رئیس‌جمهور ایران

رئیس‌جمهور ایران عالی‌ترین مقام رسمی کشور ایران بعد از رهبر است که در صورت تأییدشدن توسط شورای نگهبان می‌تواند نامزد شده و با رأی مستقیم مردم انتخاب ‌شود. مطابق با قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، رئیس‌جمهوری مسئولیت اجرای قانون اساسی و ریاست قوهٔ مجریه را عهده‌دار است. امضای عهدنامه‌ها، موافقت‌نامه‌ها و مسائل مربوط به دیگر کشورها و سازمان‌های بین‌المللی، برنامه‌ریزی ملی، بودجه و وظیفه گماشتن‌های دولتی، گماشتن وزیران، استانداران و سفیران تابع تصدیق مجلس شورای اسلامی، از جملهٔ وظایف رئیس‌جمهوری است. همچنین رئیس‌جمهوری در ایران رئیس شورای عالی امنیت ملی و رئیس شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز هست.[2][3]

رئیس‌جمهور ایران
رئیس‌جمهوری اسلامی ایران
نشان رسمی ریاست جمهوری اسلامی ایران
متصدی کنونی
حسن روحانی
از ۱۲ مرداد ۱۳۹۲
نهاد ریاست‌جمهوری
دفتر رئیس‌جمهور
لقبرئیس‌جمهور، ریاست محترم جمهور
اقامت‌گاهتهران، خیابان پاستور
نامزدکنندهرأی عمومی
مدت دوره۴ سال، یک‌بار تمدیدپذیر
بنیادگذاری۱۳۵۸ (قانونی شدن سمت)
نخستین دارندهابوالحسن بنی‌صدر (۱۵ بهمن ۱۳۵۸)
جانشینیمعاون‌اول اسحاق جهانگیری
حقوقماهانه حدود ۱۰ میلیون تومان (سال ۱۳۹۸)[1]
وبگاهPresident.ir
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به رئیس‌جمهور ایران در ویکی‌گفتاورد موجود است.

برخلاف بسیاری از کشورها، برای مثال ایالات متحدهٔ آمریکا، در ایران دفتر ریاست‌جمهوری نظارت و کنترل کامل روی سیاست خارجی، نیروهای مسلح یا سیاست هسته‌ای ایران را ندارد، بخش هایی این امور همگی زیر نظر رهبر ایران است.[4]

رئیس‌جمهوری ایران برای مدت چهار سال توسط رای مستقیم مردم انتخاب می‌شود و نباید برای بیش از دو دوره متوالی در این سمت باقی بماند. متصدی قبلی این سمت، محمود احمدی‌نژاد بود که برای اولین بار طی انتخابات سال ۱۳۸۴ انتخاب شد. او برای دومین بار طی انتخابات جنجالی سال ۱۳۸۸ برای چهار سال دیگر در سمت خود باقی ماند. پس از برگزاری انتخابات ۲۴ خرداد ۱۳۹۲ با اعلام وزارت کشور حسن روحانی با کسب ۱۸٬۶۱۳٬۳۲۹ رأی رسماً به عنوان هفتمین رئیس‌جمهوری ایران برگزیده شد.[5]

پیشینه

پس از انقلاب اسلامی ایران در بهمن ماه سال ۱۳۵۷ و رفراندوم مبنی بر ساختن جمهوری اسلامی در روزهای پنجشنبه و جمعه، ۹ و ۱۰ فروردین ماه ۱۳۵۸ هجری خورشیدی (۲۹ و ۳۰ مارس ۱۹۷۹ میلادی) و پیروزی جمهوری اسلامی با ۹۸/۲ درصد آرا، دولت جدید نیاز به ساخت قانون اساسی جدید داشت. پس سید روح‌الله خمینی، دستور اجرای انتخاباتی را برای مجلس خبرگان داد و این هیئت، موظف به نوشتن قانون اساسی جدید شدند. این هیئت، قانون اساسی را در روز چهارشنبه دوم آبان ۱۳۵۸ (۲۴ اکتبر ۱۹۷۹) به رهبر -خمینی- عرضه کردند و نخست‌وزیر دولت موقت -مهدی بازرگان- آن را به تأیید رسانید.

