موشک

موشَک هدایت‌شونده[1] یا به اختصار موشک[1] گونه‌ای سامانه تسلیحاتی خودکششی هدایت‌شونده است. موشک‌های مدرن نخستین بار در جنگ جهانی دوم توسط آلمان نازی ساخته و به کار گرفته شدند.

برای دیگر کاربردها، موشک (ابهام‌زدایی) را ببینید.
شلیک موشک شهاب-۳ در رزمایش محمد رسول‌الله. شهاب-۳ موشک بالستیک میان-برد ساخت ایران است.

سامانه‌های موشکی از چهار جزء اصلی تشکیل شده‌اند: سامانه هدف‌گیری‌ و هدایت، سامانه پرواز، موتور و کلاهک جنگی. موشک‌ها همچنین برای کاربرد در شرایط مختلف تطبیق داده شده‌اند: سطح‌به‌سطح، هوابه‌سطح، سطح‌به‌هوا، هوابه‌هوا، و جنگ‌افزار ضدماهواره.

تاریخچه
شلیک یک موشک V2 در سال ۱۹۴۳ توسط آلمان‌ها. موشک وی-۲ اولین موشک بالستیک دوربرد[2] هدایت شونده جهان بود که توسط آلمان نازی ساخته شد.

نخستین موشک‌های ساخته شده به عنوان سلاح جنگی، یک سری موشک بودند که توسط آلمان نازی در جنگ جهانی دوم ساخته شدند. مشهورترین آن‌ها وی-۱ و وی-۲ بودند که هر دوی آن‌ها از یک سامانه سادهٔ مکانیکی خلبان اتوماتیک استفاده می‌کردند تا موشک در مسیر از پیش تعیین شده پرواز کند.[3] نوع کمتر شناخته شده آنان یک سری از موشک‌های ضد ناو و ضدهوایی بودند که سامانه کنترل آن‌ها رادیویی بود و توسط اپراتور کنترل می‌شد. هرچند این سامانه‌های قدیمی در جنگ جهانی دوم در تعداد کم تولید شدند.[4][5][6]

فناوری
موشک کروز تاماهاوک

موشک یک سامانه تسلیحاتی است و از بخش‌های گوناگونی تشکیل می‌شود که معمولاً می‌توان آن‌ها را در موارد زیر رده‌بندی کرد:

  • سامانه هدف‌گیری
  • سامانه هدایت
  • سامانه پرواز
  • موتور
  • کلاهک یا سر جنگی

سامانه هدایت
نوشتار اصلی: هدایت موشک

سامانه‌های متنوعی برای هدایت موشک وجود دارند. عمومی‌ترین روش این است که از یک نوع پرتو استفاده شود؛ مانند فرو سرخ یا لیزر یا موج‌های رادیویی تا موشک را به طرف هدف هدایت کنند. این پرتو ممکن است از خود هدف سر چشمه گرفته باشد (مثل گرمای موتور یا موج‌های رادار دشمن) یا ممکن است از خود موشک تأمین شود (مثل رادار) یا ممکن است توسط یک شخص سومِ خودی تأمین شود (مانند رادار وسیله نقلیه پرتاب یا سکوی پرتاب، یا یک نقش دهنده لیزر که توسط پیاده‌نظام عمل می‌کند) دو تای اولی معمولاً با اصطلاح شلیک و بعد هیچ شناخته می‌شوند چون نیازی به پشتیبانی بیشتر یا کنترل شدن از وسیله نقلیه یا پلت فرم پرتاب‌کننده ندارند تا عمل کنند. روش دیگر این است که از دوربین تلویزیونی استفاده کنند که به وسیله نور مرئی یا فروسرخ می‌توانند هدف را ببینند. تصویر ممکن است توسط یک عملگر انسانی استفاده شود تا موشک را راهنمایی کند به سوی هدف یا این کار توسط یک کامپیوتر انجام شود.

