سید ابراهیم رئیسی

سید ابراهیم رئیس‌الساداتی (زادهٔ ۲۳ آذر ۱۳۳۹)، مشهور به سید ابراهیم رئیسی، فقیه مسلمان، سیاستمدار اصولگرا، نایب‌رئیس اول مجلس خبرگان رهبری و رئیس قوه قضائیه جمهوری اسلامی ایران است که در ۱۶ اسفند ۱۳۹۷ توسط سید علی خامنه‌ای منصوب شده‌است.

«رئیسی» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای دیگر کاربردها، رئیسی (ابهام‌زدایی) را ببینید.
سید ابراهیم رئیسی
هفتمین رئیس قوه قضائیه
آغاز به کار
۱۶ اسفند ۱۳۹۷
گمارندهسید علی خامنه‌ای
معاون اولغلامحسین محسنی اژه‌ای
پس ازصادق لاریجانی
عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام
مشغول به کار
۲۳ مرداد ۱۳۹۶ – ۱۶ اسفند ۱۳۹۷
گمارندهسید علی خامنه‌ای
رئیسسید محمود هاشمی شاهرودی
صادق لاریجانی
تولیت آستان قدس رضوی
مشغول به کار
۱۷ اسفند ۱۳۹۴ – ۱۵ فروردین ۱۳۹۸
گمارندهسید علی خامنه‌ای
قائم‌مقاممرتضی بختیاری
سید رضا فاطمی امین[1]
پس ازعباس واعظ طبسی
پیش ازاحمد مروی
دادستان کل کشور
مشغول به کار
۱ شهریور ۱۳۹۳ – ۱۵ فروردین ۱۳۹۵
گمارندهصادق لاریجانی
پس ازغلامحسین محسنی اژه‌ای
پیش ازمحمدجعفر منتظری
نماینده مجلس خبرگان رهبری
دوره‌های ۴ و ۵
آغاز به کار
۴ خرداد ۱۳۹۵
حوزه انتخاباتیخراسان جنوبی
اکثریت۳۲۵٬۱۳۹ (۸۰٫۰٪)[2]
مشغول به کار
۱ اسفند ۱۳۸۵ – ۱ خرداد ۱۳۹۵
حوزه انتخاباتیخراسان جنوبی
اکثریت۲۰۰٬۹۰۶ (۶۸٫۶٪)[3]
معاون اول رئیس قوه قضائیه
مشغول به کار
۶ مرداد ۱۳۸۳ – ۱ شهریور ۱۳۹۳
رئیس قوه قضائیهسید محمود هاشمی شاهرودی
صادق لاریجانی
پس ازمحمدهادی مروی[4]
پیش ازغلامحسین محسنی اژه‌ای
رئیس سازمان بازرسی کل کشور
مشغول به کار
۳۱ مرداد ۱۳۷۳[5] – ۱۹ مرداد ۱۳۸۳
گمارندهمحمد یزدی
سید محمود هاشمی شاهرودی
قائم‌مقاممحمدحسن صادقی‌مقدم
پس ازسید مصطفی محقق داماد
پیش ازمحمد نیازی
اطلاعات شخصی
زاده
سید ابراهیم رئیس‌الساداتی

۲۳ آذر ۱۳۳۹ (۶۰ ساله)[6]
مشهد، ایران
حزب سیاسیجامعه روحانیت مبارز[7]
دیگر عضویت‌های سیاسیحزب جمهوری اسلامی (۱۳۶۶–۱۳۵۸)[7]
همسر(ان)جمیله علم‌الهدی[8]
روابطسید احمد علم‌الهدی (پدر همسر)
فرزندان۲[9]
محل تحصیلحوزه علمیه خراسان
حوزه علمیه قم
دیناسلام (شیعه)
درجه حوزه علمیهحجت‌الاسلام و المسلمین
وبگاهوبگاه رسمی
پس‌زمینه‌های علمی
دانشگاهمدرسه عالی شهید مطهری
عنوان پایان‌نامهتعارض اصل و ظاهر در دادرسی اسلامی و حقوق موضوعه ایران (۱۳۹۲)
استاد راهنماسید مصطفی محقق داماد
کار علمی
رشتهٔ تحصیلیفقه و حقوق خصوصی

