸جریان اعتراضات تغییر کرده و ناراضیان اعتمادی به هیچ‌یک از جریان‌های درون حکومت ندارند و آن را پایان استراتژی «عدم خشونت» می‌داند.[134] از سویی دیگر فرضیه تخریب اموال عمومی توسط خود حکومت برای سرکوب شدید و تبلیغ علیه معترضان نیز مطرح شده‌است.[131]

یکی از تصاویر ضبط شده که در شبکه‌های اجتماعی و برخی از خبرگزاری‌ها منتشر شده، نشان می‌دهد افرادی با لباس نیروهای یگان ویژه در حال تخریب ورودی منازل مسکونی هستند.[24][135] پس از پخش گسترده این فیلم، مرکز اطلاع‌رسانی پلیس اعلام کرد این تخریب‌ها مربوط به نیروی‌های یگان ویژه نیست، زیرا «کلاه افراد حاضر در فیلم متعلق به یگان ویژه نیست و کلاه کاسکت است.»[136] این ادعا با انتشار تصاویر دیگری از نیروی پلیس، که دقیقاً با همین لباس هستند، توسط وبسایت‌ها و فعالان رسانه ای کاملاً رد شد.[137] فیلمی دیگر نشان می‌دهد که افرادی با لباس‌های نیروهای یگان ویژه خودروهای عبوری را در تبریز تخریب می‌کنند.[25]

حمله به حوزه‌های علمیه و دفترهای امامان جمعه

در مدت اعتراض‌ها چندین حوزه علمیه، دفتر و بیت مربوط به امامان جمعه و نمایندگان ولی‌فقیه مورد حمله واقع شد. بنابر گزارش‌های رسمی، مدرسه علمیه زنان کوثر کرج،[138] المهدی اهواز،[139] زینبیه اصفهان،[131] خاتم‌الانبیا شیراز،[140] سفیران هدایت شیراز،[140] امام حسن شهر گویم،[140] حوزه علمیه شهرستان کازرون،[140] مصلی و دفتر امام جمعهٔ شهر قدس،[141] دفتر امام جمعهٔ شهر صدرا،[142] دفتر و بیت نمایندهٔ ولی فقیه در یزد[143] و امام جمعه بندر امام[144] مورد حمله قرار گرفتند و برخی از این مکان‌ها توسط معترضان به آتش کشیده‌شدند.[142]

در جریان این اعتراضات بسیاری از معترضان شعارهایی چون «توپ، تانک، فشفشه، آخوند باید گم بشه» سر دادند که برخی از تحلیلگران این موضوع را نشانه اعتراض مردم به حمایت حوزه‌های علمیه از جمهوری اسلامی دانسته‌اند.[131]

روش‌های سرکوب

قطع سراسری اینترنت

میدان ستارخان تهران

در پی آغاز اعتراض‌ها به افزایش قیمت بنزین اینترنت در ایران با اختلال روبرو شد.[145] از صبح دومین روز اعتراضات و پس از آن که اعتراض‌ها در ایران گسترش یافت، دسترسی کاربران به وب‌سایت شماری از سایت‌های داخلی مانند خبرگزاری‌ها محدود شد. اطلاع‌رسانی رسانه‌ها دربارهٔ حوادث با محدودیت روبه‌رو شد و شهروندان هم برای ارسال فیلم و تصاویر با مشکلاتی مواجه شدند. در نهایت تا پایان روز ۲۵ آبان، ۹۵درصد اینترنت در ایران قطع شد. برخی خبرها از تصویب قطع سراسری اینترنت با دستور شورای امنیت کشور خبر می‌داد تا این که علی ربیعی، سخنگوی دولت، این خبر را تأیید کرد. اینترنت بین‌الملل به دستور اعضای شورای امنیت کشور و به دلیل اعتراضات سراسری قطع شد و دسترسی کاربران فقط به سایت‌های ایرانی که از سرور داخلی استفاده می‌کردند ممکن بود.[28][146][147] برخی کارشناسان از آنچه در ایران رخ داد با عنوان «کودتای اینترنتی» نام می‌برند.[148] پس از آن ریچارد گرنل، سفیر ایالت متحده آمریکا در آلمان در توییتی نوشت: «توانایی فنی برقراری اینترنت بدون سانسور و کنترل دولتی در ایران را داریم.» محمدجواد آذری جهرمی وزیر ارتباطات در پاسخ گفت: این ادعا در حال حاضر ممکن نیست و «[آن‌ها] برنامه‌هایی برای سال ۲۰۲۵ دارند که [الان] مطرح کرده‌اند».[149]

وبسایت نت‌بلاکس، سازمان غیردولتی نظارت بر اینترنت، با تأیید اختلال در تلفن همراه و اینترنت ایران اعلام کرد که میزان دسترسی به اینترنت جهانی در ایران در پی قطعی اینترنت، به حدود ۴٪ الی ۷٪ آمار معمول رسیده‌است.[22][27] این وب‌سایت گزارش داد که قطعی اینترنت در ایران، روزانه ۳۶۹ میلیون دلار زیان به اقتصاد کشور وارد می‌کند.[150]

وزارت خزانه‌داری آمریکا روز جمعه یکم آذر اعلام کرد نام محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات ایران را به دلیل نقش داشتن در «سانسور گسترده اینترنت» به سیاههٔ تحریمی‌های کاخ سفید اضافه کرده‌است.[151] جهرمی در واکنش به این تحریم گفت که در قطع اینترنت بین‌الملل نقشی نداشته‌است.[152]

چندین کشور مانند آلمان، آمریکا، فرانسه و انگلستان به‌همراه سازمان یونسکو به قطع اینترنت در ایران اعتراض کردند.[153][154][155]

با گذشت چهارده روز از آغاز اعتراض‌ها تا روز شنبه ۹ آذر ۱۳۹۸، اینترنت در استان‌های خوزستان و سیستان و بلوچستان همچنان قطع بود.[156]

روز چهارشنبه ۴ دی و در آستانه چهلم جان‌باختگان اعتراضات آبان در پنجم دی، ترافیک بین‌الملل خطوط تلفن‌های همراه در استان‌های البرز، کردستان، زنجان و فارس قطع شده‌است و احتمال دارد شمار استان‌های بی‌اینترنت بیشتر هم بشود.[157][158][159]

نت نت‌بلاکس که ترافیک اینترنت جهانی را رصد می‌کند تأیید کرد که اینترنت موبایل در نقاطی از ایران از شش‌ونیم صبح دچار اختلال شده و صبح چهارشنبه دو بار افت یکباره روی داده‌است.[159]

تهدید معترضان

در ۲۷ آبان، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در بیانیه‌ای معترضان را به «برخورد قاطع» تهدید کرد و آنان را «اغتشاشگر» و «کینه‌توز» نامید و گفت در اکثر شهرها و استان‌های ایران مردم «ضامن ثبات و آرامش» جامعه بوده‌اند، «به‌گونه‌ای که حتی یک گزارش ناامنی، تخریب، غارت و چپاول اموال عمومی از آن مناطق دریافت نشده‌است». با این حال استاندار تهران عنوان کرد که در بیش از ۷۰ درصد شهرهای ایران اعتراضات رخ داده‌است. همچنین روابط عمومی سپاه امام حسن مجتبی اعلام کرد که در اعتراضات ۲۵ و ۲۶ آبان ۱۵۰ نفر در استان البرز دستگیر شده‌اند.[160]

روزنامه کیهان در تاریخ ۲۸ آبان با انتشار متنی نوشت معترضان «اقرار» کرده‌اند که «در خارج از کشور آموزش دیده‌اند» و همچنین این روزنامه بیان کرد که حکم اعدام با طناب دار برای «سرگروه‌های آشوب اخیر» قطعی است.[161]

سید ابراهیم رئیسی رئیس قوه قضاییه و امام جمعه تهران در تاریخ ۳۰ آذر در جمع دانشجویان بسیجی گفت «مجازات سختی» در انتظار کسانی است که «در جامعه اغتشاش و ناامنی ایجاد کردند و دل زن و بچه مردم را لرزاندند و به اموال مردم دست‌اندازی کردند و به اموال عمومی و مردم خسارت وارد کردند».[162]

سایت دویچه‌وله فارسی نوشته‌است که میان کاربران شبکه‌های اجتماعی پیامک‌های تهدیدآمیزی دست به دست می‌شد که در آن شهروندان کرج، تهران، کرمان و خوزستان تهدید به پیگرد قانونی در صورت شرکت در اعتراضات شده بودند.[163]

شلیک مستقیم به معترضان

یگان پلیس ضدشورش در خیابان

گزارش‌ها و فیلم‌های ضبط شده نشان می‌دهد در برخی از شهرها از جمله تهران، شیراز، شهریار، کرمانشاه و جوانرود پلیس و نیروهای امنیتی به سوی معترضان شلیک شدید و مستقیم می‌کند.[164][165][166][167][168][169] خبرگزاری فرانسه در گزارشی تحقیقی نشان می‌دهد که بیش از ۷۵۰ تصویر و ویدئو از تیراندازی توسط نیروهای امنیتی و کشته و زخمی شدن معترضان به جای مانده‌است.[35] همچنین در فیلم‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی از کرج و جوانرود منتشر شده‌است نشان داده می‌شد که مأموران با گلوله‌های جنگی از بالای ساختمان مردم را مورد هدف قرار می‌دهند و در فیلمی دیگر نیروهای پلیس در حالی که در حال فرار از معترضان بودند به سمت آنان گلوله شلیک می‌کردند.[170] در فیلمی دیگر مأموران نیروی انتظامی در شهریار در حالی که در حال فرار از معترضان هستند به سمت آنان شلیک می‌کنند و معترضان با پرتاب سنگ نیروهای انتظامی را دنبال می‌کنند.[171] تصاویر ضبط شده از کرمانشاه نیز نشان می‌دهد که مأموران امنیتی، با کمین کردن و نشانه‌گیری، به سوی معترضان تیراندازی مستقیم می‌کنند.[172] در شهر صدرا نیز، تصاویر ویدئویی نشان می‌دهد که از بالای پشت‌بام پایگاه بسیج بر روی معترضان آتش گشوده شده‌است.[173] گزارش‌های متعددی از شلیک مستقیم تیر به سر یا قلب بسیاری از کشته‌شدگان اعتراضات اخیر در ایران منتشر شده و در برخی ویدیوهایی که از اعتراضات منتشر شده نیز شلیک مأموران امنیتی به صورت مستقیم به معترضان مشهود است.[174] عکسی از آسوشیتد پرس نیز نشان می‌دهد که نیروهای امنیتی از فاصله نزدیک به مردی که در محاصره نیروهای امنیتی قرار گرفته شلیک می‌کنند.[175]

در شبکه‌های اجتماعی ده‌ها فیلم و ویدئو از شلیک مستقیم مأموران امنیتی و سپاه پاسداران به سمت مردم منتشر شده‌است ولی علی فدوی، جانشین فرمانده سپاه می‌گوید که معترضان عامل تیراندازی‌ها بوده‌اند.[176]

در همین رابطه، محمود صادقی در مصاحبه با سایت «امتداد» که روز دوشنبه ۲۵ آذرماه منتشر شده، در خصوص نشست با رحمانی فضلی گفته‌است: «در همین جلسه، یکی از نمایندگان شهرستان‌ها اعلام کرد که دو نفر در حوزه انتخابیه من (محدوده کرج و شهرقدس) با اصابت گلوله به مغزشان جان باخته‌اند و از رحمانی فضلی سؤال کرد که آیا امکان تیراندازی، دست کم به پا یا کمر به پایین وجود نداشته که چنین شلیک‌هایی انجام شده‌است؟ وزیر کشور هم در پاسخ عنوان کرد که خب! شلیک به پا هم انجام شده بوده‌است.»[177]

به نقل از محمود صادقی، علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی در آن زمان، در پاسخ به سؤال «اگر مردم به خانه نروند و در خیابان بایستند، می‌خواهید چه کنید؟» گفت: «ولو بلغ ما بلغ ما می‌زنیم» یعنی به مردم شلیک می‌کنیم. شمخانی این سخن را تکذیب کرد.[178][179][180]

تیراندازی به معترضان در نیزارِ ماهشهر

در نخستین روز اعتراضات، گزارش‌هایی منتشر شد که معترضان ماهشهری اقدام به بستن جاده ماهشهر کرده بودند و پس از چند روز آن‌ها به سمت نیزار حاشیه شهرک چمران می‌گریختند و آنجا با رگبار سنگین نیروهای امنیتی قتل‌عام شدند.[181] نیویورک تایمز نیز در گزارش خود، به نقل از شاهدان عینی و خدمهٔ پزشکی نوشت که در بندر ماهشهر، مأموران امنیتی ۴۰ تا ۱۰۰ تظاهرکننده (عمدتاً شامل مردان جوان غیرمسلح را) در نیزاری که به آن پناه برده بودند حلقه کردند و به ضرب گلوله کشتند.[182] این افراد جزو معترضانی بودند که برای سه روز جادهٔ اصلی میان شهر و مجتمع پتروشیمی حومهٔ شهر را بسته بودند. پیش‌تر وزیر کشور ایران در مصاحبه‌ای بسته شدن جادهٔ ماهشهر به بندر امام توسط معترضان را تأیید کرده بود. سپس تلویزیون جمهوری اسلامی کشته‌شدن معترضان در نیزار ماهشهر را نیز تأیید کرد و آن‌ها را «اشرار مسلح و تجزیه‌طلب نامید».[183]

صدا و سیما با پخش گزارشی از اتفاقات ماهشهر اعلام نمود: «در ماهشهر برخی از عوامل گروه‌های تجزیه طلب با سلاح گرم و حتی سلاح‌های نیمه سنگین و تیربار راه ارتباطی بندر ماهشهر با دیگر نقاط کشور و مسیر انتقال کالا را بسته بودند و همچنین قصد تصرف پتروشیمی ماهشهر و انفجار در آن را داشتند؛ در ماهشهر عملاً برای ساعاتی، اغتشاشگران مسلح، جنگ مسلحانه به راه انداخته بودند. در چنین شرایطی، نیروهای حافظ امنیت برای نجات جان مردم ماهشهر وارد عمل شدند.»[37]

به نوشتهٔ نیویورک تایمز در ماهشهر نیروهای سپاه پاسداران با پهپادهای مسلح، دوشکا و تیربار که روی ماشین‌های تویوتا نصب شده بود بر روی مردم آتش گشودند.[184] پس از اتصال اینترنت خانگی در استان خوزستان اطلاعات و تصاویری از اعتراض‌های ماهشهر منتشر شد که روایت‌های پیشین را تأیید می‌کند. تصاویر ویدئویی نشان می‌دهند که خودروهای سپاه پاسداران با دوشکا و تیربار به سوی نیزار تیراندازی می‌کنند و همزمان صدای شیون و زاری بلند است.[35][185][186]

در اواخر دی ماه ۹۸، وزارت خارجهٔ آمریکا نام سرتیپ پاسدار حسن شاهوارپور، فرماندهٔ سپاه استانی ولیعصر در خوزستان را به دلیل آنچه که «فرماندهی کشتار معترضان خوزستانی در اعتراضات آبان ماه» عنوان شد به فهرست تحریم‌های خود اضافه کرد. آمریکا در یک بیانیه رسمی اعلام کرد یگان‌ها و واحدهای تحت فرمان شاهوارپور در جریان سرکوب اعتراضات آبان ماه در خوزستان با نقض گستردهٔ حقوق بشر، مسئول مرگ دست کم ۱۴۸ تن به‌ویژه در ماهشهر هستند.[8]

ربودن جسد کشته‌شدگان

خانوادهٔ مهدی نکویی، دانشجوی ۲۰ سالهٔ حقوق که در شیراز هدف گلولهٔ نیروهای سپاه قرار گرفت، می‌گویند او در وضعیت وخیم جسمی به بیمارستان منتقل شده اما در حالی‌که علائم حیاتی داشته توسط نیروهای امنیتی از آن‌جا خارج شده و بعد از آن از او خبری ندارند.[187] یکی از پرستاران تأیید کرده که نکویی پیش از آن‌که از بیمارستان بیرون برده شود، به همراه چند مصدوم دیگر تحت معالجه قرار گرفته بود، اما الان کسی نمی‌داند او کجاست.[187] آن‌ها بر این عقیده‌اند حکومت ایران با دزدیدن جسد کشته‌شدگان قصد دارد ابعاد واقعی سرکوب معترضان را پنهان کند.[188]

اعترافات تلویزیونی

در تاریخ ۲۹ آبان تلویزیون ایران اقدام به پخش «اعترافات» یکی از بازداشت‌شدگان کرد که در آن به «نقش تأثیرگذار زنان و همچنین مخالفان حکومت ایران در رهبری اعتراضات» اشاره شده بود و تلویزیون ایران می‌گوید که این زن که با نام «فاطمه داوند» از او یاد می‌شود بوسیله سربازان گمنام امام زمان (مأمورین وزارت اطلاعات) در هنگام فرار در یکی از شهرهای مرزی ایران بازداشت شده‌است. اما پس از آن، یک فعال مدنی اعلام کرد که این زن کسی است که در یکی از خیابان‌های شهر بوکان گلوله خورده و مجروح بازداشت شده‌است. همچنین مازیار ابراهیمی، که در «اعترافات اجباری» مسئولیت سوءقصد به جان دانشمندان هسته‌ای ایران را پذیرفته بود، از سرنوشت بازداشت‌شدگان روزهای اخیر اظهار نگرانی کرده‌است.[189]

سانسور و اعمال فشار بر رسانه‌ها

پیش از آغاز اعتراضات، نمایندگانی از شورایعالی امنیت ملی با مسئولان روزنامه‌ها جلسات توجیهی برگزار کرده بودند و دربارهٔ افزایش قیمت بنزین، احتمال بروز اعتراض و لزوم فعالیت رسانه‌ها در چارچوب نظام صحبت کرده‌بودند.[190] در زمان اعتراضات، ۸ تن از روزنامه‌نگاران به وزارت اطلاعات احضار شدند، تعدادی دیگر به‌خاطر گزارش‌ها و توییت‌هایشان از وزارت ارشاد هشدار دریافت کردند و محمد مساعد (روزنامه‌نگار اقتصادی) به دلیل توییت‌هایش بازداشت شد.[190] پس از بازداشت مساعد حساب کاربری توییترش هم مسدود شد.[190]

انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران با انتشار بیانیه‌ای، سیاست‌های رسانه‌ای جمهوری اسلامی ایران را «بحران‌زا و ضد منافع ملی» اعلام کرد و نسبت به اعمال محدودیت بیشتر بر رسانه‌های داخلی هشدار داد. انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران در این بیانیه با انتقاد از بی‌تفاوتی رسانه‌های داخلی نسبت به وقایع در اعتراضات سراسری آبان ۱۳۹۸ نوشت: «اخبار را آن‌چنان در لابلای صفحات دفن می‌کنند که از دید مخاطب به سانسور و لاپوشانی حقیقت متهم می‌شوند. چرا که در روز اول و دوم اعتراضات، علت توقف اتومبیل‌ها در شهرها را شرایط نا مساعد جوی و عدم رسیدگی مطلوب شهرداری استان‌ها عنوان می‌کردند.»[191]

خبرگزاری میزان سه‌شنبه ۵ آذر اعلام کرد که قوهٔ قضاییه برای تعدادی از کارمندان شبکه تلویزیونی ایران اینترنشنال محدودیت‌های قضایی و حقوقی در مورد اموال‌شان در نظر گرفته‌است.[192] هم‌زمان گزارشگران بدون مرز اعلام کرد حکومت ایران، روزنامه‌نگاران ایرانی شاغل در رسانه‌هایی مانند بی‌بی‌سی، صدای آمریکا و رادیو فردا و خانواده‌های آن‌ها را به شیوهٔ تهدید مستقیم، حملات سایبری و توهین و رعب‌آفرینی بر روی شبکه‌های اجتماعی تحت فشار قرار داده‌است.[193] این سازمان با اشاره به اینکه سفیر ایران در لندن تهدیدهای نهادهای امنیتی را علیه روزنامه‌نگاران تکرار می‌کند او را سفیر تهدید نامید و از دولت بریتانیا خواست که به اقدمات او رسیدگی کند.[194]

در ۹ آذر ۱۳۹۸ وزارت اطلاعات ایران در بیانیه‌ای اقدامات شبکه ایران اینترنشنال را «مصداق همکاری با دشمنان ایران در اقدامات تروریستی» دانست و ادعا کرد که افرادی را به اتهام ارسال اطلاعات به این شبکه بازداشت کرده‌است.[195] در این اطلاعیه اشاره شده که کارکنان اینترنشنال اگر همکاری‌شان با آن شبکه را قطع و ابراز ندامت کنند «مشمول عفو و رأفت اسلامی» خواهند شد.[195]

تأیید شلیک به مردم

پس از اعتراضات آبان ۱۳۹۸، لیلا واثقی، فرماندار شهر قدس در استان تهران، اعلام کرد که در روز ۲۵ آبان شخصاً به نیروی انتظامی دستور داده به معترضانی که وارد فرمانداری شده بودند شلیک کنند.[196] همچنین او اضافه کرده که وقتی معترضان فرمانداری را تصرف کردند، به سپاه پاسداران رفته و با نیروهای امنیتی بازگشته است.[196][197][198]

کمی بعد، لیلا واثقی به دلیل عملکردش در جریان اعتراض‌های مردمی آبان‌ماه ۹۸ از سوی عبدالرضا رحمانی فضلی، وزیر کشور، در یک برنامه تلویزیونی مورد تقدیر و تشکر قرار گرفت.[199][200]

ابزارهای سرکوب و کشتار

در سرکوب خیزش سراسری آبان ۱۳۹۸ خورشیدی، چنین جنگ‌افزارهایی به کار رفته‌است:[201]

نفربر زره‌پوش (مجهز به مسلسلهای اتوماتیک، خمپاره‌انداز و موشکهای ضد تانک)
دوشکا (مسلسل سنگین)
کلاشنیکف (AK-47)
کلت
شاتگان
تفنگ پینتبال... .

گستردگی اعتراضات

وضعیت شهرهایی که اعتراضات آن‌ها در خبرگزاری‌ها بازتاب داشته

اعتراضات مسالمت آمیز یا بدون برخورد چشم‌گیر

اعتراضات به خشونت کشیده شده

در اعتراضات کشته گزارش شده

داده‌ای در دسترس نیست

قاسم میرزایی نیکو، نماینده دماوند و فیروزکوه در مجلس، گفته‌است که اعتراض‌ها در بیش از ۵۰۰ نقطه ایران رخ داده‌است؛[202] هر چند بر پایهٔ برخی از منابع دیگر، اعتراضات در ۲۹ استان و ۱۰۴ شهر و ۷۱۹ جای کشور، رخ داده‌است.[203]

آمار کشتگان، زخمیان و بازداشت‌شدگان

کشته و زخمی

تعداد کشته‌شدگان در ایران به تفکیک استان‌ها براساس آمار عفو بین‌الملل[204]

۴۰ نفر کشته یا بیشتر

بین ۳۰ تا ۳۹ نفر کشته

بین ۲۰ تا ۲۹ نفر کشته

بین ۱۰ تا ۱۹ نفر کشته

بین ۱ تا ۹ نفر کشته

داده‌ای در دسترس نیست

سازمان عفو بین‌الملل در آخرین گزارشش اعلام کرد که بر اساس تحقیقات این سازمان، در جریان اعتراض‌های اخیر بیش از ۳۰۴ نفر کشته شده‌اند.[16] این نهاد تأکید می‌کند که رقم واقعی جان‌باختگان احتمالاً بیش از این است.[16] با این حال، علیرضا میریوسفی، سخنگوی نمایندگی ایران در سازمان ملل متحد، آمار عفو بین‌الملل از کشته‌شدگان اعتراضات اخیر را ساختگی خواند و آن را بخشی از کارزار شایعه‌پراکنی علیه ایران در خارج از کشور دانست.[205] پس از آغاز اعتراضات، مجتبی خانجانی فرماندار شهرستان بهارستان در مصاحبه‌ای گفت که آمار دقیق کشته‌شدگان حوزهٔ تحت نظارتش را می‌داند اما اجازه‌ای مبنی بر انجام مصاحبه و ارائهٔ اطلاعات در این زمینه ندارد.[206]

در ۷ آذر ۱۳۹۸ وبسایت کلمه به نقل از «یک منبع آگاه» تعداد کشته‌ها را ۳۶۶ نفر اعلام کرد.[207] اردشیر امیرارجمند مشاور میرحسین موسوی و از گردانندگان این وب‌سایت، به رادیو فردا گفت که آمار اعلام شده موثق هستند.[207] پیش‌تر شورای ملی مقاومت ایران شمار کشته‌های اعتراضات سراسری ایران در ۱۷۶ شهر را بیش از ۴۰۰ نفر اعلام کرده‌بود.[208][209] ارگان مانیتورینگ حقوق بشر ایران تعداد کشته‌شدگان اعتراضات را دست‌کم ۴۵۰ نفر اعلام کرده که تعدادی کودک نیز در میان آن‌ها هستند.[210]

روزنامهٔ نیویورک‌تایمز روز یکشنبه ۱۰ آذر شمار کشته‌شدگان را دست‌کم ۱۸۰ نفر اعلام کرد. به نوشتهٔ نیویورک‌تایمز در شهر ماهشهر بین ۴۰ تا ۱۰۰ نفر که بیشتر آن‌ها جوان بودند توسط نیروهای امنیتی و سپاه کشته‌شده‌اند.[211] این در حالی‌است که در ۲ دی ۱۳۹۸ خبرگزاری رویترز تعداد کشته‌ها را ۱۵۰۰ نفر اعلام کرد.[3] پیش‌تر سازمان مجاهدین خلق هم تعداد کشته‌شدگان را بیش از ۱۵۰۰ تن در ۱۹۰ شهر اعلام کرده‌بود. طبق آمار این سازمان، شمار کشته‌شدگان در استان تهران حداقل ۴۰۰، در خوزستان حداقل ۲۴۰، در کرمانشاه حداقل ۳۲۰، در اصفهان حداقل ۱۲۰، در فارس حداقل ۲۷۰، و در البرز (کرج) حداقل ۱۰۰ تن بوده‌است.[212][213][214][215][216]

عفو بین‌الملل با استناد به شهادت شهود و بستگان قربانیان و ویدئوهای آنالیز شده که به تأیید این سازمان رسیده می‌گوید نیروهای امنیتی ایران به عمد از سلاح گرم علیه معترضان غیرمسلحی استفاده کرده‌اند که تهدیدی از جانب آن‌ها متوجه کسی نبوده‌است.[204] این ویدئوها نشان می‌دهند که مأموران امنیتی جمهوری اسلامی تعمداً معترضان غیرمسلح را از فاصلهٔ نزدیک هدف گلوله قرار می‌دهند.[217] بنا به گزارش عفو بین‌الملل، برخی معترضین هنگام فرار هدف گلوله قرار گرفته و کشته شده‌اند،[204] یک نفر بر اثر استنشاق گاز اشک‌آور و شخصی دیگر هم بر اثر ضرب و شتم کشته شده‌اند.[217] همچنین اطلاعاتی وجود دارد که نشان می‌دهد در بعضی موارد مقامات از بازگرداندن اجساد قربانیان به خانواده‌های‌شان امتناع کرده‌اند و در موارد دیگر، نیروهای امنیتی اجساد را از سردخانه خارج کرده و به مکان‌های نامعلوم منتقل کرده‌اند.[204] در حالی‌که مقامات ایرانی از اتفاقات آبان ۱۳۹۸ به‌عنوان «پیروزی بر اشرار» یاد می‌کنند، نام ۱۸ شهروند زیر ۱۸ سال در میان کشته‌شدگان به چشم می‌خورد.[218][219][220] به گفتهٔ مانیتورینگ حقوق بشر ایران، نیکتا اسفندانی، ۱۴ ساله در تاریخ ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹ در خیابان ستارخان تهران توسط نیروهای امنیتی از ناحیه سر مورد اصابت گلوله قرار گرفت و کشته شد. این در حالی‌است که صدا و سیما در گفتگویی که با پدر اسفندانی داشت مرگ او را به «آشوبگران» نسبت داد[221] و چند روز بعد سخنگوی قوهٔ قضائیه ادعا کرد «هم پزشکی قانونی و هم خانوادهٔ این نوجوان تأیید کرده‌اند که علت مرگ او مسمومیت بوده‌است».[222] در پاسخ، خانوادهٔ اسفندانی با انتشار پیامی در اینستاگرام نیکتا ابراز امیدواری کردند که «خون ریخته‌شدهٔ دختر بی‌گناهشان بی‌جواب نماند».[223] محمد بریحی ۱۷ ساله در اهواز، ساسان ایدی‌وند ۱۷ ساله در اصفهان و امیررضا عبداللهی ۱۳ ساله در اسلامشهر هدف گلولهٔ نیروهای امنیتی قرار گرفتند و جان باختند.[210] طبق گزارش وبسایت کلمه در ۷ آذر ۱۳۹۸ خردسال‌ترین قربانی اعتراضات یک کودک ۹ ساله در شهریار تهران بوده‌است.[207] شهریار با بیش از ۲۰ کشته، یکی از بالاترین آمار قربانیان اعتراضات آبان ماه را به‌خود اختصاص داده‌است.[224]

تحلیلگران معتقدند واکنش بی‌رحمانهٔ دولت، بیان‌گر وحدت روزافزون بین نخبگان سیاسی ایران است و نشان می‌دهد که دولت حسن روحانی-که زمانی نسبتاً معتدل خوانده می‌شد-به‌طور قابل توجهی تمایلات راست‌گرایانه پیدا کرده و با رهبران مذهبی تندروی ایران هم‌سو شده‌است.[225] دیده‌بان حقوق بشر در ۶ آذر، حکومت ایران را به مخفی نگه داشتن عمدی آمار کشته‌ها، زخمی‌ها و بازداشت‌شدگان اعتراضات آبان ۱۳۹۸ متهم کرد.[226][227]

در ۱۱ آذر ۱۳۹۸، گران هیواد، سخنگوی وزارت خارجه افغانستان در گفتگو با روزنامهٔ صبح کابل، گفت که در جریان اعتراض‌ها، ۹ تن از شهروندان افغان ساکن ایران کشته شده‌اند.[228] پیش‌تر مقامات ایرانی کشته و بازداشت شدن تعدادی از اتباع خارجی، طی رخدادهای آبان ماه را تأیید کرده بودند.[228]

در ۱۳ آذر ۱۳۹۸ علی خامنه‌ای، به پیشنهاد دبیر شورایعالی امنیت ملی دستور داد شهروندان کشته‌شده-که هیچ نقشی در اعتراضات نداشتند و در میانهٔ درگیری‌ها جان باخته‌اند-شهید محسوب شوند، خانواده‌های آنان تحت پوشش بنیاد شهید و امور ایثارگران قرار بگیرند و با پرداخت دیه از آن‌ها دلجویی شود.[229][230] نرگس شیر بیشه مادر پویا بختیاری (از کشته‌شدگان اعتراضات)، در واکنش به این خبر، ارزش خون فرزندش را بیش از میلیاردها دیه دانست و گفت: «مقامات جمهوری اسلامی از خشم من و از آه من باید بترسند، نه تسلیت می‌پذیرم، نه دلجویی‌شان را».[231]

در ۱۵ آذر ۱۳۹۸ جسد کاوه ویسانی در حالی که آثار شکنجه و کبودی بر روی بدنش وجود داشت، در باباریز (حومهٔ سنندج) پیدا شد. این شهروند کُرد در ۲۶ آبان، طی اعتراضات مردمی سنندج توسط نیروهای امنیتی دستگیر و به نقطه نامعلومی برده شده‌بود. ویسانی اهل روستای خامسان از توابع کامیاران و ساکن سنندج بوده‌است.[232]

