رضاشاه روحت شاد

رضاشاه روحت شاد یک شعار سیاسی در مقام هواخواهی رضاشاه پهلوی بنیان‌گذار شاهنشاهی پهلوی است. این شعار پس از حدود ۴۰ سال از براندازی سلسله پهلوی در ایران مطرح شد.[1] رضاشاه روحت شاد نخستین بار در تظاهرات ضدحکومتی دی ۱۳۹۶ در ایران توسط مردم معترض فریاد زده‌شد.[2] دامنه تعابیر این شعار ممکن است علاوه بر ستایش رضاشاه و اقدامات او، مخالفت با نظام جمهوری اسلامی ایران را نیز شامل شود. همچنین این شعار به نوعی نفی اقدامات گذشته در براندازی نظام پادشاهی در جریان انقلاب اسلامی ایران نیز تلقی می‌شود.[3]

تاریخچه
رضاشاه پهلوی با لباس نظامی

نخستین بار در تظاهرات ۱۳۹۶ ایران در مشهد و در جوار مسجد گوهرشاد، عده ای از معترضان فریاد «رضاشاه روحت شاد» سر دادند.[2][4] این شعار به سرعت در دیگر شهرها از زبان مردم معترض شنیده شد. رضاشاه روحت شاد بارها در قم که پایتخت مرجعیت روحانیون شیعه است فریاد زده شد.[2] در سال ۱۳۹۷ نیز این شعار بارها تکرار شد. در عصر جمعه ۷ اردیبهشت ۱۳۹۷ فریاد «رضا شاه، روحت شاد» در ورزشگاه آزادی تهران طنین انداز شد. این شعار در حین بازی فوتبال پرسپولیس تهران توسط تماشاگران فریاد زده‌شد.[5][6][7] بار دیگر در ۹ مهر ۱۳۹۷ در یک بازی فوتبال در در استادیوم پارس شهر شیراز، این شعار توسط تماشاچیان تکرار شد.[8] در تیرماه همان ۱۳۹۷ نیز این شعار در جلوی ساختمان مجلس شورای اسلامی توسط عده‌ای از معترضان اقتصادی سرداده شد که جنجال آفرید.[9][10][11][12] در تظاهرات تیر ۱۳۹۷ تهران بازاریان اهل تهران این شعار را در کنار شعارهای دیگری همچون «نه غزه، نه لبنان، جانم فدای ایران» در اعتراضات خود بکار گرفتند.[13]

در تظاهرات سراسری مرداد ۱۳۹۷ این شعار در اعتراضات بکار برده‌شد. در سه‌شنبه ۹ مرداد ۱۳۹۷ این شعار توسط مردم معترض در منطقه شاپور جدید در اصفهان، همراه با شعارهایی همچون «مرگ بر دیکتاتور» و «سوریه رو رها کن، فکری به حال ما کن» علیه نظام حکومتی وقت سر داده‌شد.[14][15]

در عصر جمعه ۶ اردیبهشت ۱۳۹۸ فریاد «رضا شاه، روحت شاد» بار دیگر در ورزشگاه آزادی تهران طنین انداز شد. این شعار بازهم در حین بازی فوتبال پرسپولیس تهران توسط تماشاگران فریاد زده‌شد.[16]

در اعتراضات آبان ۱۳۹۸ ایران این شعار در آبان ۱۳۹۸ در شهرهای مختلف ایران توسط معترضان به گرانی ۳۰۰ درصدی و سهمیه بندی بنزین به کار برده شد.[17][18]

شعارهای مرتبط

در تظاهرات ۱۳۹۶ ایران دسته‌ای از شعارها به ایران پیش از روی‌کار آمدن نظام جمهوری اسلامی ارجاع داشت. این دسته از شعارها غالباً در هواخواهی شاهنشاهی پهلوی بود. از جمله این شعارها می‌توان شعارهایی همچون «ای شاه ایران برگرد به ایران»، «شاه برگرد شاه برگرد شاه برگرد»، «رضا شاه روحت شاد»، «شاهنشاه روحت شاد»، «رضا، رضا پهلوی»، «رضا شاه معذرت معذرت»، «ولیعهد کجایی به داد ما بیایی»، «ایران که شاه نداره حساب و کتاب نداره» را نام برد.[3]

واکنش‌ها
تراکتی که بر رویش شعار رضاشاه روحت شاد نوشته شده.

از ابتدای به‌کارگیری این شعار، رضاشاه روحت شاد واکنش‌هایی را چه از نوع حمایت و و چه در مقام مخالفت درپی‌داشت.

