انتخابات ریاست‌جمهوری ایران

انتخابات ریاست جمهوری ایران، انتخاباتی است که در ایران هر ۴ سال برای تعیین رئیس‌جمهور ایران به عنوان شخص دوم کشور با آرای مستقیم مردم صورت می‌پذیرد.


۱۳۵۸:(سید ابوالحسن بنی صدر)

۱۳۶۰:(محمدعلی رجایی)

مهر ۱۳۶۰:(سیدعلی حسینی خامنه ای)

۱۳۶۴:(سیدعلی حسینی خامنه ای)

۱۳۶۸:(اکبر هاشمی رفسنجانی)

۱۳۷۲:(اکبر هاشمی رفسنجانی)

۱۳۷۶:(سید محمد خاتمی)

۱۳۸۰:(سید محمد خاتمی)

۱۳۸۴:(محمود احمدی نژاد)

۱۳۸۸:(محمود احمدی نژاد)

۱۳۹۲:(حسن روحانی)

۱۳۹۶:(حسن روحانی)

۱۴۰۰:(؟)

در قانون اساسی

پس از پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ ایران، در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مصوب سال ۱۳۵۸ جایگاه رئیس‌جمهور تعریف شده‌است.

با حذف پست نخست‌وزیری در اصلاحیه قانون اساسی مصوب سال ۱۳۶۸، جایگاه، اختیارات و وظایف ریاست جمهوری در ایران دچار تحول اساسی شد.

هر رئیس‌جمهور می‌تواند با رأی مردم یک دوره ۴ ساله دیگر نیز در مقام خود باقی بماند.

احراز صلاحیت

در ایران احراز صلاحیت کاندیداهای انتخاباتی و نظارت بر انتخابات بر عهده شورای نگهبان است .[1]

برنده

مطابق اصل ۱۱۷ قانون اساسی، برنده شدن یک کاندیدا در مرحله اول انتخابات ریاست جمهوری ایران نیازمند کسب "اکثریت مطلق" آرای "شرکت‌کنندگان" در انتخابات است. یعنی برای برنده شدن در مرحله اول انتخابات، یک کاندیدا باید بیش از ۵۰ درصد آرای کسانی که در انتخابات مشارکت‌کنندگان را به دست آورد.[2]

آرای باطل و غیرقابل شمارش

آرای باطل

در ماده ۲۵ قانون انتخابات ریاست جمهوری ایران، "آرای سفید"، "آرای غیر قابل خواندن" و "آرایی که از طریق خرید و فروش به دست آمده باشد"، به عنوان "رای باطل" محسوب شده‌اند. این آرا به تعداد رأی هیچیک از کاندیداها اضافه نمی‌شوند، اما به تعداد "شرکت کنندگان در انتخابات" افزوده می‌شوند.[2]

خرید و فروش رأی جرم محسوب شده و در صورت اثبات از مجموع آرای کاندیداها حذف می‌شوند. اما بر اساس ماده ۲۵، از تعداد از مجموع کل آرای بدست آمده، کم نخواهد شد.[2]

در ماده ۲۶ قانون انتخابات به موارد دیگری می‌پردازد که توضیح دربارهٔ آرایی می‌پردازد که اساساً قابل شمارش نبوده و تعداد آن‌ها در شمار آرای "باطل" هم لحاظ نشود. آرای "صندوق فاقد لاک و مهر انتخاباتی"، "بیش از تعداد تعرفه" و "تکراری" (شخص بیش ار یک بار رأی داده) از این جمله هستند.[2]

آرای غیرقابل شمارش

همچنین، آرای "کسانی که به سن قانونی رأی دادن نرسیده باشند"، "با شناسنامه افراد فوت شده یا غیر ایرانی داده شده باشند"، "با شناسنامه غیر یا جعلی اخذ شده باشند"، "با شناسنامه کسانی که حضور ندارند اخذ شده باشند"، "از طریق تهدید به دست آمده باشند"، "روی ورقه غیر از برگ رأی نوشته شده باشند" یا "با تقلب و تزویر (‌در تعرفه‌ها، آرای، صورت جلسات یا شمارش) به دست آمده باشد" غیرقابل شمارش هستند و حتی در شمار آرای باطل نیز به حساب نخواهند آمد.[2]