خیلی از موشک‌ها از ترکیبی از دو روش بالا یا بیشتر بهره می‌گیرند تا دقت و شانس برخورد موفقیت‌آمیز به هدف را ارتقا دهند. بعضی از موشک‌ها نیز با عکس برداری‌های پیشین از مسیری که باید موشک طی کند تا به هدف برسد هدایت می‌شود به این صورت که موشک لحظه به لحظه مسیر خود را با عکس‌های هوایی گرفته شده چک می‌کند تا به هدف برسد و معمولاً نیز عکس‌های هوایی و مسیر حرکت موشک از مناطق کوهستانی انتخاب می‌شود تا عکس‌ها به راحتی قابل تشخیص برای موشک باشند

سامانه‌های هدف‌گیری

هدفگیری فرایند انتخاب اشیا یا تأسیساتی است که قرار است توسط کلاهک جنگی ازبین برده شود. روشی برای هدف‌گیری موشک این است که به موقعیتی از قبل شناخته شده پرتاب شود، با استفاده از سامانه‌های هدایتی مثل سامانه موقعیت‌یاب جهانی یا ترکام یا آی ان اس، این سامانه هدایت، موشک را با دانستن موقعیت فعلی موشک و موقعیت هدف و سپس حساب کردن مسیر بین آن دو هدایت می‌کند. همچنین این کار می‌تواند توسط یک کاربر انسانی با دقت کمتر انجام گیرد. کاربر انسانی هدف و موشک را باید ببیند؛ که به وسیله کنترل از راه دور کابلی یا رادیویی هدایت می‌کند. یا به وسیله یک سامانه اتوماتیک که هم‌زمان موشک و هدف را ردیابی می‌کند.

سامانه پرواز
هدایت یک موشک از طریق سامانه پرواز نوع جهت دهی رانش.

یک سامانه موشکی خواه از سامانه هدف‌گیری استفاده کند یا از سامانه هدایت یا از هر دو، به یک سامانه پرواز نیاز دارد. سامانه پرواز از داده‌های سامانه هدف‌گیری یا سامانه هدایت موشک استفاده می‌کند تا موشک را در هنگام پرواز مانور دهد و با عدم دقت در موشک مقابله کند یا هدف متحرک را دنبال کند. برای سامانه‌های پرواز، دو سامانه اصلی وجود دارد: جهت‌دهی رانش (برای موشک‌هایی که در تمام مراحل هدایت پرواز خود نیرو می‌گیرند) و مانور آیرودینامیکی (بال، باله، پیش بال و غیره).

موتور

موشک‌ها توسط یک موتور به حرکت در می‌آیند. این موتور می‌تواند از نوع موتور راکت یا موتور جت باشد. راکت‌ها معمولاً برای راحتی در نگهداری و سرعت تولید بالا، از سوخت‌های جامد استفاده می‌کنند، هر چند برخی موشک‌های بالستیک بزرگ از راکت‌های با سوخت-مایع استفاده می‌کنند. از موتورهای جت عموماً در موشک‌های کروز استفاده می‌شود، که این موتورها نیز عمدتاً از نوع توربوجت هستند. دلیل آن نیز سادگی نسبی و کوچک بودن مساحت پیشانی (frontal area) آن است. از بین دیگر موتورهای جت، فقط از توربوفن‌ها و رم جت‌ها برای ساخت موتور موشک‌ها استفاده می‌شود، هر چند از لحاظ تئوری از هر نوع موتور جتی می‌توان استفاده کرد. موشک‌های دوربرد ممکن است دارای چندین مرحله موتور باشند، بخصوص در موشک‌هایی که از سطح زمین پرتاب می‌شوند. این مراحل ممکن است همه از انواع مشابه باشند یا ممکن است ترکیبی از انواع موتور را شامل شوند - به عنوان مثال، موشک‌های کروز پرتاب شونده از روی سطح زمین اغلب دارای یک تقویت کننده موشک (rocket booster) برای پرتاب و یک موتور جت برای پرواز پایدار هستند.