دیدگاه آکادمیک

به اعتقاد سیدجواد میری دانشیار جامعه‌شناسی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، یکی از دلایل ظهور این شعار، نقص گفتمان عمومی در جمهوری اسلامی ایران نسبت به «انکار مطلق پهلوی» و توصیف گذشته ایران با القابی همچون «طاغوت» بود. به گفته او، این شعار بیش از آنکه مدیون شخص رضاشاه پهلوی باشد، متأثر از «سیاه نمایی‌هایی» است که در رسانه‌های جمعی وابسته به نظام و توسط آموزش و پرورش در طول دوران جمهوری اسلامی برساخت شده‌است.[19]

به باور مرتضی مردیها مدرس و نویسنده علوم سیاسی، این شعار بیشتر از اینکه در مقام ابراز اشتیاق به نظام پادشاهی و سلطنت‌طلبانه باشد نشانه «عمق زیاد نارضایتی» و «نفرت از وضع موجود» در جامعه ایران است. مردیها رویکرد به سردادن شعارهای رئالیستی را بیشتر موضوعی «عارضی» می‌داند تا «ذاتی». او دیو ساختن و درمقابل آن بت‌سازی از شخصیت‌های سیاسی همچون شاه و محمد مصدق را کار نابجایی دانسته‌است. به اعتقاد مردیها اوضاع جامعه و مردم ایران در دوران پهلوی بدتر از دوران جمهوری اسلامی نبود. علاوه بر این، در تحلیل این شعار ضمن اینکه بدی‌های دوران پهلوی را انکار نمی‌کند و برخی از آنها را برمی‌شمرد، سهم بزرگی از معضلات دوران حکومت پهلوی را ناشی از «عقب ماندگی مردم» آن زمانه می‌داند تا خود حکومت.[20] مردیها در این تحلیل گفت:

انکار نکردن بدی‌های آن زمان چیزی است، و انصاف دادن به اینکه اگر با همان وضعیت ادامه می‌دادیم الان کجا بودیم، چیز دیگر. ایده پشت آن شعارهای سلطنت‌گرا این است نه آن.

— مرتضی مردیها، [20]

امیر یحیی آیت‌اللهی، پژوهشگر فلسفه در تحلیل خود از این شعار ابراز می‌کند که رضاشاه را باید در قالب همان دوران حکومتش سنجید و نه در ظرف ارزش‌های امروزین. او می‌افزاید که در زمانی که رضاشاه حاکم ایران بوده قاره اروپا و متعاقباً تمام جهان گرفتار فاشیسم دولتی بود و باید رضاشاه را در ظرف زمانی و مکانی دوران خودش سنجید. او روی هم رفته استنتاج می‌کند که رضاشاه و فرزندش خلاف تبلیغات نظام جمهوری اسلامی هیچ‌کدام دین‌ستیز نبودند و استبداد ورزی این دو حاکم نیز از دو حکومت پیشین و پسین خود بیشتر نبوده‌است. به اعتقاد آیت‌اللهی مسئله این شعار به رضاشاه و «مدرنیزاسیون از بالا» مربوط باشد به نسبت اپوزیسیون کلاسیک با ساخت سیاسی پسا انقلابی در ایران ربط دارد که به گفته او «مبهم» است.[21]

به عقیده رابرت اسپنسر نویسنده منتقد اسلام، معترضانی که شعار رضاشاه روحت شاد را سر می‌دهند، دارند تأکید می‌کنند که حکومت جمهوری اسلامی را نمی‌خواهند.[22]

صادق زیباکلام استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران نیز به تحلیل این شعار پرداخته‌است. او در این تحلیل تجدید گرایش به دودمان پهلوی در جامعه ایران را حسی نوستالژیک می‌داند که ناشی از سرخوردگی جوانان از انقلاب اسلامی است و نه عدم آگاهی آن‌ها از تاریخ. با این حال او از همگان با هر قضاوتی از تاریخ خواست تا رای ۹۸ درصدی مردم (با گرایش‌های سیاسی گوناگون) به جمهوری اسلامی در سال ۱۳۵۸ را کتمان نکنند.[23] او که خودش از مدافعان اقدامات رضاشاه پهلوی است، کتابی تحت عنوان رضاشاه به رشته تحریر درآورده‌است.[24] زیباکلام در مصاحبه‌ای پیرامون اقدامات رضاشاه می‌گوید:

من معتقدم تاریخ بهترین تعیین‌کننده‌است به شرطی که تحریف نشود؛ به نظر من رضاشاه خدمات زیادی را به ایران کرد؛ من معتقدم که ایران مدیون دو نفر است؛ یکی شمشیر آغامحمدخان و دیگری چکمه رضاخان؛ هر چند در دوران رضاشاه فضای بسته و دیکتاتوری حاکم بود ولی همین رضاخان توانست یکپارچگی را در ایران حفظ کند و تمامیت ارضی را حفظ کند و خدمات عمرانی زیادی را برای ما به ارمغان بیاورد.