در پی کشف اجسادی در رودخانه‌های مناطق کردنشین و جنوب ایران، روز ۲۵ آذر جسد ارشاد رحمانیان ۲۸ ساله و فارغ‌التحصیل رشتهٔ فوریت‌های پزشکی از مریوان در سد گاران در حالی که جمجمه‌اش شکافته شده و استخوان‌هایش از چند جا شکسته بود، پیدا شد. خانواده‌های کشته‌شدگان این قتل‌ها را مرتبط با اعتراضات آبان ماه می‌دانند و اتهام آن را متوجه نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی می‌دانند.[233][234]

۱۲ دی ۱۳۹۸ وبسایت کلمه اعلام کرد: اخبار رسمی منتشر نشده از کشته‌شدن ۶۳۱ نفر از هموطنان در اعتراضات آبان ۱۳۹۸ حکایت دارد.[235]

در ۱۹ دی ۱۳۹۸ امیر (شاهپور) اوجانی، ۴۳ ساله، که در جریان اعتراضات آبان از ناحیهٔ فوقانی پا مورد اصابت گلولهٔ نیروهای امنیتی قرار گرفته بود و از ترس بازداشت تنها به پانسمان بسنده کرده بود، به دلیل عفونت ناشی از جراحت پا و آمبولی ریه درگذشت.[66][236]

همچنین در ۶ بهمن ۱۳۹۸ محمد ملکی، ۲۳ ساله که در جریان اعتراضات آبان در سه راه آدران در جاده ساوه بر اثر اصابت گلوله مأموران امنیتی از ناحیه ستون فقرات و ریه مجروح شده بود، درگذشت.[66][237][238]

رحمانی فضلی برای نخستین بار شمار کشته‌شدگان این اعتراضات را حدود ۲۲۵ نفر اعلام کردند، در حالی که صدای آمریکا در یک مقایسه بین آمار بین‌المللی با آمار مقامات جمهوری اسلامی به‌نقل از خبرگزاری رویترز نوشت، در این اعتراضات ۱۵۰۰ نفر توسط نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی کشته شدند.[70]

روز شنبه ۲۹ شهریور ۱۳۹۹ نادر مختاری جان باخت. وی ۳۵ ساله که در جریان اعتراض‌های آبان ۹۸ در شهر کرج بر اثر ضربات باتوم نیروهای امنیتی به حالت کما رفته و پس از یک ماه خانواده‌اش او را در بیمارستانی در شهر ری پیدا می‌کنند که نوروز ۱۳۹۹ بهوش آمده و با وجود مخالفت پزشکان، مأموران امنیتی او را به بازداشتگاه کهریزک (سروش ۱۱۱ کنونی) منتقل کرده و در بهداری این زندان، با وضعیتی وخیم بستری و زندانی می‌کنند که در ۲۹ شهریور جان می‌بازد.[239][240][241]

دستگیری‌ها

بزرگراه امام علی در تهران

در پی اعتراضات سراسری آبان ۱۳۹۸، بیش از ۸۶۰۰ تن، دستگیر شدند.[9]

در ۱۰ آذر و با گذشت بیش از ۲ هفته از آغاز اعتراضات، همچنان گزارش‌هایی از بازداشت معترضان در استان‌ها و شهرهای مختلف مخابره می‌شد.[242][243] در آن روز ۲۴۰ نفر در استان کرمانشاه و ۹۷ نفر در پردیس دستگیر شدند.[244] در ۱۲ آذر استاندار تهران، اعلام کرد طی اعتراضات ۲۰۲۱ نفر در استان تهران بازداشت شده‌اند.[245] او جزئیات دقیقی از آمار شهرهای مختلف استان اعلام نکرد ولی اشاره کرد از میان این تعداد، افرادی که برای نخستین بار وارد یک جریان اعتراضی شده بودند، آزاد شده‌اند.[245] هم‌زمان غلامحسین اسماعیلی سخنگوی قوهٔ قضاییه، اعلام کرد بسیاری از افرادی که در روزهای اعتراضات بازداشت شده بودند آزاد شده‌اند و عدد بازداشتی‌ها به حداقل رسیده‌است.[246]

با گذشت یک ماه از آغاز اعتراضات بازداشت‌ها همچنان ادامه دارد و مقامات ایرانی آمار دقیقی از تعداد کشته‌ها و بازداشتی‌ها ارائه نکرده‌اند.[247] در روز جمعه ۲۲ آذر ۱۳۹۸، در استان خوزستان ۱۳۶ شهروند به بهانهٔ داشتن سلاح غیرمجاز دستگیر شدند.[248] در ۲۷ آذر بیش از ۲۵۰ نقر در سنین ۲۰ تا ۳۵ ساله در استان کرمانشاه، در ادامه دستگیری‌های اعتراضات آبان ماه دستگیر شدند.[249][250] رئیس شورای قضایی لرستان تأیید کرد که در جریان اعتراضات آبان ماه ۸ کودک بازداشت شدند و با قرار کفالت آزاد شده‌اند.[251]

مادر بزرگ پویا بختیاری در روز چهارشنبه ۴ دی خواهان آزادی خانواده‌اش شده‌است و طی یک پیام ویدئویی گفته: «مردم! نوه مرا کشتند. پویای مرا کشتند. فردا چهلم اوست. پسران، عروسم و نوه‌ام را بازداشت کرده‌اند. چهلم بچه‌ام است و نمی‌دانم آن‌ها کجا هستند». در بامداد ۳ دی منوچهر بختیاری و ناهید شیرپیشه والدین پویا بختیاری به دلیل رد خواسته وزارت اطلاعات جمهوری اسلامی نسبت به عدم برگزاری چلهم فرزندشان بازداشت شدند.[252] در ۲۴ دسامبر ۲۰۱۹ عفو بین‌الملل خواستار آزادی فوری و بدون قید و شرط پدر و مادر پویا بختیاری شده‌است.[253]

۲۹ دسامبر ۲۰۱۹ عفو بین‌الملل طی فراخوانی همگانی گفته هزاران نفر در ایران در راستای سرکوب خشونت‌بار و مرگبار در اعتراضات آبان به‌طور خودسرانه دستگیر شده‌اند که در میان آن‌ها روزنامه‌نگاران، دانشجویان و کنشگران حقوق بشر و همین‌طور کودکان ۱۵ ساله در زندان‌هایی که شکنجه در آن‌ها رواج دارد، نگه‌داری می‌شوند. عفو بین‌الملل با انتشار این فراخوان برای امضا، خواهان آزادی تمامی کسانی که خودسرانه بازداشت شده‌اند، می‌باشد.[254]

۲۵ فوریه ۲۰۲۰ عفو بین‌الملل پیامی را منتشر کرد: «فعالان این سازمان و «شهروندان در بسیاری از کشورهای جهان» با امضای دادخواست‌های عفو بین‌الملل خواستار آزادی بازداشتی‌های آبان در ایران شده‌اند.»[255]

آمار اعلام‌شدهٔ رادیو فردا[256]
استان	تعداد
استان تهران	۲۲۰۰
استان کرمانشاه	۱۶۵۰
استان خوزستان	۱۵۰۰
استان کردستان	۵۰۰
استان البرز	۴۰۰
استان خراسان رضوی	۴۰۰
استان فارس	۳۰۰
استان لرستان	۳۰۰
استان اصفهان	۲۵۰
استان کهگیلویه و بویراحمد	۲۵۰
استان آذربایجان غربی	۱۰۰
استان بوشهر	۱۰۰
استان مازندران	۱۰۰
استان کرمان	۱۰۰
استان آذربایجان شرقی	۷۰
استان ایلام	۵۰
استان سیستان و بلوچستان	۵۰
استان یزد	۴۳
استان زنجان	۳۵
استان هرمزگان	۳۱
استان خراسان جنوبی	۲۹
استان قزوین	۱۵
مجموع	۸٬۴۷۳

در ۴ آذر اعلام شد به‌دلیل آمار بالای دستگیرشدگان و انتقال تعداد زیادی از آن‌ها به زندان فشافویه، بازداشت‌شدگان در وضعیت سخت و نامناسبی به سرمی‌برند، به‌طوری که رئیس شورای اسلامی شهرستان ری نسبت به وضعیت زندان و تعداد بالای بازداشتی‌ها هشدار داده‌است.[257] قاسم شعله‌سعدی که تجربهٔ حبس در زندان فشافویه را داشته، وضعیت این زندان را فاجعه‌بار خواند و گفت که با انتقال تعداد زیادی از بازداشت‌شدگان به این زندان، وضع بسیار فاجعه‌بارتر از گذشته خواهد بود.[258]

در ۱۱ آذر ۱۳۹۸ نرگس محمدی فعال حقوق بشر محبوس در اوین، طی نامه‌ای از داخل زندان، مشاهداتش از وضعیت بازداشت‌شدگان را بازگو کرد.[259] در این نامه که در وبسایت کانون مدافعان حقوق بشر منتشر شده، محمدی به جوانی اهل اسلامشهر اشاره می‌کند که به‌خاطر خونریزی، عفونت و تورم ناشی از زخم گلوله به بهداری اوین منتقل شده‌است. زمانی که محمدی به او گفته که اصرار کند تا پایش را معالجه کنند وگرنه قطع می‌شود او جواب داده: «من که قرار است اعدام شوم چه فرقی دارد با پا یا بی پا. از روزی که بازداشت شده‌ام حتی بتادین هم روی زخمم نریخته‌اند».[259] در بخشی دیگر از این نامه، محمدی به دختری ۲۰ ساله اشاره می‌کند که در برابر خشونت و ارعاب بازجوها تسلیم شده و از او اعتراف تلویزیونی ضبط کرده‌اند.[259]

پس از انتشار ویدئویی که نشان می‌داد مأموران امنیتی، در حال جابه‌جایی چند معترض با چشم‌بند و پابند در حیاط دبستان دخترانهٔ قدس (تهران) هستند، وزیر آموزش و پرورش اعلام کرد مسئولان مربوط مشغول راستی‌آزمایی ویدئو هستند.[260] او اضافه کرد مدیر مدرسهٔ قدس تکذیب کرده که این ویدئو مربوط به اعتراضات آبان ۱۳۹۸ است.[260]

زندان و محکومیت‌ها

در ۱۴ بهمن ۱۳۹۸ دو نفر از بازداشت‌شدگان اعتراضات آبان ماه به نام‌های محمدجواد احمدی و آریا حامدی‌راد هر کدام به ۶ سال زندان محکوم شدند. اتهام آن‌ها «اجتماع و تبانی به قصد برهم زدن امنیت کشور»، صدور فراخوان برای حضور سایر شهروندان برای تجمع در حمایت از جانباختگان و انتشار سرود و اشعار و موسیقی‌های حماسی در حمایت از شهروندان معترض بوده‌است.[67]
در ۲ اسفند ۱۳۹۸، اعلام شد سه نفر از معترضان آبان ۱۳۹۸ به اعدام محکوم شدند. این سه نفر با نام‌های «امیرحسین مرادی»، «سعید تمجیدی» و «محمد رجبی»، توسط دادگاه انقلاب تهران، به ریاست قاضی ابوالقاسم صلواتی به اعدام و در مجموع به ۳۸ سال زندان و ۲۲۲ ضربه شلاق نیز محکوم شده‌اند. این حکم به وکلای مدافع این بازداشت‌شدگان ابلاغ شده‌است. از جمله اتهامات آنان، «مشارکت در تخریب و تحریق به قصد مقابله با نظام جمهوری اسلامی ایران» اعلام شده‌است.[261] به نوشتهٔ خبرگزاری هرانا، این ۳ متهم که در تجمعات اعتراضی آبان در محله ستارخان تهران شرکت کرده بودند در جریان بازجویی و تحت شکنجه مجبور به اعترافات اجباری علیه خودشان شدند.[261][262][263]
۴ اسفند ۱۳۹۸ سمیرا هادیان که در اعتراضات آبان ۱۳۹۸، در ۳۰ آبان بازداشت شده و در زندان قرچک ورامین زندانی می‌باشد، به ۸ سال حبس تعزیری محکوم شده‌است.[264]
۵ اسفند ۱۳۹۸ فاطمه کهن زاده از بازداشت‌شدگان در جریان مراسم چهلم پویا بختیاری، یکی از جان باختگان اعتراضات آبان ماه، به ۱۸ ماه زندان تعزیری و ۵۰ ضربه شلاق تعلیقی به اتهام “تبلیغ علیه نظام به نفع گروه‌های معاند» و «اخلال در نظم عمومی» محکوم شد.[265]
۷ اسفند ۱۳۹۸ مریم علی‌شاهی و فرزندش، مهیار منصوری، از بازداشت‌شدگان اعتراضات آبان مجموعاً به ۱۵ سال زندان تعزیری محکوم شدند. مریم علی‌شاهی را بابت اتهام «اجتماع و تبانی» به ۵ سال زندان، بابت اتهام «توهین به رهبری» به ۲ سال زندان، بابت اتهام‌های «تبلیغ علیه نظام» و «اخلال در نظم و آسایش عمومی» ۲ سال زندان و در مجموع به ۹ سال حبس تعزیری و مهیار منصوری هم بابت اتهام «اجتماع و تبانی» به ۵ سال زندان، بابت اتهام «تبلیغ علیه نظام» به یک سال زندان و در مجموع به شش سال زندان تعزیری محکوم شده‌است.[266]
۱۳ اسفند ۱۳۹۸ ملیحه جعفری دانشجوی دانشگاه تهران به ۶ ماه زندان تعزیری و رونویسی از کتاب‌های مذهبی محکوم شد، وی در ۲۷ آبان دستگیر و در ۱۰ آذر با تودیع قرار وثیقه آزاد شده بود.[267]
۱۴ اسفند ۱۳۹۸ مهدی باقری یکی از بازداشت‌شدگان اعتراضات آبان به ۵ سال زندان تعزیری محکوم شد.[268]
۱۸ اسفند ۱۳۹۸ زری توکلی یکی از افراد بازداشت‌شده در اعتراضات آبان به دلیل نداشتن توانایی مالی و ندادن قرار وثیقه همچنان در زندان به‌سر می‌برد.[269]
۲۵ اسفند ۱۳۹۸حمید خسروپور یکی از بازداشت‌شدگان اعتراضات آبان به ۱ سال زندان تعزیری محکوم شد. وی در مدتی که در بازداشت به‌سر می‌برد، مورد ضرب و شتم قرار گرفت و ناخن‌هایش در بازداشتگاه اطلاعات سپاه کشیده شد.[270]
۲۶ اسفند ۱۳۹۸ علی بی‌کس، یکی از بازداشت‌شدگان اعتراضات آبان ماه به اتهام «اجتماع و تبانی، اخلال در نظم و آسایش عمومی و ایجاد هیاهو از طریق فریاد کشیدن” به ۱۰ سال حبس تعزیری محکوم شد.[271]
۲۷ اسفند ۱۳۹۸ ۶ شهروند از ارومیه به نام‌های کیوان پاشایی، علی عزیزی، امین زارع، سالار طاهر افشار، الیار حسین‌زاده، و یاسین حسن‌پور، که در اعتراضات آبان ماه بازداشت شده بودند، هر کدام به ۸ ماه زندان و ۲۰ ضربه شلاق محکوم شدند. اتهام آن‌ها «اخلال در نظم عمومی از طریق شرکت در تجمعات و اعتراضات غیرقانونی و بستن خیابان» گفته شده‌است.[272]
میلاد ارسنجانی یکی از بازداشت‌شدگان اعتراضات آبان که در منزلش در شهرستان شهریار دستگیر و بازداشت شده بود، به ۷ سال زندان تعزیری محکوم شد.[273]
ابوالفضل نژادفتح، دانشجوی دانشگاه تهران از بازداشت‌شدگان اعتراضات آبان ۱۳۹۸، به ۶ سال زندان به اتهام «اجتماع و تبانی» و «تبلیغ علیه نظام» محکوم شد.[274]
مجید قراباغی، اهل تهران، در تاریخ ۲۸ آبان ۱۳۹۸ در ارتباط با اعتراضات آبان ماه در منزلش در منطقه تهرانسر توسط نیروهای اطلاعات سپاه دستگیر شد که در تاریخ ۱۰ آذر با پایان بازجویی‌ها به زندان تهران بزرگ منتقل شد و از آن زمان تاکنون به صورت بلاتکلیف در بازداشت به‌سر می‌برد.[275]
۴ تیر ۱۳۹۹، احکام اعدام سه نفر از معترضان آبان ۱۳۹۸ توسط دیوان عالی کشور تأیید شد. این سه نفر با نام‌های «امیرحسین مرادی»، «سعید تمجیدی» و «محمد رجبی»، توسط دادگاه انقلاب تهران، به ریاست قاضی ابوالقاسم صلواتی به اعدام و در مجموع به ۳۸ سال زندان و ۲۲۲ ضربه شلاق نیز محکوم شده بودند. پیش از این سازمان عفو بین‌الملل محاکمه این سه معترض را ناعادلانه خوانده و اعلام کرده بود: «این سه تن در دوران بازجویی برای گرفتن اعتراف، تحت شکنجه قرار گرفته بودند.»[276][277]
۲۰ تیر ۱۳۹۹ مصطفی نیلی، یکی از وکلای امیرحسین مرادی، سعید تمجیدی و محمد رجبی که در اعتراضات آبان ۱۳۹۸ دستگیر شده‌اند در توییتی نوشت، که حکم این سه جوان در دیوان عالی کشور تأیید شده‌است، وی تأکید کرد که تاکنون به آن‌ها اجازه ورود به پرونده داده نشده و ادامه داده‌است: «متأسفانه احکام اعدام موکلینم در مرحله فرجام‌خواهی در دیوان‌عالی کشور تأیید شده‌است.» از طرفی سازمان دیدبان حقوق بشر نیز تأیید کرده‌است که قوه قضائیه جمهوری اسلامی احکام اعدام این سه جوان را تأیید کرده‌است و تأکید کرده‌است که مقام‌های ایران «باید فوراً این احکام را لغو کنند».[278][279][280][281][282]
۲۴ تیر ۱۳۹۹، علی‌رغم تکذیب مسئولان از عدم صدور حکم اعدام برای «امیرحسین مرادی»، «سعید تمجیدی» و «محمد رجبی» ناگهان غلامحسین اسماعیلی، سخنگوی قوه قضائیه تأیید کرد که صدور حکم اعدام در «دیوان عالی کشور صحت دارد» و «حکم برای اجرا ابلاغ شده‌است».[283]
۱ شهریور ۱۳۹۹، رأی دادگاه ۱۴ نفر از فعالان سیاسی که پس از اعتراضات آبان ۹۸ به برخورد خشونت‌آمیز حاکمیت با معترضان اعتراض کرده بودند، صادر شد و شماری از آنان به حبس از یک سال تا پنج سال محکوم شدند. کانال تلگرامی امتداد، نزدیک به اصلاح‌طلبان، با اعلام این خبر نوشت مهدی محمودیان به پنج سال حبس، و علی شکوری راد، محمدحسین کروبی، محسن آرمین، قربان بهزادیان‌نژاد و صدیقه وسمقی هر یک به یک سال حبس محکوم شده‌اند. بر اساس این گزارش، اتهام این افراد «تبلیغ علیه نظام» عنوان شده و در این میان ۴ سال از ۵ سال محکومیت مهدی محمودیان به اتهام «اجتماع و تبانی به قصد برهم زدن امنیت کشور» بیان شده‌است. مهدی محمودیان علاوه بر محکومیت حبس، به دو سال محرومیت از عضویت در احزاب، دو سال منع خروج از کشور و چهار ماه خدمات عمومی نیز محکوم شده‌است.[284] مهدی محمودیان در توییتر گفت: «با شکایت وزارت اطلاعات و حکم قاضی افشار رئیس شعبه ۲۶ دادگاه انقلاب در مجموع به ۵ سال حبس و ۲ سال محرومیت اجتماعی محکوم شده‌ام. ۴ سال بخاطر فراخوان روشن کردن شمع به یاد قربانیان انهدام #هواپیمای_اوکراینی توسط موشکهای سپاه و ۱ سال بخاطر گفتن #آدم_نکشید به نهادهای امنیتی و نظامی در #آبان۹۸»[285]
روز پنج‌شنبه ۱ آبان ۱۳۹۹ در شهرستان بهبهان ۳۶ نفر از بازداشت‌شدگان اعتراضات آبان ماه ۹۸ به ۱۰۹ سال زندان، ۲۵۹۰ ضربه شلاق، و بیش از سه میلیون تومان جریمه نقدی محکوم شدند. این شهروندان بهبهانی در حالی به اتهاماتی مانند اخلال در نظم عمومی، تمرد از دستور مأموران امنیتی، توهین به مأموران حین انجام وظیفه، و تخریب اموال عمومی محاکمه می‌شدند که به هیچ‌یک از آنها و وکلای مدافع آنها در دادگاه اجازه دفاع داده نشده‌است و فقط به آنها گفته شد که دفاعیه خود را تنظیم کرده و تحویل دهند.[286]
۲۳ آبان ۱۳۹۹، مرجان اسحاقی، دانشجوی بازداشت‌شده در جریان اعتراضات آبان ۹۸، به ۵ سال زندان به اتهام اجتماع و تبانی علیه امنیت ملی محکوم شد. این حکم از سوی صلواتی صادر شده‌است. سها مرتضایی نیز به ۶ سال زندان به اتهام اجتماع و تبانی به قصد اقدام علیه امنیت کشور محکوم شد.[287]
در ۲۱ دی ۱۳۹۹ رعد حمرانی، ۲۳ ساله به ۲۰ سال زندان و قصی خسرجی، ۱۹ ساله و سجاد دبات، ۲۰ ساله هر کدام به ۱۰ سال زندان محکوم شدند. این سه نوجوان اهل شوش بوده که در اعتراض‌های آبان ۹۸ شرکت کرده و بازداشت شده بودند.[288]

شکنجه و تهدید زندانیان

در روزهای پایانی تیر ۱۳۹۹، ابوالفضل کریمی، نوجوان کارگر بازداشت شده در جریان اعتراضات آبان ۹۸ که دوران محکومیت ۲۷ ماههٔ خود را در زندان تهران بزرگ سپری می‌کند، با نوشتن نامه‌ای به شرح چگونگی بازداشت و بازجویی‌های توأم با شکنجه، ضرب و شتم و تهدید شدن به تجاوز به نزدیکانش پرداخت. او در بخشی از نامهٔ خود نوشت: «در اوین بازجویی شدم. گفتند اگر حرف نزنی مادرت را می‌آوریم اینجا. گفتم آخر چه باید بکنم؟ گفتند این اسلحه را گردن بگیر. گفتم آخر بدبخت می‌شوم زندگی‌ام خراب می‌شود. بعد گفتند دوست دخترت را می‌آوریم اینجا ترتیبش را می‌دهیم (تجاوز). گریه کردم و به شدت شکنجه روحی شدم.»[289][290]

گزارش عفو بین‌الملل از شکنجه

در بهبهان

در ۱۲ شهریور ۱۳۹۹، سازمان عفو بین‌الملل، گزارشی به نام «ویرانگران انسانیت، بازداشت‌های گسترده، ناپدید کردن و شکنجه در پی اعتراضات آبان ۹۸ در ایران» منتشر کرد که از شیوه برخورد جمهوری اسلامی با معترضان گزارش داده و با استناد به مصاحبه‌ها و اطلاعات دریافتی از شمار زیادی از معترضان، شکنجه‌های غیرانسانی شدید آنها از سوی مأموران جمهوری اسلامی را تأیید کرد. به گفته این سازمان، تمامی مصاحبه‌ها به زبان فارسی، در ۶۹ مورد به صورت شفاهی و هفت مورد به صورت مکتوب، انجام شده‌است.[291]

این سازمان می‌نویسد که در روزها، هفته‌ها و ماه‌های متعاقب آن، این سازمان پیغام‌های نوشتاری یا شنیداری و همچنین ویدئوهای متعددی از جانب صدها نفر از شهروندان داخل کشور، شامل معترضان و شاهدان اعتراضات، اعضای خانواده‌ها، دوستان یا آشنایان بازداشت‌شدگان، وکلا، کارکنان مراکز درمانی، روزنامه‌نگاران یا فعالان محلی و منابع مطلع در داخل زندان‌ها دریافت کرده که بخشی از اطلاعات این گزارش بر پایه آنها است.[291]

عفو بین‌الملل می‌نویسد که بازجویان وابسته به تشکیلات اطلاعاتی و امنیتی و مأموران زندان‌ها بازداشت‌شدگان، از جمله کودکان، را به این شیوه‌ها مورد شکنجه قرار داده‌اند:[291]

برهنه کردن زندانیان و پاشیدن آب سرد بر بدن‌شان
نگه داشتن بازداشت‌شدگان به‌طور مستمر و به مدت طولانی در معرض گرما یا سرمای شدید و بمباران آنها با نور تند و صداهای گوشخراش
کشیدن ناخن‌های انگشتان دست و پا
اسپری فلفل زدن به نقاط مختلف بدن
تزریق یا خوراندن اجباری مواد شیمیایی
شوک الکتریکی
القای حس خفگی با آب
اعدام‌های نمایشی

بنا بر این گزارش که اطلاعات آن «از طریق منابع دست اول» از جمله آسیب‌دیدگان و بستگان آسیب‌دیدگان و منابعی در داخل زندان‌ها، به دست عفو بین‌الملل رسیده:[291]

ضرب و جرح با مشت و لگد
چماق
شلنگ پلاستیکی
باتوم و کابل
زدن شلاق
محروم کردن از آب و غذا
کشیدن کیسه روی سر
اجبار به نشستن در حالت‌های دردآور

از جمله شکنجه‌های رایج در زندان‌های محل نگهداری معترضان بوده‌است و:[291]

بازداشت کودکان
ضرب و جرح
برهنه‌سازی اجباری
دشنام‌های جنسی
پاشیدن اسپری فلفل به ناحیه دستگاه تناسلی و وارد آوردن شوک الکتریکی به بیضه‌ها
آویزان کردن و نگه داشتن در وضعیت‌های دردناک
القای حس خفگی با آب
تهدید به مرگ و اعدام نمایشی
تزریق یا خوراندن اجباری مواد شیمیایی

بخشی از شکنجه‌های درج‌شده در این گزارش است.

به نوشته این سازمان، اکثریت وسیعی از کسانی که عفو بین‌الملل با آنها مصاحبه کرده تا هفته‌ها و ماه‌ها پس از وقوع اعتراضات در حالت شوک، ترومای روانی، اضطراب به سر می‌بردند.

به نوشته عفو بین‌الملل، جمهوری اسلامی برای سرکوب آن اقدام به قتل صدها نفر در خیابان‌ها و «دستگیری بیش از هفت هزار مرد، زن و کودک بین ۱۰ تا ۱۸ سال در ظرف چند روز» کرد. یافته‌های عفو بین‌الملل حاکی از:

وجود بازداشتگاه‌های مخفی و امنیتی
بی‌خبر نگاه داشتن خانواده‌ها
موارد ادامه‌دار ناپدید کردن قهری
حبس انفرادی طولانی‌مدت
سلب دسترسی به خدمات درمانی

و شرایط غیرانسانی در بازداشتگاه‌های این معترضان است.[291]

این گزارش همچنین می‌نویسد که:

شکنجه‌های روانی
اعترافات اجباری
عدم وجود وکیل و فقدان روند دادرسی
بازداشت‌های خودسرانه
عدم تحقیق و پاسخگویی
تخریب چهره معترضان
تجلیل از آمران و عاملان جرایم

از مشخصه‌های سرکوب‌های آبان ماه است.

