شهستان پهلوی
شَهِستان پهلوی نام یک مجموعه بزرگ شهری بود که طرح اجرای آن در زمان سلطنت محمدرضا پهلوی ریخته‌شد ولی با رخ دادن انقلاب ۵۷ این طرح هیچ‌گاه اجرا نشد. بخشی از این طرح احداث یک برج مخابراتی نظیر برج میلاد امروزی بود (طراحی و ساخت برج میلاد در سال ۱۳۷۰ آغاز شد و در سال ۱۳۸۷ به پایان رسید[1]).[2]
«شهستان پهلوی» قرار بود در تپه‌های عباس‌آباد تهران ساخته شود، یکی از بخش‌های این طرح برج شیر و خورشید بود که قرار بود یک برج به شکل پرچم ایران در دوره پهلوی ساخته شود و در وسط آن مجسمه شیر و خورشید قرار گیرد و پس از ساخت می‌توانست به نخستین مجموعه در نوع خود در خاورمیانه و بزرگ‌ترین در آسیا تبدیل شود.[3]
این مجموعه با میدان بزرگ «شاه و ملت»، کاربری‌های متعدد سیاسی، اداری، خدماتی، فرهنگی، تالارهای موسیقی، تماشاخانه‌ها، مرکز تجارت جهانی، فروشگاه‌ها و ایستگاه‌های مترو قرار بود پروژه‌ای برای نمایش توانایی‌ها و دستاوردهای نوین کشور و ساختن چهره‌ای جهانی از پایتخت باشد.[3]
در طرح جامع سال ۱۳۴۸ ایجاد محله جدیدی برای امور اداری، سیاسی و بین‌المللی (تمامی سفارت خانه‌های کشورها در ایران غیر از سفارت انگلیس و چین به شهستان پهلوی منتقل می‌شدند) در تپه‌های عباس‌آباد پیش‌بینی شده بود و در اواخر سال ۱۳۵۳ با ترقی قیمت نفت امکان تأمین منابع مالی پروژه‌های عمرانی برای دولت فراهم شد. پیش‌بینی شده بود که بناهایی برای دستگاه‌های اداری کشوری، شهرداری، فعالیت‌های فرهنگی، تجاری و پذیرایی اختصاص یابد.
میدان مرکزی وسیع شاه و ملت از میدان شاه در اصفهان و میدان سرخ در مسکو وسیع‌تر بود و به برگزاری مراسم بزرگ ملی اختصاص داشت. فضاهای عمومی باز، پارک‌ها و باغ‌ها و راه‌های ارتباطی این فضای باشکوه را به خود اختصاص می‌دادند.[4]و قرار بر این بود که در تهران ۲۸ بزرگراه نوین ساخته شود
در سال ۱۳۵۷ خورشیدی ساختمان اولین تونل متروی تهران نیز در منطقه شهستان پهلوی آغاز و انجام شد. این بخش از خط یک قرار بود دارای چهار ایستگاه در منطقه شهستان پهلوی باشد که ایستگاه اول آن در زیر بلوار شهبانو فرح، ایستگاه دوم در زیر میدان انقلاب، ایستگاه سوم در زیر بلوار داریوش بزرگ و ایستگاه چهارم در زیر بلوار محمدرضاشاه احداث می‌شد.[5]
پس از انقلاب بخش عمده‌ای از این زمینها که از جنوب به خیابان شهید بهشتی، از غرب به بزرگراه مدرس، از شرق به جلفا و داودیه و از شمال به میرداماد -حقانی- ختم می‌شد، به فضای سبز و قسمتی نیز به مصلی تبدیل شد.[6]
منابع
- «برج میلاد، نمادی از هنر و معماری ایرانی!». چیدانه. ۱۳۹۴-۰۷-۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۵-۱۹.
- بیژن روحانی: مدرنیته با تأخیر در: رادیو زمانه، تاریخ انتشار: ۲۲ مهر ۱۳۸۷، بازدید: ۱۴ اکتبر ۲۰۰۸.
- بیژن روحانی: مدرنیته با تأخیر
- اورکارد، برنار (۱۳۷۵) «شهرسازی و بحران شهری در عهد محمدرضاشاه» در عدل، شهریار و اورکاد، برنار، تهران پایتخت دویست ساله، تهران، سازمان مشاور فنی و مهندسی شهر تهران و انجمن ایران‌شناسی فرانسه، ص‌ص۲۴۸–۲۳۱.
- سعید بشیرتاش، ابراهیم نبوی، سی سال پیش در چنین روزی، آغاز ساخت نخستین تونل متروی تهران روزنامهٔ اطلاعات: جمعه ششم مرداد ۱۳۵۷ هجری خورشیدی برابر ۲۸ ژوئیه ۱۹۷۸ میلادی
- معماری منظر ایران: فضای جمعی: طرح شهستان پهلوی بایگانی‌شده در ۱۸ سپتامبر ۲۰۰۷ توسط Wayback Machine، انتشار ۸ خرداد ۱۳۸۶، بازدید: اکتبر ۲۰۰۸.
- سعیدنیا، احمد (۱۳۷۰) «ساختار تهران معاصر» در کیانی، محمد یوسف، شهرهای ایران، ج۴، تهران، جهاد دانشگاهی، ص‌ص۳۴۷–۳۱۹.