— صادق زیباکلام، [24]

ابراهیم فیاض جامعه‌شناس و مردم‌شناس نزدیک به جناح اصولگرا، با شبیه‌دانستن اشرافی‌گری به‌وجود آمده در دوران حکومت جمهوری اسلامی و اواخر دورهٔ قاجار معتقد است: «رضاشاه روحت شاد، از یک‌سو واکنشی به اشرافیت مذهبی است و از سوی دیگر مطالبهٔ یک فضای سیاسی و اجتماعی جدید است برای رها شدن از شر این اشرافیت مذهبی.»[17]

حامیان

مدافعان رضاشاه او را پدر «ایران نوین» می‌دانند. گویا مخالفت او با روحانیت و نظمی که در ایران آن زمان ایجاد کرد، از انگیزه‌های شعار دهندگان برای حمایت از اوست.[2] به دیدگاه مهدی مظفری جامعه‌شناس، این یک شعار «استراتژیک» است که مستقیماً ذات حکومت ولایت فقیه را نشانه گرفته‌است. به باور او دلیل اینکه مردم در شعارهایشان بیشتر به رضاشاه «رغبت» داشتند تا فرزندش محمدرضاشاه، «ضدیت» و «قاطعیت» او با روحانیت شیعه دوازده امامی بود. برخلاف محمدرضا پهلوی، رضاشاه برای مقابله با نفوذ کمونیست‌ها در ایران، هرگز حاضر نشد تا بر قدرت روحانیون بیفزاید.[25]

مخالفان
  • بیژن نوباوه وطن عضو پیشین مجلس شورای اسلامی و مدیر مسئول روزنامه عصر ایرانیان در ۱۳ مرداد ۱۳۹۷ در یک نشست رسانه‌ای به مخالفت با این شعار برخاست. او ضمن دفاع از حکومت جمهوری اسلامی گفت: «کسانی که امروز می‌آیند و شعار «رضاشاه روحت شاه» سر می‌دهند، هدف شان تنها بازگرداندن ایران به دوران خفقان پهلوی است.»[26]
  • مسعود رضایی، نماینده پیشین مجلس شورای اسلامی در مصاحبه با خبرگزاری دفاع مقدس در مقام مخالف با این شعار برخاست. او این شعار را «غیر منطقی» خواند. علاوه بر آن او مدعی شد که سر دادن این شعار نشانه این است که مردم و به خصوص نسل جدید «تحلیل درستی» از تاریخ دوران پهلوی ندارد.[27]
  • سازمان مجاهدین خلق نیز به مخالفت با این شعار برخاست.[28] در جریان اعتراضات اقتصادی در جلوی ساختمان مجلس شورای اسلامی در تیر ۱۳۹۷ این معترضان این شعار را فریاد زدند. این سازمان مأموران امنیتی جمهوری اسلامی را به همکاری و تحریک مردم معترض به سردادن این شعار در جریان آن اعتراض متهم کرد. همچنین این سازمان سیاسی، معترضانی که شعار سردادند را افرادی از «باند خامنه‌ای» خواند که قصد «تشویش اذهان» را داشتند و توسط نیروی انتظامی «مشایعت» می‌شدند.[29]
  • یوسف اباذری سردادن این شعار در مسجد گوهرشاد (محل واقعه مسجد گوهرشاد) را ناشی از «سیاست‌های ناشیانه جمهوری اسلامی» در روایت تاریخ دانست. او گفت که «سیاست تحقیر ساواک» و «روایت ناشیانه از سلطنت رضاشاه و محمدرضاشاه در کتاب‌های درسی جمهوری اسلامی» باعث رشد نسلی از مردم شده که «همچون کودک» فکر می‌کنند و عاجز از درک حقایق حکومت پهلوی هستند. او همچنین ادعا کرد که شعاردهندگان جوانانی هستند که هیچ شناختی از زمان پهلوی ندارند.[30]