عفو بین‌الملل در بخش‌های پایانی گزارش خود نوشته‌است که این سازمان «با توجه به شدت و وخامت موارد نقض حقوق بشر و مصونیت مستمر مسئولان از مجازات، که روال غالب در ایران بوده، بار دیگر از کشورهای عضو شورای حقوق بشر سازمان ملل می‌خواهد که یک سازوکار تحقیقاتی مستقل ایجاد کنند تا روال‌های فراگیر و سازمان‌یافته نقض حقوق بشر در جریان اعتراضات آبان ماه ۱۳۹۸... مورد بررسی قرار گیرد و بدین ترتیب زمینه‌های پاسخگو کردن مرتکبان و تضمین عدم تکرار چنین تخلفات و جرایمی فراهم شود.» عفو بین‌الملل در ادامه نوشته‌است که «مصرانه از تمام کشورهای عضو سازمان ملل درخواست می‌کند تا مقام‌ها و مسئولان ایرانی را» به تغییر این رویه ملزم کنند.[291]

استفاده از شیوهٔ ضداطلاعات

رویه حکومت ایران در «بستن نامحسوس» پرونده‌های مهم، انتشار انبوه ضداطلاعات در کوتاه مدت، و خودداری از توضیح بیشتر در درازمدت است، به این امید که با رسیدن پرونده‌های جدید، پرونده‌های قدیمی مشمول مرور زمان شوند. در اعتراضات آبان ۱۳۹۸ نیز از این روش استفاده شده‌است. به عقیدهٔ حسین باستانی، روزنامه‌نگار، طرح ادعاهای فراوان توسط مسئولین و رسانه‌های حکومتی، به دنبال اعتراضات آبان ۱۳۹۸؛ به همراه وعده‌های پیاپی نهادهای مسئول که به زودی تعداد جان‌باختگان را اعلام خواهند کرد؛ در اصل روش آشنای حکومت ایران در برخورد با پرونده‌های حساس است؛ یعنی انتشار متراکم ضداطلاعات در کوتاه مدت، و سپس خودداری از توضیح بیشتر در درازمدت؛ به این امید که با فرارسیدن وقایع تلخ جدید، پرونده‌های قدیمی مشمول مرور زمان شوند.[292]

در ۲۷ آبان سپاه سیدالشهدا استان تهران اعلام کرد در جریان اعتراضات نیروهای بسیج و سپاه به شیوه «ترورهای دهه ۶۰» کشته شده‌اند و در ۲۹ آبان علی ربیعی سخنگوی دولت مدعی شد افرادی در پالایشگاه عسلویه «به برخی لوله‌ها دینامیت بسته بودند» و افرادی دیگر «می‌خواستند خط تلفن اصفهان را قطع کنند». در ۳۰ آبان سالار آبنوش فرمانده عملیات بسیج اصرار داشت «فتنه گران [هدف] کشتار را نصف ایران در نظر گرفته بودند» و نشانه اش هم اینکه «کیف‌هایی داشتند که وسایل آن‌ها را تابه حال ندیده بودیم». اول آذر، علی فدوی جانشین فرمانده سپاه از «۴۸ ساعت جنگ» نیروهای مسلح با معترضان و آن هم با ابعادی مشابه عملیات «کربلای ۴» روایت کرد، و ۵ آذر عبدالرضا رحمانی‌فضلی، وزیر کشور، داستان «هسته‌های چهار و پنج نفره» ای را تعریف کرد که «همه زیر ساخت‌های اصلی کشور از جمله بزرگراه‌ها و جاده‌های اصلی را نشانه رفته بودند». در ۲۶ آذر محمد جواد لاریجانی، دبیر ستاد حقوق بشر قوه قضاییه، مدعی شد «یک گروه داعشی جدید» درگیر اعتراضات بوده‌اند، با این تفاوت که «داعش قبلی از اسلام می‌گفت اما این‌ها صحبت‌های دیگری دارند». در ۲۱ آذر، علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی گفت «بیش از ۸۵ درصد از جانباختگان» استان تهران «به صورت مشکوک» با «سلاح‌های سرد و گرم غیرسازمانی کشته شده‌اند»، ادعایی که در صحبت‌های ۲۶ آذر محمد جواد لاریجانی دبیر وقت ستاد حقوق بشر قوه قضاییه به این صورت درآمد که: «۸۵ درصد کشته‌ها مربوط به نیروهای امنیتی یا افرادی بوده‌است که در حال دفاع از منازل خود در برابر تهاجم آشوب‌گران بوده‌اند و ۱۵ درصد کشته‌ها مربوط به نیروهای تروریستی است.» در ۲۸ آذر محمدجعفر منتظری، دادستان کل ایران، اظهار داشت اساساً «بیشترین آسیب‌دیدگان این حادثه از نیروهای انتظامی بوده»، و در ۱۱ دی حسین رحیمی رئیس پلیس پایتخت از آن هم فراتر رفت و مدعی شد نه تنها در کل تهران یک نفر هم کشته نشده، که ناجا «در ۱۶۵ نقطه که درگیر شده حتی یک نفر از اغتشاشگران را مصدوم نکرده».[292]

همچنین برخی از مسئولان حکومت، در مورد نقش کشورهای دیگر در اعتراضات آبان ۱۳۹۸، ادعاهایی مطرح کردند که هیچ وقت درستی آن‌ها مشخص نشد. به عنوان نمونه در ۲۷ آبان سپاه معترضان را به آمریکا وابسته دانست و در ۲۸ آذر محمدجعفر منتظری، دادستان کل کشور، از ارتباط «آمریکا، عربستان و اسرائیل» با اعتراضات سخن گفت. در ۳۰ آبان هم سالار آبنوش فرمانده عملیات بسیج با تأکید بر نقش «صهیونیست‌ها و آمریکا و عربستان» ادعا کرد در این زمینه «در بازجویی‌ها اطلاعات زیادی به دست آمده». خبرگزاری فارس در ۲۸ آبان از نقش یک تیم «هفت نفره» در حمله به بانک‌ها خبر داد که همه آن‌ها «اتباع یکی از کشورهای همسایه شرقی بوده‌اند» و در ۲۹ آبان مدعی دستگیری تعدادی از «لیدرهای خرابکاری اشرار» با «تابعیت آلمانی، ترکیه‌ای و افغانستانی» شد. همچنین در ۳۰ آبان، غلامحسین اسماعیلی سخنگوی قوه قضاییه از نقش یک «بازنشسته سفارت ایران در کشور دانمارک» در اعتراضات سخن گفت که «تجهیزات مربوط به جاسوسی» داشته، و اول آذر، علی فدوی جانشین فرمانده سپاه اعلام کرد «هیچ کشوری به مانند فرانسه محرک این اغتشاشات نبوده».[292]

همزمان با انتشار چنین حکایت‌هایی از «منشأ خارجی» اعتراضات آبان، مقام‌های رسمی ایران مکرراً وعده اعلام آمار کشته شدگان را دادند و بعد از اعلام نکردن، همین وعده را دوباره تکرار کردند. در نخستین مرحله از این فرایند، در ۹ آذر جمال عرف، معاون سیاسی وزیر کشور گفت «قرار است دادستانی بر اساس آماری که از پزشکی قانونی می‌گیرد آمار را اعلام کند»، در ۱۸ آذر علی ربیعی سخنگوی دولت وعده داد که «به زودی» آمار کشته‌شدگان اعتراض‌های آبان ۱۳۹۸ منتشر می‌شود و در ۱۳ دی انوشیروان محسنی بندپی، استاندار تهران تأکید کرد تعداد جان‌باختگان این استان را «در نشست خبری بعد» اعلام خواهد کرد. در ۱۸ دی، با سرنگونی هواپیمای مسافربری اوکراینی و کشته شدن سرنشین‌های آن، افکار عمومی متوجه فاجعه‌ای جدیدتر شد و مقام‌های حکومتی هم وعده‌های خود را در مورد انتشار آمار کشته‌شدگان آبان متوقف کردند. تا اینکه با نزدیک شدن به انتخابات ۲ اسفند و اشارات انتخاباتی جدید به ماجراهای آبان، دور دیگری از وعده‌های حکومتی به جریان افتاد. این بار در ۲۷ بهمن حسن روحانی، رئیس‌جمهور وقت گفت «این آمار در اختیار پزشکی قانونی کشور است»، در ۲۸ بهمن عباس مسجدی آرانی، رئیس سازمان پزشکی قانونی جواب داد «بر اساس مصوبهٔ شورای امنیت کشور وظیفهٔ دولت است که این آمار را اعلام کند»، و در ۲۹ بهمن غلامحسین اسماعیلی سخنگوی قوه قضاییه از نظر پزشکی قانونی طرفداری کرد. درنتیجه در ۳۰ بهمن علی ربیعی سخنگوی دولت یک بار دیگر وعده داد «ظرف چند روز آینده این آمار از سوی یکی از دستگاه‌های مسئول اعلام خواهد شد» و همزمان، محمود واعظی رئیس دفتر رئیس‌جمهور این بهانه جدید را پیش کشید که: «رئیس پزشکی قانونی اعلام کرده که مصوب شده شورای امنیت آمار را اعلام کند؛ در نامه‌اش ننوشته کدام شورا؛ برای همین ما نامه مذکور را هم به شورای امنیت کشور و هم شورای عالی امنیت ملی فرستادیم». حسین باستانی، روزنامه‌نگار، می‌گوید:[292]

به هر ترتیب، پس از برگزاری انتخابات و تبدیل شدن کرونا به خبر اصلی کشور، یک بار دیگرپرونده کشته‌شدگان آبان راهی بایگانی حکومت شد. واقعیت آن است که با وجود تمام پیگیری‌های جاری در سطح رسانه ای مجازی و غیرمجازی، ابعاد انتشار ادعاهای ساختگی از تریبون‌های رسمی در حدی است که پیگیری آن‌ها، در بسیاری از موارد فراتر از توان روزنامه‌نگاران یا حتی کاربران شبکه‌های اجتماعی به نظر می‌رسد. پدیده‌ای که حکومت ایران، ظاهراً در به‌کارگیری رویه «بستن نامحسوس» پرونده‌های دردسرآفرین، بر روی آن حساب ویژه‌ای باز کرده‌است.

مسئولان کشتار و سرکوب

در گزارش عفو بین‌الملل به سخنرانی علی خامنه‌ای، اشاره شده که از معترضان با نام «اشرار» یاد کرد و به نیروهای امنیتی برای سرکوب اعتراض‌ها «چراغ سبز» نشان داد.[293] بر پایه برخی از منابع خبری رسمی دیگر، سید علی خامنه‌ای، آمر اصلی قتل‌عام آبان ۱۳۹۸ است.[294][295][296][17][297][298][299][300][301][302][303][304][305]

همچنین می‌توان گفت طبق اصل ۱۷۶ قانون اساسی وقتی تصمیم به قطع اینترنت برای سرکوب معترضان از طرف شورای امنیت کشور گرفته شده و در این رابطه ده‌ها نفر کشته شده‌اند، مسئولیت عالی این تصمیم با خامنه‌ای به عنوان رهبر جمهوری اسلامی و مقام تأییدکنندهٔ نهایی تصمیمات شورای عالی امنیت ملی است. او به عنوان فرماندهٔ کل قوا بر طبق اصل ۱۱۰ قانون اساسی، فرماندهٔ کل نیروهای مسلح جمهوری اسلامی هم هست؛ بنابراین در اعتراضات اخیر، تمامی نیروهای مسلحی که به سوی مردم معترض شلیک کرده‌اند، زیر نظر مستقیم خامنه‌ای عمل کرده‌اند.[306]

حسن روحانی طبق ماده ۱۷۶ قانون اساسی، رئیس شورای عالی امنیت ملی و زیر مجموعه آن شورای امنیت کشور است، این دو نهاد حکومتی بر اساس قانون، وظیفهٔ مقابله با اعتراضات ضد حکومتی در وضعیت بحرانی را به‌عهده دارند و تصمیم می‌گیرند در مقابله با اعتراضات، از نیروی انتظامی، بسیج، سپاه و … و با چه سلاح‌ها و تجهیزاتی برای سرکوب استفاده کنند. از این رو در اعتراضات اخیر تصمیم قطع اینترنت را شورای امنیت کشور به ریاست وزیر کشور گرفت.[306]

اعضای شورای عالی امنیت ملی به‌عنوان نهاد تصمیم‌گیرندهٔ سطح عالی، در مورد برخورد با اعتراضات اخیر-جدای از حسن روحانی-عبارتند از: علی لاریجانی (رئیس مجلس)، سید ابراهیم رئیسی (رئیس قوهٔ قضائیه)، علی شمخانی (نمایندهٔ رهبر در شورا و دبیر شورا)، سعید جلیلی (نمایندهٔ رهبر در شورا)، محمدباقر نوبخت (رئیس سازمان برنامه و بودجه)، عبدالرضا رحمانی فضلی (وزیر کشور)، محمدجواد ظریف (وزیر امور خارجه)، سید محمود علوی (وزیر اطلاعات)، محمدحسین باقری (رئیس ستاد کل نیروهای مسلح)، حسین سلامی (فرماندهٔ کل سپاه).[306] فرماندهٔ سپاه طبق قانون، عضو ثابت شورا نیست اما عرفاً عضو شورای عالی امنیت ملی است و در جلسات آن شرکت می‌کند.[306]

محمدجعفر منتظری در جایگاه دادستان کل کشور نقش مهمی در بازداشت معترضان و پیگرد قضایی و نظارت بر دادستان‌های استان‌ها دارد، حسین اشتری فرماندهٔ نیروی انتظامی است که یگان ویژهٔ آن (به فرماندهی حسن کرمی) آشکارا سرکوب خیابانی را اجرا می‌کند و حسین طائب رئیس سازمان اطلاعات سپاه، از مهم‌ترین نهادهای طراحی و سرکوب اعتراضات و بازداشت معترضان است.[306]

مراسم چهلم کشته شدگان

چند روز پیش از ۵ دی ماه خانواده‌های کشته‌شدگان اعتراضات و مخالفین حکومت ایران طی فراخوان‌هایی از مردم ایران برای شرکت در مراسم چهلم کشته‌شدگان آبان ماه دعوت کردند. با اعلام این فراخوان دو روز پیش از ۵ دی خانواده پویا بختیاری بازداشت شدند. یک روز پیش از ۵ دی در برخی شهرها اینترنت تلفن همراه و ثابت با کاهش سرعت مواجه شده و در برخی نقاط قطع شد. از ابتدای روز پنج‌شنبه ۵ دی حضور نیروهای یگان ویژه ناجا، لباس‌شخصیها، نیروهای ویژه نوپو و مأموران نیروی انتظامی و بسیج جمهوری اسلامی ایران در میدان‌های اصلی بسیاری از شهرها مستقر شدند و جو امنیتی و نظامی برای ممانعت از برگزاری مراسم چهلم کشته‌شدگان اعتراض‌های آبان ماه گزارش شد. تهران، تبریز، کرج، سنندج، کرمانشاه، اصفهان و شهریار، رباط کریم، زاهدان، سبزوار، مریوان، اندیمشک، سقز، بوکان، مریوان، جوانرود و ایلام از جمله این شهرها بودند. تعدادی از مردم که برای شرکت در مراسم چهلم پویا بختیاری و نوید بهبودی رفته بودند بازداشت شدند.[307][308][309][310][311][312]

در فضای مجازی بحث از این بود که قرار است در چهلم کشته شدگان اعتراضات ۱۳۹۸، دوباره شهرها شلوغ شود ولی مراسم چهلم با آرامش برگزار شد.[313] در همه شهرها، از جمله تهران نیز جو امنیتی سنگینی بر میدان‌های اصلی شهر حاکم بود.[314]

برای روز پنجشنبه ۵ دی از طرف برخی از بستگان کشته شدگان اعتراضات، از جمله مادر و پدر پویا بختیاری برای شرکت در مراسم چهلم فرزندشان فراخوان داده شده بود. روز پنجشنبه (پنجم دی) در کرج برخی افراد که برای گرامیداشت کشته‌شدگان اعتراضات آبان ماه در مراسم چهلم پویا بختیاری به گورستان بهشت سکینه کرج رفتند. چند نفر از بستگان و نزدیکان پویا بختیاری نیز برای سوگواری و گرامیداشت وی به این گورستان رفتند. پدر و مادر پویا بختیاری از روزهای قبل از ۵ دی بازداشت شده بودند.[314]

تأثیر اقتصادی

با شروع اعتراض‌های خیابانی، مسئولان حکومت اعلام کردند که نباید به بهانهٔ افزایش قیمت بنزین، قیمت کالا و خدمات افزایش یابد[315] و سخن از کنترل قیمت‌ها و برخورد با گرانفروشان به میان آوردند.[316] با این‌حال ۱۰ روز پس از افزایش قیمت سوخت، خبرگزاری ایرنا گزارش داد برخلاف وعدهٔ مسئولان، برخی اجناس گران شده‌اند.[317] بر اساس تحقیقات میدانی ایرنا نرخ حمل‌ونقل مسافران درون‌شهری و میوه و تره‌بار گاهی بین ۲۵ تا ۵۰ درصد رشد داشته که غیرمستقیم بر هزینهٔ تولید و قیمت مصرف‌کننده تأثیر گذاشته‌است.[317] یک روز پس از انتشار این گزارش، علی لاریجانی هم از افزایش قیمت شماری از اجناس شرکت‌های دولتی خبر داد.[317] هم‌زمان رحیم زارع عضو کمیسیون اقتصادی مجلس با اشاره به افزایش قیمت کالا و خدمات بر اثر گرانی بنزین گفت: «دولت اگر برنامه‌ای برای افزایش قیمت گازوئیل دارد باید آن را کنار بگذارد که در این صورت فاتحهٔ اقتصاد کشور خوانده می‌شود».[318]

کمیسیون تجارت الکترونیکی، خسارت مستقیم قطع اینترنت در زمان اعتراض‌ها را حدود سه هزار میلیارد تومان و خسارت غیرمستقیم آن را حدود ۳۰ هزار میلیارد تومان برآورد کرده‌است.[319] این در حالی‌است که محاسبات نت‌بلاکس از یک میلیارد و ۴۷۸ میلیون دلار خسارت به اقتصاد ایران در اثر محدود شدن اینترنت در مدت چهار روز قطعی اینترنت سخن می‌گوید.[320] به گفتهٔ علیرضا عسکری مارانی، مدیر عامل سابق شرکت سرمایه‌گذاری ملی ایران، به دلیل اختلال در شبکه بین‌المللی اینترنت ارزش معاملات خُرد بورس تهران به میزان ۱۱۴۷ میلیارد تومان کاهش داشته‌است.[321]

انوشیروان محسنی بَندپی، استاندار تهران گفته‌است: بیشترین خسارت‌های ناشی از اعتراضات در تهران، در غرب این استان و در شهرستان‌های ملارد، بهارستان، قدس، رباط‌کریم و شهریار رخ داده‌است. او گفت که در این شهرستان‌ها بانک‌ها و جایگاه‌های پمپ بنزین آتش گرفته و فروشگاه‌های زنجیره‌ای مانند رفاه و اتکا غارت شده‌اند.[23] حیدر اسکندرپور شهردار شیراز اعلام کرد حجم خسارت‌های این شهر در جریان اعتراض‌ها بسیار زیاد بوده و بخش‌های زیادی از زیرساخت‌های این شهر ویران شده‌است. به گفتهٔ او «زیرساخت‌های بخش ترافیک شهری در مناطق ۴، ۵، ۹ و ۱۰ شهرداری شیراز کاملاً از بین رفته‌است».[322] امیرخسرو فخریان، رئیس اتحادیهٔ فروشگاه‌های زنجیره‌ای، مجموع خسارات وارد شده به تجهیزات، کالاها و فضای فروشگاه‌های زنجیره‌ای را بیش از ۲۰۰ میلیارد تومان اعلام کرد که بخش اعظم خسارت وارد شده به فروشگاه‌های زنجیره‌ای از سوی معترضان مربوط به حاشیه استان تهران و استان البرز بوده‌است.[323]

واکنش‌ها

با آغاز طرح افزایش قیمت بنزین و اعتراضات، شخصیت‌ها و نهادهای مختلف به آن واکنش نشان دادند.

داخلی

سید علی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی ایران، در جلسهٔ درس خارج فقه ۲۶ آبان ۱۳۹۸، اعلام کرد که در خصوص قیمت بنزین سررشته و تخصصی ندارد، اما «اگر سران سه قوه تصمیم بگیرند»، از آن تصمیم حمایت خواهد کرد. او حوادثی مانند آتش زدن بانک‌ها را کار «اشرار» و نه مردم خواند. خامنه‌ای خطاب به مسئولان جمهوری اسلامی گفت که باید مراقب باشند که قیمتِ اجناسِ دیگر، بر اثرِ گرانی بنزین، افزایش پیدا نکند.[324][325] او در دیدار ۶ آذر ۱۳۹۸ با نیروهای بسیج، با اشاره به اعتراضات به گرانی بنزین، از مردم ایران برای «نابود» کردن «توطئهٔ عمیق وسیع بسیار خطرناک» تشکر کرد.[326]

حسن روحانی، رئیس‌جمهور ایران، در سخنرانی ۶ آذر ۱۳۹۸ خود اعلام کرد که «من هم مثل همه مردم ایران مطلع شدم که صبح جمعه قیمت بنزین تغییر کرده‌است». وی بیان کرد که گرانی بنزین، جلوی نیاز به واردات بنزین را گرفته‌است. روحانی با اشاره به این که طرح گران شدن بنزین از سال ۱۳۹۵ مطرح بوده‌است، هدف از اجرای این طرح را «کمک به مردم» خواند.[327][328] در شهریور ۱۳۹۹، حسین ذوالفقاری، معاون امنیتی انتظامی وزارت کشور، ادعای حسن روحانی را مبنی بر بی‌اطلاعی از افزایش قیمت بنزین را رد کرد و گفت: «آنها که گفتند تا روز جمعه نمی‌دانستیم، مستنداتش وجود دارد که چه ساعت و چه روزی و توسط چه کسی به آنها گفته شده‌است.».[329] او اضافه کرد که دولت روحانی قصد داشت به همراه بنزین، گازوئیل را نیز گران و سهمیه‌بندی کند ولی با مخالفت همکارانش مواجه شد.[330]

در ۹ آذر ۱۳۹۸ میرحسین موسوی در پیامی، گرانی بنزین را کاری «غیرمعقول، کاسب‌کارانه و مخالف منافع قشرهای مُستضعف» خواند.[331] موسوی، معترضان را «مردم خشم‌گین و فرودستان جان‌به‌لب‌رسیده» خوانده که «زخم‌خورده از سیاست‌های خانمان‌برانداز به خیابان‌ها آمده‌اند.» او با محکوم کردن کشتار معترضان، این واقعه را یادآور کشتار معترضین پیش از انقلاب در میدان ژاله دانست با این تفاوت که «آدمکشان سال ۱۳۵۷ نمایندگان یک رژیم غیر دینی بودند، و مأموران و تیراندازان آبان ۱۳۹۸ نمایندگان یک حکومت دینی. آنجا فرمانده کل قوا شاه بود و امروز اینجا ولی فقیه با اختیارات مطلقه.»[332][333] همان روز تعدادی از هنرمندان ایرانی در اعتراض به سرکوب و کشتار معترضان بیانیهٔ شدیدالحنی با عنوان «صدای آبان ۱۳۹۸» منتشر کردند.[334] رخشان بنی‌اعتماد، اصغر فرهادی، حسین علیزاده، کیهان کلهر، لیلی گلستان، بهمن فرمان‌آرا، داریوش مهرجویی و جعفر پناهی از امضاکنندگان این بیانیه هستند.[335]

در ۱۲ آذر ۱۳۹۸ علی مطهری نقش پُررنگ اپوزیسیون خارجی در اعتراضات را رد کرد و اکثریت معترضان را از تودهٔ تهی‌دست مردم دانست.[336] او با اشاره به این‌که خیلی از بازداشت‌شدگان فرق اصلاح‌طلب و اصول‌گرا را نمی‌دانند گفت: «یک افتضاحی شده ولی باید به گونه‌ای آن را جمع کرد تا اصل نظام آسیب نبیند.»[337]

امامی کاشانی خطیب جمعهٔ تهران،[338] سید محمدعلی علوی گرگانی مرجع تقلید،[339] پروانه سلحشوری نمایندهٔ مجلس،[340] ابوالفضل قدیانی فعال سیاسی،[341] سید احمد خاتمی امام جمعه تهران،[342] حمید بعیدی‌نژاد سفیر ایران در بریتانیا،[343] مهدی کروبی[344] و سید محمد خاتمی[345] از جمله افراد دیگری بودند که به این اتفاق‌ها واکنش نشان دادند.

بین‌المللی

دفتر کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد نسبت به کشتار معترضان در ایران اظهار «نگرانی عمیق» کرد.[346] در ۲۶ نوامبر ۲۰۱۹ پنج تن از برندگان جایزهٔ صلح نوبل، حکومت جمهوری اسلامی را به‌خاطر اعمال خشونت و سرکوب مردم ایران محکوم کرده و از کشورها و نهادهای بین‌المللی که پیوندهای سیاسی و اقتصادی با ایران دارند خواستند که حکومت ایران را محکوم کنند.[347][348]

ایالات متحده آمریکا

دونالد ترامپ در اولین واکنش به اعتراضات ایران، در توییتی نوشت که «ایران آنقدر بی‌ثبات شده که رژیم، کل سیستم اینترنت را خاموش کرده تا مردم بزرگ ایران نتوانند از خشونت عظیمی که در کشورشان رخ می‌دهد، حرف بزنند. آن‌ها فکر کرده‌اند جهان از مرگ و مصیبتی که رژیم ایران باعث آن شده، خبردار نمی‌شود».[349]

مایک پومپئو، وزیر امور خارجهٔ آمریکا،[350] مورگان اورتگس سخنگوی وزارت خارجهٔ آمریکا،[12][351][352]تام کاتن سناتور جمهوری‌خواه،[353] ویلیام هِرد نمایندهٔ مجلس نمایندگان آمریکا،[353]مایک پنس، معاون رئیس‌جمهور آمریکا، الیزابت وارِن، نامزد پیشتاز حزب دموکرات در انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۲۰ آمریکا،[354]هولیان کاسترو، نامزد حزب دموکرات،[354][355] پیت بودجج نامزد حزب دموکرات،[354][355] کاملاً هریس از نامزدهای دموکرات‌ها،[354][355] نانسی پلوسی رئیس مجلس نمایندگان ایالات متحده آمریکا[356][357] و جو بایدن سیاستمدار دموکرات،[356] دیگر دولتمردان آمریکایی بودند که نسبت به رویدادهای ایران واکنش نشان دادند.

پس از قطع اینترنت در ایران سناتورها تد کروز و جان کورنین نمایندگان ایالت تگزاس، تام کاتِن نمایندهٔ ایالت آرکانزاس، مارشا بلکبرن نمایندهٔ ایالت تِنِسی، پت تومی نمایندهٔ ایالت پنسیلوانیا، جان باروسو نمایندهٔ ایالت وایومینگ و مارکو روبیو نمایندهٔ ایالت فلوریدا با امضای نامه‌ای، از دونالد ترامپ خواستند تا مسئولان جمهوری اسلامی که در قطع گستردهٔ اینترنت در ایران دست داشته‌اند را تحریم کند.[358]وزارت خزانه‌داری آمریکا در ۱ آذر ۱۳۹۸ محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات ایران، را به‌دلیل نقش وی در «سانسور گستردهٔ اینترنت» تحریم کرد.[359]

بریتانیا

بوریس جانسون در ۱۳ آذر ۱۳۹۸، با اشاره به این‌که اعتراض‌ها در ایران خیلی باعث غافلگیری او نشده گفت: «اعتراضات در ایران نتیجهٔ افزایش بهای بنزین نبوده، بلکه نشات‌گرفته از نارضایتی گستردهٔ مردم از حکومت جمهوری اسلامی است».[32]

آلمان

سخنگوی وزارت امور خارجهٔ آلمان در رابطه با اعتراضات در ایران و شمار بالای معترضان کشته‌شده به دست نیروهای امنیتی جمهوری اسلامی گفت: «ما از شنیدن گزارش‌های مربوط به کشته شدن بیش از ۱۰۰ نفر شوکه هستیم و عملکرد نامتناسب نیروهای امنیتی ایران را محکوم می‌کنیم».[360]

اتحادیه اروپا

مایا کوسیانچیچ سخنگوی امور خارجی اتحادیهٔ اروپا از مقامات جمهوری اسلامی خواست در برابر معترضان در ایران حداکثر خویشتن‌داری را از خود نشان دهند و به قطع اینترنت در ایران پایان دهند.[361]

فرانسه

دولت فرانسه از گزارش‌ها دربارهٔ کشته‌شدن تعداد زیادی از معترضان به شدت ابراز نگرانی کرد و از حکومت ایران خواست به تعهدات حقوق بشری بین‌المللی خود احترام بگذارد.[362] ژان-ایو لودریان با اشاره به رویهٔ مقامات ایران در برخورد با معترضان، منطق آمریکایی‌ها درمورد لزوم وارد کردن حداکثر فشار [بر حکومت ایران] را درست دانست.[363]

در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹ جلیقه زردهای فرانسه با در دست داشتن پلاکاردهایی از یک تصویر هنری از کارتون‌های مانا نیستانی که در آن، یک نیروی نظامی در حال بریدن گلوی نقشه ایران است، حمایت خود را از معترضان ایرانی اعلام کردند. روی پلاکاردها متنی با این محتوا درج شده بود: «فرانسه، ایران، عراق، شیلی، مبارزه‌ای مشابه، نئولیبرالیسم را متوقف کنید.»[364]

عربستان سعودی

ملک سلمان، پادشاه عربستان از حکومت ایران خواست از «ایدئولوژی توسعه‌طلبانه» خود که به مردم ایران «آسیب می‌زند» دست بردارد.[365]

اسرائیل

بنیامین نتانیاهو نخست‌وزیر اسرائیل سرکوب و کشتار معترضان ایرانی را سندی دیگر از هویت حکومت ایران دانست. او حکومت جمهوری اسلامی را یک «دیکتاتوری به تمام معنا» خواند و افزود که جهان باید فشارها علیه این رژیم را تشدید کند.[366] وزیر امور خارجهٔ اسرائیل هم در پیامی توییتری، با تأکید بر دوستی اسرائیل با مردم ایران آنان را قربانی «یک رژیم سرکوبگر» نامید.[367]

سوئد

وزیر خارجه سوئد در محکومیت قطع دسترسی اینترنت در توییتر نوشت: «تحولات ایران نگران کننده است. حق آزادی بیان و حق تظاهرات مسالمت آمیز باید محترم شناخته شود. دسترسی بدون محدودیت به اینترنت ضروری است.»[368]
چارلی ویمرس نمایندهٔ سوئد در پارلمان اروپا در اجلاس رسمی پارلمان اروپا در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹ با تکرار یکی از شعارهای معترضان، به این اتفاق‌ها واکنش نشان داد.[369][370][371]

اتحادیه اروپا

شورای اتحادیه اروپا دوشنبه ۱۲ آوریل ۲۰۲۱ اعلام کرد ۸ مقام امنیتی و سه زندان ایران را به‌دلیل ایفای نقش در سرکوب اعتراضات آبان ۹۸ در لیست تحریم‌های حقوق بشری اتحادیه اروپا قرار داده‌است.[372] براساس متن روزنامه رسمی اتحادیه اروپا ۸ مقامی که نام آن‌ها به فهرست تحریم‌های حقوق بشری افزوده شده عبارتند از:

غلامرضا سلیمانی، رئیس سازمان بسیج مستضعفین
حسین سلامی، فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
حسن کرمی، فرمانده یگان ویژه نیروی انتظامی
حسین پاکپور، فرمانده نیروی زمینی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
حسین اشتری، فرمانده نیروی انتظامی
غلامرضا ضیائی، رئیس سابق زندان اوین
حسن شاهوارپور: فرمانده سپاه ولی‌عصر استان خوزستان
لیلا واثقی، فرماندار شهر قدس

علاوه بر این هشت نفر، زندان‌های اوین، فشافویه و رجایی‌شهر به فهرست تحریم‌های حقوق بشری اتحادیه اروپا اضافه شدند.[373]

افراد، سازمان‌ها و احزاب

رضا پهلوی در پیامی توییتری نوشت: «نظامی که با وعدهٔ مجانی کردن آب و برق بر سر کار آمد، نفت را برای حامیان غیرایرانی‌اش، و فقر و رنج را برای ایرانیان رایگان کرده‌است. تنها راه چاره، برانداختن این #فرقه_تبهکار ضدایرانی است. کافی‌ست به قدرت خودمان ایمان داشته باشیم».[374] فرح پهلوی هم در پیامی از اتفاقات پیش‌آمده ابراز تاسف کرد و با مردم ایران اعلام همدردی کرد.[375]

کانون نویسندگان ایران در بیانیه‌ای از مقامات ایران خواست تا به سرکوب مردم معترض پایان دهد[376] و گزارشگران بدون مرز با محکومیت قطع اینترنت در ایران آن را «نقض حق بنیادین دسترسی به اطلاعات» توصیف کرد.[377]

مریم رجوی با اشاره به خطر شکنجه و اعدام بازداشت‌شدگان از سازمان ملل خواست به‌فوریت هیئت‌های تحقیق و حقیقت‌یاب را به ایران اعزام کند. وی تصریح کرد که رهبران حکومت ایران به‌خاطر ارتکاب جنایت علیه بشریت باید در برابر عدالت قرار گیرند.[378]

سازمان همکاری احزاب کردستان ایران،[379] سندیکای کارگران شرکت واحد اتوبوسرانی تهران و حومه،[380] کانون مدافعان حقوق کارگر، کانون معلمان ایران، اتحادیه آزاد کارگران ایران و شورای بازنشستگان ایران از تشکل‌هایی بودند که در همبستگی با معترضان و محکومیت خشونت علیه آن‌ها بیانیه دادند.[381]

ایرانیان خارج از کشور

با گسترش اعتراض‌های داخل ایران، ایرانیان مقیم خارج از کشور در حمایت از معترضان، در نقاط مختلف جهان تجمع‌هایی برگزار کردند.[382]

در اروپا این تجمع‌ها در شهرهای دوسلدورف، هامبورگ، اشتوتگارت، دورتموند، کمنیتس، پراگ، پاریس، استکهلم، گوتنبرگ، هلسینکی، اسلو، آمستردام، لاهه، کلن و زوریخ برگزار شد.[383][384][385][386] در اسرائیل نیز گروهی از مردم با در دست داشتن پرچم شیر و خورشید و پرچم اسرائیل، از اعتراضات مردم ایران حمایت کردند. ایرانیان مقیم ملبورن و سیدنی در استرالیا، تورنتو و ونکوور در کانادا و واشینگتن، دالاس تگزاس، آریزونا و لس آنجلس در آمریکا هم در حمایت از اعتراضات مردم ایران تجمعاتی برگزار کردند.[385][387][388]

رسانه‌ها

بنابر گفته رسانه‌های داخلی ایران، در همان آغاز ناآرامی‌ها، آن‌ها از پوشش خبری جدی و فراگیر ناآرامی‌ها منع شدند.[389]

نشریهٔ لیبراسیون فرانسه روز یکشنبه ۲۴ نوامبر، روی جلدش با پس‌زمینهٔ سیاه به رنگ قرمز نوشت: «ایران، کشتار پشت درهای بسته» و سرمقاله‌اش را با عنوان «ایران: تونل خشونت» به اعتراض‌های اخیر این کشور اختصاص داد. لو موند دیگر نشریهٔ مهم فرانسه نیز در این روز تیتر خود را با عنوان «ایران: رژیمی که خود را به قیمت حمام خون نگاه می‌دارد» به سرکوب معترضان در ایران اختصاص داد.[390]

گاردین نیز در اول دسامبر ۲۰۱۹ تحت عنوان «خیابان را بستند و سپس گلوله» شرح سرکوب اعتراضات مردم را در شیراز (شهر گلهای رز) از زبان شاهدان نوشت.[391]

