جناح اصولگرایان جمهوری اسلامی ایران

اصول‌گرایان یا پیروان اصول[10] یا بنیادگرایان[11] که به عوض آن محافظه کاران ایرانی نیز شناخته می‌شوند و قبلاً به آن جناح راست یا راست گفته می‌شد. یکی از دو جریان سیاسی اصلی در جمهوری اسلامی ایران هستند. پس از سال ۱۳۷۸ و انتخابات مجلس ششم تا ۱۳۸۱ و انتخابات شوراها، جریان اصولگرایان از دل جریان راست متولد شد. بخشی از بنیان‌گذاران این جریان از راست‌های افراطی و جدا شده یا عضو جامعه روحانیت مبارز بوده و هستند اصطلاح افراطی و تندروهایی که برخی منابع غربی از آن در متن سیاسی ایران استفاده می‌کنند، معمولاً به این جریان سیاسی اشاره دارد.

با جناح راست جمهوری اسلامی ایران اشتباه نشود.
اصول‌گرایان
رهبرغلامعلی حداد عادل[1]
رهبر پارلمانیمحمدباقر قالیباف[2]
بنیان‌گذاری۱۳۷۸
پیشینجناح راست
مرام سیاسیمحافظه‌کاری
اسلام‌گرایی[3]
اسلام سیاسی[4]
حاکمیت دینی[5]
ولایت فقیه
دیناسلام (شیعه)
فراکسیون پارلمانیانقلاب اسلامی (از ۱۳۹۹)
سهم جناح در قدرت سیاسی
قوه مجریه
رئیس‌جمهورخیر
وزیران
۲ از ۱۸
معاونان رئیس‌جمهور
۰ از ۱۲
دستیاران رئیس‌جمهور
۰ از ۱
قوه مقننه
رئیس مجلسآری
تعداد کرسی در مجلس
۲۳۰ از ۲۷۶
شورای نگهبانتحت تسلط[6]
قوه قضائیه
رئیس قوه قضائیهآری
وضعیتتحت تسلط[6]
نهادهای فرا قوه‌ای
مجلس خبرگان رهبری[7]
۶۶ از ۸۸
مجمع تشخیص مصلحتاکثریت[8]
شوراهای اسلامی شهر و روستا
رئیس شورای عالی استان‌هاآری
مراکز استان‌ها[9]
۹۱ از ۳۲۰
این مقاله بخشی از رشته مقالات دربارهٔ سیاست در ایران است
سیاست در ایران
نظام جمهوری اسلامی ایران
رهبری/ولایت فقیه
قوه مجریه
قوه مقننه
قوه قضائیه
شوراهای عالی
استان،شوراهای شهر و روستا
شهرداری‌ها • شوراهای اسلامی شهر و روستا • استانداری
انتخابات
ستاد انتخابات کشور • شورای نگهبان
حزب‌ها
خانه احزاب ایران
اصول‌گرایان • اعتدال‌گرایان • اصلاح‌طلبان

درگاه ایران

در سیاست ایران، اصولگرایان به طرفداران محافظه‌کار رهبر ایران علی خامنه ای اشاره می‌کند و محافظت از "اصول" ایدئولوژیک روزهای نخست انقلاب اسلامی حمایت می‌کند. به گفته حسین موسویان، "اصولگرایان جنبش اصلی جناح راست / محافظه کار در ایران را تشکیل می‌دهند. آنها نسبت به رقبای میانه‌رو و اصلاح طلب خود بیشتر مذهبی گرا هستند و با نهاد روحانیت مستقر در قم نزدیکترند.

اعلامیه ای که توسط آن‌ها صادر شده و به عنوان «مانیفست» اصولگرایان، بر وفاداری به اسلام و انقلاب ایران، اطاعت از رهبر جمهوری اسلامی ایران و وفاداری به اصل ولایت فقیه متمرکز است.

طبق نظرسنجی انجام شده توسط آژانس نظرسنجی دانشجویان ایران (ISPA) در آوریل ۲۰۱۷، ۱۵ درصد از ایرانیان به اصولگرایان و در مقایسه، ۲۸٪ به اصلاح طلبان تمایل دارند.

اصولگرایان در حال حاضر بر مجلس خبرگان و همچنین موسسات غیرانتخابی مانند شورای نگهبان و قوه قضائیه تسلط دارند.