رئیسی در مشهد متولد شد. پس از گذراندن تحصیلات دورهٔ ابتدایی دروس حوزوی را نخست در مشهد و از سال ۱۳۵۴ در قم ادامه داد. تحصیلات حوزوی او تا سطح چهار حوزه است. او همچنین تحصیلات خود را در مدرسه عالی شهید مطهری در رشته فقه و حقوق خصوصی ادامه داده و از رساله دکتری خود با موضوع «تعارض اصل و ظاهر در فقه و حقوق» دفاع کرده‌است.[10] او فعالیت قضایی خود را در ۲۰ سالگی به عنوان دادستان کرج آغاز کرد و سپس دادستانی همدان را نیز به‌طور هم‌زمان بر عهده گرفت. در سال ۱۳۶۴ به تهران منتقل شد و جانشین دادستان این شهر شد. وی یکی از اعضای «هیئت مرگ چهار نفره» در جریان اعدام‌های دسته‌جمعی زندانی‌های سیاسی ایران در تابستان ۱۳۶۷ بود. با آغاز رهبری سید علی خامنه‌ای در سال ۱۳۶۸، رئیسی با حکم محمد یزدی رئیس وقت قوه قضائیه به عنوان دادستان تهران منصوب شد. در سال ۱۳۷۳، رئیسی به عنوان رئیس سازمان بازرسی کل کشور منصوب شد و تا سال ۱۳۸۳ در این سمت بود. او از سال ۱۳۸۳ تا ۱۳۹۳، معاون اول قوه قضائیه، و در سال‌های ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۴ دادستان کل کشور بود. در اسفند ۱۳۹۴، رئیسی با حکم رهبر ایران به تولیت آستان قدس رضوی منصوب شد.

او هم‌چنین دادستان کل ویژه روحانیت، از سال ۱۳۸۵ نماینده خراسان جنوبی و عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان و از سال ۱۳۷۶ عضو شورای مرکزی جامعه روحانیت مبارز است. رئیسی پیش از آستان قدس، تولیت امامزاده صالح را بر عهده داشت.[11] وی در انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۹۶ نامزد اصلی اصولگرایان بود که با کسب ۳۸٬۳٪ آرا، در برابر ۵۷٪ حسن روحانی شکست خورد. او در ۲۳ مرداد ۱۳۹۶ با حکم سید علی خامنه‌ای به مدت پنج سال به عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب شد. رئیسی یکی از نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ است و پیش‌بینی می‌شود که پیشاپیش پیروز انتخابات است.[12][13][14] او گاهی به‌عنوان «یک تندرو محافظه‌کار» توصیف می‌شود.[13] او توسط اتحادیه اروپا و ایالات متحده تحریم شده‌است.[15][16]

اوایل زندگی و تحصیلات
ابراهیم رییسی در دوران جوانی

سید ابراهیم رئیس‌الساداتی[17] در ۲۳ آذر ۱۳۳۹ در محله نوغان شهر مشهد به دنیا آمد.[18][19][20] با این حال، به گفته «رئیس ستاد انتخابات رئیسی در سیستان و بلوچستان»، پدر وی اهل دشتک زابل از منطقه سیستان می‌باشد.[21] وی در پنج سالگی پدر خود را از دست داد.[7] رئیسی در سن ۱۵ سالگی وارد حوزه علمیه قم شد و تحصیلات حوزوی خود را تا سطح چهار فقه[22] و اصول در مدرسهٔ حقانی[23] ادامه داد. علی مشکینی، حسین نوری همدانی، محمد فاضل لنکرانی، ابوالقاسم خزعلی، فاضل هرندی، ستوده، مروی خراسانی، مجتبی تهرانی، مرعشی، سید محمود هاشمی شاهرودی از جمله استادان وی بوده‌اند.[24]