روزنامهٔ آلمانی فرانکفورتر روندشاو در گزارشی با عنوان «مثل یک جنگ داخلی، بر ایران نفرت و ناامیدی حاکم شده‌است» نوشت: ویدئوها وضعیتی شبیه یک جنگ داخلی را نشان می‌دهند و تظاهرکنندگان پیکر خونین قربانیانی را که مورد اصابت گلوله‌های جنگی قرار گرفته‌اند از مهلکه بیرون می‌کشند.[392]

شبکهٔ سی‌اِن‌اِن هم در گزارشی با عنوان «یکی از بدترین سرکوب‌ها طی دهه‌ها در ایران در حال وقوع است» به ابعاد مختلف تظاهرات مردم ایران پرداخت.[114]

شعارها

جمهوری اسلامی، نمی‌خوایم، نمی‌خوایم[393]
نه پول داریم، نه بنزین، گوربابای فلسطین[393]
اهوازی با غیرت، ماشین‌ات رو خاموش کن[80]
آسید علی ببخشید، دیگه باید بلند شید[394]
ننگ ما ننگ ما، رهبر الدنگ ما[393]
چه اشتباهی کردیم که انقلاب کردیم[394]
مرگ بر خامنه‌ای[395]
روحانی حیا کن، مملکت را رها کن[80][85]
دیکتاتور حیا کن، مملکت را رها کن[80][85]
بنزین گرون تر شده، فقیر فقیرتر شده[86]
پول نفت گم شده خرج فلسطین شده[88]
مرگ بر گرانی[88]
مرگ بر دیکتاتور[88]
نترسید نترسید ما همه با هم هستیم[88]
نه غزه نه لبنان جانم فدای ایران[88]
سوریه کم آورده، تقصیر ملت چیه؟[393]
توپ تانک فشفشه، آخوند باید گم بشه[142]
ایرانی با غیرت، حمایت، حمایت[396]
رضاشاه روحت شاد[397]
ای شاه ایران، برگرد به ایران[393]
ایران که شاه نداره، حساب کتاب نداره[393]
ولیعهد کجایی به داد ما بیایی
خامنه‌ای به هوش باش، ما مردمیم نه اوباش[393]
ملت چرا نشستی، منجی خودِ تو هستی[393]
ایرانی بسه دیگه، غیرتتو نشون بده[393]
دشمن ما همین‌جاست، دروغ می‌گن آمریکاست[393]
ای ملاها جمع کنین، شَرتونو کم کنین[393]
خیابون‌ها خونی شد، آزادی قربانی شد[398]
جواب ما تفنگ نیست، این همه کشته کم نیست[398]
فقر، کشتار، گرانی، مردم شدن قربانی[398]
پول نفت گم شده، خرج بسیجی شده
می‌جنگیم می‌میریم، ایران‌رو پس می‌گیریم
رهبر بی‌کفایت، نمی‌خوایم نمی‌خوایم
سوریه رو رها کن، فکری به حال ما کن[399]

بازتاب در آثار هنری

سروش هیچ‌کس، خواننده رپ فارسی، با انتشار ترانهٔ اعتراضی دستاشو مشت کرده اقدام به حمایت از معترضان کرد. این آواز در همان اَوانِ انتشار با استقبال و واکنش‌های گسترده مواجه شد و این اثر را به نخستین و یکی از مهمترین آثار هنری مرتبط با اعتراضات آبان ۱۳۹۸ بدل کرد.[400][401]

محسن نامجو نیز با انتشار ترانهٔ اعتراضی دیگری در سبک فولک راک با نام یاد آر، از کشته‌شدگان و معترضان حمایت کرد. نامجو این اثر را به تمام کشته‌شدگان گمنام آبان ۱۳۹۸ تقدیم کرد.[402]

عواقب و تبعات

از سرکوب این اعتراضات به عنوان «سنگین‌ترین سرکوب اعتراضات خیابانی در تاریخ حیات جمهوری اسلامی» یاد می‌شود.[403]

به عقیدهٔ برخی مخالفان جمهوری اسلامی «رسوایی» و «هزینهٔ سنگین حیثیتی» این سرکوب اعتراضات به قدری سنگین بود که بعد از موضع‌گیری تند اولیهٔ خامنه‌ای، رحمانی فضلی و حسن روحانی، عقب‌نشینی ملموسی از اتهام‌زنی‌ها صورت گرفته و تا کنون هیچ نهاد و کارگزاری مسئولیت کشتار و شلیک مرگبار به معترضان در خیابان‌ها را قبول نکرده‌است. در عین حال، علی‌رغم تعیین موعدهای متعدد نظام تا کنون از انتشار آمار رسمی کشته‌شدگان خودداری کرده‌است.[403]

طبق گزارش‌های منابع مختلف در این مدت احکام حبس سنگینی برای بازداشتی‌های اعتراضات آبان ۱۳۹۸ صادر شده، چندین نفر اعدام شدند، خانواده‌های جان‌باختگان تحت فشارهای شدید قرار گرفتند که یا هویت فرزندان‌شان را بسیجی معرفی کنند یا روایت مورد نظام را بازگو کنند و اگر پذیرای این دو مورد نشدند، سکوت کنند. از مراسم بزرگداشت جان‌باختگان جلوگیری شد و حال در آستانهٔ سالگرد، باز هم شماری از خانواده‌ها تهدید شدند تا اقدامی انجام ندهند.[403]

علی افشاری، کارشناس سیاسی در یادداشتی با اشاره به این فشارها و تهدیدات جمهوری اسلامی، اعتقاد دارد که این رویکرد بیش از گذشته «چالش اقتدار نظام» را نشان می‌دهد که برخوردها از سر «ضعف و ترس» بوده و قابلیت ثبات‌بخشی ندارد و فقط «وضعیت شکننده» را به صورت مقطعی استمرار می‌دهد.[403]

سه ماه پس از از اعتراضات آبان ۱۳۹۸ و در اسفند ۱۳۹۹ انتخابات یازدهمین دورهٔ مجلس شورای اسلامی با کاهش چشم‌گیر مشارکت کنندگان و رأی دهندگان برگزار شد. براساس آمار رسمی، کمترین میزان مشارکت در انتخابات، مربوط به این دوره از انتخابات مجلس بود. به عقیدهٔ بسیاری تجزیه و تحلیل آماری و محتوایی نشان می‌دهد که اعتراض‌های آبان ۱۳۹۸ و برخورد سرکوبگرانهٔ حکومت، «انکار کشتار» معترضان خیابانی و تلاش در «سرپوش گذاشتن» بر آن و «خاموش کردن» صدای معترضان از سوی نظام حاکم تأثیر زیادی در افت نرخ مشارکت در انتخابات مجلس یازدهم ایفا کرد.[404]

ارزیابی‌ها حاکی از آن است که وضعیت امنیت سرمایه‌گذاری در ایران در پاییز سال ۱۳۹۸ نسبت به فصل پیش از آن، اندکی «نامناسب‌تر» بود.[405]

در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، دلیل نامناسب‌تر شدن وضعیت امنیت سرمایه‌گذاری و تغییر شاخص آن از کمیت ۶/۰۷ در تابستان ۱۳۹۸ به ۶/۱۲ در پاییز، افزایش ناگهانی و شدید قیمت بنزین و اعتراض‌های خیابانی پس از آن عنوان شده‌است.[405]

در این گزارش، همچنین تصریح شده‌است که «بی‌ثباتی در بازار ارز، متوقف شدن روند کاهشی نرخ تورم، تغییر در ثبات نسبی قیمت مواد اولیه در نیمه نخست سال ۱۳۹۸» نیز بر نامناسب‌تر شدن وضعیت امنیت سرمایه‌گذاری تأثیرگذار بوده‌اند.

گزارشگران مرکز پژوهش‌های مجلس در این پایش فصلی، در عین حال به تأثیر «بار روانی جدید برای مردم و افزایش انتظارات تورمی آن‌ها در سطوح مختلف» نیز به‌عنوان یکی دیگر از دلایل برهم خوردن امنیت سرمایه‌گذاری در پاییز پارسال اشاره کرده‌اند.[405]

کارشناسان اقتصادی معتقدند تصمیم ناگهانی سران قوا برای سه برابر کردن قیمت بنزین شوک عظیمی به بخش حمل‌ونقل وارد آورد. در ادامه، افروخته شدن آتش اعتراض‌های مردمی در بخش عمده‌ای از شهرهای ایران و سرکوب شدید معترضان از سوی نیروهای امنیتی، نظامی و انتظامی، تمام کسب‌وکارها را تا مدتی تحت تأثیر قرار داد.

قطعی اینترنت به‌مدت ۱۰ روز، آسیب‌های به‌نسبت شدیدی را به کسب‌وکارهای اینترنتی و اقتصاد دیجیتال تحمیل کرد که عملاً امنیت سرمایه‌گذاری در این بخش‌ها را با تردید مواجه ساخت.[405]

از دیدگاه کارشناسان رفتار حاکمیت و نشان دادن مشت آهنین به معترضان آبان ۱۳۹۸ همان‌طور که در این گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس مشهود است، علاوه بر خسارت‌های آنی به مال و جان شهروندان، تبعاتی بلندمدت نیز به همراه داشت که در تنزل وضعیت امنیت سرمایه‌گذاری خود را نشان داده‌است.[405]

در سالگرد اعتراضات، رادیو فردا طی یک گزارش به‌نقل از خواهر یکی از کشته‌شدگان این اعتراضات آورد: «گفتند از دفتر رهبری تماس می‌گیریم، شما شکایت کردید؟ گفتم بله. گفتند چه‌جوری بوده، چی بوده؟ گفتم برادرم آبان کشته شده. گفتند کدام آبان؟ گفتم آبان خونین ۹۸. گفتند خب! پروندهٔ شما دارد رسیدگی می‌شود. همین.» کاربران شبکه‌های اجتماعی نیز با هشتگ #کدام_آبان؟ به این رفتار دفتر رهبری واکنش نشان دادند و به یادآوری کشته‌شدگان پرداختند.[406] این هشتگ در توییتر ۱۵۹ میلیون بار دیده شد و در ۱۱۰ هزار توییت و ری‌توییت استفاده شد.[407]