ابهام‌ها

ماده ۲۶ قانون انتخابات ریاست جمهوری، "آرایی که از طریق خرید و فروش به دست آمده باشند" را غیرقابل شمارش ندانسته و ماده ۲۵ چنین آرایی را همچون سایر آرای "باطل" قابل شمارش فرض کرده‌است.[2]

همچنین در دو ماده ۲۵ و ۲۶ قانون انتخابات ریاست جمهوری، تکلیف آرایی که حاوی اسامی افرادی غیر از نامزدهای تأیید شده باشند، به صراحت مشخص نشده‌است.[2]

توجه شود که در "قانون انتخابات شوراها" (ماده ۱۹) این دسته از آرا صراحتا جزو آرای باطل محسوب شده‌اند، اما در قانون انتخابات ریاست جمهوری، این تصریح صورت نگرفته‌است. هر چند با توجه به روح حاکم بر قانون انتخابات که در آن آرای "سفید" و "غیرقابل خواندن" جزو آرای "باطل" محسوب شده، می‌توان چنین برداشت کرد که آرای داده شده به افرادی غیر از نامزدهای رسمی انتخابات، در شمار آرای باطل شمرده می‌شوند.[2]

عدم تفکیک

در هنگام اعلام نتیجه انتخابات ریاست جمهوری، تعداد کل آرای باطل و غیرقابل شمارش به تفکیک اعلام نمی‌شوند و تنها تعداد رأی‌های "باطل" اعلام می‌شود. بنابراین می‌توان دریافت که در هنگام اعلام نتایج هر حوزه، تنها تعداد آرایی که قابل شمارش تشخیص داده می‌شوند (صحیح یا باطل) اعلام شده و موارد مشمول ماده ۲۶ قانون انتخابات، اساساً به عنوان رأی به رسمیت شناخته نمی‌شوند.[2]

دوره‌های برگزاری

تاکنون دوازده دوره از این انتخابات برگزار شده‌است؛ انتخابات دوره نخست در ۵ بهمن ۱۳۵۸ و انتخابات دوره دوازدهم در ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۶ انجام شد. در تمام دوره‌هایی که به‌طور عادی پایان یافته یک فرد برای دو دور توانسته رأی مردم را جلب کند. در دوره نخست ریاست جمهوری، مجلس رأی اعتماد خود را از رئیس‌جمهور منتخب پس گرفت و این دوره پیش از موعد پایان یافت. رئیس‌جمهور رجایی در اثر بمبگذاری کشته شد و این دوره نیز پیش از موعد مقرر پایان پذیرفت.