قانون اساسی سال ۱۳۵۸ (۱۹۷۹ میلادی)، رهبر را به عنوان رئیس حکومت، و رئیس‌جمهوری و نخست‌وزیر را به عنوان رؤسای دولت معین می‌کرد. اگرچه سمت نخست‌وزیری در سال ۱۳۶۸ (۱۹۸۹ میلادی) لغو شد.

اولین انتخابات ریاست جمهوری ایران در روز سه شنبه ۲۵ دیماه سال ۱۳۵۸ (۱۵ ژانویه ۱۹۸۰) برگزار شد و نتیجه آن برنده شدن ابوالحسن بنی‌صدر با ۷۵٪ مجموع آرا بود. او در روز دوشنبه ۱۵ بهمن ماه ۱۳۵۸ کار خود را آغاز کرد؛ ولی در روز یکشنبه ۳۱ خردادماه سال ۱۳۶۰ (۲۱ ژوئن ۱۹۸۱ میلادی)، توسط پارلمان (مجلس شورای اسلامی) و نهایتاً تأیید رهبر -روح‌الله خمینی-، به دلیل عدم کفایت سیاسی، از مقام خویش عزل گردید.[6] تا زمان دومین انتخابات ریاست جمهوری ایران در روز جمعه دوم مردادماه ۱۳۶۰ (۲۴ ژوئیه ۱۹۸۱ میلادی)، وظایف رئیس‌جمهوری به عهده شورای موقّت ریاست جمهوری بود. محمدعلی رجایی در این انتخابات برگزیده شد و در روز دوشنبه ۱۲ مردادماه ۱۳۶۰ (۲ اوت ۱۹۸۱ میلادی) وارد دفتر ریاست جمهوری شد. اگرچه او کمتر از یک‌ماه در دفتر ریاست جمهوری ماند و بعد از آن در روز یکشنبه ۸ شهریورماه سال ۱۳۶۰ (۳۰ اوت ۱۹۸۱ میلادی)، همراه با نخست‌وزیرش -محمدجواد باهنر- ترور شد. شورای موقت ریاست جمهوری بار دیگر دفتر را به عهده گرفت و تا روز جمعه ۱۷ مهرماه سال ۱۳۶۰ (۹ اکتبر ۱۹۸۱) که سید علی خامنه‌ای برای ریاست جمهوری انتخاب شد، دفتر را به دست داشت. سید علی خامنه ایی(رهبر کنونی) رکورد دار بالاترین درصد رای، (۹۵٪)درصد در تاریخ انتخابات ریاست جمهوری ایران است.[7]

سید علی خامنه‌ای، اکبر هاشمی رفسنجانی، سید محمد خاتمی، محمود احمدی‌نژاد و حسن روحانی افرادی هستند که هر کدام برای دو دوره متوالی ریاست جمهوری را تجربه کرده‌اند.

شرایط
این مقاله بخشی از رشته مقالات دربارهٔ سیاست در ایران است
سیاست در ایران
نظام جمهوری اسلامی ایران
رهبری/ولایت فقیه
قوه مجریه
قوه مقننه
قوه قضائیه
شوراهای عالی
استان،شوراهای شهر و روستا
شهرداری‌ها • شوراهای اسلامی شهر و روستا • استانداری
انتخابات
ستاد انتخابات کشور • شورای نگهبان
حزب‌ها
خانه احزاب ایران
اصول‌گرایان • اعتدال‌گرایان • اصلاح‌طلبان

درگاه ایران

رئیس‌جمهوری ایران باید شروط زیر را داشته باشد:[8]

  • از رجال سیاسی و مذهبی کشور باشد. (دربارهٔ تعریف کلمه رجل به «مرد» یا «شخصیت مهم» اختلاف‌نظر وجود دارد)
  • ایرانی‌الاصل
  • مدیر و مدبر
  • دارای حسن سابقه و امانت و تقوا
  • مؤمن و معتقد به مبانی جمهوری اسلامی ایران و مذهب رسمی کشور (مذهب رسمی ایران شیعه است)[9]