جستارهای وابسته

منابع

https://www.hra-news.org/periodical/a-70/ خبرگزاری هرانا، جمع‌بندی از اعتراضات خونین ۹۸، نسخه دوم، ۱۳۹۸/۹/۱۲
https://www.radiozamaneh.com/477169
"Special Report: Iran's leader ordered crackdown on unrest - 'Do whatever it takes to end it'". Reuters. 2019-12-23. Archived from the original on 23 December 2019. Retrieved 2019-12-23.
نجدی، یوحنا (۲۸ آذر ۱۳۹۸). «بودجه چهار نهاد فعال در سرکوب‌ها؛ روزی ۱۰۳ میلیارد تومان». radiofarda.com. رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۹ آذر ۱۳۹۸.
«سیمای خامنه‌ای در آبان ۹۸؛ آمر کشتار و هادی پساسرکوب». radiofarda.
«سردار غیب‌پرور در شیراز: آشوبگران فتنه آبان ۱۳۹۸ تروریست بودند». tasnimnews.com. تسنیم. ۵ آذر ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۱۳ آذر ۱۳۹۸.
«فرماندار شهرستان قدس: شخصاً به نیروی انتظامی دستور شلیک تیر دادم». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۱.
«فرمانده کشتار ماهشهر کیست؟». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۱۹.
«جزئیات آماری بازداشت ۸۶۰۰ نفر در اعتراض‌های آبان». radiofarda.
«یک نماینده مجلس: بیش از «هفت هزار نفر» در اعتراضات اخیر بازداشت شده‌اند». radiofarda.com. رادیو فردا. ۶ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۶ آذر ۱۳۹۸.
«رویترز: خامنه‌ای دستور داد «هر کار لازم است بکنید»، «۱۵۰۰» نفر کشته شدند». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۳.
«مورگان اورتگاس: اوباش خامنه‌ای ۱۵۰۰ نفر را در خیابان‌ها کشتند». صدای آمریکا.
«آبان ۹۸: پنهان‌کاری حکومتی در مورد کشته‌شدگان اعتراض‌ها». رادیو زمانه.
«واکنش «برایان هوک» به گزارش رویترز دربارهٔ دستور خامنه‌ای برای کشتن حدود ۱۵۰۰ معترض در ایران». voanews.
«سالروز آبان ۹۸ و برجستگی گذار انقلابی». radiofarda.
«گزارش عفو بین‌الملل از اعتراضات ایران؛ تأیید ۳۰۴ کشته و نگرانی از بازداشت‌های گسترده». www.bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. ۲۵ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۹.
«اخبار رسمی منتشر نشده از شهادت ۶۳۱ نفر از هموطنان در اعتراضات آبان ماه حکایت دارد/ آیا رهبری از نقش خود در خلق این فاجعه سخن خواهد گفت؟». kaleme.com. سایت کلمه. ۲۵ آذر ۱۳۹۸.
«وزیر کشور ایران می‌گوید بیش از ۲۰۰ نفر در جریان اعتراضات آبان کشته شدند». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. ۱۱ خرداد ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۱۱ خرداد ۱۳۹۹.
«شهدای مدافع امنیت آشوب‌های ۹۸ مانند شهدای فتنه ۸۸ مظلوم هستند». yazdeemrooz.ir. yazdeemrooz. ۲۹ آبان ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۸ آذر ۱۳۹۸.
«رشد قیمت بنزین چه زمانی به گرانی دامن می‌زند؟». euronews. ۲۰۱۹-۱۱-۱۹. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۹ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۱۹.
«افزایش ۲۰۰ درصدی قیمت بنزین در راستای اجرای تعدیل اقتصادی است/ بخش اعظم درآمد هدفمندی یارانه‌ها به پزشکان رسید/ لوازم یدکی اولین قربانی گرانی بنزین». مشرق نیوز. ۲۰۱۹-۱۲-۰۲. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۹ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۱۹.
Fassihi، Farnaz؛ Gladstone، Rick (۲۰۱۹-۱۲-۰۱). «With Brutal Crackdown, Iran Convulsed by Worst Unrest in 40 Years» (به انگلیسی). The New York Times. شاپا 0362-4331. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۲.
«خسارت‌های ناشی از اغتشاشات هنوز به‌طور کامل برآورد نشده». ایلنا. ۲۹ آبان ۱۳۹۸.
«فیلم افشاگرانه تخریب وحشیانه و شکستن درب خانه‌ها در معالی‌آباد شیراز». ایران کارگر. ۲۰۱۹-۱۱-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۲.
«فیلم/ تخریب خودروها در تبریز توسط پلیس ضد شورش». www.peykeiran.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۲.
«افزایش قیمت بنزین در سال ۱۳۹۸ / بنزین گران شد». fararu.com. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۵.
«ادامه ناآرامی‌ها در بیش از ۲۰ شهر ایران و کاهش سرعت اینترنت». dw.com. دویچه وله. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۸.
«محدودیت دسترسی به اینترنت با تصویب شورای امنیت صورت گرفته‌است». ایسنا. ۲۰۱۹-۱۱-۱۷. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۴.
Mihalcik, Carrie. "Iran's internet has been shut down for days amid protests". CNET. Archived from the original on 26 November 2019. Retrieved 2019-11-24.
"Internet disrupted in Iran amid fuel protests in multiple cities". NetBlocks. 2019-11-15. Archived from the original on 16 November 2019. Retrieved 2019-11-19.
«قطع اینترنت در ایران؛ اقدامی بی‌سابقه در جهان؟». radiofarda.com. رادیو فردا. ۱ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۴ آذر ۱۳۹۸.
«جانسون: اعتراض‌ها در ایران ناشی از نارضایتی گسترده از جمهوری اسلامی است». radiofarda.com. رادیو فردا. ۱۳ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۴ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۳ آذر ۱۳۹۸.
«مقام سپاه می‌گوید '۲۹ استان و صدها شهر' صحنه اعتراض بوده؛ بازداشت‌ها ادامه دارد». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. ۸ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۸ آذر ۱۳۹۸.
«به رغم وجود فیلم‌های شلیک مأموران به مردم، سپاه قصد دارد تیراندازی را به گردن معترضان بیندازد». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۷.
"'Iran's Hidden Slaughter': a video investigation". The France 24 Observers. Retrieved 2019-12-27.
«IRAN: DETAILS OF 304 DEATHS INCRACKDOWNON NOVEMBER 2019 PROTESTS» (PDF).
«تلویزیون ایران کشته شدن معترضان در نیزار ماهشهر را تأیید کرد». BBC News فارسی. ۲۰۱۹-۱۲-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۰۶.
«اعتراض‌های ایران؛ روایت‌های چندگانه از حوادث خونین ماهشهر». euronews. ۲۰۱۹-۱۲-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۰۹.
«ماجرای «کشتار معترضان در نیزارهای ماهشهر» چیست؟». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۰۹.
«رویترز: حدود ۱۵۰۰ نفر در اعتراضات آبان کشته شده‌اند» (به انگلیسی). ۲۰۱۹-۱۲-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۷.
«عفو بین‌الملل: نیروهای امنیتی ایران دست‌کم ۲۳ کودک را در اعتراضات آبان کشتند». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۱۵.
«آمار وزیر کشور از جان‌باختگان اعتراضات آبان ۱۳۹۸؛ بیش از ۲۰۰ نفر کشته شدند». radiofarda.com. رادیو فردا. ۱۱ خرداد ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۱۱ خرداد ۱۳۹۹.
«جزئیات آماری بازداشت ۸۶۰۰ نفر در اعتراض‌های آبان». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۷.
«مرگ یک نفر و حمله به مخازن شرکت نفت در سیرجان تأیید شد». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۶.
«سهمیه‌بندی بنزین؛ تجمعات اعتراضی و "تهاجم" به یک انبار نفت». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. ۲۵ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۸.
«درگیری نیروهای امنیتی با معترضان به افزایش قیمت بنزین؛ حمله به «انبار نفتی» در سیرجان». radiofarda.com. رادیو فردا. ۲۵ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۸.
«ارسال پیامک تهدیدآمیز برای شهروندان معترض به افزایش قیمت بنزین». radiofarda.com. رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۸.
«دادستان کل ایران معترضان به افزایش قیمت بنزین را تهدید کرد». radiofarda.com. رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۸.
«حمایت مقام معظم رهبری از تصمیم سران سه قوه». ایرنا. ۲۷ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۹ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۶ دسامبر ۲۰۱۹. بیش از یک پارامتر |بازیابی= و |accessdate= داده‌شده است (کمک)
«رهبر ایران با حمایت از افزایش بهای بنزین: تخریب و آتش زدن کار اشرار است». یورونیوز. ۱۷ نوامبر ۲۰۱۹. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۶ نوامبر ۲۰۱۹. بیش از یک پارامتر |بازیابی= و |accessdate= داده‌شده است (کمک)
«آتش زدن به فلان بانک این کار مردم نیست، این کار اشرار است». خبرگزاری میزان. ۲۷ آبان ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۶ نوامبر ۲۰۱۹.
«سازمان عفو بین‌الملل: دست‌کم ۱۴۳ نفر در اعتراض‌های ایران کشته شده‌اند». dw.com. دویچه وِله. ۴ آذر ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۵ آذر ۱۳۹۸.
«اقتصاد مقاومتی با طعم گلوله». iranintl.com. ایران اینترنشنال. ۳ آذر ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۵ آذر ۱۳۹۸.
باستانی، حسین (۲۹ آبان ۱۳۹۸). «شوک آبان ۱۳۹۸؛ وقتی رهبر گفت 'تخصص این کار را ندارم'». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۵ آذر ۱۳۹۸.
«خامنه‌ای «تمام هزینه‌های تصمیم اخیر را بر عهده گرفت»؛ اذعان به غافلگیر شدن با اعتراضات». radiofarda.com. رادیو فردا. ۲۹ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۵ آذر ۱۳۹۸.
«حمایت رهبری از تصمیم سران قوا به آشوب‌ها پایان داد». isna.ir. ایسنا. ۲۷ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۹ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۵ آذر ۱۳۹۸.
"Iran: Thousands arbitrarily detained and at risk of torture in chilling post-protest crackdown". www.amnesty.org. 16 December 2019. Archived from the original on 16 December 2019. Retrieved 2019-12-16.
«آمار کشته‌های اعتراضات مردمی ایران باز هم افزایش یافت: عفو بین‌الملل مرگ ۱۴۳ نفر را تأیید کرد». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۶.
«نشست نمایندگان و مسوولان وزارت اطلاعات، اطلاعات سپاه و وزارت کشور». روزنامه اعتماد. ۵ آذر ۱۳۹۸.
«دست‌کم ۱۴۳ نفر کشته و ۷ هزار نفر بازداشت شدند». ایران اینترنشنال. ۵ آذر ۱۳۹۸.
«گزارش وزیر کشور از اغتشاشات». irna.ir. ۲۰۱۹-۱۱-۲۷. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۹ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۷.
«OHCHR | Iran: Experts alarmed at alleged mistreatment of detained protesters». www.ohchr.org. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۱.
««نگرانی عمیق» کارشناسان ملل متحد از واکنش حکومت ایران به اعتراضات». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۱.
Welle (www.dw.com)، Deutsche. شدگان-اعتراضها-هستند/a-51761164 «کارشناسان سازمان ملل نگران سرنوشت بازداشت‌شدگان اعتراض‌ها هستند | DW | 21.12.2019» مقدار |نشانی= را بررسی کنید (کمک). DW.COM. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۱.
«کارشناسان سازمان ملل از گزارش‌های شکنجهٔ بازداشت‌شدگان در ایران تکان خورده‌اند». ار. اف. ای - RFI. ۲۰۱۹-۱۲-۲۱. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۵ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۱.
«دو تن از مجروحان اعتراضات آبان در ایران «فوت کرده‌اند»». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۳۰.
«دو تن از بازداشت‌شدگان اعتراضات آبان ماه به زندان طولانی مدت محکوم شدند». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۰۹.
«عفو بین‌الملل خواستار تحقیق سازمان ملل متحد در مورد کشتار بی‌رحمانه معترضان در ایران شد». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۲۱.
«درخواست عفو بین‌الملل از سازمان ملل برای تحقیق دربارهٔ کشتار اعتراضات آبان ۱۳۹۸». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۲۱.
«در تناقضی فاحش با آمارهای بین‌المللی، جمهوری اسلامی شمار کشته‌شدگان اعتراضات آبان ماه را حدود ۲۰۰ نفر اعلام کرد». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۰۱.
گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل: در اعتراضات آبان پلیس، سپاه و بسیج با هدف قتل به معترضان شلیک کردند
عفو بین‌الملل: معترضان آبان‌ماه به‌شدت و به شکل غیرانسانی شکنجه شده‌اند
اعتراض سازمان عفو بین‌الملل به شکنجه بازداشت‌شدگان در ایران
افشاگری عفو بین‌الملل از شکنجه‌های تکان‌دهنده و موارد گسترده نقض حقوق بشر در سرکوب اعتراضات آبان ۹۸
عفو بین‌الملل سایتی ویژه درباره سرکوب آبان ۹۸ راه‌اندازی کرد
عفو بین‌الملل وب‌سایت مستندات «کشتار اعتراضات آبان» را رونمایی کرد
عفو بین‌الملل بار دیگر خواستار تحقیقی زیر نظر سازمان ملل درباره اعتراضات آبان ماه شد
رادیوفردا (۲۷ آذر ۱۳۹۸). «نشست بررسی اعتراضات آبان؛ «مردم قبل از آتش زدن پمپ‌بنزین‌ها خود را آتش زده بودند»». رادیوفردا.
محسن رنانی. «ایران: امید توسعه». شبکه کنشگران و پژوهشگران توسعه ایران.
«افزایش قیمت بنزین؛ شهرهای مختلف ایران صحنه اعتراضات شد». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۶.
«Protests strike Iran cities over gasoline prices rising». AP NEWS. ۲۰۱۹-۱۱-۱۶. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۶.
Welle (www.dw.com)، Deutsche. «تظاهرات در چندین شهر ایران علیه افزایش قیمت بنزین | DW | 15.11.2019». DW.COM. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۶.
«گسترش اعتراض‌ها به افزایش قیمت بنزین: یک معترض در سیرجان با شلیک مأموران کشته شد». ایران اینترنشنال. ۲۰۱۹-۱۱-۱۵. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۶.
«دست‌کم یک نفر در ناآرامی‌های ایران کشته شد». ار. اف. ای - RFI. ۲۰۱۹-۱۱-۱۶. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۶.
"افزایش قیمت بنزین؛ شهرهای مختلف ایران صحنه اعتراضات شد". news.gooya.com. Archived from the original on 16 November 2019. Retrieved 2019-11-16.
«تجمع و اعتراض در برخی از شهرهای ایران در اعتراض به گرانی بنزین». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۶.
«اعتراضات مرگبار در ایران: حمله به بانک‌ها و شعار «مرگ بر خامنه‌ای»». fa.rfi.fr. رادیو فرانسه. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۹ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۸.
«اعتراضات به گرانی بنزین در ایران به خشونت کشیده شد؛ معترضان خیابان‌ها را در شهرهای مختلف مسدود کردند». صدای آمریکا. ۲۵ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹.
«افزایش اعتراضات به گرانی بنزین همزمان با شعارهای معترضان علیه حکومت». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۶.
Welle (www.dw.com)، Deutsche. «ادامه ناآرامی‌ها در بیش از ۲۰ شهر ایران و کاهش سرعت اینترنت | DW | 16.11.2019». DW.COM. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۶.
«قطع گسترده اینترنت در ایران‎؛ گزارش‌های غیررسمی از کشته شدن «۱۰ معترض در روز شنبه»». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۶.
«آتش زدن مجسمه انگشتر آیت‌الله خمینی در شهر شهریار و تیراندازی در این شهر». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۸.
Ismaeel Naar (16 November 2019). "Iran in 'near-total national internet shutdown' amid ongoing protests". Al Arabiya English. Archived from the original on 17 November 2019. Retrieved 17 November 2019.
واکنش مایک پمپئو به اعتراضات اخیر مردم ایران: ایالات متحده در کنار شما است بایگانی‌شده در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine صدای آمریکا
"کشتار دستکم 23 کودک به دست نیروهای امنیتی در اعتراضات آبان ماه". www.amnesty.org. Retrieved 2020-03-04.
فردا، رادیو (۲۰۱۹-۱۱-۱۴). «بهای بنزین آزاد در ایران سه برابر شد». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۶.
«یک از مقامات می‌گفت پیش‌بینی کرده‌ایم که 150 پمپ بنزین را آتش بزنند». خبرگزاری جماران. دریافت‌شده در ۱ مه ۲۰۲۱.
«روحانی: پول افزایش قیمت بنزین را بین شصت میلیون نفر توزیع می‌کنیم». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. ۲۴ آبان ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۸.
«دفاع روحانی از افزایش قیمت بنزین: «به نفع مردم تحت فشار است»». radiofarda.com. رادیو فردا. ۲۴ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۸.
«"اصلاح نرخ بنزین برای حمایت از کم‌درآمدها شوخی است"». dw.com. دویچه وله. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۸.
«وزیر دفاع ایران: تصمیم دربارهٔ بنزین موجب انسجام ملت و مسئولین نظام اسلامی شد». بی‌بی‌سی فارسی. ۲ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۹ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۹.
رویترزhttps://www.bbc.com/persian/business-54270880
«درخواست وام ۲ میلیارد دلاری ایران از روسیه». بی‌بی‌سی فارسی. ۲ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۹ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۹.
واکنش فرح پهلوی به اظهارات خامنه‌ای دربارۀ نقش خانوادۀ پهلوی در اعتراضات ایران بایگانی‌شده در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine، رادیو فردا
"Erdogan Says Those 'Behind Iraq Protests" Want To Export Unrest To Iran". radiofarda.com. 9 November 2019.
«مقامات ایران به‌رغم افزایش آمار کشته‌شدگان در اعتراضات، اعلام پیروزی کردند». رادیو فردا. ۲۹ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۹.
Khamenei.ir (۲۰۱۸-۰۸-۲۹). «بیانات در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیئت دولت». farsi.khamenei.ir. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ مه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۸.
Khamenei.ir (۲۰۱۹-۱۱-۲۷). «دیدار بسیجیان با رهبر انقلاب». farsi.khamenei.ir. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۱.
«بیانات مقام معظم رهبری در مورد مستضعفین؛ مهم‌ترین مسئله نظام رسیدگی به طبقات مستضعف است». hawzah.net. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۱.
«دستور آیت‌الله خامنه‌ای برای بازگشت به دهه ۶۰». ایندیپندنت فارسی. ۲۰۱۹-۱۱-۲۷. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۱.
«چرا خامنه‌ای می‌گوید: مستضعف منم نه فرودستان؟». رادیو زمانه. ۲۰۱۹-۱۱-۲۹. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۱.
منتظری، امید (۲۰۱۹-۱۱-۱۷). «خشونت عریان حکومت ایران؛ 'شمشیری که از رو بسته شد'». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۰۶.
«اعتراض‌های ایران؛ چه کسی مسئول خشونت‌هاست؟». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۴ نوامبر ۲۰۱۹. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۹ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۹.
Sheena McKenzie (دسامبر ۳, ۲۰۱۹). «One of the worst crackdowns in decades is happening in Iran. Here's what we know». بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۵ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۵ دسامبر ۲۰۱۹.
«عبدالکریم سروش با اشاره به اعتراضات: ممکن است مردم دست به اسلحه ببرند». رادیو فردا. ۲ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۹.
کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل: نیروهای امنیتی ایران از روی بام ساختمان‌ها و سوار بر بالگرد «سر» معترضان را هدف قرار داده‌اند بایگانی‌شده در ۶ دسامبر ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine صدای آمریکا
«انتقاد گزارشگر ویژه از برخورد خشن حکومت ایران با معترضان در گزارش به سازمان ملل». رادیو فردا. ۱۴ شهریور ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۱۴ شهریور ۱۳۹۹.
«بارش برف و راهبندان در تهران». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. ۲۵ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۴ آذر ۱۳۹۸.
«شهرداری تهران: ترافیک امروز بخاطر برف نیست». baharnews.ir. بهار نیوز. ۲۵ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۴ آذر ۱۳۹۸.
«چه عاملی خیابان‌های تهران را قفل کرده، بنزین یا برف؟». ایندپندنت فارسی. ۲۵ آبان ۱۳۹۸.
«اعتصاب بازاریان و فضای امنیتی در بازار تهران؛ ادامه اعتراضات مردمی در سراسر کشور». صدای آمریکا. ۲۶ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۹.
«روایت یک شاهد عینی از سه روز اعتصاب نجف‌آباد اصفهان». ایران وایر. ۲۹ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۴ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۴ دسامبر ۲۰۱۹.
«مردم از اشرار فاصله گرفتند/ آرامش کامل در تهران؛ فروکش‌کردن اعتراضات در شهرهای دیگر/ شهادت مظلومانه یک بسیجی +عکس». قدس آنلاین. ۲۷ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۶ دسامبر ۲۰۱۹.
«رئیس اتاق اصناف تهران: بازار طلا فروشان و پارچه‌فروشان امروز بسته بود». عصر ایران. ۲۶ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۶ دسامبر ۲۰۱۹.
«راهپیمایی اعتراضی در ارتباط با افزایش بهای بنزین / شیراز ۲۵ آبان ۱۳۹۸». رادیو فردا. ۲۵ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۹.
«اعتراض‌های مردمی در ارتباط با افزایش بهای بنزین/ شیراز ۲۵ آبان ۱۳۹۸». رادیو فردا. ۲۵ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۹.
«ادامه اعتراض‌ها به افزایش قیمت بنزین». رادیو فردا. ۲۶ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۹.
«سرکوب گسترده دانشجویان در ایران؛ لباس شخصی‌ها با «آمبولانس» حدود۵۰ دانشجو را در دانشگاه تهران دستگیر کردند». صدای آمریکا. ۳۰ آبان ۱۳۹۸.
«اعتراضات ایران؛ کاربران در خارج صدای خاموش شده معترضان شدند». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۹ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۹.
«مرور اعتراضات به افزایش نرخ بنزین در سراسر کشور». ایرنا. ۲۷ آبان ۱۳۹۸.
«حمله به دستکم ۹ حوزه علمیه و دفتر امام جمعه در جریان اعتراضات به افزایش قیمت بنزین». رادیو فردا. ۲۷ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹.
«از طرح انفجار عسلویه تا آشوبگران دو تابعیتی». قدس آنلاین. ۳۰ آبان ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۹.
««انفجار در عسلویه» از برنامه‌های اغتشاش‌گران بود». خبرگزاری مهر. ۲۹ آبان ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۹.
امید منتظری (۲۶ آبان ۱۳۹۸). «اعتراض‌های ایران؛ 'شمشیری که از رو بسته شد'». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹.
«"ویدئوی مأموران تخریب‌گر" و آنچه باید بدانیم/ استارت فاز بعدی آشوب/ تنها راه نجات مردم از گرانی چیست؟!». مشرق نیوز. ۲۰۱۹-۱۲-۰۱. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۰ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۲.
«واکنش پلیس به تصاویر تخریب منازل توسط افراد منتسب به ناجا». همشهری آنلاین. ۲۰۱۹-۱۲-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۲.
«بالاخره کلاه کاسکت پلیس چه شکلی است+ تصاویر». دیدبان ایران. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۱۶.
«آتش زدن مدرسه علمیه خواهران در فردیس کرج». fararu.com. فرارو. ۲۷ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۳ آذر ۱۳۹۸.
«عشایر و روحانیون خوزستانی تجمع می‌کنند». خبرگزاری حوزه. ۲۰۱۹-۱۱-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۳.
«چهار مدرسه علمیه فارس در ناآرامی‌ها آسیب دیدند». انتخاب.
«خبرگزاری فارس - همه اتفاقات دیشب| مردم رفتند؛ اشرار و ضدانقلاب ماندند». خبرگزاری فارس. ۲۰۱۹-۱۱-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۳.
«حمله به دستکم ۹ حوزه علمیه و دفتر امام جمعه در جریان اعتراضات به افزایش قیمت بنزین». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۳.
«حمله افراد مسلح به بیت و دفتر امام جمعه یزد/اشرار دستگیر شدند». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۱۹-۱۱-۱۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۹ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۳.
نیوز، اخبار روز ایران و جهان | آفتاب (۲۷ آبان ۱۳۹۸). «روایت یک خبرگزاری اصولگرا از اعتراضات بنزینی؛ گسترش خشونت‌ها، حمله به حوزه علمیه و پایگاه‌های بسیج و افزایش شمار کشته‌شدگان». fa. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۳.
«اختلال در اینترنت در ایران در پی اعتراض‌ها به افزایش قیمت بنزین». BBC News فارسی (به اردو). ۲۰۱۹-۱۱-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۷.
"Iran has turned off the internet". The Independent. 2019-11-19. Archived from the original on 20 November 2019. Retrieved 2019-11-24.
Taylor, Chloe (2019-11-21). "Iran's internet blackout enters fifth day as government claims victory over protesters". CNBC. Archived from the original on 22 November 2019. Retrieved 2019-11-24.
ضرغامی، محمد (۶ آذر ۱۳۹۸). «خداحافظی ایرانیان با اینترنت متعارف جهانی؟». radiofarda.com. رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۸ آذر ۱۳۹۸.
«جهرمی: اینترنت اختلال ندارد، به دستور شورای امنیت کشور قطع شده». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۷ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۹.
«قطعی اینترنت و تحمیل ۴۰۰ میلیارد تومان هزینه روزانه بر اقتصاد ایران». ّndependent فارسی (به اردو). ۱۹ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۹.
«آمریکا آذری جهرمی، وزیر ارتباطات ایران را تحریم کرد». یورو نیور فارسی. ۱ آذر ۱۳۹۸.
«نقشی در قطع و وصل شدن اینترنت ندارم/اتصال اینترنت همراه منتظر دستور وزیر کشور است». ایسنا. ۲۰۱۹-۱۱-۲۴. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۴.
correspondent، Michael Safi Middle East (۲۰۱۹-۱۱-۲۱). «Iran's digital shutdown: other regimes 'will be watching closely'» (به انگلیسی). The Guardian. شاپا 0261-3077. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۴.
«Iranians cut off from world following internet shutdown». www.aa.com.tr. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۴.
«Trump lashes out at Iran for shutting down internet». AP NEWS. ۲۰۱۹-۱۱-۲۱. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۴.
«اینترنت خوزستان و سیستان و بلوچستان هم‌چنان قطع است». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۳۰.
«اینترنت تلفن همراه چند استان ایران در آستانه چهلم قربانیان آبان قطع شد». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۵ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۵.
«در آستانهٔ پنجم دی، اینترنت در برخی استان‌های ایران قطع شد». ار. اف. ای - RFI. ۲۰۱۹-۱۲-۲۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۵.
«در آستانه چهلم جانباختگان اعتراضات در ایران؛ اینترنت در برخی استان‌ها قطع شد». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۵ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۵.
«دستگیری‌های گسترده و تهدید نهادهای امنیتی در چهارمین روز اعتراضات». دویچه‌وله فارسی. ۲۷ آبان ۱۳۹۸.
«تهدید معترضان به اعدام با طناب دار». ایران اینترنشنال. ۲۸ آبان ۱۳۹۸.
«رئیسی معترضان را به «مجازات سخت» تهدید کرد». رادیو زمانه. ۱ آذر ۱۳۹۸.
«اعتراض علیه گرانی بنزین سراسری شد». دویچه‌وله فارسی. ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹.
«پیام‌های مردمی به ایران اینترنشنال: از جو امنیتی تا شلیک مستقیم به معترضان». ایران اینترنشنال. ۲۷ آبان ۱۳۹۸.
جوانرود کرمانشاه- شلیک مستقیم از بالای ساختمان دادگستری به مردم اعتراضی, retrieved 2019-11-23
ارسالی شما - مأموران پلیس در حال فرار به سمت معترضان در شهریار با گلوله جنگی تیراندازی مستقیم کردند, retrieved 2019-11-23
«کرمانشاه؛ فیلم نشانه‌روی و تیراندازی مستقیم با گلوله‌های جنگی به سمت تظاهرکنندگان توسط ماموران». ایران کارگر. ۲۰۱۹-۱۱-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۳.
تیراندازی مستقیم مأموران نیروی انتظامی به مردم معترض, retrieved 2019-11-23
تیراندازی مستقیم در کرمانشاه, retrieved 2019-11-23
«عفو بین‌الملل از افزایش شمار کشته‌های اعتراضات ایران به حداقل ۱۱۵ نفر خبر داد؛ «شمار واقعی جان‌باختگان بسیار بیشتر است»». صدای آمریکا. ۲ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹.
«تداوم اعتراضات به گرانی بنزین، خشونت مأموران و کشته شدن دست‌کم چهار معترض». رادیو زمانه. ۲۵ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹.
«تیراندازی مستقیم در کرمانشاه» (به انگلیسی). ۲۰۱۹-۱۱-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۱.
«شهر صدرا؛ مردم سنگ می‌زدند، آن‌ها شلیک می‌کردند». IranWire | خانه. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۷.
«فرمانده سپاه محمد رسول‌الله: کشته شدن اشتباهی معترضان در دست بررسی است». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۱.
«Deadly Protests - Iran». AP. ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹.
«به رغم وجود فیلم‌های شلیک مأموران به مردم، سپاه قصد دارد تیراندازی را به گردن معترضان بیندازد». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۴.
«محمود صادقی دربارهٔ جلسه با وزیر کشور: گفتیم چرا به سر شلیک شده، گفتند به پا هم زده‌اند». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۷.
«افشاگری دربارهٔ شلیک به معترضان آبان ۹۸؛ شمخانی: کذب است، پیگیری قضایی می‌کنم». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۰۵.
«اعتراضات آبان ۹۸؛ صادقی: شمخانی گفت می‌زنیم، شورای عالی امنیت ملی: از صادقی شکایت می‌کنیم». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۰۵.
«واکنش شورای عالی امنیت ملی به ادعای جنجالی محمود صادقی دربارهٔ شمخانی و حوادث آبان 98». خبرآنلاین. ۲۰۲۱-۰۴-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۰۵.
«اعتراض‌های ایران؛ روایت‌های چندگانه از حوادث خونین ماهشهر». euronews. ۲۰۱۹-۱۲-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۱۸.
«نیویورک تایمز: مرگ حداقل ۱۸۰ نفر در بدترین ناآرامی‌های چهار دهه اخیر ایران». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. ۱۱ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۴ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۱ آذر ۱۳۹۸.
Welle (www.dw.com)، Deutsche. «تلویزیون جمهوری اسلامی کشته‌شدن معترضان در نیزار ماهشهر را تأیید کرد | DW | 03.12.2019». DW.COM. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۱۸.
«در ماهشهر با تیربار و پهپاد به روی تظاهرکنندگان شلیک کردند». ار. اف. ای - RFI. ۲۰۱۹-۱۲-۰۲. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۴ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۲.
"فیلم وحشتناک کشتار مردم ماهشهر در نیزار". news.gooya.com. Retrieved 2019-12-27.
www.asriran.com https://www.asriran.com/fa/news/703660/معمای-نیزارهای-ماهشهر-را-حل-کنید-چه-کسی-شلیک-کرد. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۷. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
ENOCH، NICK (۲۳ نوامبر ۲۰۱۹). «Iranian officials are 'spiriting away' injured demonstrators from hospitals and 'stealing bodies' from morgues to hide scale of state crackdown on protests». dailymail.co.uk. دیلی میل. دریافت‌شده در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹.
Ensor، Josie (۲۳ نوامبر ۲۰۱۹). «Iranian officials 'stealing bodies' from morgues to hide true scale of government crackdown». telegraph.co.uk. The Daily Telegraph. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹.
«پخش 'اعترافات' تلویزیونی یکی از بازداشت‌شدگان دربارهٔ اعتراضات». بی‌بی‌سی فارسی. ۳۰ آبان ۱۳۹۸.
«اعتراضات؛ روزنامه‌نگاران زیر تیغ احضار و ابلاغ ارشاد و اطلاعات». dw.com. دویچه وله. ۵ آذر ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۱۱ آذر ۱۳۹۸.
«انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران: رسانه‌های داخلی خبرهای اعتراضات را لابلای صفحات خود پنهان می‌کنند». رادیو زمانه. ۱ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۹.
«اقدام قوه قضاییه ایران علیه برخی کارمندان شبکه ایران اینترنشنال». radiofarda.com. رادیو فردا. ۵ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۶ آذر ۱۳۹۸.
«گزارشگران بدون مرز: سفیر ایران در لندن روزنامه‌نگاران را تهدید می‌کند». fa.rfi.fr. رادیو بین‌المللی فرانسه. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۶ آذر ۱۳۹۸.
«گزارشگران بدون مرز: سفیر ایران در لندن روزنامه نگاران ایرانی را تهدید می‌کند». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. ۵ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۶ آذر ۱۳۹۸.
«وزارت اطلاعات می‌گوید کارکنان شبکه اینترنشنال باید کار در این رسانه را متوقف کنند». radiofarda.com. رادیو فردا. ۹ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۹ آذر ۱۳۹۸.
«فرماندار شهر قدس: من دستور شلیک دادم». دویچه وله فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۱.
نت، العربیة (۲۰۱۹-۱۲-۰۳). «آیا فرماندار شهر قدس بازداشت شده‌است؟». العربیة نت. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۳.
«لیلا واثقی، فرماندار شهر قدس: من دستور شلیک دادم». سایت میلیون ایران. ۲۰۱۹-۱۲-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۳.
«لیلا واثقی؛ بانوی سرکوب». IranWire | خانه. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۲.
«فرمانداری که حکم تیر داد». ایندیپندنت فارسی. ۲۰۱۹-۱۲-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۲.
«آبان ۹۸: کدام سلاح‌ها به کمک سرکوبگران آمدند؟». رادیو زمانه.
«نماینده مجلس: اعتراضات در ۵۰۰ نقطه رخ داد و ۱۳۰ نفر کشته شدند». رادیو فردا. ۳ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۹.
«خبرگزاری هرانا، جمع‌بندی از اعتراضات خونین ۹۸، نسخه دوم، ۱۳۹۸/۹/۱۲». هرانا.
«Au moins 143 manifestants tués en Iran, d'après Amnesty International». lemonde.fr. لوموند. ۲۵ نوامبر ۲۰۱۹. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۴ آذر ۱۳۹۸.
«ایران آمار عفو بین‌الملل از کشته‌شدگان اعتراضات اخیر را «ساختگی» خواند». رادیو فردا. ۲۹ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۹.
«فرماندار بهارستان استان تهران می‌گوید برای تحویل پیکر قربانیان اعتراضات «پول نمی‌گیریم»». radiofarda.com. رادیو فردا. ۵ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۵ آذر ۱۳۹۸.
«آمار تازه از قربانیان اعتراضات؛ کلمه: ۳۶۶ نفر، عفو بین‌الملل: بیش از ۱۶۱ نفر». radiofarda.com. رادیو فردا. ۸ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۹ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۸ آذر ۱۳۹۸.
«Dissident group claims Iran uprising and crackdown much bigger than reported». بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹.
شمار شهیدان قیام سراسری از ۴۰۰گذشته‌است، انتشار اسامی ۱۲۷شهید از ۲۸شهر کشور
HRM، Iran (۲۰۱۹-۱۱-۲۹). «Several Children Reported Killed During Iran's November 2019 Protests». Iran HRM (به انگلیسی). بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۳۰.
«نیویورک‌تایمز اعتراضات ایران را «بدترین» ناآرامی ۴۰ سال گذشته توصیف کرد». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۲.
شمار شهیدان قیام مردم ایران از 1500 تن بیشتر است
«Iran 'murdered' as many as 1,000 protesters, State Department says». بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۸ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۸ دسامبر ۲۰۱۹.
«انتفاضة ایران.. أکثر من 1000 قتیل برصاص الملالی». بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۸ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۶ دسامبر ۲۰۱۹.
انتشار اسامی ۳۰ تن دیگر از شهیدان قیام سراسری مردم ایران
انتشار اسامی ۲۵تن دیگر از شهیدان قیام سراسری مردم ایران
«عفو بین‌الملل: دست‌کم ۱۴۳ نفر در اعتراضات اخیر ایران کشته شده‌اند». radiofarda.com. رادیو زمانه. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۴ آذر ۱۳۹۸.
«پدر پویا بختیاری: پنج سال در جبهه‌ها جنگیدم، در جواب مغز پسرم را هدف گرفتند». radiofarda.com. رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۶ آذر ۱۳۹۸.
«Iran: Deliberate Coverup of Brutal Crackdown». hrw.org. Human Rights Watch. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۶ آذر ۱۳۹۸.
مهرابی، احسان (۱۲ آذر ۱۳۹۸). «۱۸ کودکی که در اعتراض‌های آبان ۱۳۹۸ کشته شدند». radiofarda.com. رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۹ آذر ۱۳۹۸.
«(عکس و فیلم) روایت پدر نیکتا اسفندانی از دخترش». fararu.com. فرارو. ۹ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۴ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۳ آذر ۱۳۹۸.
«تعیین تکلیف بازداشتی‌های اخیر/ انهدام باند بزرگ پول‌شویی با 300 عضو/ بازداشت ابربدهکار بانکی». خبرگزاری فارس. ۱۲ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۶ دسامبر ۲۰۱۹.
«به رغم تکذیب قوه قضائیه، خانواده اسفندانی بر «بی‌گناهی خون ریخته شده» دخترشان تأکید کردند». radiofarda.com. رادیو فردا. ۱۲ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۴ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۳ آذر ۱۳۹۸.
«عفو بین‌الملل: حداقل ۲۰۸ نفر در اعتراض‌های ایران کشته شده‌اند». bbc.com. بی‌بی‌سی فارسی. ۱۱ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۱ آذر ۱۳۹۸.
MELISSA ETEHAD؛ RAMIN MOSTAGHIM (۲۳ نوامبر ۲۰۱۹). «What's driving Iran's crackdown on protesters? Increased unity among the political establishment». latimes.com. لس‌آنجلس تایمز. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹.
«HRW charges Iran 'covering up' unrest deaths». news.yahoo.com (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۸.
«گزارش تحلیلی آسوشیتدپرس: اعتراض‌های گسترده اخیر مردمی نشان از آمادگی برای تکرار شدن دارد». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۳۰.
«وزارت خارجه افغانستان: ایران دربارهٔ کشته‌شدن ۹ مهاجر افغان در اعتراض‌های اخیر توضیح دهد». radiofarda.com. رادیو فردا. ۱۱ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۲ آذر ۱۳۹۸.
«خامنه‌ای: به برخی خانواده‌ها دیه پرداخت شود». dw.com. بخش فارسی دویچه وله. ۱۳ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۵ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۴ آذر ۱۳۹۸.
«دستور خامنه‌ای دربارهٔ کشته‌شدگان اعتراض‌ها؛ «پرداخت دیه به برخی از خانواده‌ها»». radiofarda.com. رادیو فردا. ۱۳ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۵ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۴ آذر ۱۳۹۸.
«مادر پویا بختیاری: ارزش خون پسرم بیش از میلیاردها دیه است». radiofarda.com. رادیو فردا. ۱۴ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۵ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۴ آذر ۱۳۹۸.
«یکی از بازداشت‌شدگان اعتراضات اخیر «زیر شکنجه» جان باخت». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۰ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۱۰.
«بستگان ارشاد رحمانیان: جمجمه‌اش شکافته و استخوان‌هایش شکسته‌است». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۷ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۱۸.
«پیدا شدن اجساد تعداد دیگری از قربانیان اعتراضات آبان ماه؛ آمار کشته‌شدگان همچنان رو به افزایش است». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۹ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۱۸.
«اخبار رسمی منتشر نشده از شهادت ۶۳۱ نفر از هموطنان در اعتراضات آبان ماه حکایت دارد». کلمه. ۱۲ دی ۱۳۹۸.
«دو مجروح اعتراضات آبان بر اثر عوارض اصابت گلوله و عدم رسیدگی پزشکی جان‌شان از دست دادند». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۰-۰۱-۲۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۹.
«یکی از مصدومان اعتراض‌های آبان درگذشت». IranWire | خانه. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۹.
"خبرگزاری هرانا | دستفروش معترض که در جریان اعتراضات آبان زخمی شده بود جان باخت / ویدیو - خبرگزاری هرانا". Retrieved 2020-01-29.
یکی از معترضان آبان ۹۸ «در بازداشتگاه کهریزک جان باخت»
مرگ نادر مختاری، از معترضان آبان ۹۸ در بازداشتگاه کهریزک
کشته شدن یکی از معترضان آبان ماه در کهریزک
«بازداشت معترضان در ایران همچنان ادامه دارد». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. ۱۰ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۴ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ آذر ۱۳۹۸.
بازداشت گسترده معترضان در ایران ادامه دارد؛ بازداشت دست‌کم ۲۵ معترض دیگر در شهرهای مختلف
«ادامه بازداشت‌های گسترده معترضان در ایران؛ دست‌کم ۲۴۰ نفر در کرمانشاه بازداشت شدند». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۱.
«بازداشت‌های اعتراضات آبان در استان تهران «۲۰۲۱ نفر» اعلام شد». radiofarda.com. رادیو فردا. ۱۲ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۴ آذر ۱۳۹۸.
«اسماعیلی: کسانی که صرفاً معترض بودند آشوبگر نیستند». mashreghnews.ir. مشرق نیوز. ۱۲ آذر ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۱۴ آذر ۱۳۹۸.
«یک ماه از اعتراض‌های آبان گذشت؛ هنوز آمار کشته‌ها و بازداشت‌شدگان اعلام نشده‌است». radiofarda.com. رادیو فردا. ۲۴ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۴ آذر ۱۳۹۸.
"خبرگزاری هرانا | بازداشت 136 شهروند در خوزستان تحت عنوان «عاملان تیراندازی» - خبرگزاری هرانا". Archived from the original on 13 December 2019. Retrieved 2019-12-13.
«بازداشت‌های اعتراضات ادامه دارد: دستگیری ۲۵۰ نفر دیگر در کرمانشاه». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۱۸.
Welle (www.dw.com)، Deutsche. «تداوم بازداشت معترضان در ایران؛ ۲۵۰ نفر در کرمانشاه دستگیر شدند | DW | 18.12.2019». DW.COM. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۹ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۱۸.
"خبرگزاری هرانا | اعتراضات آبان؛ رئیس شورای قضایی لرستان بازداشت ۸ کودک در این استان را تأیید کرد - خبرگزاری هرانا". Archived from the original on 20 December 2019. Retrieved 2019-12-20.
«مادر بزرگ پویا بختیاری: نوه‌ام را کشتید! خانواده‌اش را آزاد کنید». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۵ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۵.
«عفو بین‌الملل: ایران باید فوری و بدون قید و شرط پدر و مادر پویا بختیاری را آزاد کند». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۹.
«عفو بین‌الملل: معترضان بازداشت‌شده در ایران را آزاد کنید». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۹.
«درخواست سازمان عفو بین‌الملل برای آزادی فوری بازداشتی‌های آبان». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۶.
احسان مهرابی (۱ دی ۱۳۹۸). «جزئیات آماری بازداشت ۸۶۰۰ نفر در اعتراض‌های آبان». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۴ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۵ دی ۱۳۹۸.
«نگرانی از تکرار فجایع کهریزک در اعتراضات اخیر؛ زندان فشافویه «امکانات لازم» برای «این تعداد بازداشتی» را ندارد». بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۹.
«شعله سعدی: وضع زندان فشافویه فاجعه‌بار است». radiofarda.com. رادیو فردا. ۴ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۵ آذر ۱۳۹۸.
«نرگس محمدی، از مشاهداتش از بازداشت شدگان اعتراضات اخیر در اوین می‌گوید». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. ۱۱ آذر ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۱۲ آذر ۱۳۹۸.
«ابراز بی‌اطلاعی وزیر از استفاده نیروهای امنیتی از مدرسه به عنوان بازداشتگاه». radiofarda.com. رادیو فردا. ۹ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۹ آذر ۱۳۹۸.
"خبرگزاری هرانا | اعتراضات آبان؛ ۳ تن از بازداشت شدگان به حبس، شلاق و اعدام محکوم شدند - خبرگزاری هرانا". Retrieved 2020-02-22.
«هرانا: سه نفر از معترضان آبان ۱۳۹۸ به اعدام محکوم شده‌اند». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۲.
Welle (www.dw.com)، Deutsche. «محکومیت سه بازداشتی آبان ماه به حبس و شلاق و اعدام | DW | 21.02.2020». DW.COM. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۲.
"خبرگزاری هرانا | اعتراضات آبان ماه؛ سمیرا هادیان از محبوسان زندان قرچک، به ۸ سال حبس محکوم شد - خبرگزاری هرانا". Retrieved 2020-02-24.
"خبرگزاری هرانا | اعتراضات آبان؛ فاطمه کهن زاده به ۱۸ ماه حبس و ۵۰ ضربه شلاق محکوم شد / سند - خبرگزاری هرانا". Retrieved 2020-03-18.
«اعتراضات آبان: ۱۵ سال حبس برای دو عضو یک خانواده». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۶.
"خبرگزاری هرانا | اعتراضات آبان؛ ملیحه جعفری، دانشجوی دانشگاه تهران، به حبس محکوم شد - خبرگزاری هرانا". Retrieved 2020-03-10.
"خبرگزاری هرانا | اعتراضات آبان ماه؛ مهدی باقری به ۵ سال حبس محکوم شد - خبرگزاری هرانا". Retrieved 2020-03-10.
"خبرگزاری هرانا | اعتراضات آبان ماه؛ گزارشی از آخرین وضعیت زری توکلی در زندان کرمان - خبرگزاری هرانا". Retrieved 2020-03-10.
"خبرگزاری هرانا | زندانی شکنجه شده اعتراضات آبان؛ حمید خسروپور به ۱ سال حبس و "ارائه خدمات تحت‌نظر بسیج" محکوم شد - خبرگزاری هرانا". Retrieved 2020-03-16.
"خبرگزاری هرانا | اعتراضات آبان؛ علی بی‌کس به ۱۰ سال حبس و "خدمت در بسیج" محکوم شد - خبرگزاری هرانا". Retrieved 2020-03-18.
«شش نفر از بازداشت‌شدگان اعتراضات آبان ماه به زندان محکوم شدند». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۲۳.
"خبرگزاری هرانا | اعتراضات آبان؛ گزارشی از آخرین وضعیت میلاد ارسنجانی در زندان تهران بزرگ - خبرگزاری هرانا". Retrieved 2020-03-28.
"خبرگزاری هرانا | اعتراضات آبان ماه؛ ابوالفضل نژادفتح به ۶ سال حبس محکوم شد - خبرگزاری هرانا". Retrieved 2020-04-06.
"خبرگزاری هرانا | اعتراضات آبان؛ گزارشی از آخرین وضعیت مجید قراباغی در زندان تهران بزرگ / سند - خبرگزاری هرانا". Retrieved 2020-04-12.
«تأیید حکم اعدام برای سه بازداشتی اعتراض‌های آبان‌ماه در دیوان عالی کشور». رادیو فردا. ۴ تیر ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۲۴ ژوئن ۲۰۲۰.
«اعتراضات سراسری آبان؛ دیوان عالی کشور احکام اعدام سه زندانی سیاسی را تأیید کرد». خبرگزاری هرانا. ۴ تیر ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۲۴ ژوئن ۲۰۲۰.
«دیدبان حقوق بشر: احکام اعدام مرتبط با اعتراضات در ایران باید فوراً لغو شوند». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۱۱.
«یکی از وکلای متهمان: دیوان عالی کشور احکام اعدام سه محکوم اعتراضات آبان را تأیید کرد». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۱۱.
Welle (www.dw.com)، Deutsche. «وکلای سه معترض آبان: حکم اعدام آنها تأیید شد | DW | 10.07.2020». DW.COM. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۱۱.
«احکام اعدام سه تن از بازداشت‌شدگان اعتراضات آبان ماه تأیید شد؛ وکلا همچنان اجازه ورود به پرونده را نداشته‌اند | صدای آمریکا فارسی». ir.voanews.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۱۱.
«وکیل سه متهم اعتراضات آبان ماه از تأیید حکم اعدامشان در دیوان عالی خبر داد». BBC News فارسی. ۲۰۲۰-۰۷-۱۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۱۱.
«قوه قضائیه می‌گوید حکم اعدام سه متهم اعتراضات آبان برای اجرا ابلاغ شد».
«صدور حکم زندان برای فعالان سیاسی معترض به خشونت‌ها». رادیو فردا. ۱ شهریور ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۱ شهریور ۱۳۹۹.
«توییتر مهدی محمودیان». ۲۲ آگوست ۲۰۲۰.
گروهی از معترضان آبان ۹۸ مجموعاً به ۱۰۹ سال زندان و بیش از ۲۵۰۰ ضربه شلاق محکوم شدند
حکم زندان برای دو دانشجوی شرکت‌کننده در اعتراضات آبان ۹۸
سه تن از معترضان آبان ۹۸ مجموعاً به ۴۰ سال زندان محکوم شدند
"خبرگزاری هرانا | گفتند دوست دخترت را می‌آوریم به او تجاوز می‌کنیم؛ رنجنامه ابوالفضل کریمی نوجوان شکنجه شده اعتراضات آبان - خبرگزاری هرانا". Retrieved 2020-07-23.
«نامه یکی از بازداشت‌شدگان اعتراضات آبان؛ تهدید تجاوز به نزدیکان برای اخذ اعترافات اجباری از معترضان». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۰-۰۷-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۲۳.
«عفو بین‌الملل: معترضان آبان‌ماه به‌شدت و به شکل غیرانسانی شکنجه شده‌اند». رادیو فردا. ۱۲ شهریور ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۱۲ شهریور ۱۳۹۹.
باستانی، حسین (۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۹). «کمپین‌های 'ضداطلاعات' حکومت ایران در پرونده‌های حساس». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۹.
«اعتراض‌ها در ایران؛ عفو بین‌الملل: دست‌کم ۱۰۶ تن از معترضان کشته شده‌اند» (به انگلیسی). ۲۰۱۹-۱۱-۱۹. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۹ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۲.
«سیمای خامنه‌ای در آبان ۹۸؛ آمر کشتار و هادی پساسرکوب». رادیو فردا.
«رویترز: با دستور خامنه‌ای حدود ۱۵۰۰ نفر از معترضان کشته شدند». صدای آمریکا.
«رویترز: آیت‌الله خامنه‌ای گفت هر کاری لازم است برای توقف اعتراض‌ها بکنید». independentpersian.
«رویترز: خامنه‌ای دستور داد «هر کار لازم است بکنید»، «۱۵۰۰» نفر کشته شدند». رادیو فردا.
«رویترز: آیت‌الله خامنه‌ای دستور داده «برای پایان دادن به اعتراضات هرکاری لازم است بکنید»». kaleme.
«آیت‌الله خامنه‌ای دربارهٔ اعتراضات آبان ۹۸: توطئه عمیق وسیع بسیار خطرناکی، نابود شد». بی‌بی‌سی فارسی.
«رویترز در یک گزارش اختصاصی: دستور کشتار مردم ایران، مستقیماً توسط خود خامنه ای صادر شد؛ ۱۵۰۰ تن کشته شدند». رادیو پیام اسرائیل.
«رویترز: خامنه‌ای دستور داد هر کاری لازم است برای متوقف کردن اعتراضات بکنید». alarabiya.
«گزارش رویترز از اعتراضات آبان ماه ایران؛ آیت‌الله خامنه‌ای دستور داد: «هر کار لازم است بکنید»؛ ۱۵۰۰ معترض کشته شدند». zeitoons.
«خامنه‌ای دستور داد «هر کار لازم است بکنید»، ۱۵۰۰ نفر کشته شدند». akhbar-rooz.
"Special Report: Iran's leader ordered crackdown on unrest - 'Do whatever it takes to end it'". 2019-12-23. Retrieved 2019-12-23.
«رویترز: با دستور خامنه‌ای حدود ۱۵۰۰ نفر از معترضان کشته شدند». صدای آمریکا. ۲ دی ۱۳۹۸.
«مسئولیت مشترک روحانی و خامنه‌ای در سرکوب خونین ۹۸». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۲.
«گزارش رسانه‌های آمریکایی از مراسم چهلم قربانیان اعتراضات آبان ماه در ایران». ۶ دی ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۸ دسامبر ۲۰۱۹.
«ممانعت نیروهای امنیتی ایران از برگزاری تجمعات در چهلم کشته‌شدگان اعتراض‌های آبان». ۵ دی ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۸ دسامبر ۲۰۱۹.
«بازداشت برخی از مردم به خاطر تلاش برای شرکت در مراسم چهلم کشته‌شدگان اعتراضات آبان». ۵ دی ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۸ دسامبر ۲۰۱۹.
«چهلم کشته‌شدگان اعتراضات آبان در سایه سرکوب رژیم؛ مأموران ورودی محل دفن پویا بختیاری را بستند + فیلم». ۵ دی ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۸ دسامبر ۲۰۱۹.
«فضای امنیتی در ایران در چهلم کشته شدگان اعتراض‌های آبان». ۵ دی ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۸ دسامبر ۲۰۱۹.
«جو امنیتی و کاهش سرعت اینترنت در آستانهٔ چهلم کشته شدگان اعتراضات آبان». ۵ دی ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۸ دسامبر ۲۰۱۹.
عبدالرضا صدیق (جمعه ۶ دی ۱۳۹۸–۰۹:۲۹). «وضعیت بهشت زهرا در چهلم کشته شدگان ناآرامی‌های اخیر». همشهری آنلاین. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
بی‌بی‌سی فارسی (26 دسامبر 2019 - 05 دی 1398). «'قطعی ۹۵ درصدی اینترنت همراه در ایران' هم‌زمان با بازداشت تعدادی فعال و معترض». بی‌بی‌سی فارسی. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
«افزایش قیمت بنزین؛ راهکار دولت در برابر نگرانی‌ها چیست؟». bbc.com/persian/. بی‌بی‌سی فارسی. ۲۹ آبان ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۴ آذر ۱۳۹۸.
«گزارش‌ها از افزایش قیمت بعضی کالاها و خدمات پس از بالارفتن قیمت بنزین». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۹ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۴ آذر ۱۳۹۸.
«علی لاریجانی از افزایش قیمت اجناس شرکت‌های دولتی خبر داد». radiofarda.com. رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۴ آذر ۱۳۹۸.
«نماینده مجلس: کرایه وسایل نقلیه ۳۰ درصد افزایش یافته‌است». radiofarda.com. رادیو فردا. ۴ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۷ آذر ۱۳۹۸.
«کمیسیون تجارت الکترونیکی: خسارت غیرمستقیم قطع اینترنت ۳۰ هزار میلیارد تومان است». radiofarda.com. رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۶ آذر ۱۳۹۸.
«قطع اینترنت در ایران: ضرر و زیان ۱۱۳ ساعت خاموشی». دویچه وِله فارسی. ۲۱ نوامبر ۲۰۱۹.
«سایه سنگین قطعی اینترنت بر کاهش ۱۱۴۶۹ میلیارد ریالی ارزش معاملات خُرد بورس تهران». تابناک. ۱ آذر ۱۳۹۸.
«اعتراضات در ایران؛ واکنش‌های داخلی و خارجی و ادامه قطع اینترنت». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۹.
«۸۰ فروشگاه زنجیره‌ای در اغتشاشات به آتش کشیده شد». خبرگزاری مهر. ۲۹ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹.
Khamenei.ir (۲۰۱۹-۱۱-۱۷). «بیانات رهبر انقلاب دربارهٔ مسائل پیش‌آمده پس از اجرای طرح مدیریت مصرف سوخت». farsi.khamenei.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۸.
«حمایت آیت‌الله خامنه‌ای از افزایش قیمت بنزین» (به انگلیسی). ۲۰۱۹-۱۱-۱۷. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۸.
Khamenei.ir (۲۰۱۹-۱۱-۲۷). «بیانات در دیدار بسیجیان». farsi.khamenei.ir. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۳ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۸.
«روحانی: من هم مثل مردم، صبح جمعه فهمیدم قیمت بنزین تغییر کرده» (به انگلیسی). ۲۰۱۹-۱۱-۲۷. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۸.
«خبرگزاری فارس - رئیس‌جمهور: من هم مثل مردم صبح جمعه دیدم که قیمت بنزین تغییر کرده‌است». خبرگزاری فارس. ۲۰۱۹-۱۱-۲۷. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۸.
«ذوالفقاری ادعای روحانی مبنی بر بی‌اطلاعی از افزایش قیمت بنزین را رد کرد». رادیو فردا. ۱۱ شهریور ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۱۱ شهریور ۱۳۹۹.
«طعنه معاون وزیر کشور به حسن روحانی در مورد حوادث آبان‌ماه». ایندیپندنت فارسی. ۱۱ شهریور ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۱۱ شهریور ۱۳۹۹.
«واکنش موسوی». ۱۳۹۸-۰۹-۰۹. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۳۰ نوامبر ۲۰۱۹.
«میرحسین موسوی می‌گوید امروز ولی فقیه جایگاهی مشابه شاه در کشتار 'میدان ژاله' دارد». BBC News فارسی. ۲۰۱۹-۱۱-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۱۴.
«پیام میرحسین موسوی در واکنش به وقایع اخیر کشور؛ جنایتی یادآور کشتار میدان ژاله پس از تصمیمی کاسبکارانه». کلمه. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۳۰.
«بیانیه شدیدالحن جمعی از هنرمندان ایران در اعتراض به سرکوب معترضان». ۳۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱ دسامبر ۲۰۱۹ – به واسطهٔ www.bbc.com.
«بیانیه هنرمندان ایران: جوانان معترض به کدام گناه کشته شده‌اند؟». dw.com. دویچه وِله. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۴ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ آذر ۱۳۹۸.
«مطهری: افتضاحی را که شده، باید برای حفظ نظام جمع کنیم». dw.com. بخش فارسی دویچه وِله. ۱۲ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۳ آذر ۱۳۹۸.
«مطهری: اختیار افزایش قیمت حامل‌های انرژی را مجلس به دولت داد». isna.ir. ایسنا. ۱۲ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۵ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۳ آذر ۱۳۹۸.
«خبرگزاری فارس - خطیب جمعه تهران: گران شدن بنزین تصمیمی است که دولت و مجلس گرفته‌اند». خبرگزاری فارس. ۲۰۱۹-۱۱-۱۵. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۵.
«زنده انتقاد مرجع تقلید در دومین روز اعتراض: «تا دیر نشده، تجدید نظر کنید»». radiofarda.com. رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۸.
«خیلی وقت است که مجلس در رأس امور نیست/ مجلس بعدی را تعطیل کنید». ilna. ایلنا. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۸.
«قدیانی: گرانی بنزین برای تأمین هزینه جاه‌طلبی‌های خامنه‌ای است». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۶.
«خاتمی:نظام اسلامی بیدی نیست که با این شرارت‌های احمقانه بلرزد/ هیچ‌کس با اعتراض قانونی مخالف نیست». ایسنا. ۲۰۱۹-۱۱-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۲.
«ناآرامی‌ها در ایران؛ پمپئو از ایرانی‌ها خواست عکس و ویدئو بفرستند». یورونیوز. ۲۲ نوامبر ۲۰۱۹. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۹.
«مهدی کروبی سخنان فرمانده سپاه را 'سفیهانه' خواند». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. ۷ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۸ آذر ۱۳۹۸.
«محمد خاتمی به براندازان حمله و از خامنه‌ای برای مقابله با اعتراضات ستایش کرد». dw.com. بخش فارسی دویچه وِله. ۱۴ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۵ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۴ آذر ۱۳۹۸.
«نگرانی «عمیق» گزارشگران سازمان ملل از سرکوب اعتراضات در ایران». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۳.
«گروهی از برندگان جایزه صلح نوبل به سرکوب شدید مردم و قطعی اینترنت در ایران اعتراض کردند». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۷.
Welle (www.dw.com)، Deutsche. «اعتراض برندگان نوبل صلح به سرکوب و قطعی اینترنت در ایران | DW | 26.11.2019». DW.COM. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۷.
«انتقاد ترامپ به اعمال خشونت حکومت و قطعی اینترنت در ایران». دویچه وِله فارسی. ۲۱ نوامبر ۲۰۱۹.
آمریکا، صدای (۲۰۱۹-۱۱-۱۶). «واکنش مایک پمپئو به اعتراضات دو روز اخیر مردم ایران: ایالات متحده در کنار شما است». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۶.
«واکنش سخنگوی وزارت خارجه آمریکا به قطع اینترنت توسط ایران: بگذارید مردم حرف‌شان را بزنند». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۷.
«آمریکا اقدام حکومت ایران در قطع اینترنت را محکوم کرد». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۷.
«واکنش دو عضو جمهوریخواه کنگره به اعتراضات ایران: مردم به تنگ آمده‌اند». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۷.
«حمایت دموکرات‌های نامزد ریاست جمهوری آمریکا از معترضان در ایران». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۳.
«چهار نامزد حزب دموکرات آمریکا هم واکنش نشان دادند: حمایت از معترضان در ایران، اعتراض به جمهوری اسلامی». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۳.
«نانسی پلوسی از آمار کشته شدگان در اعتراضات اخیر ایران ابراز نگرانی کرد». بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۹.
«نانسی پلوسی: نگرانی جدی از گزارش‌ها دربارهٔ کشته شدن بیش از ۱۰۰ معترض در ایران». بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۹.
«هفت سناتور جمهوری‌خواه آمریکا از پرزیدنت ترامپ خواستند مسئولان ایرانی عامل قطع اینترنت را تحریم کند». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۵.
"U.S. imposes sanctions on Iran's information minister". 2019-11-22. Retrieved 2019-11-22.
«انتقاد شدید دولت آلمان از اعمال خشونت علیه معترضان در ایران». دویچه وله فارسی. ۲۱ نوامبر ۲۰۱۹.
«اتحادیه اروپا از ایران خواست به خشونت علیه معترضان پایان دهد». دویچه وِله فارسی. ۲۱ نوامبر ۲۰۱۹.
ناصر اعتمادی (۲۰ نوامبر ۲۰۱۹). «فرانسه از تهران خواست حقوق سیاسی و مدنی مردم ایران را رعایت کند». رادیو بین‌المللی فرانسه. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۹.
«فرانسه بازگشت تحریم‌های جهانی علیه ایران را بررسی می‌کند» (به انگلیسی). ۲۰۱۹-۱۱-۲۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۸.
LIVE: Yellow Vests march in Paris one week after first anniversary (به فرانسوی), retrieved 2019-11-24
«ملک سلمان: ایران بداند که پیامدهای تصمیماتش گریبانش را خواهد گرفت». العربیه فارسی. ۲۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۹.
«نتانیاهو: به خاک‌وخون کشیده شدن معترضان ایرانی سندی دیگر از هویت رژیم جمهوری اسلامی است». radiofarda.com. رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۴ آذر ۱۳۹۸.
«پیام اسرائیل به مردم ایران: ما در کنار شما ایستاده‌ایم». صدای آمریکا. ۲۸ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۹.
«هشدار ظریف به کشورهایی که از اعتراضات ایران حمایت می‌کنند». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۸ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۹ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۹.
چارلی وایمرز، نماینده اتحایه اروپا: جمهوری اسلامی نمی‌خوایم، نمی‌خوایم, retrieved 2019-12-01
«اجلاس رسمی پارلمان اروپا -حمایت از قیام، محکومیت کشتار و سرکوب وحشیانه رژیم ایران». mojahedin.org. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۱.
"Charlie Weimers: We must join our hearts with the brave people of Iran". Nov 28, 2019. Archived from the original on 28 November 2019. Retrieved 1 December 2019.
Euronews (۲۰۲۱-۰۴-۱۲). «تحریم مقام‌های امنیتی مسئول سرکوب اعتراضات آبان؛ ایران گفتگوهای جامع با اروپا را تعلیق می‌کند». euronews (به اردو). دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۱۳.
«اتحادیه اروپا فرماندهان سپاه و بسیج را به اتهام سرکوب اعتراضات آبان ۹۸ تحریم کرد؛ واکنش ایران: گفتگوهای جامع تعلیق می‌شود - BBC News فارسی». BBC News فارسی. ۲۰۲۱-۰۴-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۱۳.
«رضا پهلوی: جمهوری اسلامی فقر و رنج را برای ایرانیان رایگان کرده‌است». radiofarda.com. رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۸.
«پیام رضا و فرح پهلوی دربارهٔ اعتراضات ایران علیه گرانی بنزین». fa.rfi.fr. رادیو فرانسه. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۸.
«کانون نویسندگان ایران: به سرکوب مردم معترض پایان دهید». دویچه وله فارسی. ۳۰ آبان ۱۳۹۸.
«اعتراضات در ایران؛ واکنش‌های داخلی و خارجی و ادامه قطع اینترنت». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۹.
«Iran could be on the brink of overthrowing its authoritarian government, and the people need U.S. support». بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۹.
اطلاعیه‌ی مرکز همکاری احزاب کردستان ایران پیرامون اعتراضات گسترده به گران شدن نرخ بنزین، وب‌سایت مرکزی حزب دموکرات کردستان (حدک).
«سندیکای شرکت واحد: نظام فریبکار است و اعتراضات را به رسمیت نمی‌شناسد». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۱.
«کانون نویسندگان: ایران داغدار فجایع ارعاب و سرکوب است». dw.com. دویچه وله فارسی. ۱۰ آذر ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۱۰ آذر ۱۳۹۸.
«ایرانیان در شهرهای مختلف جهان از معترضان داخل ایران حمایت کردند + ۱۵ ویدئو». voanews.com. صدای آمریکا. ۳۰ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۳ آذر ۱۳۹۸.
«ایران: تجمعات ایرانیان خارج از کشور در حمایت از اعتراضات؛ نانسی پلوسی از سرکوب معترضان ابراز نگرانی کرد». fa.rfi.fr. رادیو بین‌المللی فرانسه. ۳ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۴ آذر ۱۳۹۸.
«ادامه تجمعات ایرانیان خارج در حمایت از اعتراضات ایران». radiofarda.com. رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۴ آذر ۱۳۹۸.
«حمایت از اعتراض‌های مردمی ایران، در شهرهای آمریکا و دیگر نقاط جهان». voanews.com. صدای آمریکا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۳ آذر ۱۳۹۸.
«گردهمایی در کلن در ابراز همبستگی با معترضان ایران». dw.com. دویچه وله. دریافت‌شده در ۴ آذر ۱۳۹۸.
«همبستگی ایرانیان ساکن کانادا با اعتراضات مردمی ایران». radiozamaneh.com. رادیو زمانه. ۱ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۶ آذر ۱۳۹۸.
«ادامه حمایت ایرانیان خارج کشور از اعتراض مردم ایران علیه جمهوری اسلامی». voanews.com. صدای آمریکا. ۳ آذر ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۴ آذر ۱۳۹۸.
رویداد۲۴، پایگاه خبری، تحلیلی (۱۳۹۸/۰۸/۲۶–۱۲:۱۱). «۵ نکته تأمل‌برانگیز دربارهٔ اعتراضات مردمی به گرانی بنزین و قطع کردن اینترنت کشور». fa. دریافت‌شده در 2019-12-29. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
«بازتاب اعتراض‌های ایران در رسانه‌های اروپا در هفته‌ای که گذشت». euronews. ۲۰۱۹-۱۱-۲۵. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۲.
Safi، Michael (۲۰۱۹-۱۲-۰۱). «Blocked roads then bullets: Iran's brutal crackdown in its City of Roses» (به انگلیسی). The Guardian. شاپا 0261-3077. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۲.
"Wie im Bürgerkrieg: Im Iran greifen Hass und Verzweiflung um sich". Frankfurter Rundschau (به آلمانی). 2019-11-28. Archived from the original on 2 December 2019. Retrieved 2019-12-02.
«شعارهای آبان ۱۳۹۸؛ معترضان اصل حکومت را نشانه رفتند». radiofarda.com. رادیو فردا. ۲۷ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۹ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۳ آذر ۱۳۹۸.
رادیوفردا (۲۰۱۹-۱۱-۱۶). «قطع گسترده اینترنت در ایران‎؛ گزارش‌های غیررسمی از کشته شدن «۱۰ معترض در روز شنبه»». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۷.
«اعتراضات مرگبار در ایران: حمله به بانک‌ها و شعار «مرگ بر خامنه‌ای» - سیاست». ار. اف. ای - RFI. ۲۰۱۹-۱۱-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۷.
«اعتراض در ایران علی‌رغم سرکوب ادامه دارد». radiozamaneh.com. رادیو زمانه. ۲۶ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۳ آذر ۱۳۹۸.
««رضاشاه روحت شاد» یعنی نارضایتی از اشرافیت مذهبی». euronews.com. یورونیوز. دریافت‌شده در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۹.
«تجمع اعتراضی دانشجویان چندین دانشگاه ایران در «روز دانشجو»». رادیو فردا. ۱۶ آذر ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۱۶ آذر ۱۳۹۸.
نگاهی به شعارهای معترضان در اعتراضات اخیر: از «آخوند باید گم بشه» تا «رهبر بی کفایت، نمی‌خوایم» بایگانی‌شده در ۱۴ دسامبر ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine صدای آمریکا
«ترانه‌ای برای همهٔ هیچ‌کس‌ها». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۱۲.
ماهرویان، پوریا (۲۰۱۹-۱۲-۱۱). «'دستاشو مشت کرده'؛ کلام تلخ 'هیچ‌کس'» (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۱۲.
«محسن نامجو: یاد آر!». رادیو زمانه. ۲۰۱۹-۱۲-۲۰. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۵.
«سالروز آبان ۹۸ و برجستگی گذار انقلابی». رادیو فردا. ۲۳ آبان ۱۳۹۹.
«آبان خونین و افت سنگین مشارکت در انتخابات مجلس یازدهم». ایران اینترنشنال. ۱۸ خرداد ۱۳۹۹.
«پیامدهای آبان ۱۳۹۸، امنیت سرمایه‌گذاری «نامناسب‌تر» از قبل». ایران اینترنشنال. ۶ اردیبهشت ۱۳۹۹.
شکراللهی، رضا (۲۰۲۰-۱۱-۱۲). «#کدام_آبان؛ از آبان اعتراضات تا آبان دفتر رهبری‎». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۱۲.
«هشتگ «کدام آبان» ۱۱۰ هزار بار توئیت و ریتوئیت شد». رادیو فردا. ۲۳ آبان ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۲۳ آبان ۱۳۹۹.