زمینه‌های پیدایش

زمینه‌های اعتقادی

در سال‌های پس از انقلاب اسلامی در مقابل طیف روشنفکران لیبرال که حامی تغییر ساختارهای مذهبی موجود، (از جمله دستگاه روحانیت، تقلید، روحانیت و طبقه وابسته و … و منطبق کردن احکام دین با ارزش‌های نوین (مانند مردم سالاری و حقوق بشر) بوده و هستند، جریان‌هایی بوده و هستند که مایل به حفظ وضع موجود و مخالف تغییر در ساختارها و باورهای سنتی می‌باشند. هم‌اکنون واژه اصول‌گرایی از طرف خود این افراد برای توصیف خط‌مشی فکری خود به کار می‌رود. اکثریت جریانات مذهبی و دستگاه و طبقه روحانیت عمدتاً در مجموعه اصول‌گرایان شناخته می‌شوند. طیف روشنفکران لیبرال، طیف اصول‌گرایان را متهم به «تفسیر خشونت‌آمیز و واپسگرایانه و انحرافی از دین» می‌کنند. اصول‌گرایان نیز طیف روشنفکران لیبرال را «اهل مسامحه بر سر ارزش‌های مذهبی» و «غرب‌زده» معرفی می‌کنند.[12][13]

پیشینهٔ سیاسی

پس از پیروزی سید محمد خاتمی در انتخابات ریاست جمهوری هفتم در سال ۱۳۷۶ از نام اصلاح‌طلب برای نامیدن افراد و گروه‌های هوادار وی استفاده شد. اصلاح‌طلبان نیز برای طیف مخالف خود از واژه محافظه‌کاران استفاده می‌کردند. همچنین برای اصلاح طلبان از اصطلاح غیررسمی دوم خردادی‌ها نیز استفاده می‌شد. در واکنش به اصلاح طلبان، طیف مقابل به مرور از عبارت اصولگرایان برای توصیف خود استفاده کردند. در رویدادهای مرتبط با انتخابات دهم ریاست جمهوری، از جریان اصلاحات جنبش سبز متولد شد و در مقابل اصولگرایان از عبارت جریان فتنه برای اشاره به اصلاح‌طلبان و معترضین به نتایج انتخابات دهم استفاده می‌کردند.

پس از انتخابات دهم ریاست جمهوری، اختلاف‌ها و چنددستگی‌ها در جریان اصول‌گرایی، شدت یافت و به مرور زمان، شدیدتر شد. تا جایی که این اختلاف‌ها در پایان دولت دوم محمود احمدی‌نژاد، به بیشترین میزان خود از زمان تشکیل جناح اصول‌گرا رسید.[14]

جناح‌ها
  • محافظه کاران فوق‌العاده - که به آنها نئو محافظه کار نیز می‌گویند - متشکل از افراد غیر روحانی است که به‌طور جمعی از سپاه پاسداران انقلاب اسلامی نمایندگی می‌کنند. این محافظه‌کاران از دولت اسلام‌گرایان حمایت می‌کنند و در برابر غرب تهاجمی تر و به صورت علنی مقابله می‌کنند.
  • محافظه‌کاران سنتی جناح سیاسی هستند که به تشکیل دولت انقلابی کمک می‌کنند و می‌توانند به روابط شخصی با روح‌الله خمینی اشاره کنند. این محافظه کاران از دولت اسلام‌گرا حمایت می‌کنند و از حکومت روحانیت دفاع می‌کنند.

تشکل‌های اصول‌گرا

پس از پیروزی جبهه دوم خرداد در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۷۶ ایران، گروه‌های اصول‌گرا بر این باور بودند که جبهه دوم خرداد از اصول انقلاب یعنی اسلام، قانون اساسی، ولایت فقیه، رهبری روح‌الله خمینی، و رهبری سید علی خامنه‌ای دور شدند؛ بنابراین جریان سیاسی فوق در مقابل پیروان سید محمد خاتمی، عنوان اصول‌گرایان را برای خود انتخاب کردند. مهمترین تشکل‌های اصول‌گرا:

  1. حزب ایستادگی ایران اسلامی
  2. حزب پایداری انقلاب اسلامی
  3. حزب موتلفه اسلامی
  4. جامعه روحانیت مبارز
  5. جمعیت ایثارگران انقلاب اسلامی
  6. جامعه زینب
  7. انجمن اسلامی پزشکان
  8. جامعه اسلامی دانشجویان
  9. آبادگران ایران اسلامی
  10. انصار حزب‌الله
  11. جامعه اسلامی مهندسین
  12. پیشرفت و عدالت ایران اسلامی

که نام خود را جبهه متحد اصول‌گرایان گذاشتند.