جدول اطلاعات یازده دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران[3]
دورهتاریخ برگزاریجمعیت واجد شرایطشمار شرکت‌کنندگاندرصد مشارکتشمار کاندیداهای رسمیرئیس‌جمهور انتخابیتعداد رأی منتخبدرصد رأی منتخب
اول ۵ بهمن ۱۳۵۸۲۰٬۹۹۳٬۶۴۳۱۴٬۱۵۲٬۹۰۷۶۷٫۴۱۱۲۴ابوالحسن بنی‌صدر۱۰٬۷۵۳٬۷۵۲۷۷٬۹۹
دوم ۲ مرداد ۱۳۶۰۲۲٬۶۸۷٬۰۱۷۱۴٬۵۷۲٬۴۹۳۶۴٫۲۳۴محمدعلی رجایی۱۲٬۷۷۰٬۰۵۰۸۷٬۶۲
سوم ۱۰ مهر ۱۳۶۰۲۲٬۶۸۷٬۰۱۷۱۶٬۸۴۷٬۷۱۵۷۴٫۲۶۴سید علی خامنه‌ای۱۵٬۹۰۵٬۹۸۷۹۴٬۴۱
چهارم ۲۵ مرداد ۱۳۶۴۲۵٬۹۹۳٬۸۰۲۱۴٬۲۳۸٬۵۸۷۵۴٫۷۸۳سید علی خامنه‌ای۱۲٬۲۰۵٬۰۱۲۸۵٬۷۱
پنجم ۶ مرداد ۱۳۶۸۳۰٬۱۳۹٬۵۹۸۱۶٬۴۵۲٬۵۶۲۵۴٫۵۹۲اکبر هاشمی رفسنجانی۱۵٬۵۵۰٬۵۳۸۹۴٬۵۱
ششم ۲۱ خرداد ۱۳۷۲۳۳٬۱۵۶٬۰۵۵۱۶٬۷۹۶٬۷۵۵۵۰٫۶۶۴اکبر هاشمی رفسنجانی۱۰٬۵۶۶٬۴۹۹۶۲٬۹۰
هفتم ۲ خرداد ۱۳۷۶۳۶٬۴۶۶٬۴۸۷۲۹٬۱۴۵٬۷۴۵۷۹٫۹۲۴سید محمد خاتمی۲۰٬۱۳۸٬۷۸۴۶۹٬۰۹
هشتم ۱۸ خرداد ۱۳۸۰۴۲٬۱۷۰٬۲۳۰۲۸٬۱۵۵٬۹۶۹۶۶٫۷۷۱۰سید محمد خاتمی۲۱٬۶۵۹٬۰۵۳۷۷٬۱۲
نهم (دومرحله‌ای) ۲۷ خرداد و ۳ تیر ۱۳۸۴۴۶٬۷۸۶٬۴۱۸۲۷٬۹۵۸٬۹۳۱۵۹٫۷۶۲–۷محمود احمدی‌نژاد۱۷٬۲۸۴٬۷۸۲۶۱٬۸۲
دهم ۲۲ خرداد ۱۳۸۸۴۶٬۱۹۹٬۹۹۷۳۹٬۳۷۱٬۲۱۴۸۴٫۸۳۴محمود احمدی‌نژاد۲۴٬۵۲۷٬۵۱۶۶۲٬۶۲
یازدهم ۲۴ خرداد ۱۳۹۲۵۰٬۴۸۳٬۱۹۲۳۶٬۸۲۱٬۵۳۸۷۲٫۹۴۶حسن روحانی۱۸٬۶۱۳٬۳۲۹۵۰٫۷۱
دوازدهم[4] ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۶۵۶٬۴۱۰٬۲۳۴۴۱٬۳۶۶٬۰۸۵۷۳٬۳۳۴حسن روحانی۲۳٬۶۳۶٬۶۵۲۵۷٬۱۴

میزان مشارکت مردمی

تا کنون دوازده دوره انتخابات ریاست جمهوری برگزار شده‌است که میزان مشارکت مردمی در انتخابات ریاست جمهوری به ترتیب دوره نخست ۶۷/۴، دوره دوم ۶۴/۲، دوره سوم ۷۴/۳، دوره چهارم ۵۴/۸، دوره پنجم ۵۴/۶، دوره ششم ۵۰/۷، دوره هفتم ۷۹/۹، دوره هشتم ۶۶/۸، دوره نهم ۵۹/۸، دوره دهم ۸۴/۶، دوره یازدهم ۷۲/۷، و در دوره دوازدهم ۷۳ درصد بوده‌است.[5]

جستارهای وابسته

پانویس
  1. «قانون انتخابات ریاست جمهوری اسلامی ایران». وبگاه اطلاع رسانی شورای نگهبان. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ نوامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۳ ژوئن ۲۰۱۷.
  2. حسین باستانی (۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۶). «محاسبه 'آرای باطل' چگونه بر انتخابات ایران اثر می‌گذارد؟». بی‌بی‌سی فارسی.
  3. «جدول آماری انتخابات برگزارشده پس از پیروزی انقلاب اسلامی» (PDF). وزارت کشور. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۲۶ آوریل ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۱۹ خرداد ۱۳۹۶.
  4. «انتشار نتایج تفصیلی انتخابات ریاست جمهوری». ستاد انتخابات کشور. ۱۸ خرداد ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۶ سپتامبر ۲۰۱۹.
  5. ریاست جمهوری-معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی (۱۳۹۳). «ايران در آيينه آمار» (PDF). درگاه ملی آمار.

منابع

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.