پیوند به بیرون

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ اعتراضات آبان ۱۳۹۸ ایران موجود است.

This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.

[hra-news.org-1] ttps://www.hra-news.org/periodical/a-70/ خبرگزاری هرانا، جمع‌بندی از اعتراضات خونین ۹۸، نسخه دوم، ۱۳۹۸/۹/۱۲

[2] ttps://www.radiozamaneh.com/477169

[:27-3] "Special Report: Iran's leader ordered crackdown on unrest - 'Do whatever it takes to end it'". Reuters. 2019-12-23. Archived from the original on 23 December 2019. Retrieved 2019-12-23.

[oppressionRF-4] نجدی، یوحنا (۲۸ آذر ۱۳۹۸). «بودجه چهار نهاد فعال در سرکوب‌ها؛ روزی ۱۰۳ میلیارد تومان». radiofarda.com. رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۰ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۹ آذر ۱۳۹۸.

[5] «سیمای خامنه‌ای در آبان ۹۸؛ آمر کشتار و هادی پساسرکوب». radiofarda.

[6] «سردار غیب‌پرور در شیراز: آشوبگران فتنه آبان ۱۳۹۸ تروریست بودند». tasnimnews.com. تسنیم. ۵ آذر ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۱۳ آذر ۱۳۹۸.

[7] «فرماندار شهرستان قدس: شخصاً به نیروی انتظامی دستور شلیک تیر دادم». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۱.

[mahshahr-8] «فرمانده کشتار ماهشهر کیست؟». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۱۹.

[radiofarda.com-9] «جزئیات آماری بازداشت ۸۶۰۰ نفر در اعتراض‌های آبان». radiofarda.

[ArrestRF-10] «یک نماینده مجلس: بیش از «هفت هزار نفر» در اعتراضات اخیر بازداشت شده‌اند». radiofarda.com. رادیو فردا. ۶ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۶ آذر ۱۳۹۸.

[11] «رویترز: خامنه‌ای دستور داد «هر کار لازم است بکنید»، «۱۵۰۰» نفر کشته شدند». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۳.

[ir.voanews.com-12] «مورگان اورتگاس: اوباش خامنه‌ای ۱۵۰۰ نفر را در خیابان‌ها کشتند». صدای آمریکا.

[13] «آبان ۹۸: پنهان‌کاری حکومتی در مورد کشته‌شدگان اعتراض‌ها». رادیو زمانه.

[14] «واکنش «برایان هوک» به گزارش رویترز دربارهٔ دستور خامنه‌ای برای کشتن حدود ۱۵۰۰ معترض در ایران». voanews.

[15] «سالروز آبان ۹۸ و برجستگی گذار انقلابی». radiofarda.

[AmnestyRF-16] «گزارش عفو بین‌الملل از اعتراضات ایران؛ تأیید ۳۰۴ کشته و نگرانی از بازداشت‌های گسترده». www.bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. ۲۵ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۹.

[kaleme.com-17] «اخبار رسمی منتشر نشده از شهادت ۶۳۱ نفر از هموطنان در اعتراضات آبان ماه حکایت دارد/ آیا رهبری از نقش خود در خلق این فاجعه سخن خواهد گفت؟». kaleme.com. سایت کلمه. ۲۵ آذر ۱۳۹۸.

[BBCFazli-18] «وزیر کشور ایران می‌گوید بیش از ۲۰۰ نفر در جریان اعتراضات آبان کشته شدند». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. ۱۱ خرداد ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۱۱ خرداد ۱۳۹۹.

[yazdi-19] «شهدای مدافع امنیت آشوب‌های ۹۸ مانند شهدای فتنه ۸۸ مظلوم هستند». yazdeemrooz.ir. yazdeemrooz. ۲۹ آبان ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۸ آذر ۱۳۹۸.

[20] «رشد قیمت بنزین چه زمانی به گرانی دامن می‌زند؟». euronews. ۲۰۱۹-۱۱-۱۹. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۹ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۱۹.

[21] «افزایش ۲۰۰ درصدی قیمت بنزین در راستای اجرای تعدیل اقتصادی است/ بخش اعظم درآمد هدفمندی یارانه‌ها به پزشکان رسید/ لوازم یدکی اولین قربانی گرانی بنزین». مشرق نیوز. ۲۰۱۹-۱۲-۰۲. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۹ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۱۹.

[NYTimesD3-22] Fassihi، Farnaz؛ Gladstone، Rick (۲۰۱۹-۱۲-۰۱). «With Brutal Crackdown, Iran Convulsed by Worst Unrest in 40 Years» (به انگلیسی). The New York Times. شاپا 0362-4331. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۲.

[ToolAutoGenRef2-23] «خسارت‌های ناشی از اغتشاشات هنوز به‌طور کامل برآورد نشده». ایلنا. ۲۹ آبان ۱۳۹۸.

[:30-24] «فیلم افشاگرانه تخریب وحشیانه و شکستن درب خانه‌ها در معالی‌آباد شیراز». ایران کارگر. ۲۰۱۹-۱۱-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۲.

[:31-25] «فیلم/ تخریب خودروها در تبریز توسط پلیس ضد شورش». www.peykeiran.com. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۲.

[26] «افزایش قیمت بنزین در سال ۱۳۹۸ / بنزین گران شد». fararu.com. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۵.

[DW1-27] «ادامه ناآرامی‌ها در بیش از ۲۰ شهر ایران و کاهش سرعت اینترنت». dw.com. دویچه وله. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۸.

[ITisna-28] «محدودیت دسترسی به اینترنت با تصویب شورای امنیت صورت گرفته‌است». ایسنا. ۲۰۱۹-۱۱-۱۷. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۴.

[29] Mihalcik, Carrie. "Iran's internet has been shut down for days amid protests". CNET. Archived from the original on 26 November 2019. Retrieved 2019-11-24.

[30] "Internet disrupted in Iran amid fuel protests in multiple cities". NetBlocks. 2019-11-15. Archived from the original on 16 November 2019. Retrieved 2019-11-19.

[31] «قطع اینترنت در ایران؛ اقدامی بی‌سابقه در جهان؟». radiofarda.com. رادیو فردا. ۱ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۴ آذر ۱۳۹۸.

[JohnsonRF-32] «جانسون: اعتراض‌ها در ایران ناشی از نارضایتی گسترده از جمهوری اسلامی است». radiofarda.com. رادیو فردا. ۱۳ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۴ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۳ آذر ۱۳۹۸.

[33] «مقام سپاه می‌گوید '۲۹ استان و صدها شهر' صحنه اعتراض بوده؛ بازداشت‌ها ادامه دارد». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. ۸ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۸ آذر ۱۳۹۸.

[34] «به رغم وجود فیلم‌های شلیک مأموران به مردم، سپاه قصد دارد تیراندازی را به گردن معترضان بیندازد». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۷.

[:29-35] "'Iran's Hidden Slaughter': a video investigation". The France 24 Observers. Retrieved 2019-12-27.

[36] «IRAN: DETAILS OF 304 DEATHS INCRACKDOWNON NOVEMBER 2019 PROTESTS» (PDF).

[:32-37] «تلویزیون ایران کشته شدن معترضان در نیزار ماهشهر را تأیید کرد». BBC News فارسی. ۲۰۱۹-۱۲-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۰۶.

[38] «اعتراض‌های ایران؛ روایت‌های چندگانه از حوادث خونین ماهشهر». euronews. ۲۰۱۹-۱۲-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۰۹.

[39] «ماجرای «کشتار معترضان در نیزارهای ماهشهر» چیست؟». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۰۹.

[40] «رویترز: حدود ۱۵۰۰ نفر در اعتراضات آبان کشته شده‌اند» (به انگلیسی). ۲۰۱۹-۱۲-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۷.

[41] «عفو بین‌الملل: نیروهای امنیتی ایران دست‌کم ۲۳ کودک را در اعتراضات آبان کشتند». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۱۵.

[42] «آمار وزیر کشور از جان‌باختگان اعتراضات آبان ۱۳۹۸؛ بیش از ۲۰۰ نفر کشته شدند». radiofarda.com. رادیو فردا. ۱۱ خرداد ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۱۱ خرداد ۱۳۹۹.

[43] «جزئیات آماری بازداشت ۸۶۰۰ نفر در اعتراض‌های آبان». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۷.

[44] «مرگ یک نفر و حمله به مخازن شرکت نفت در سیرجان تأیید شد». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۶.

[BBC1-45] «سهمیه‌بندی بنزین؛ تجمعات اعتراضی و "تهاجم" به یک انبار نفت». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. ۲۵ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۸.

[:4-46] «درگیری نیروهای امنیتی با معترضان به افزایش قیمت بنزین؛ حمله به «انبار نفتی» در سیرجان». radiofarda.com. رادیو فردا. ۲۵ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۸.

[47] «ارسال پیامک تهدیدآمیز برای شهروندان معترض به افزایش قیمت بنزین». radiofarda.com. رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۸.

[48] «دادستان کل ایران معترضان به افزایش قیمت بنزین را تهدید کرد». radiofarda.com. رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۸.

[49] «حمایت مقام معظم رهبری از تصمیم سران سه قوه». ایرنا. ۲۷ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۹ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۶ دسامبر ۲۰۱۹. بیش از یک پارامتر |بازیابی= و |accessdate= داده‌شده است (کمک)

[یورو1-50] «رهبر ایران با حمایت از افزایش بهای بنزین: تخریب و آتش زدن کار اشرار است». یورونیوز. ۱۷ نوامبر ۲۰۱۹. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۶ نوامبر ۲۰۱۹. بیش از یک پارامتر |بازیابی= و |accessdate= داده‌شده است (کمک)

[:10-51] «آتش زدن به فلان بانک این کار مردم نیست، این کار اشرار است». خبرگزاری میزان. ۲۷ آبان ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۶ نوامبر ۲۰۱۹.

[CommandDW-52] «سازمان عفو بین‌الملل: دست‌کم ۱۴۳ نفر در اعتراض‌های ایران کشته شده‌اند». dw.com. دویچه وِله. ۴ آذر ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۵ آذر ۱۳۹۸.

[53] «اقتصاد مقاومتی با طعم گلوله». iranintl.com. ایران اینترنشنال. ۳ آذر ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۵ آذر ۱۳۹۸.

[:16-54] باستانی، حسین (۲۹ آبان ۱۳۹۸). «شوک آبان ۱۳۹۸؛ وقتی رهبر گفت 'تخصص این کار را ندارم'». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۵ آذر ۱۳۹۸.

[55] «خامنه‌ای «تمام هزینه‌های تصمیم اخیر را بر عهده گرفت»؛ اذعان به غافلگیر شدن با اعتراضات». radiofarda.com. رادیو فردا. ۲۹ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۵ آذر ۱۳۹۸.

[56] «حمایت رهبری از تصمیم سران قوا به آشوب‌ها پایان داد». isna.ir. ایسنا. ۲۷ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۹ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۵ آذر ۱۳۹۸.

[57] "Iran: Thousands arbitrarily detained and at risk of torture in chilling post-protest crackdown". www.amnesty.org. 16 December 2019. Archived from the original on 16 December 2019. Retrieved 2019-12-16.

[58] «آمار کشته‌های اعتراضات مردمی ایران باز هم افزایش یافت: عفو بین‌الملل مرگ ۱۴۳ نفر را تأیید کرد». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۶.

[59] «نشست نمایندگان و مسوولان وزارت اطلاعات، اطلاعات سپاه و وزارت کشور». روزنامه اعتماد. ۵ آذر ۱۳۹۸.

[60] «دست‌کم ۱۴۳ نفر کشته و ۷ هزار نفر بازداشت شدند». ایران اینترنشنال. ۵ آذر ۱۳۹۸.

[61] «گزارش وزیر کشور از اغتشاشات». irna.ir. ۲۰۱۹-۱۱-۲۷. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۹ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۷.

[62] «OHCHR | Iran: Experts alarmed at alleged mistreatment of detained protesters». www.ohchr.org. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۱.

[63] ««نگرانی عمیق» کارشناسان ملل متحد از واکنش حکومت ایران به اعتراضات». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۱.

[64] Welle (www.dw.com)، Deutsche. شدگان-اعتراضها-هستند/a-51761164 «کارشناسان سازمان ملل نگران سرنوشت بازداشت‌شدگان اعتراض‌ها هستند | DW | 21.12.2019» مقدار |نشانی= را بررسی کنید (کمک). DW.COM. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۱.

[65] «کارشناسان سازمان ملل از گزارش‌های شکنجهٔ بازداشت‌شدگان در ایران تکان خورده‌اند». ار. اف. ای - RFI. ۲۰۱۹-۱۲-۲۱. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۵ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۱.

[:28-66] «دو تن از مجروحان اعتراضات آبان در ایران «فوت کرده‌اند»». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۳۰.

[:33-67] «دو تن از بازداشت‌شدگان اعتراضات آبان ماه به زندان طولانی مدت محکوم شدند». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۰۹.

[68] «عفو بین‌الملل خواستار تحقیق سازمان ملل متحد در مورد کشتار بی‌رحمانه معترضان در ایران شد». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۲۱.

[69] «درخواست عفو بین‌الملل از سازمان ملل برای تحقیق دربارهٔ کشتار اعتراضات آبان ۱۳۹۸». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۵-۲۱.

[:35-70] «در تناقضی فاحش با آمارهای بین‌المللی، جمهوری اسلامی شمار کشته‌شدگان اعتراضات آبان ماه را حدود ۲۰۰ نفر اعلام کرد». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۰۱.

[71] گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل: در اعتراضات آبان پلیس، سپاه و بسیج با هدف قتل به معترضان شلیک کردند

[72] عفو بین‌الملل: معترضان آبان‌ماه به‌شدت و به شکل غیرانسانی شکنجه شده‌اند

[73] اعتراض سازمان عفو بین‌الملل به شکنجه بازداشت‌شدگان در ایران

[74] افشاگری عفو بین‌الملل از شکنجه‌های تکان‌دهنده و موارد گسترده نقض حقوق بشر در سرکوب اعتراضات آبان ۹۸

[75] عفو بین‌الملل سایتی ویژه درباره سرکوب آبان ۹۸ راه‌اندازی کرد

[76] عفو بین‌الملل وب‌سایت مستندات «کشتار اعتراضات آبان» را رونمایی کرد

[77] عفو بین‌الملل بار دیگر خواستار تحقیقی زیر نظر سازمان ملل درباره اعتراضات آبان ماه شد

[ToolAutoGenRef6-78] رادیوفردا (۲۷ آذر ۱۳۹۸). «نشست بررسی اعتراضات آبان؛ «مردم قبل از آتش زدن پمپ‌بنزین‌ها خود را آتش زده بودند»». رادیوفردا.

[ranani-79] محسن رنانی. «ایران: امید توسعه». شبکه کنشگران و پژوهشگران توسعه ایران.

[:0-80] «افزایش قیمت بنزین؛ شهرهای مختلف ایران صحنه اعتراضات شد». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۶.

[:1-81] «Protests strike Iran cities over gasoline prices rising». AP NEWS. ۲۰۱۹-۱۱-۱۶. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۶.

[:2-82] Welle (www.dw.com)، Deutsche. «تظاهرات در چندین شهر ایران علیه افزایش قیمت بنزین | DW | 15.11.2019». DW.COM. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۶.