این تشکل‌ها را بر اساس گرایش‌های سیاسی آن‌ها می‌توان به چهار دسته زیر تقسیم‌بندی نمود:

  1. اصول‌گرایان سنتی
  2. اصول‌گرایان تحول‌خواه
  3. اصول‌گرایان پیرو احمدی‌نژاد
  4. اصول‌گرایان مستقل[15]

تشکیلات سیاسی

اصول‌گرایان نامی است که محافظه‌کاران پس از انتخابات دور اول شوراهای شهر بر خود نهادند.

مریم بهروزی دبیرکل سابق جامعهٔ زینب معتقد است:[16] اصول‌گرایان سه طیف هستند:

جامعه روحانیت مبارز

در سال ۱۳۵۶ به تأکید روح‌الله خمینی و حمایت وی از مرتضی مطهری نخستین هسته جامعه روحانیت مبارز شکل گرفت و اساسنامه آن هم در سال ۱۳۵۷ تدوین شد. برنامه‌ریزی راهپیمایی‌ها، سخنرانی در مساجد، تهیهٔ شعارها و هماهنگی و سازماندهی مبارزات بر ضد حکومت پهلوی عمدتاً برعهدهٔ جامعه روحانیت مبارز بود. در آذر ۱۳۵۸ به توصیه بنیان‌گذار جمهوری اسلامی ایران اساسنامهٔ جدیدی تنظیم شد.[17][18] جامعه روحانیت مبارز با همکاری برخی روحانیون انقلابی همچون مرتضی مطهری، سید محمد حسینی بهشتی، محمدرضا مهدوی کنی، محمدعلی موحدی‌کرمانی، عباسعلی عمید زنجانی، محمد مفتح، علی‌اکبر ناطق‌نوری و محمدجواد باهنر بنیان نهاده شد.

مؤتلفه اسلامی

مؤتلفه اسلامی، که در دی ماه سال ۱۳۶۶، در هفتمین مجمع عمومی خود، به «حزب مؤتلفه اسلامی» تغییر نام داد.

از چهره‌های مؤثر و مشهور حزب مؤتلفه اسلامی در گذشته، می‌توان از مهدی عراقی، مهدی بهادران، اسدالله لاجوردی، سید علی اندرزگو، محمد بخارایی، محمدصادق امانی، رضا صفار هرندی، مرتضی نیک‌نژاد، محمدصادق اسلامی، احمد شهاب، علی درخشان، حبیب‌الله عسگراولادی و سید علی‌اکبر پرورش نام برد. از میان چهره‌های سیاسی موجود نیز، می‌توان از اسدالله بادامچیان، محمدنبی حبیبی، حمیدرضا ترقی، توکلی بینا، کاظم انبارلویی، حسین انواری، فاطمه رهبر و حسن صبوری نام برد. ارگان رسمی این حزب هفته نامه شما است.

انصار حزب‌الله
نوشتار اصلی: انصار حزب‌الله

انتخابات هفتم اسفند ۱۳۹۴

درگذشت محمدرضا مهدوی کنی در سال ۱۳۹۳ خورشیدی موجب شد که اصول‌گرایان با مشکلات گوناگونی برای کسب پیروزی در انتخابات دهمین دوره مجلس شورای اسلامی و انتخابات پنجمین دوره مجلس خبرگان رهبری که به‌طور هم‌زمان در ۷ اسفند ۱۳۹۴ برگزار شد، مواجه شوند. اصول‌گرایان برای ایجاد انسجام در تشکیلات خود، اقدام به ایجاد ائتلافی تحت عنوان «ائتلاف بزرگ اصولگرایان» به رهبری محمدعلی موحدی کرمانی و غلامعلی حداد عادل کردند. این ائتلاف از نظر اکثر احزاب اصول‌گرای وقت مورد تأیید قرار گرفت. در جناح رقیب، اتحاد میان سید محمد خاتمی، اکبر هاشمی رفسنجانی، حسن روحانی و سید حسن خمینی نوعی یکپارچگی را در اردوگاه اصلاح‌طلبان و اعتدال‌گرایان پدیدآورد. سرانجام اصول‌گرایان در دهمین دوره از انتخابات مجلس شورای اسلامی در شهر تهران شکست سنگینی را متحمل شدند، به‌طوری‌که حداد عادل، سر لیست ائتلاف بزرگ اصول‌گرایان و دیگر نامزدهای ائتلاف بزرگ اصول‌گرایان در شهر تهران از راهیابی به مجلس دهم بازماندند.