جستارهای وابسته

منابع
  1. «شعار مردم در آستانه چهل سالگی انقلاب اسلامی: رضاشاه روحت شاد!». خبرنامه گویا. ۲۹ دسامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲ دسامبر ۲۰۱۸.
  2. محمد رهبر (۸ اوت ۲۰۱۸). «رضا شاه در خیابان چه می‌کند؟». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۸.
  3. مجید محمدی (۹ ژانویه ۲۰۱۸). «تحلیل شعارهای حرکت اعتراضی دی ۱۳۹۶ ایران». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۸.
  4. ««رضا شاه، روحت شاد»». رادیو فردا. ۷ دی ۱۳۹۶. دریافت‌شده در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۸.
  5. «دهن کجی به نظام با طنین فریاد «رضا شاه، روحت شاد» در ورزشگاه آزادی». شبکه جهانی کلمه. ۸ اردیبهشت ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۸.
  6. «چرا «تشویق رضاشاه» در استادیوم اهمیت دارد؟». کیهان لندن. ۹ اردیبهشت ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۸.
  7. «طرفداران پرسپولیس قهرمانی تیمشان را با شعار «رضاشاه روحت شاد» جشن گرفتند + ویدئو». دماوند. ۸ اردیبهشت ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  8. ««رضا شاه روحت شاد» شعار تماشاچیان بازی فوتبال». منوتو. ۹ مهر ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۸.
  9. «پشت پرده شعار «رضاشاه روحت شاد» مقابل مجلس». دنیای اقتصاد. ۵ تیر ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۸.
  10. «پشت پرده شعار «رضاشاه روحت شاد» مقابل مجلس». خبرگزاری پانا. ۵ تیر ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۸.
  11. «روزنامه جمهوری اسلامی: شعار تمجید از رضاخان و شعارهای حاشیه نمازجمعه توسط یک جریان طراحی می‌شود/ مأموریت جدیدشان ریشه‌کنی دولت است». عصر ایران. ۲۶ ژوئن ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۸.
  12. «شعار تمجید از رضاخان و شعارهای حاشیه نمازجمعه توسط یک جریان طراحی می‌شود». خبرآنلاین. ۵ تیر ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۸.
  13. «در التهابات بازار تهران چه گذشت؟ / بازاریان در مقابل شعارهای «نه غزه؛ نه لبنان» و «رضاشاه روحت شاد» متحد شدند + عکس و فیلم». مشرق‌نیوز. ۴ تیر ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۸.
  14. «تظاهرات اعتراضی در اصفهان با شعار «رضا شاه، روحت شاد» و «مرگ بر دیکتاتور» (فیلم)». تارنمای خبری تحلیلی دماوند. ۹ مرداد ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۸.
  15. «آغاز موج اعتراضات مردمی در ایران؛ با شعار «رضا شاه، روحت شاد» در اصفهان». تایمز اسرائیل. ۱ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۶ دسامبر ۲۰۱۸.
  16. «بازی پر حاشیهٔ پرسپولیس و سپاهان». رادیو فردا. ۷ اردیبهشت ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۵ ژوئن ۲۰۲۰.
  17. ««رضاشاه روحت شاد» یعنی نارضایتی از اشرافیت مذهبی». euronews.com. یورونیوز. دریافت‌شده در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۹.
  18. «گسترش اعتراض‌ها در شهرهای ایران؛ کشته‌شدن بیش از ۱۰ معترض». ایران اینترنشنال. ۱۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۳ مارس ۲۰۲۰.
  19. سید جواد میری دانشیار جامعه‌شناسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی (۲۶ اوت ۲۰۱۸). «روحت شاد رضا شاه؟». تابناک. دریافت‌شده در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۸.
  20. مرتضی مردیها (۱۹ مهر ۱۳۹۷). «رضاشاه روحت شاد؟». صدانت. دریافت‌شده در ۲ دسامبر ۲۰۱۸.
  21. امیریحیی آیت‌اللهی (۱۰ دسامبر ۲۰۱۸). «با شعار 'رضا شاه، روحت شاد' چه باید کرد؟». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۱۴ دسامبر ۲۰۱۸.
  22. "Iran: Protesters chant "Reza Shah, bless your soul!"". Robert Spencer. Jihad Watch. December 30, 2017. Retrieved December 31, 2018.
  23. «تحلیل صادق زیباکلام از شعار "رضا شاه روحت شاد"». فرارو. ۱۴ بهمن ۱۳۹۷.
  24. «صادق زیباکلام: مدیون چکمه‌های رضا شاهیم». تابناک. ۹ نوامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱ ژوئن ۲۰۱۹.
  25. مهدی مظفری، کیهان لندن (۲۳ ژوئیه ۲۰۱۸). «شعارولوژی؛ «رضاشاه، روحت شاد» یعنی چه؟». اطلاعات دات نت. دریافت‌شده در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۸.
  26. «شعار «رضاشاه روحت شاد» بازگشت به دوره خفقان است». خبرگزاری مهر. ۱۳ مرداد ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۸.
  27. «شعار «رضا شاه روحت شاد» منطقی نیست/ واقعیت‌های رژیم گذشته باید به نسل جدید منتقل شود». خبرگرازی دفاع مقدس. ۱۲ فوریه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۸.
  28. «نگاهی دیگر به رضاخان». سازمان مجاهدین خلق.
  29. «شعار «رضا شاه روحت شاد» با اسکورت پلیس!». سازمان مجاهدین خلق. ۶ تیر ۱۳۹۷. دریافت‌شده در ۲۲ نوامبر ۲۰۱۸.
  30. «یوسف اباذری از سلاخی تاریخ می‌گوید: «رضاشاه روحت شاد» چگونه تولید شد». آپارات - سرویس اشتراک ویدیو. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۲-۱۴.

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.