[83] «گسترش اعتراض‌ها به افزایش قیمت بنزین: یک معترض در سیرجان با شلیک مأموران کشته شد». ایران اینترنشنال. ۲۰۱۹-۱۱-۱۵. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۶.

[84] «دست‌کم یک نفر در ناآرامی‌های ایران کشته شد». ار. اف. ای - RFI. ۲۰۱۹-۱۱-۱۶. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۶.

[:7-85] "افزایش قیمت بنزین؛ شهرهای مختلف ایران صحنه اعتراضات شد". news.gooya.com. Archived from the original on 16 November 2019. Retrieved 2019-11-16.

[:3-86] «تجمع و اعتراض در برخی از شهرهای ایران در اعتراض به گرانی بنزین». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۶.

[87] «اعتراضات مرگبار در ایران: حمله به بانک‌ها و شعار «مرگ بر خامنه‌ای»». fa.rfi.fr. رادیو فرانسه. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۹ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۸.

[:5-88] «اعتراضات به گرانی بنزین در ایران به خشونت کشیده شد؛ معترضان خیابان‌ها را در شهرهای مختلف مسدود کردند». صدای آمریکا. ۲۵ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹.

[:6-89] «افزایش اعتراضات به گرانی بنزین همزمان با شعارهای معترضان علیه حکومت». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۶.

[90] Welle (www.dw.com)، Deutsche. «ادامه ناآرامی‌ها در بیش از ۲۰ شهر ایران و کاهش سرعت اینترنت | DW | 16.11.2019». DW.COM. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۶.

[:8-91] «قطع گسترده اینترنت در ایران‎؛ گزارش‌های غیررسمی از کشته شدن «۱۰ معترض در روز شنبه»». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۶.

[92] «آتش زدن مجسمه انگشتر آیت‌الله خمینی در شهر شهریار و تیراندازی در این شهر». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۸.

[93] Ismaeel Naar (16 November 2019). "Iran in 'near-total national internet shutdown' amid ongoing protests". Al Arabiya English. Archived from the original on 17 November 2019. Retrieved 17 November 2019.

[94] واکنش مایک پمپئو به اعتراضات اخیر مردم ایران: ایالات متحده در کنار شما است بایگانی‌شده در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine صدای آمریکا

[95] "کشتار دستکم 23 کودک به دست نیروهای امنیتی در اعتراضات آبان ماه". www.amnesty.org. Retrieved 2020-03-04.

[tml0f-96] فردا، رادیو (۲۰۱۹-۱۱-۱۴). «بهای بنزین آزاد در ایران سه برابر شد». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۶.

[97] «یک از مقامات می‌گفت پیش‌بینی کرده‌ایم که 150 پمپ بنزین را آتش بزنند». خبرگزاری جماران. دریافت‌شده در ۱ مه ۲۰۲۱.

[98] «روحانی: پول افزایش قیمت بنزین را بین شصت میلیون نفر توزیع می‌کنیم». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. ۲۴ آبان ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۸.

[99] «دفاع روحانی از افزایش قیمت بنزین: «به نفع مردم تحت فشار است»». radiofarda.com. رادیو فردا. ۲۴ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۸.

[100] «"اصلاح نرخ بنزین برای حمایت از کم‌درآمدها شوخی است"». dw.com. دویچه وله. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۸.

[:19-101] «وزیر دفاع ایران: تصمیم دربارهٔ بنزین موجب انسجام ملت و مسئولین نظام اسلامی شد». بی‌بی‌سی فارسی. ۲ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۹ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۹.

[102] رویترزhttps://www.bbc.com/persian/business-54270880

[103] «درخواست وام ۲ میلیارد دلاری ایران از روسیه». بی‌بی‌سی فارسی. ۲ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۹ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۹.

[104] واکنش فرح پهلوی به اظهارات خامنه‌ای دربارۀ نقش خانوادۀ پهلوی در اعتراضات ایران بایگانی‌شده در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine، رادیو فردا

[105] "Erdogan Says Those 'Behind Iraq Protests" Want To Export Unrest To Iran". radiofarda.com. 9 November 2019.

[:13-106] «مقامات ایران به‌رغم افزایش آمار کشته‌شدگان در اعتراضات، اعلام پیروزی کردند». رادیو فردا. ۲۹ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۹.

[107] Khamenei.ir (۲۰۱۸-۰۸-۲۹). «بیانات در دیدار رئیس‌جمهور و اعضای هیئت دولت». farsi.khamenei.ir. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ مه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۸.

[108] Khamenei.ir (۲۰۱۹-۱۱-۲۷). «دیدار بسیجیان با رهبر انقلاب». farsi.khamenei.ir. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۱.

[109] «بیانات مقام معظم رهبری در مورد مستضعفین؛ مهم‌ترین مسئله نظام رسیدگی به طبقات مستضعف است». hawzah.net. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۱.

[110] «دستور آیت‌الله خامنه‌ای برای بازگشت به دهه ۶۰». ایندیپندنت فارسی. ۲۰۱۹-۱۱-۲۷. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۱.

[111] «چرا خامنه‌ای می‌گوید: مستضعف منم نه فرودستان؟». رادیو زمانه. ۲۰۱۹-۱۱-۲۹. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۱.

[112] منتظری، امید (۲۰۱۹-۱۱-۱۷). «خشونت عریان حکومت ایران؛ 'شمشیری که از رو بسته شد'». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۰۶.

[113] «اعتراض‌های ایران؛ چه کسی مسئول خشونت‌هاست؟». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۴ نوامبر ۲۰۱۹. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۹ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۹.

[CNN-114] Sheena McKenzie (دسامبر ۳, ۲۰۱۹). «One of the worst crackdowns in decades is happening in Iran. Here's what we know». بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۵ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۵ دسامبر ۲۰۱۹.

[115] «عبدالکریم سروش با اشاره به اعتراضات: ممکن است مردم دست به اسلحه ببرند». رادیو فردا. ۲ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۹.

[116] کمیسر عالی حقوق بشر سازمان ملل: نیروهای امنیتی ایران از روی بام ساختمان‌ها و سوار بر بالگرد «سر» معترضان را هدف قرار داده‌اند بایگانی‌شده در ۶ دسامبر ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine صدای آمریکا

[:38-117] «انتقاد گزارشگر ویژه از برخورد خشن حکومت ایران با معترضان در گزارش به سازمان ملل». رادیو فردا. ۱۴ شهریور ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۱۴ شهریور ۱۳۹۹.

[118] «بارش برف و راهبندان در تهران». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. ۲۵ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۴ آذر ۱۳۹۸.

[119] «شهرداری تهران: ترافیک امروز بخاطر برف نیست». baharnews.ir. بهار نیوز. ۲۵ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۴ آذر ۱۳۹۸.

[120] «چه عاملی خیابان‌های تهران را قفل کرده، بنزین یا برف؟». ایندپندنت فارسی. ۲۵ آبان ۱۳۹۸.

[121] «اعتصاب بازاریان و فضای امنیتی در بازار تهران؛ ادامه اعتراضات مردمی در سراسر کشور». صدای آمریکا. ۲۶ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۹.

[122] «روایت یک شاهد عینی از سه روز اعتصاب نجف‌آباد اصفهان». ایران وایر. ۲۹ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۴ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۴ دسامبر ۲۰۱۹.

[123] «مردم از اشرار فاصله گرفتند/ آرامش کامل در تهران؛ فروکش‌کردن اعتراضات در شهرهای دیگر/ شهادت مظلومانه یک بسیجی +عکس». قدس آنلاین. ۲۷ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۶ دسامبر ۲۰۱۹.

[124] «رئیس اتاق اصناف تهران: بازار طلا فروشان و پارچه‌فروشان امروز بسته بود». عصر ایران. ۲۶ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۶ دسامبر ۲۰۱۹.

[125] «راهپیمایی اعتراضی در ارتباط با افزایش بهای بنزین / شیراز ۲۵ آبان ۱۳۹۸». رادیو فردا. ۲۵ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۹.

[126] «اعتراض‌های مردمی در ارتباط با افزایش بهای بنزین/ شیراز ۲۵ آبان ۱۳۹۸». رادیو فردا. ۲۵ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۹.

[127] «ادامه اعتراض‌ها به افزایش قیمت بنزین». رادیو فردا. ۲۶ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۹.

[128] «سرکوب گسترده دانشجویان در ایران؛ لباس شخصی‌ها با «آمبولانس» حدود۵۰ دانشجو را در دانشگاه تهران دستگیر کردند». صدای آمریکا. ۳۰ آبان ۱۳۹۸.

[129] «اعتراضات ایران؛ کاربران در خارج صدای خاموش شده معترضان شدند». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۹ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۹.

[130] «مرور اعتراضات به افزایش نرخ بنزین در سراسر کشور». ایرنا. ۲۷ آبان ۱۳۹۸.

[:36-131] «حمله به دستکم ۹ حوزه علمیه و دفتر امام جمعه در جریان اعتراضات به افزایش قیمت بنزین». رادیو فردا. ۲۷ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹.

[132] «از طرح انفجار عسلویه تا آشوبگران دو تابعیتی». قدس آنلاین. ۳۰ آبان ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۹.

[133] ««انفجار در عسلویه» از برنامه‌های اغتشاش‌گران بود». خبرگزاری مهر. ۲۹ آبان ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۹.

[134] امید منتظری (۲۶ آبان ۱۳۹۸). «اعتراض‌های ایران؛ 'شمشیری که از رو بسته شد'». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹.

[135] «"ویدئوی مأموران تخریب‌گر" و آنچه باید بدانیم/ استارت فاز بعدی آشوب/ تنها راه نجات مردم از گرانی چیست؟!». مشرق نیوز. ۲۰۱۹-۱۲-۰۱. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۰ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۲.

[136] «واکنش پلیس به تصاویر تخریب منازل توسط افراد منتسب به ناجا». همشهری آنلاین. ۲۰۱۹-۱۲-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۲.

[137] «بالاخره کلاه کاسکت پلیس چه شکلی است+ تصاویر». دیدبان ایران. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۱۶.

[138] «آتش زدن مدرسه علمیه خواهران در فردیس کرج». fararu.com. فرارو. ۲۷ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۳ آذر ۱۳۹۸.

[139] «عشایر و روحانیون خوزستانی تجمع می‌کنند». خبرگزاری حوزه. ۲۰۱۹-۱۱-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۳.

[:14-140] «چهار مدرسه علمیه فارس در ناآرامی‌ها آسیب دیدند». انتخاب.

[141] «خبرگزاری فارس - همه اتفاقات دیشب| مردم رفتند؛ اشرار و ضدانقلاب ماندند». خبرگزاری فارس. ۲۰۱۹-۱۱-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۳.

[:15-142] «حمله به دستکم ۹ حوزه علمیه و دفتر امام جمعه در جریان اعتراضات به افزایش قیمت بنزین». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۳.

[143] «حمله افراد مسلح به بیت و دفتر امام جمعه یزد/اشرار دستگیر شدند». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۱۹-۱۱-۱۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۹ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۳.

[144] نیوز، اخبار روز ایران و جهان | آفتاب (۲۷ آبان ۱۳۹۸). «روایت یک خبرگزاری اصولگرا از اعتراضات بنزینی؛ گسترش خشونت‌ها، حمله به حوزه علمیه و پایگاه‌های بسیج و افزایش شمار کشته‌شدگان». fa. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۳.

[nkh5k-145] «اختلال در اینترنت در ایران در پی اعتراض‌ها به افزایش قیمت بنزین». BBC News فارسی (به اردو). ۲۰۱۹-۱۱-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۷.

[146] "Iran has turned off the internet". The Independent. 2019-11-19. Archived from the original on 20 November 2019. Retrieved 2019-11-24.

[147] Taylor, Chloe (2019-11-21). "Iran's internet blackout enters fifth day as government claims victory over protesters". CNBC. Archived from the original on 22 November 2019. Retrieved 2019-11-24.

[148] ضرغامی، محمد (۶ آذر ۱۳۹۸). «خداحافظی ایرانیان با اینترنت متعارف جهانی؟». radiofarda.com. رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۸ آذر ۱۳۹۸.

[bbc-149] «جهرمی: اینترنت اختلال ندارد، به دستور شورای امنیت کشور قطع شده». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۷ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۹.

[NetShutDown-150] «قطعی اینترنت و تحمیل ۴۰۰ میلیارد تومان هزینه روزانه بر اقتصاد ایران». ّndependent فارسی (به اردو). ۱۹ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰ نوامبر ۲۰۱۹.

[151] «آمریکا آذری جهرمی، وزیر ارتباطات ایران را تحریم کرد». یورو نیور فارسی. ۱ آذر ۱۳۹۸.

[152] «نقشی در قطع و وصل شدن اینترنت ندارم/اتصال اینترنت همراه منتظر دستور وزیر کشور است». ایسنا. ۲۰۱۹-۱۱-۲۴. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۴.

[153] rrespondent، Michael Safi Middle East (۲۰۱۹-۱۱-۲۱). «Iran's digital shutdown: other regimes 'will be watching closely'» (به انگلیسی). The Guardian. شاپا 0261-3077. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۴.

[154] «Iranians cut off from world following internet shutdown». www.aa.com.tr. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۴.

[155] «Trump lashes out at Iran for shutting down internet». AP NEWS. ۲۰۱۹-۱۱-۲۱. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۴.

[156] «اینترنت خوزستان و سیستان و بلوچستان هم‌چنان قطع است». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۳۰.

[157] «اینترنت تلفن همراه چند استان ایران در آستانه چهلم قربانیان آبان قطع شد». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۵ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۵.

[158] «در آستانهٔ پنجم دی، اینترنت در برخی استان‌های ایران قطع شد». ار. اف. ای - RFI. ۲۰۱۹-۱۲-۲۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۵.

[:11-159] «در آستانه چهلم جانباختگان اعتراضات در ایران؛ اینترنت در برخی استان‌ها قطع شد». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۵ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۵.

[160] «دستگیری‌های گسترده و تهدید نهادهای امنیتی در چهارمین روز اعتراضات». دویچه‌وله فارسی. ۲۷ آبان ۱۳۹۸.

[161] «تهدید معترضان به اعدام با طناب دار». ایران اینترنشنال. ۲۸ آبان ۱۳۹۸.

[162] «رئیسی معترضان را به «مجازات سخت» تهدید کرد». رادیو زمانه. ۱ آذر ۱۳۹۸.

[163] «اعتراض علیه گرانی بنزین سراسری شد». دویچه‌وله فارسی. ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹.

[164] «پیام‌های مردمی به ایران اینترنشنال: از جو امنیتی تا شلیک مستقیم به معترضان». ایران اینترنشنال. ۲۷ آبان ۱۳۹۸.

[165] جوانرود کرمانشاه- شلیک مستقیم از بالای ساختمان دادگستری به مردم اعتراضی, retrieved 2019-11-23

[166] ارسالی شما - مأموران پلیس در حال فرار به سمت معترضان در شهریار با گلوله جنگی تیراندازی مستقیم کردند, retrieved 2019-11-23

[167] «کرمانشاه؛ فیلم نشانه‌روی و تیراندازی مستقیم با گلوله‌های جنگی به سمت تظاهرکنندگان توسط ماموران». ایران کارگر. ۲۰۱۹-۱۱-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۳.

[168] تیراندازی مستقیم مأموران نیروی انتظامی به مردم معترض, retrieved 2019-11-23

[169] تیراندازی مستقیم در کرمانشاه, retrieved 2019-11-23

[170] «عفو بین‌الملل از افزایش شمار کشته‌های اعتراضات ایران به حداقل ۱۱۵ نفر خبر داد؛ «شمار واقعی جان‌باختگان بسیار بیشتر است»». صدای آمریکا. ۲ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹.

[171] «تداوم اعتراضات به گرانی بنزین، خشونت مأموران و کشته شدن دست‌کم چهار معترض». رادیو زمانه. ۲۵ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹.

[172] «تیراندازی مستقیم در کرمانشاه» (به انگلیسی). ۲۰۱۹-۱۱-۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۱.

[173] «شهر صدرا؛ مردم سنگ می‌زدند، آن‌ها شلیک می‌کردند». IranWire | خانه. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۷.

[174] «فرمانده سپاه محمد رسول‌الله: کشته شدن اشتباهی معترضان در دست بررسی است». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۱.

[175] «Deadly Protests - Iran». AP. ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹.

[176] «به رغم وجود فیلم‌های شلیک مأموران به مردم، سپاه قصد دارد تیراندازی را به گردن معترضان بیندازد». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۴.

[177] «محمود صادقی دربارهٔ جلسه با وزیر کشور: گفتیم چرا به سر شلیک شده، گفتند به پا هم زده‌اند». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۷.

[178] «افشاگری دربارهٔ شلیک به معترضان آبان ۹۸؛ شمخانی: کذب است، پیگیری قضایی می‌کنم». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۰۵.

[179] «اعتراضات آبان ۹۸؛ صادقی: شمخانی گفت می‌زنیم، شورای عالی امنیت ملی: از صادقی شکایت می‌کنیم». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۰۵.

[180] «واکنش شورای عالی امنیت ملی به ادعای جنجالی محمود صادقی دربارهٔ شمخانی و حوادث آبان 98». خبرآنلاین. ۲۰۲۱-۰۴-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۰۵.

[181] «اعتراض‌های ایران؛ روایت‌های چندگانه از حوادث خونین ماهشهر». euronews. ۲۰۱۹-۱۲-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۱۸.

[MahshahrNYT-182] «نیویورک تایمز: مرگ حداقل ۱۸۰ نفر در بدترین ناآرامی‌های چهار دهه اخیر ایران». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. ۱۱ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۴ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۱ آذر ۱۳۹۸.

[183] Welle (www.dw.com)، Deutsche. «تلویزیون جمهوری اسلامی کشته‌شدن معترضان در نیزار ماهشهر را تأیید کرد | DW | 03.12.2019». DW.COM. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۱۸.

[:23-184] «در ماهشهر با تیربار و پهپاد به روی تظاهرکنندگان شلیک کردند». ار. اف. ای - RFI. ۲۰۱۹-۱۲-۰۲. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۴ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۲.

[185] "فیلم وحشتناک کشتار مردم ماهشهر در نیزار". news.gooya.com. Retrieved 2019-12-27.

[186] www.asriran.com https://www.asriran.com/fa/news/703660/معمای-نیزارهای-ماهشهر-را-حل-کنید-چه-کسی-شلیک-کرد. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۷. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)

[dailymail-187] ENOCH، NICK (۲۳ نوامبر ۲۰۱۹). «Iranian officials are 'spiriting away' injured demonstrators from hospitals and 'stealing bodies' from morgues to hide scale of state crackdown on protests». dailymail.co.uk. دیلی میل. دریافت‌شده در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹.

[188] Ensor، Josie (۲۳ نوامبر ۲۰۱۹). «Iranian officials 'stealing bodies' from morgues to hide true scale of government crackdown». telegraph.co.uk. The Daily Telegraph. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹.

[189] «پخش 'اعترافات' تلویزیونی یکی از بازداشت‌شدگان دربارهٔ اعتراضات». بی‌بی‌سی فارسی. ۳۰ آبان ۱۳۹۸.

[MediaDW-190] «اعتراضات؛ روزنامه‌نگاران زیر تیغ احضار و ابلاغ ارشاد و اطلاعات». dw.com. دویچه وله. ۵ آذر ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۱۱ آذر ۱۳۹۸.

[191] «انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران: رسانه‌های داخلی خبرهای اعتراضات را لابلای صفحات خود پنهان می‌کنند». رادیو زمانه. ۱ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۹.

[192] «اقدام قوه قضاییه ایران علیه برخی کارمندان شبکه ایران اینترنشنال». radiofarda.com. رادیو فردا. ۵ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۶ آذر ۱۳۹۸.

[193] «گزارشگران بدون مرز: سفیر ایران در لندن روزنامه‌نگاران را تهدید می‌کند». fa.rfi.fr. رادیو بین‌المللی فرانسه. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۶ آذر ۱۳۹۸.

[194] «گزارشگران بدون مرز: سفیر ایران در لندن روزنامه نگاران ایرانی را تهدید می‌کند». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. ۵ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۶ آذر ۱۳۹۸.

[InterRF-195] «وزارت اطلاعات می‌گوید کارکنان شبکه اینترنشنال باید کار در این رسانه را متوقف کنند». radiofarda.com. رادیو فردا. ۹ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۹ آذر ۱۳۹۸.

[:110-196] «فرماندار شهر قدس: من دستور شلیک دادم». دویچه وله فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۱.

[197] نت، العربیة (۲۰۱۹-۱۲-۰۳). «آیا فرماندار شهر قدس بازداشت شده‌است؟». العربیة نت. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۳.

[198] «لیلا واثقی، فرماندار شهر قدس: من دستور شلیک دادم». سایت میلیون ایران. ۲۰۱۹-۱۲-۰۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۳.

[199] «لیلا واثقی؛ بانوی سرکوب». IranWire | خانه. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۲.

[:03-200] «فرمانداری که حکم تیر داد». ایندیپندنت فارسی. ۲۰۱۹-۱۲-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۲.

[201] «آبان ۹۸: کدام سلاح‌ها به کمک سرکوبگران آمدند؟». رادیو زمانه.

[202] «نماینده مجلس: اعتراضات در ۵۰۰ نقطه رخ داد و ۱۳۰ نفر کشته شدند». رادیو فردا. ۳ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۹.

[203] «خبرگزاری هرانا، جمع‌بندی از اعتراضات خونین ۹۸، نسخه دوم، ۱۳۹۸/۹/۱۲». هرانا.

[lemonde-204] «Au moins 143 manifestants tués en Iran, d'après Amnesty International». lemonde.fr. لوموند. ۲۵ نوامبر ۲۰۱۹. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۴ آذر ۱۳۹۸.

[205] «ایران آمار عفو بین‌الملل از کشته‌شدگان اعتراضات اخیر را «ساختگی» خواند». رادیو فردا. ۲۹ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۹.

[206] «فرماندار بهارستان استان تهران می‌گوید برای تحویل پیکر قربانیان اعتراضات «پول نمی‌گیریم»». radiofarda.com. رادیو فردا. ۵ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۵ آذر ۱۳۹۸.

[KalemeRF-207] «آمار تازه از قربانیان اعتراضات؛ کلمه: ۳۶۶ نفر، عفو بین‌الملل: بیش از ۱۶۱ نفر». radiofarda.com. رادیو فردا. ۸ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۹ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۸ آذر ۱۳۹۸.

[208] «Dissident group claims Iran uprising and crackdown much bigger than reported». بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹.

[209] شمار شهیدان قیام سراسری از ۴۰۰گذشته‌است، انتشار اسامی ۱۲۷شهید از ۲۸شهر کشور

[HRM-210] HRM، Iran (۲۰۱۹-۱۱-۲۹). «Several Children Reported Killed During Iran's November 2019 Protests». Iran HRM (به انگلیسی). بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۳۰.

[211] «نیویورک‌تایمز اعتراضات ایران را «بدترین» ناآرامی ۴۰ سال گذشته توصیف کرد». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۲.

[212] شمار شهیدان قیام مردم ایران از 1500 تن بیشتر است

[:24-213] «Iran 'murdered' as many as 1,000 protesters, State Department says». بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۸ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۸ دسامبر ۲۰۱۹.

[:25-214] «انتفاضة ایران.. أکثر من 1000 قتیل برصاص الملالی». بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۸ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۶ دسامبر ۲۰۱۹.

[:26-215] انتشار اسامی ۳۰ تن دیگر از شهیدان قیام سراسری مردم ایران

[216] انتشار اسامی ۲۵تن دیگر از شهیدان قیام سراسری مردم ایران

[DeathRF-217] «عفو بین‌الملل: دست‌کم ۱۴۳ نفر در اعتراضات اخیر ایران کشته شده‌اند». radiofarda.com. رادیو زمانه. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۴ آذر ۱۳۹۸.

[218] «پدر پویا بختیاری: پنج سال در جبهه‌ها جنگیدم، در جواب مغز پسرم را هدف گرفتند». radiofarda.com. رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۶ آذر ۱۳۹۸.

[219] «Iran: Deliberate Coverup of Brutal Crackdown». hrw.org. Human Rights Watch. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۶ آذر ۱۳۹۸.

[220] مهرابی، احسان (۱۲ آذر ۱۳۹۸). «۱۸ کودکی که در اعتراض‌های آبان ۱۳۹۸ کشته شدند». radiofarda.com. رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۹ آذر ۱۳۹۸.

[221] «(عکس و فیلم) روایت پدر نیکتا اسفندانی از دخترش». fararu.com. فرارو. ۹ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۴ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۳ آذر ۱۳۹۸.

[قوه-222] «تعیین تکلیف بازداشتی‌های اخیر/ انهدام باند بزرگ پول‌شویی با 300 عضو/ بازداشت ابربدهکار بانکی». خبرگزاری فارس. ۱۲ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۶ دسامبر ۲۰۱۹.

[223] «به رغم تکذیب قوه قضائیه، خانواده اسفندانی بر «بی‌گناهی خون ریخته شده» دخترشان تأکید کردند». radiofarda.com. رادیو فردا. ۱۲ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۴ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۳ آذر ۱۳۹۸.

[224] «عفو بین‌الملل: حداقل ۲۰۸ نفر در اعتراض‌های ایران کشته شده‌اند». bbc.com. بی‌بی‌سی فارسی. ۱۱ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۱ آذر ۱۳۹۸.

[225] MELISSA ETEHAD؛ RAMIN MOSTAGHIM (۲۳ نوامبر ۲۰۱۹). «What's driving Iran's crackdown on protesters? Increased unity among the political establishment». latimes.com. لس‌آنجلس تایمز. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹.

[226] «HRW charges Iran 'covering up' unrest deaths». news.yahoo.com (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۸.

[227] «گزارش تحلیلی آسوشیتدپرس: اعتراض‌های گسترده اخیر مردمی نشان از آمادگی برای تکرار شدن دارد». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۳۰.

[AfghanRF-228] «وزارت خارجه افغانستان: ایران دربارهٔ کشته‌شدن ۹ مهاجر افغان در اعتراض‌های اخیر توضیح دهد». radiofarda.com. رادیو فردا. ۱۱ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۲ آذر ۱۳۹۸.

[229] «خامنه‌ای: به برخی خانواده‌ها دیه پرداخت شود». dw.com. بخش فارسی دویچه وله. ۱۳ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۵ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۴ آذر ۱۳۹۸.

[230] «دستور خامنه‌ای دربارهٔ کشته‌شدگان اعتراض‌ها؛ «پرداخت دیه به برخی از خانواده‌ها»». radiofarda.com. رادیو فردا. ۱۳ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۵ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۴ آذر ۱۳۹۸.

[231] «مادر پویا بختیاری: ارزش خون پسرم بیش از میلیاردها دیه است». radiofarda.com. رادیو فردا. ۱۴ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۵ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۴ آذر ۱۳۹۸.

[232] «یکی از بازداشت‌شدگان اعتراضات اخیر «زیر شکنجه» جان باخت». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۰ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۱۰.

[233] «بستگان ارشاد رحمانیان: جمجمه‌اش شکافته و استخوان‌هایش شکسته‌است». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۷ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۱۸.

[234] «پیدا شدن اجساد تعداد دیگری از قربانیان اعتراضات آبان ماه؛ آمار کشته‌شدگان همچنان رو به افزایش است». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۹ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۱۸.

[235] «اخبار رسمی منتشر نشده از شهادت ۶۳۱ نفر از هموطنان در اعتراضات آبان ماه حکایت دارد». کلمه. ۱۲ دی ۱۳۹۸.

[:82-236] «دو مجروح اعتراضات آبان بر اثر عوارض اصابت گلوله و عدم رسیدگی پزشکی جان‌شان از دست دادند». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۰-۰۱-۲۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۹.

[237] «یکی از مصدومان اعتراض‌های آبان درگذشت». IranWire | خانه. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۹.

[238] "خبرگزاری هرانا | دستفروش معترض که در جریان اعتراضات آبان زخمی شده بود جان باخت / ویدیو - خبرگزاری هرانا". Retrieved 2020-01-29.

[239] یکی از معترضان آبان ۹۸ «در بازداشتگاه کهریزک جان باخت»

[240] مرگ نادر مختاری، از معترضان آبان ۹۸ در بازداشتگاه کهریزک

[241] کشته شدن یکی از معترضان آبان ماه در کهریزک

[242] «بازداشت معترضان در ایران همچنان ادامه دارد». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. ۱۰ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۴ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ آذر ۱۳۹۸.

[243] بازداشت گسترده معترضان در ایران ادامه دارد؛ بازداشت دست‌کم ۲۵ معترض دیگر در شهرهای مختلف

[244] «ادامه بازداشت‌های گسترده معترضان در ایران؛ دست‌کم ۲۴۰ نفر در کرمانشاه بازداشت شدند». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۱.

[BandpayRF-245] «بازداشت‌های اعتراضات آبان در استان تهران «۲۰۲۱ نفر» اعلام شد». radiofarda.com. رادیو فردا. ۱۲ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۴ آذر ۱۳۹۸.

[246] «اسماعیلی: کسانی که صرفاً معترض بودند آشوبگر نیستند». mashreghnews.ir. مشرق نیوز. ۱۲ آذر ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۱۴ آذر ۱۳۹۸.

[247] «یک ماه از اعتراض‌های آبان گذشت؛ هنوز آمار کشته‌ها و بازداشت‌شدگان اعلام نشده‌است». radiofarda.com. رادیو فردا. ۲۴ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۵ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۴ آذر ۱۳۹۸.

[248] "خبرگزاری هرانا | بازداشت 136 شهروند در خوزستان تحت عنوان «عاملان تیراندازی» - خبرگزاری هرانا". Archived from the original on 13 December 2019. Retrieved 2019-12-13.

[249] «بازداشت‌های اعتراضات ادامه دارد: دستگیری ۲۵۰ نفر دیگر در کرمانشاه». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۱۸.

[250] Welle (www.dw.com)، Deutsche. «تداوم بازداشت معترضان در ایران؛ ۲۵۰ نفر در کرمانشاه دستگیر شدند | DW | 18.12.2019». DW.COM. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۹ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۱۸.

[251] "خبرگزاری هرانا | اعتراضات آبان؛ رئیس شورای قضایی لرستان بازداشت ۸ کودک در این استان را تأیید کرد - خبرگزاری هرانا". Archived from the original on 20 December 2019. Retrieved 2019-12-20.

[252] «مادر بزرگ پویا بختیاری: نوه‌ام را کشتید! خانواده‌اش را آزاد کنید». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۵ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۵.

[253] «عفو بین‌الملل: ایران باید فوری و بدون قید و شرط پدر و مادر پویا بختیاری را آزاد کند». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۹.

[254] «عفو بین‌الملل: معترضان بازداشت‌شده در ایران را آزاد کنید». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۹.

[255] «درخواست سازمان عفو بین‌الملل برای آزادی فوری بازداشتی‌های آبان». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۶.

[256] احسان مهرابی (۱ دی ۱۳۹۸). «جزئیات آماری بازداشت ۸۶۰۰ نفر در اعتراض‌های آبان». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۴ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۵ دی ۱۳۹۸.

[257] «نگرانی از تکرار فجایع کهریزک در اعتراضات اخیر؛ زندان فشافویه «امکانات لازم» برای «این تعداد بازداشتی» را ندارد». بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۹.

[258] «شعله سعدی: وضع زندان فشافویه فاجعه‌بار است». radiofarda.com. رادیو فردا. ۴ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۵ آذر ۱۳۹۸.

[NargesBBC-259] «نرگس محمدی، از مشاهداتش از بازداشت شدگان اعتراضات اخیر در اوین می‌گوید». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. ۱۱ آذر ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۱۲ آذر ۱۳۹۸.

[SchoolRF-260] «ابراز بی‌اطلاعی وزیر از استفاده نیروهای امنیتی از مدرسه به عنوان بازداشتگاه». radiofarda.com. رادیو فردا. ۹ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۹ آذر ۱۳۹۸.

[:34-261] "خبرگزاری هرانا | اعتراضات آبان؛ ۳ تن از بازداشت شدگان به حبس، شلاق و اعدام محکوم شدند - خبرگزاری هرانا". Retrieved 2020-02-22.