رسانه‌ها

منابع
  1. «سایه سنگین ماراتن ۱۴۰۰ بر فعالیت احزاب و جریان‌های سیاسی». همشهری. سال بیست و نهم (۸۱۶۴): ۷. ۲ اسفند ۱۳۹۹. غلامعلی حداد عادل پدر معنوی و چهره همیشه در صحنه انتخاباتی اصول‌گرایان نیز یک بار دیگر در فصل انتخابات به میدان آمده‌است…
  2. «قالیباف با ۲۳۰ رای رئیس مجلس شد/ قاضی زاده و نیکزاد نواب رئیس شدند/ اسامی ناظران و دبیران هیئت رئیسه». جهان نیوز. ۸ خرداد ۱۳۹۹.
  3. Mehdi Mozaffari (2007), "What is Islamism? History and Definition of a Concept", Totalitarian Movements and Political Religions, Routledge, 8 (1): 17–33, doi:10.1080/14690760601121622, In fact, Iranian ‘Islamists’ of our day call themselves ‘Usul gara’, which literally means ‘fundamentalist’, but in a positive sense. It designates a ‘person of principles’ who is the ‘true Muslim’.
  4. Behrooz Ghamari-Tabrizi (2013), "Women's Rights, Shari'a Law, and the Secularization of Islam in Iran", International Journal of Politics, Culture and Society, New York: Springer Science+Business Media, 26 (3): 237–253, doi:10.1007/s10767-013-9143-x
  5. Mohseni, Payam (2016). "Factionalism, Privatization, and the Political economy of regime transformation". In Brumberg, Daniel; Farhi, Farideh. Power and Change in Iran: Politics of Contention and Conciliation. Indiana Series in Middle East Studies. Indiana University Press. p. 47.
  6. "Freedom in the World: Iran", Freedom House, 2017, retrieved 25 May 2017
  7. Hossein Mousavian (3 March 2016), "The new Iranian Parliament is loyal to Leader but advocating for Rouhani", IRNA, 81989099, retrieved 25 May 2017
  8. "Iran conservatives tighten grip on top oversight body", Agence France-Presse, Yahoo, 14 August 2017, retrieved 14 August 2017
  9. «پیروزی قاطع اصلاح طلبان در ۲۰ مرکز استان» (PDF). روزنامه ایران. تهران: مؤسسه ایران. سال ۲۳ (۶۵۰۶): ۱. ۷ خرداد ۱۳۹۶. دریافت‌شده در ۵ اسفند ۱۳۹۶.
  10. Axworthy, Michael (2016), Revolutionary Iran: A History of the Islamic Republic, Oxford University Press, p. 430, ISBN 978-0-19-046896-5.
  11. Mozaffari, Mehdi (2007-03-XX). "What is Islamism? History and Definition of a Concept". Totalitarian Movements and Political Religions. 8 (1): 17–33. doi:10.1080/14690760601121622. ISSN 1469-0764. Check date values in: |date= (help)
  12. «تفاوت اصولگرایی و اصلاح طلبی دقیقا در چیست؟». خبرآنلاین. ۱۶ آذر ۱۳۹۳.
  13. نوریه انصارین، حسن سرایی، باقر ساروخانی، فیروز راد. «تحلیل گفتمان جامعه‌شناختی مذاکره‌های مجلس در خصوص قانون حمایت از خانواده». مجله مطالعات جامعه شناسی.
  14. حداد عادل: بدترین وضعیت برای اصولگرایان،سال ۹۲ بود/فرجی دانا اکثر رؤسای دانشگاه‌ها را از جریان فتنه برگزید خبرآنلاین
  15. جریان‌شناسی سیاسی ایران معاصر، پژوهشکده تحقیقات اسلامی، مؤلف. دکتر آیت‌الله مظفری، صفحهٔ 145، سال 89
  16. «گفتگو با مریم بهروزی، رئیس «جامعه زینب» مریم بهروزی: طیف احمدی‌نژاد، پیروز انتخابات نیست». وبگاه رادیو زمانه. ۱ اوت ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۲ اوت ۲۰۱۷.
  17. «اتفاق نظر جمعی اعضا برای ریاست آیت‌الله موحدی کرمانی در جامعه روحانیت مبارز». خبرگزاری دانشجو. ۱۹ آبان ۱۳۹۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۳ فروردین ۱۳۹۵.
  18. «جامعه روحانیت مبارز؛ تشکلی که با انگیزه‌های دینی و سیاسی شکل گرفت». باشگاه خبرنگاران جوان. ۱ فروردین ۱۳۹۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۳ فروردین ۱۳۹۵.

پیوند به بیرون
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ جناح اصولگرایان جمهوری اسلامی ایران موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.