جانشینی

در صورت استعفاء یا برکناری یا مرگ رئیس‌جمهور، مطابق اصل ۱۳۱ قانون اساسی، «معاون اول رئیس‌جمهور اختیارات و مسئولیت‌های وی را تا پایان دوره برعهده می‌گیرد. در صورت فوت معاون اول یا امور دیگری که مانع انجام وظایف وی گردد و نیز در صورتی که رئیس‌جمهور معاون اول نداشته باشد، مقام رهبری فرد دیگری را با همان اختیارات به‌جای او منصوب می‌کند.»[10]

فرایند کسب مقام ریاست جمهوری اسلامی ایران
  • احراز صلاحیت توسط شورای نگهبان قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران
  • برگزیدگی در انتخابات توسط حداقل نصف کل آرا به اضافه یک رای از آرای ماخوذه
  • تنفیذ حکم ریاست‌جمهوری توسط رهبر جمهوری اسلامی ایران
  • تحلیف رئیس‌جمهوری در صحن علنی مجلس شورای اسلامی

وظایف و اختیارات در قانون اساسی

به دلیل اینکه قانون اساسی ایران از روی قانون اساسی فرانسه نوشته شده است، رئیس جمهور ایران از نظر اختیار به نخست وزیر فرانسه شبیه و قابل قیاس است.[11][12]

  1. اصل ۱۲۷:رئیس جمهور می‌تواند در موارد خاص‏، بر حسب ضرورت با تصویب هیئت وزیران نماینده‏، یا نمایندگان ویژه با اختیارات مشخص تعیین نماید. در این موارد تصمیمات نماینده یا نمایندگان مذکور در حکم تصمیمات رئیس جمهور و هیئت وزیران خواهد بود.
  2. اصل ۱۲۳: رئیس جمهور موظف است مصوبات مجلس یا نتیجه همه‌پرسی را پس از طی مراحل قانونی و ابلاغ به وی امضا کند و برای اجرا در اختیار مسئولان بگذارد.
  3. اصل ۱۲۵امضای عهدنامه‌ها، مقاوله نامه‌ها، موافقت نامه‌ها و قراردادهای دولت ایران با سایر دولتها و همچنین امضای پیمان‌های مربوط به اتحادیه‌های بین‌المللی پس از تصویب مجلس شورای اسلامی با رئیس جمهور یا نماینده قانونی او است‏.
  4. اصل ۱۲۶:رئیس جمهور مسئولیت امور برنامه و بودجه و امور اداری و استخدامی کشور را مستقیماً بر عهده دارد و می‌تواند اداره آنها را به عهده دیگری بگذارد.
  5. اصل ۱۲۸:سفیران به پیشنهاد وزیر امور خارجه و تصویب رئیس جمهور تعیین می‌شوند. رئیس جمهور استوارنامه سفیران را امضا می‌کند و استوارنامه سفیران کشورهای دیگر را می‌پذیرد.
  6. اصل ۱۲۹:اعطای نشانهای دولتی با رئیس جمهور است‏.
  7. اصل ۱۳۰:رئیس جمهور استعفای خود را به رهبر تقدیم می‌کند و تا زمانی که استعفای او پذیرفته نشده‌است به انجام وظایف خود ادامه می‌دهد.
  8. اصل ۱۳۶:رئیس جمهور می‌تواند وزرا را عزل کند و در این صورت باید برای وزیر یا وزیران جدید از مجلس رای اعتماد بگیرد، و در صورتی که پس از ابراز اعتماد مجلس به دولت نیمی از هیئت وزیران تغییر نماید باید مجدداً از مجلس شورای اسلامی برای هیئت وزیران تقاضای رای اعتماد کند.[13]