[262] «هرانا: سه نفر از معترضان آبان ۱۳۹۸ به اعدام محکوم شده‌اند». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۲.

[263] Welle (www.dw.com)، Deutsche. «محکومیت سه بازداشتی آبان ماه به حبس و شلاق و اعدام | DW | 21.02.2020». DW.COM. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۲.

[264] "خبرگزاری هرانا | اعتراضات آبان ماه؛ سمیرا هادیان از محبوسان زندان قرچک، به ۸ سال حبس محکوم شد - خبرگزاری هرانا". Retrieved 2020-02-24.

[265] "خبرگزاری هرانا | اعتراضات آبان؛ فاطمه کهن زاده به ۱۸ ماه حبس و ۵۰ ضربه شلاق محکوم شد / سند - خبرگزاری هرانا". Retrieved 2020-03-18.

[266] «اعتراضات آبان: ۱۵ سال حبس برای دو عضو یک خانواده». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۶.

[267] "خبرگزاری هرانا | اعتراضات آبان؛ ملیحه جعفری، دانشجوی دانشگاه تهران، به حبس محکوم شد - خبرگزاری هرانا". Retrieved 2020-03-10.

[268] "خبرگزاری هرانا | اعتراضات آبان ماه؛ مهدی باقری به ۵ سال حبس محکوم شد - خبرگزاری هرانا". Retrieved 2020-03-10.

[269] "خبرگزاری هرانا | اعتراضات آبان ماه؛ گزارشی از آخرین وضعیت زری توکلی در زندان کرمان - خبرگزاری هرانا". Retrieved 2020-03-10.

[270] "خبرگزاری هرانا | زندانی شکنجه شده اعتراضات آبان؛ حمید خسروپور به ۱ سال حبس و "ارائه خدمات تحت‌نظر بسیج" محکوم شد - خبرگزاری هرانا". Retrieved 2020-03-16.

[271] "خبرگزاری هرانا | اعتراضات آبان؛ علی بی‌کس به ۱۰ سال حبس و "خدمت در بسیج" محکوم شد - خبرگزاری هرانا". Retrieved 2020-03-18.

[272] «شش نفر از بازداشت‌شدگان اعتراضات آبان ماه به زندان محکوم شدند». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۲۳.

[273] "خبرگزاری هرانا | اعتراضات آبان؛ گزارشی از آخرین وضعیت میلاد ارسنجانی در زندان تهران بزرگ - خبرگزاری هرانا". Retrieved 2020-03-28.

[274] "خبرگزاری هرانا | اعتراضات آبان ماه؛ ابوالفضل نژادفتح به ۶ سال حبس محکوم شد - خبرگزاری هرانا". Retrieved 2020-04-06.

[275] "خبرگزاری هرانا | اعتراضات آبان؛ گزارشی از آخرین وضعیت مجید قراباغی در زندان تهران بزرگ / سند - خبرگزاری هرانا". Retrieved 2020-04-12.

[276] «تأیید حکم اعدام برای سه بازداشتی اعتراض‌های آبان‌ماه در دیوان عالی کشور». رادیو فردا. ۴ تیر ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۲۴ ژوئن ۲۰۲۰.

[277] «اعتراضات سراسری آبان؛ دیوان عالی کشور احکام اعدام سه زندانی سیاسی را تأیید کرد». خبرگزاری هرانا. ۴ تیر ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۲۴ ژوئن ۲۰۲۰.

[278] «دیدبان حقوق بشر: احکام اعدام مرتبط با اعتراضات در ایران باید فوراً لغو شوند». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۱۱.

[279] «یکی از وکلای متهمان: دیوان عالی کشور احکام اعدام سه محکوم اعتراضات آبان را تأیید کرد». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۱۱.

[280] Welle (www.dw.com)، Deutsche. «وکلای سه معترض آبان: حکم اعدام آنها تأیید شد | DW | 10.07.2020». DW.COM. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۱۱.

[281] «احکام اعدام سه تن از بازداشت‌شدگان اعتراضات آبان ماه تأیید شد؛ وکلا همچنان اجازه ورود به پرونده را نداشته‌اند | صدای آمریکا فارسی». ir.voanews.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۱۱.

[282] «وکیل سه متهم اعتراضات آبان ماه از تأیید حکم اعدامشان در دیوان عالی خبر داد». BBC News فارسی. ۲۰۲۰-۰۷-۱۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۱۱.

[283] «قوه قضائیه می‌گوید حکم اعدام سه متهم اعتراضات آبان برای اجرا ابلاغ شد».

[284] «صدور حکم زندان برای فعالان سیاسی معترض به خشونت‌ها». رادیو فردا. ۱ شهریور ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۱ شهریور ۱۳۹۹.

[285] «توییتر مهدی محمودیان». ۲۲ آگوست ۲۰۲۰.

[286] گروهی از معترضان آبان ۹۸ مجموعاً به ۱۰۹ سال زندان و بیش از ۲۵۰۰ ضربه شلاق محکوم شدند

[287] حکم زندان برای دو دانشجوی شرکت‌کننده در اعتراضات آبان ۹۸

[288] سه تن از معترضان آبان ۹۸ مجموعاً به ۴۰ سال زندان محکوم شدند

[289] "خبرگزاری هرانا | گفتند دوست دخترت را می‌آوریم به او تجاوز می‌کنیم؛ رنجنامه ابوالفضل کریمی نوجوان شکنجه شده اعتراضات آبان - خبرگزاری هرانا". Retrieved 2020-07-23.

[290] «نامه یکی از بازداشت‌شدگان اعتراضات آبان؛ تهدید تجاوز به نزدیکان برای اخذ اعترافات اجباری از معترضان». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۰-۰۷-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۲۳.

[:37-291] «عفو بین‌الملل: معترضان آبان‌ماه به‌شدت و به شکل غیرانسانی شکنجه شده‌اند». رادیو فردا. ۱۲ شهریور ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۱۲ شهریور ۱۳۹۹.

[کمپین‌های_'ضداطلاعات'_حکومت_ایران_در_پرونده‌های_حساس-292] باستانی، حسین (۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۹). «کمپین‌های 'ضداطلاعات' حکومت ایران در پرونده‌های حساس». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۹.

[293] «اعتراض‌ها در ایران؛ عفو بین‌الملل: دست‌کم ۱۰۶ تن از معترضان کشته شده‌اند» (به انگلیسی). ۲۰۱۹-۱۱-۱۹. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۹ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۲.

[294] «سیمای خامنه‌ای در آبان ۹۸؛ آمر کشتار و هادی پساسرکوب». رادیو فردا.

[295] «رویترز: با دستور خامنه‌ای حدود ۱۵۰۰ نفر از معترضان کشته شدند». صدای آمریکا.

[296] «رویترز: آیت‌الله خامنه‌ای گفت هر کاری لازم است برای توقف اعتراض‌ها بکنید». independentpersian.

[297] «رویترز: خامنه‌ای دستور داد «هر کار لازم است بکنید»، «۱۵۰۰» نفر کشته شدند». رادیو فردا.

[298] «رویترز: آیت‌الله خامنه‌ای دستور داده «برای پایان دادن به اعتراضات هرکاری لازم است بکنید»». kaleme.

[299] «آیت‌الله خامنه‌ای دربارهٔ اعتراضات آبان ۹۸: توطئه عمیق وسیع بسیار خطرناکی، نابود شد». بی‌بی‌سی فارسی.

[300] «رویترز در یک گزارش اختصاصی: دستور کشتار مردم ایران، مستقیماً توسط خود خامنه ای صادر شد؛ ۱۵۰۰ تن کشته شدند». رادیو پیام اسرائیل.

[301] «رویترز: خامنه‌ای دستور داد هر کاری لازم است برای متوقف کردن اعتراضات بکنید». alarabiya.

[302] «گزارش رویترز از اعتراضات آبان ماه ایران؛ آیت‌الله خامنه‌ای دستور داد: «هر کار لازم است بکنید»؛ ۱۵۰۰ معترض کشته شدند». zeitoons.

[303] «خامنه‌ای دستور داد «هر کار لازم است بکنید»، ۱۵۰۰ نفر کشته شدند». akhbar-rooz.

[304] "Special Report: Iran's leader ordered crackdown on unrest - 'Do whatever it takes to end it'". 2019-12-23. Retrieved 2019-12-23.

[305] «رویترز: با دستور خامنه‌ای حدود ۱۵۰۰ نفر از معترضان کشته شدند». صدای آمریکا. ۲ دی ۱۳۹۸.

[:22-306] «مسئولیت مشترک روحانی و خامنه‌ای در سرکوب خونین ۹۸». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۲.

[307] «گزارش رسانه‌های آمریکایی از مراسم چهلم قربانیان اعتراضات آبان ماه در ایران». ۶ دی ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۸ دسامبر ۲۰۱۹.

[308] «ممانعت نیروهای امنیتی ایران از برگزاری تجمعات در چهلم کشته‌شدگان اعتراض‌های آبان». ۵ دی ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۸ دسامبر ۲۰۱۹.

[309] «بازداشت برخی از مردم به خاطر تلاش برای شرکت در مراسم چهلم کشته‌شدگان اعتراضات آبان». ۵ دی ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۸ دسامبر ۲۰۱۹.

[310] «چهلم کشته‌شدگان اعتراضات آبان در سایه سرکوب رژیم؛ مأموران ورودی محل دفن پویا بختیاری را بستند + فیلم». ۵ دی ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۸ دسامبر ۲۰۱۹.

[311] «فضای امنیتی در ایران در چهلم کشته شدگان اعتراض‌های آبان». ۵ دی ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۸ دسامبر ۲۰۱۹.

[312] «جو امنیتی و کاهش سرعت اینترنت در آستانهٔ چهلم کشته شدگان اعتراضات آبان». ۵ دی ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۸ دسامبر ۲۰۱۹.

[313] عبدالرضا صدیق (جمعه ۶ دی ۱۳۹۸–۰۹:۲۹). «وضعیت بهشت زهرا در چهلم کشته شدگان ناآرامی‌های اخیر». همشهری آنلاین. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)

[ToolAutoGenRef5-314] بی‌بی‌سی فارسی (26 دسامبر 2019 - 05 دی 1398). «'قطعی ۹۵ درصدی اینترنت همراه در ایران' هم‌زمان با بازداشت تعدادی فعال و معترض». بی‌بی‌سی فارسی. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)

[315] «افزایش قیمت بنزین؛ راهکار دولت در برابر نگرانی‌ها چیست؟». bbc.com/persian/. بی‌بی‌سی فارسی. ۲۹ آبان ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۴ آذر ۱۳۹۸.

[316] «گزارش‌ها از افزایش قیمت بعضی کالاها و خدمات پس از بالارفتن قیمت بنزین». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۹ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۴ آذر ۱۳۹۸.

[priceRF-317] «علی لاریجانی از افزایش قیمت اجناس شرکت‌های دولتی خبر داد». radiofarda.com. رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۴ آذر ۱۳۹۸.

[318] «نماینده مجلس: کرایه وسایل نقلیه ۳۰ درصد افزایش یافته‌است». radiofarda.com. رادیو فردا. ۴ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۷ آذر ۱۳۹۸.

[319] «کمیسیون تجارت الکترونیکی: خسارت غیرمستقیم قطع اینترنت ۳۰ هزار میلیارد تومان است». radiofarda.com. رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۶ آذر ۱۳۹۸.

[320] «قطع اینترنت در ایران: ضرر و زیان ۱۱۳ ساعت خاموشی». دویچه وِله فارسی. ۲۱ نوامبر ۲۰۱۹.

[321] «سایه سنگین قطعی اینترنت بر کاهش ۱۱۴۶۹ میلیارد ریالی ارزش معاملات خُرد بورس تهران». تابناک. ۱ آذر ۱۳۹۸.

[322] «اعتراضات در ایران؛ واکنش‌های داخلی و خارجی و ادامه قطع اینترنت». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۹.

[323] «۸۰ فروشگاه زنجیره‌ای در اغتشاشات به آتش کشیده شد». خبرگزاری مهر. ۲۹ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹.

[324] Khamenei.ir (۲۰۱۹-۱۱-۱۷). «بیانات رهبر انقلاب دربارهٔ مسائل پیش‌آمده پس از اجرای طرح مدیریت مصرف سوخت». farsi.khamenei.ir. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۸.

[325] «حمایت آیت‌الله خامنه‌ای از افزایش قیمت بنزین» (به انگلیسی). ۲۰۱۹-۱۱-۱۷. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۸.

[326] Khamenei.ir (۲۰۱۹-۱۱-۲۷). «بیانات در دیدار بسیجیان». farsi.khamenei.ir. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۳ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۸.

[327] «روحانی: من هم مثل مردم، صبح جمعه فهمیدم قیمت بنزین تغییر کرده» (به انگلیسی). ۲۰۱۹-۱۱-۲۷. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۸.

[328] «خبرگزاری فارس - رئیس‌جمهور: من هم مثل مردم صبح جمعه دیدم که قیمت بنزین تغییر کرده‌است». خبرگزاری فارس. ۲۰۱۹-۱۱-۲۷. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۸.

[329] «ذوالفقاری ادعای روحانی مبنی بر بی‌اطلاعی از افزایش قیمت بنزین را رد کرد». رادیو فردا. ۱۱ شهریور ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۱۱ شهریور ۱۳۹۹.

[330] «طعنه معاون وزیر کشور به حسن روحانی در مورد حوادث آبان‌ماه». ایندیپندنت فارسی. ۱۱ شهریور ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۱۱ شهریور ۱۳۹۹.

[331] «واکنش موسوی». ۱۳۹۸-۰۹-۰۹. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۳۰ نوامبر ۲۰۱۹.

[332] «میرحسین موسوی می‌گوید امروز ولی فقیه جایگاهی مشابه شاه در کشتار 'میدان ژاله' دارد». BBC News فارسی. ۲۰۱۹-۱۱-۳۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۱۴.

[333] «پیام میرحسین موسوی در واکنش به وقایع اخیر کشور؛ جنایتی یادآور کشتار میدان ژاله پس از تصمیمی کاسبکارانه». کلمه. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۳۰.

[334] «بیانیه شدیدالحن جمعی از هنرمندان ایران در اعتراض به سرکوب معترضان». ۳۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱ دسامبر ۲۰۱۹ – به واسطهٔ www.bbc.com.

[335] «بیانیه هنرمندان ایران: جوانان معترض به کدام گناه کشته شده‌اند؟». dw.com. دویچه وِله. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۴ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۰ آذر ۱۳۹۸.

[336] «مطهری: افتضاحی را که شده، باید برای حفظ نظام جمع کنیم». dw.com. بخش فارسی دویچه وِله. ۱۲ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۳ آذر ۱۳۹۸.

[337] «مطهری: اختیار افزایش قیمت حامل‌های انرژی را مجلس به دولت داد». isna.ir. ایسنا. ۱۲ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۵ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۳ آذر ۱۳۹۸.

[338] «خبرگزاری فارس - خطیب جمعه تهران: گران شدن بنزین تصمیمی است که دولت و مجلس گرفته‌اند». خبرگزاری فارس. ۲۰۱۹-۱۱-۱۵. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۵.

[339] «زنده انتقاد مرجع تقلید در دومین روز اعتراض: «تا دیر نشده، تجدید نظر کنید»». radiofarda.com. رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۸.

[340] «خیلی وقت است که مجلس در رأس امور نیست/ مجلس بعدی را تعطیل کنید». ilna. ایلنا. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۸.

[341] «قدیانی: گرانی بنزین برای تأمین هزینه جاه‌طلبی‌های خامنه‌ای است». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۶.

[342] «خاتمی:نظام اسلامی بیدی نیست که با این شرارت‌های احمقانه بلرزد/ هیچ‌کس با اعتراض قانونی مخالف نیست». ایسنا. ۲۰۱۹-۱۱-۲۲. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۲.

[pompeo-343] «ناآرامی‌ها در ایران؛ پمپئو از ایرانی‌ها خواست عکس و ویدئو بفرستند». یورونیوز. ۲۲ نوامبر ۲۰۱۹. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۹.

[344] «مهدی کروبی سخنان فرمانده سپاه را 'سفیهانه' خواند». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. ۷ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۳۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۸ آذر ۱۳۹۸.

[345] «محمد خاتمی به براندازان حمله و از خامنه‌ای برای مقابله با اعتراضات ستایش کرد». dw.com. بخش فارسی دویچه وِله. ۱۴ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۵ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۴ آذر ۱۳۹۸.

[346] «نگرانی «عمیق» گزارشگران سازمان ملل از سرکوب اعتراضات در ایران». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۳.

[347] «گروهی از برندگان جایزه صلح نوبل به سرکوب شدید مردم و قطعی اینترنت در ایران اعتراض کردند». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۷.

[348] Welle (www.dw.com)، Deutsche. «اعتراض برندگان نوبل صلح به سرکوب و قطعی اینترنت در ایران | DW | 26.11.2019». DW.COM. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۷.

[349] «انتقاد ترامپ به اعمال خشونت حکومت و قطعی اینترنت در ایران». دویچه وِله فارسی. ۲۱ نوامبر ۲۰۱۹.

[350] آمریکا، صدای (۲۰۱۹-۱۱-۱۶). «واکنش مایک پمپئو به اعتراضات دو روز اخیر مردم ایران: ایالات متحده در کنار شما است». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۶.

[351] «واکنش سخنگوی وزارت خارجه آمریکا به قطع اینترنت توسط ایران: بگذارید مردم حرف‌شان را بزنند». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۷.

[352] «آمریکا اقدام حکومت ایران در قطع اینترنت را محکوم کرد». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۷.

[:9-353] «واکنش دو عضو جمهوریخواه کنگره به اعتراضات ایران: مردم به تنگ آمده‌اند». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۷.

[:17-354] «حمایت دموکرات‌های نامزد ریاست جمهوری آمریکا از معترضان در ایران». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۳.

[:18-355] «چهار نامزد حزب دموکرات آمریکا هم واکنش نشان دادند: حمایت از معترضان در ایران، اعتراض به جمهوری اسلامی». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۳ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۳.

[:20-356] «نانسی پلوسی از آمار کشته شدگان در اعتراضات اخیر ایران ابراز نگرانی کرد». بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۹.

[357] «نانسی پلوسی: نگرانی جدی از گزارش‌ها دربارهٔ کشته شدن بیش از ۱۰۰ معترض در ایران». بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۹.

[358] «هفت سناتور جمهوری‌خواه آمریکا از پرزیدنت ترامپ خواستند مسئولان ایرانی عامل قطع اینترنت را تحریم کند». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۵.

[359] "U.S. imposes sanctions on Iran's information minister". 2019-11-22. Retrieved 2019-11-22.

[360] «انتقاد شدید دولت آلمان از اعمال خشونت علیه معترضان در ایران». دویچه وله فارسی. ۲۱ نوامبر ۲۰۱۹.

[361] «اتحادیه اروپا از ایران خواست به خشونت علیه معترضان پایان دهد». دویچه وِله فارسی. ۲۱ نوامبر ۲۰۱۹.

[362] ناصر اعتمادی (۲۰ نوامبر ۲۰۱۹). «فرانسه از تهران خواست حقوق سیاسی و مدنی مردم ایران را رعایت کند». رادیو بین‌المللی فرانسه. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۹.

[363] «فرانسه بازگشت تحریم‌های جهانی علیه ایران را بررسی می‌کند» (به انگلیسی). ۲۰۱۹-۱۱-۲۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۲۸.

[364] LIVE: Yellow Vests march in Paris one week after first anniversary (به فرانسوی), retrieved 2019-11-24

[365] «ملک سلمان: ایران بداند که پیامدهای تصمیماتش گریبانش را خواهد گرفت». العربیه فارسی. ۲۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۹.

[366] «نتانیاهو: به خاک‌وخون کشیده شدن معترضان ایرانی سندی دیگر از هویت رژیم جمهوری اسلامی است». radiofarda.com. رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۴ آذر ۱۳۹۸.

[367] «پیام اسرائیل به مردم ایران: ما در کنار شما ایستاده‌ایم». صدای آمریکا. ۲۸ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۹.

[368] «هشدار ظریف به کشورهایی که از اعتراضات ایران حمایت می‌کنند». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۸ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۹ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۹.

[369] چارلی وایمرز، نماینده اتحایه اروپا: جمهوری اسلامی نمی‌خوایم، نمی‌خوایم, retrieved 2019-12-01

[370] «اجلاس رسمی پارلمان اروپا -حمایت از قیام، محکومیت کشتار و سرکوب وحشیانه رژیم ایران». mojahedin.org. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۱.

[371] "Charlie Weimers: We must join our hearts with the brave people of Iran". Nov 28, 2019. Archived from the original on 28 November 2019. Retrieved 1 December 2019.

[dihwp-372] Euronews (۲۰۲۱-۰۴-۱۲). «تحریم مقام‌های امنیتی مسئول سرکوب اعتراضات آبان؛ ایران گفتگوهای جامع با اروپا را تعلیق می‌کند». euronews (به اردو). دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۱۳.

[bz28n-373] «اتحادیه اروپا فرماندهان سپاه و بسیج را به اتهام سرکوب اعتراضات آبان ۹۸ تحریم کرد؛ واکنش ایران: گفتگوهای جامع تعلیق می‌شود - BBC News فارسی». BBC News فارسی. ۲۰۲۱-۰۴-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۴-۱۳.

[374] «رضا پهلوی: جمهوری اسلامی فقر و رنج را برای ایرانیان رایگان کرده‌است». radiofarda.com. رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۸.

[375] «پیام رضا و فرح پهلوی دربارهٔ اعتراضات ایران علیه گرانی بنزین». fa.rfi.fr. رادیو فرانسه. دریافت‌شده در ۲۵ آبان ۱۳۹۸.

[376] «کانون نویسندگان ایران: به سرکوب مردم معترض پایان دهید». دویچه وله فارسی. ۳۰ آبان ۱۳۹۸.

[377] «اعتراضات در ایران؛ واکنش‌های داخلی و خارجی و ادامه قطع اینترنت». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۰ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۹.

[378] «Iran could be on the brink of overthrowing its authoritarian government, and the people need U.S. support». بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۹.

[Hamkari01-379] اطلاعیه‌ی مرکز همکاری احزاب کردستان ایران پیرامون اعتراضات گسترده به گران شدن نرخ بنزین، وب‌سایت مرکزی حزب دموکرات کردستان (حدک).

[380] «سندیکای شرکت واحد: نظام فریبکار است و اعتراضات را به رسمیت نمی‌شناسد». رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۱.

[381] «کانون نویسندگان: ایران داغدار فجایع ارعاب و سرکوب است». dw.com. دویچه وله فارسی. ۱۰ آذر ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۱۰ آذر ۱۳۹۸.

[382] «ایرانیان در شهرهای مختلف جهان از معترضان داخل ایران حمایت کردند + ۱۵ ویدئو». voanews.com. صدای آمریکا. ۳۰ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۳ آذر ۱۳۹۸.

[383] «ایران: تجمعات ایرانیان خارج از کشور در حمایت از اعتراضات؛ نانسی پلوسی از سرکوب معترضان ابراز نگرانی کرد». fa.rfi.fr. رادیو بین‌المللی فرانسه. ۳ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۴ آذر ۱۳۹۸.

[384] «ادامه تجمعات ایرانیان خارج در حمایت از اعتراضات ایران». radiofarda.com. رادیو فردا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۴ آذر ۱۳۹۸.

[:21-385] «حمایت از اعتراض‌های مردمی ایران، در شهرهای آمریکا و دیگر نقاط جهان». voanews.com. صدای آمریکا. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۳ آذر ۱۳۹۸.

[386] «گردهمایی در کلن در ابراز همبستگی با معترضان ایران». dw.com. دویچه وله. دریافت‌شده در ۴ آذر ۱۳۹۸.

[387] «همبستگی ایرانیان ساکن کانادا با اعتراضات مردمی ایران». radiozamaneh.com. رادیو زمانه. ۱ آذر ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۶ آذر ۱۳۹۸.

[388] «ادامه حمایت ایرانیان خارج کشور از اعتراض مردم ایران علیه جمهوری اسلامی». voanews.com. صدای آمریکا. ۳ آذر ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۴ آذر ۱۳۹۸.

[389] رویداد۲۴، پایگاه خبری، تحلیلی (۱۳۹۸/۰۸/۲۶–۱۲:۱۱). «۵ نکته تأمل‌برانگیز دربارهٔ اعتراضات مردمی به گرانی بنزین و قطع کردن اینترنت کشور». fa. دریافت‌شده در 2019-12-29. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)

[390] «بازتاب اعتراض‌های ایران در رسانه‌های اروپا در هفته‌ای که گذشت». euronews. ۲۰۱۹-۱۱-۲۵. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۲.

[391] Safi، Michael (۲۰۱۹-۱۲-۰۱). «Blocked roads then bullets: Iran's brutal crackdown in its City of Roses» (به انگلیسی). The Guardian. شاپا 0261-3077. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۰۲.

[392] "Wie im Bürgerkrieg: Im Iran greifen Hass und Verzweiflung um sich". Frankfurter Rundschau (به آلمانی). 2019-11-28. Archived from the original on 2 December 2019. Retrieved 2019-12-02.

[DemandsRF-393] «شعارهای آبان ۱۳۹۸؛ معترضان اصل حکومت را نشانه رفتند». radiofarda.com. رادیو فردا. ۲۷ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۹ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۳ آذر ۱۳۹۸.

[l6fgz-394] رادیوفردا (۲۰۱۹-۱۱-۱۶). «قطع گسترده اینترنت در ایران‎؛ گزارش‌های غیررسمی از کشته شدن «۱۰ معترض در روز شنبه»». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۷.

[byihv-395] «اعتراضات مرگبار در ایران: حمله به بانک‌ها و شعار «مرگ بر خامنه‌ای» - سیاست». ار. اف. ای - RFI. ۲۰۱۹-۱۱-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۱-۱۷.

[396] «اعتراض در ایران علی‌رغم سرکوب ادامه دارد». radiozamaneh.com. رادیو زمانه. ۲۶ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۳ آذر ۱۳۹۸.

[397] ««رضاشاه روحت شاد» یعنی نارضایتی از اشرافیت مذهبی». euronews.com. یورونیوز. دریافت‌شده در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۹.

[shoar1-398] «تجمع اعتراضی دانشجویان چندین دانشگاه ایران در «روز دانشجو»». رادیو فردا. ۱۶ آذر ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۱۶ آذر ۱۳۹۸.

[399] نگاهی به شعارهای معترضان در اعتراضات اخیر: از «آخوند باید گم بشه» تا «رهبر بی کفایت، نمی‌خوایم» بایگانی‌شده در ۱۴ دسامبر ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine صدای آمریکا

[:02-400] «ترانه‌ای برای همهٔ هیچ‌کس‌ها». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۱۲.

[:12-401] ماهرویان، پوریا (۲۰۱۹-۱۲-۱۱). «'دستاشو مشت کرده'؛ کلام تلخ 'هیچ‌کس'» (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۱۲.

[402] «محسن نامجو: یاد آر!». رادیو زمانه. ۲۰۱۹-۱۲-۲۰. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ دسامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۱۲-۲۵.

[MJ-403] «سالروز آبان ۹۸ و برجستگی گذار انقلابی». رادیو فردا. ۲۳ آبان ۱۳۹۹.

[404] «آبان خونین و افت سنگین مشارکت در انتخابات مجلس یازدهم». ایران اینترنشنال. ۱۸ خرداد ۱۳۹۹.

[MJMJ-405] «پیامدهای آبان ۱۳۹۸، امنیت سرمایه‌گذاری «نامناسب‌تر» از قبل». ایران اینترنشنال. ۶ اردیبهشت ۱۳۹۹.

[pi2e2-406] شکراللهی، رضا (۲۰۲۰-۱۱-۱۲). «#کدام_آبان؛ از آبان اعتراضات تا آبان دفتر رهبری‎». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۱۲.

[407] «هشتگ «کدام آبان» ۱۱۰ هزار بار توئیت و ریتوئیت شد». رادیو فردا. ۲۳ آبان ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۲۳ آبان ۱۳۹۹.

جان‌باختگان سرشناس در سرکوب معترضان بین سال‌های ۱۴۰۰–۱۳۷۸ ایران
حمله به کوی دانشگاه تهران (۱۳۷۸)	عزت‌الله ابراهیم‌نژاد فرشته علیزاده تامی حامی‌فر سعید زینالی اکبر محمدی
سرکوب معترضان به نتایج انتخابات ریاست جمهوری دهم ایران	کیانوش آسا ندا آقاسلطان حسین اخترزند سهراب اعرابی علیرضا افتخاری فاطمه براتی یعقوب بروایه جعفر بروایه محمدجواد پرنداخ رامین پوراندرزجانی امیر جوادی‌فر سید علی حبیبی موسوی محسن روح‌الامینی فاطمه سمسارپور اشکان سهرابی داوود صدری حسین طهماسبی میثم عبادی حمید حسین‌بیگ عراقی مصطفی غنیان رامین قهرمانی محمد کامرانی مصطفی کیارستمی احمد نجاتی کارگر ترانه موسوی بهزاد مهاجر مسعود هاشم‌زاده شبنم سهرابی محرم چگینی شهرام فرجی صانع ژاله محمد مختاری هاله سحابی
سرکوب معترضان در جریان تظاهرات سراسری ۱۳۹۶ ایران	سینا قنبری سارو قهرمانی
سرکوب معترضان در جریان تظاهرات سراسری ۱۳۹۷ ایران	رضا اوتادی
سرکوب معترضان در جریان تظاهرات دروایش گنابادی	وحید بنانی محمد راجی
سرکوب معترضان در جریان تظاهرات سراسری ۱۳۹۸ ایران	آرشام ابراهیمی ارشاد رحمانیان امیرحسین کبیری برهان منصورنیا پویا بختیاری پوریا ناصری‌خواه علیرضا انجوی فرزاد انصاری‌فر فرشاد حاجی‌پور میلاسی محمد داستان‌خواه میثم احمدی ناصر رضایی نوید بهبودی مینا شیخی نیکتا اسفندانی آزاده ضربی محسن کرمی‌نیا فرهاد مجدم ابراهیم کتابدار مهدی نیکویی محمدجواد عابدی محسن محمدپور فهرست کامل‌تر
اعدام‌شدگان	یعقوب مهرنهاد محمدرضا علی‌زمانی آرش رحمانی‌پور زهرا بهرامی فرزاد کمانگر علی حیدریان فرهاد وکیلی شیرین علم‌هولی مهدی اسلامیان جعفر کاظمی محمدعلی حاج‌آقایی حبیب‌الله گلپری‌پور علی صارمی محمد ثلاث محسن امیراصلانی رامین حسین‌پناهی زانیار مرادی لقمان مرادی مصطفی صالحی نوید افکاری
درگذشتگان در بازداشت	زهرا کاظمی شوانه سیدقادری اکبر محمدی ولی‌الله فیض مهدوی ابراهیم لطف‌اللهی زهرا بنی‌یعقوب امیرحسین حشمت ساران امیدرضا میرصیافی رامین قهرمانی امیر جوادی‌فر محمد کامرانی محسن روح‌الامینی محسن دکمه‌چی هدی صابر ستار بهشتی کاووس سیدامامی وحید صیادی نصیری بهنام محجوبی ساسان نیک نفس
بازداشتگاه‌ها	بازداشتگاه منفی چهار وزارت کشور بازداشتگاه کهریزک زندان اوین زندان حشمتیه سوله پاسارگاد بازداشتگاه افسریه (قصر فیروزه) بازداشتگاه ۶۶ سپاه بازداشتگاه پلاک ۱۰۰
مقالات مرتبط	شکنجه معترضان به نتیجه انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۸۸) شائبه نقش نیروهای خارجی در سرکوب مردم ایران سعید مرتضوی پایگاه بسیج مقداد مسجد لولاگر