کلاهک جنگی

موشک‌ها به‌طور کلی دارای یک یا چند کلاهک انفجاری هستند، اگرچه ممکن است از انواع دیگر سلاح‌ها نیز استفاده شود. کلاهک‌های موشکی قدرت تخریب اصلی آن را تأمین می‌کنند (بسیاری از موشک‌ها به دلیل انرژی جنبشی بالای سلاح و سوخت نسوخته‌ای که ممکن است روی آن باشد، قدرت تخریب ثانویه گسترده‌ای دارند). کلاهک‌های جنگی معمولاً از مواد منفجره قوی ساخته می‌شوند، و گاه برای تخریب اهداف تقویت شده، حاوی خرج‌های شکل دار هستند. سایر کلاهک‌ها شامل کلاهک‌های خوشه ای، کلاهک‌های آتش زا، کلاهک‌های هسته ای، شیمیایی، میکروبی، سلاح‌های رادیولوژیک، و نفوذکننده‌های انرژی جنبشی (KE weapon) می‌شوند. از موشک‌های بدون کلاهک اغلب برای آزمایش و آموزش استفاده می‌شود.

تفاوت موشک و سایر پرتابه‌ها
موشک ضدهوایی کوتاه‌برد راپیر
شلیک موشک ضدماهواره از جنگنده آمریکایی اف-۱۵

مهماتی که به سوی هدفی شلیک می‌شوند به انواع گوناگونی تقسیم می‌شوند:

  • مهماتی که نیروی حرکت خود را از خود می‌گیرد، مهمات هدایت شونده که در هوا یا فضا سفر می‌کند موشک هدایت‌شونده (به اختصار «موشک») نامیده می‌شود.
  • مهماتی که نیروی حرکت خود را از خود می‌گیرد، و هدایت‌شونده نیست با نام «راکت» شناخته می‌شوند.
  • مهماتی که از داخل یک سلاح دارای لوله (مثل تفنگ یا توپ) شلیک می‌شوند به نام فشنگ یا گلوله شناخته می‌شوند. البته موشک‌هایی نیز وجود دارند که برای شلیک از داخل لوله سازگار شده‌اند (مثل تانک‌های روسی و اسرائیلی که موشک‌های هدایت‌شونده شلیک می‌کنند)
  • مهماتی که نیروی حرکت خود را تأمین نمی‌کند و از داخل سلاح (مثل توپ و تفنگ) هم شلیک نمی‌شوند بمب هستند. بمب‌های بسیار کوچک معمولاً به نارنجک معروف هستند. چه هدایت‌شونده باشند یا نباشند؛ ولی اگر هدایت شده باشند به نام بمب هدایت شونده شناخته می‌شوند.
  • مهماتی که نیروی حرکت خود را از خود می‌گیرد و در آب حرکت می‌کنند به نام اژدر شناخته می‌شوند (در گذشته اژدرهای ثابت هم وجود داشتند که اکنون با نام مین (مین دریایی) شناخته می‌شوند).


جستارهای وابسته


پانویس
  1. «موشک، موشک هدایت‌شونده» [فیزیک، دینامیک] هم‌ارزِ «missile» (انگلیسی)؛ منبع: گروه واژه‌گزینی. جواد میرشکاری، ویراستار. (۱۳۷۶-۱۳۸۵). فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. تهران: انتشارات فرهنگستان زبان و ادب فارسی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۵۳۱-۷۷-۱ (ذیل سرواژهٔ missile)
  2. "Long-range" in the context of the time. See NASA history article بایگانی‌شده در ۷ ژانویه ۲۰۰۹ توسط Wayback Machine
  3. https://www.historylearningsite.co.uk/world-war-two/world-war-two-in-western-europe/the-v-revenge-weapons/the-v-weapons/ History Learning Official Site V1 and V2 Weapons
  4. "The V Weapons". History Learning Site.
  5. Archives, The National. "The National Archives - Homepage".
  6. "Missile, Surface-to-Surface, V-2 (A-4)". National Air and Space Museum. April 1, 2016.

منابع
  • ویکی‌پدیای انگلیسی، نسخه ۱۱ اوت ۲۰۱۲
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ موشک موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.