تراز رئیس‌جمهوری با دیگر مسئولان در ایران

طبق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران رئیس‌جمهوری پس از رهبری شخص دوم کشور و مسئول اجرای قانون اساسی در کشور است.[14][15][16] مفهوم دیگر این اصل اینست که هیچ مسئول دیگری در کشور بجز رهبری در حد رئیس‌جمهوری یا بالاتر از او نیست؛ بنابراین تصور اینکه رؤسای دو قوهٔ دیگر با رئیس‌جمهوری برابرند اشتباه است، چراکه رئیس‌جمهوری به عنوان رئیس قوهٔ مجریه در سطح رؤسای قواست؛ اما مسئولیت او علاوه بر ریاست قوه مجریه، ریاست جمهوری و شخصیت دوم کشور به‌موجب اصل یادشده‌است.[14][16] هر چند که تفکیک قوا در این نظام برای جلوگیری از تمرکز قدرت و یکه‌تازی و استبداد فردی در نظر گرفته شده‌است؛ اما «مسئولیت اجرای قانون اساسی» بر اساس اصل یکصد و سیزدهم به رئیس‌جمهوری واگذار شده‌است که ارتباطی به قوه مجریه ندارد که عده‌ای بخواهند آن را به بهانه تفکیک قوا مخدوش نمایند.[16] مراحل انتخاب مسئولیت رؤسای قوا نیز متفاوت است چه رئیس مجلس شورای اسلامی منتخب مردم یک شهر و منصوب نمایندگان مجلس[17] و رئیس قوهٔ قضائیه منصوب رهبری است[18] اما رئیس‌جمهوری منتخب ملت و منصوب رهبری است[8][9]

رئیس‌جمهورهای پیشین
نوشتار اصلی: فهرست رئیس‌جمهورهای ایران
نام تصویر مدت تصدی سن کنونی
سید ابوالحسن بنی‌صدر

۱۳۶۰–۱۳۵۸

 ۸۸ سال
محمدعلی رجایی

۱۳۶۰

 ۴۸ سال (سن در هنگام ترور)
سید علی خامنه‌ای

۱۳۶۸–۱۳۶۰

 ۸۱ سال
نام تصویر مدت تصدی سن کنونی
اکبر هاشمی رفسنجانی

۱۳۷۶–۱۳۶۸

 ۸۲ سال (سن در هنگام مرگ)
سید محمد خاتمی۱۳۸۴–۱۳۷۶ ۷۷ سال
محمود احمدی‌نژاد



حسن روحانی

۱۳۹۲–۱۳۸۴




۱۳۹۲-۱۴۰۰

 ۶۴ سال






۷۳

پانویس
  1. «تنخواه و حقوق رئیس‌جمهور چقدر است؟». اقتصاد شهروند پویا. ۱۲ ژانویه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۹ فوریه ۲۰۲۰.
  2. Iran - Constitution Chapter IX, section 1 & 2 of the constitution
  3. اصل یکصد و دهم قانون اساسی
  4. Mahmoud Ahmadinejad Accessed 5-23-2008, (see also Article 110 of the constitution)
  5. http://www.asriran.com/fa/news/279804/حسن-روحانی-رئیس-جمهور-ایران-شد/حسن-روحانی-رای-خود-را-به-صندوق-انداخت
  6. "Assembly of Experts". Retrieved 15 August 2009.
  7. «آیت‌الله خامنه‌ای؛ رکورددار بالاترین درصد رأی در انتخابات ریاست جمهوری/ آیت‌الله هاشمی در جایگاه دوم». خبرآنلاین. ۲۰۱۷-۰۵-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۴-۰۲.
  8. اصل یکصد و پانزدهم قانون اساسی
  9. اصل دوازدهم قانون اساسی.
  10. مشایی تأیید نمی‌شود البرز نیوز
  11. «قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تغییر می‌کند؟». BBC News فارسی. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۵.
  12. 10 (۲۰۱۵-۱۲-۰۲). «قانون اساسی ایران در گذر زمان». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۵.
  13. «وظایف و اختیارات». www.president.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۱-۱۲.
  14. «جایگاه و مسئولیت‌های رئیس‌جمهور». جام جم آنلاین. ۱۹ اردیبهشت ۱۳۸۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ ژوئیه ۲۰۱۶.
  15. اصل113 قانون اساسی
  16. «وظایف و اختیارات رئیس‌جمهور در قانون اساسی». فرهنگ نیوز. ۱۳ خرداد ۱۳۹۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژانویه ۲۰۱۶.
  17. آئین‌نامه داخلی مجلس
  18. اصل 110 قانون اساسی

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.