رئیسی در سال ۱۳۸۰ در کنکور دکتری مدرسه عالی شهید مطهری پذیرفته شد و در سال ۱۳۹۲ (پس از ۱۲ از سال) مدرک دکتری فقه و حقوق خصوصی را از مدرسه عالی شهید مطهری اخذ کرد.[25][26][24][27] محسن مهرعلیزاده در مناظرات انتخابات ریاست جمهوری مدعی شد که تحصیلات آکادمیک ابراهیم رییسی تنها شش کلاس است و با این تحصیلات نمی‌تواند کشور را اداره کند.[28] پس از این گفته، رسانه‌های خبری تصویر مدرک دکتری او را منتشر کردند.[29][30] اما برخی نیز اخذ این مدرک را بر خلاف قانون ممنوعیت ادامه تحصیل کارگزاران کشور دانستند و به آن انتقاداتی وارد کردند. اینکه وی در زمان اخذ مدرک دکتری، در منصب معاون اولی قوه قضائیه اشتغال به کار داشته و بنابر ضمانت اجرای این قانون، باید از یک تا سه سال انفصال از خدمت پیدا کند؛ از جمله این انتقادات بوده‌است.[31] در این میان برخی نظیر رئیس مرکز مشاوران قوه قضائیه مدعی شده‌اند که رییسی در خارج از ساعات اداری و در روزهای غیراداری و احیاناً با استفاده از مرخصی ساعتی و روزانه، به تحصیل پرداخته؛ بنابراین اخذ مدرک وی فاقد اشکال قانونی بوده‌است.[32] این در حالی است که «عدم اشتغال به کار در خارج از دانشگاه»، یکی از پنج شروط عمومی پذیرش و «تعهد کتبی مبنی بر تحصیل تمام وقت در دوره دکتری» یکی از شروط تحصیل در مقطع دکتری این دانشگاه است.[33]

مسئولیت‌های قضایی

آغاز به کار
ابراهیم رئیسی (در لباس جنگ) در حال سخنرانی در دوران جنگ ایران و عراق

در سال ۱۳۵۹ و در حالی‌که تنها ۲۰ سال داشت، پس از چندماه که به عنوان دادیار در کرج فعالیت کرد با حکم علی قدوسی به عنوان دادستان کرج انتخاب شد.[7] وی پس از مدتی با حفظ سمت به عنوان دادستان همدان نیز منصوب شد و به‌طور هم‌زمان در دو شهر به فعالیت پرداخت.[34]

معاونت سیاسی دادستان انقلاب تهران

رئیسی که بعد از برکناری اسدالله لاجوردی، در سمت «معاونت گروهکی»، برخورد با گروه‌های سیاسی زندان را بعهده داشت، در سال ۱۳۶۴ به عنوان جانشین دادستان انقلاب تهران انتخاب شد.[35][36] وی در سال ۱۳۶۷، مورد توجه سید روح‌الله خمینی قرار گرفت و احکام ویژه و مستقیمی برای رسیدگی به مشکلات قضایی در برخی استانها از جمله لرستان، کرمانشاه و سمنان را مستقل از ساختار قوه قضائیه، از او دریافت نمود. بعد از آن هم سید روح‌الله خمینی چندین پرونده مهم را برای تصمیم قضایی به او و حسینعلی نیری محول کرد.[36]

پرونده انفجار ۸ شهریور

به پرونده انفجار نخست‌وزیری در ۸ شهریور ۱۳۶۰، در سه مرحله رسیدگی شد. مرحله سوم آن با رسیدن محمد موسوی خوئینی‌ها از اعضای جناح چپ به دادستانی کل کشور در تیر ۱۳۶۴ شروع شد. او تصمیم گرفت با سپردن این پرونده ناتمام به جناح راست تکلیف آن را روشن کند. مسئولیت رسیدگی به ابراهیم رئیسی معاون سیاسی دادسرای انقلاب تهران داده شد که او نیز مسئولیت بازجویی‌ها را به شعبه ۷ دادسرای انقلاب به ریاست اسدالله لاجوردی واگذار کرد. در این رسیدگی شماری از اعضای جناح چپ چون خسرو تهرانی مسئول سابق اطلاعات نخست‌وزیری دستگیرشده و با آنان بدرفتاری شد و سعی بر بازداشت بهزاد نبوی سخنگوی دولت محمدعلی رجایی نیز شد. به گفته بی‌بی‌سی، در این مرحله خمینی، ابراهیم رئیسی، دادستان کل محمد موسوی خوئینی‌ها و رئیس دیوان‌عالی کشور عبدالکریم موسوی اردبیلی را احضار کرد و دستور داد پرونده مختومه شود. او در خصوص خسرو تهرانی و بهزاد نبوی گفت: «من از همان اول می‌دانستم که یک دستی در کار است که می‌خواهد این افراد را بدنام کند و کنار بزند. در نهایت فکر کردم آقایان به قضیه می‌رسند و خاتمه می‌دهند ولیکن الان احساس می‌کنم که باز قضایا به جاهای دیگر کشیده می‌شود.» نتیجتاً زندانیان این پرونده در ۷ خرداد ۱۳۶۵ آزاد شدند.[37][38][39]

موارد نقض حقوق بشر
نوشتار(های) وابسته: متهمان نقض حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران

عضویت در هیئت مرگ
نوشتار اصلی: اعدام دسته‌جمعی زندانیان عقیدتی-سیاسی ایران در تابستان ۱۳۶۷

سید ابراهیم رئیسی به عنوان جانشین وقت دادستان تهران در قتل‌عام زندانیان سیاسی در استان تهران در سال ۱۳۶۷ مسئول است. او در سال ۱۳۶۷ عضو کمیته‌ای موسوم به «هیئت مرگ» بود که پس از طرح چند سؤال در مورد عقاید سیاسی و مذهبی زندانیان، برای اعدام یا زنده ماندن آن‌ها تصمیم می‌گرفت.[40][41][42] حسینعلی منتظری از رئیسی (معاون وقت دادستان تهران) همراه با دیگر اعضا، مرتضی اشراقی (قاضی زندان اوین)، حسینعلی نیری (دادستان تهران)، و مصطفی پورمحمدی (نماینده وزارت اطلاعات) به عنوان دست‌اندرکاران اعدام زندانیان سیاسی (تابستان ۱۳۶۷) نام می‌برد که طی آن چند هزار تن زندانی که مشغول گذراندن احکام زندان خود بودند به اتهام باقی بودن بر سر مواضع خود بعد از عملیات مرصاد، اعدام شدند.[43][13] نام دو نفر اول در فرمان روح‌الله خمینی آمده‌است. این گروه چهار نفره، به کمیسیون مرگ (هیئت مرگ) شهرت داشتند و مسئول اعدام هزاران نفر از زندانیان سیاسی ایران می‌باشند.[43][44] وی «شور انقلابی» خود را با کمک به اجرای اعدام‌های دسته‌جمعی زندانی‌های سیاسی ایران در سال ۱۳۶۷ به اثبات رسانده‌است.[14] نام ابراهیم رئیسی در مرداد ماه ۱۳۹۵ در فایل صوتی منتسب به حسینعلی منتظری در مورد اعدام‌های سال ۱۳۶۷ مطرح شد و علی مطهری نایب رئیس مجلس از ابراهیم رئیسی خواست در این باره توضیح دهد.[45][46]

رئیسی حضور خود در این کمیسیون را تکذیب کرده‌است و گفته‌است افرادی حکم برایشان صادر شده بوده منتهی حکم‌شان اجرا نشده بوده‌است و طبق دستور روح‌الله خمینی باید دیده می‌شد شرایط اجرای حکم را دارند.[47]

اما در اردیبهشت ۱۳۹۸ روح‌الله حسینیان، قائم مقام دادستان تهران در وزارت اطلاعات در دهه ۶۰ در گفتگویی با برنامه اینترنتی «رو در رو»، ضمن تأیید نقش ابراهیم رئیسی در اعدام زندانیان سیاسی در سال ۱۳۶۷، خواستار تقدیر از وی شد. روح‌الله حسینیان، رئیس مرکز اسناد انقلاب اسلامی در بخشی از این مصاحبه گفت: «آقای رییسی کسی است که در دهه ۶۰ با برخورد با منافقین امنیت کشور را تأمین کرد، به جای اینکه از ایشان تقدیر شود برخی در انتخابات آن حرف‌ها را علیه ایشان مطرح کردند و آقای روحانی برای تخریب رقیب، از همین حربه استفاده کرد و به جای تقدیر از آقای رییسی به خاطر برخورد با منافقین، آن تهمت‌ها را علیه ایشان زد.»[48]

برخی از هواداران حکومت جمهوری اسلامی در کتاب پاسداشت حقیقت، مدعی شدند که مقامات جمهوری اسلامی این افراد را به دلیل مشارکت در ترورهای سازمان مجاهدین خلق، مشارکت در حمله نظامی مجاهدین خلق به ایران در عملیات مرصاد یا استمرار حمایت از سازمان بعد از عملیات مرصاد اعدام کردند؛[49] ولی از دیدگاه برخی دیگر، کشتار زندانیان عقیدتی و سیاسی (چه آنانی که حکمشان پایان یافته بود یا نیافته بود)، از مدت‌ها پیش (از عملیات مرصاد)، برنامه‌ریزی شده بود؛[50] افزون بر اینکه زندانیانِ قتل‌عام شده، فقط جزو سازمان مجاهدین خلق ایران نبودند؛ بلکه از گروه‌های چپ و غیر مسلمان (کمونیست...) هم بودند.[51]

در منابع گوناگونی، از سید ابراهیم رئیسی (معاون پیشین دادستان تهران) به همراه حسین‌علی نیری (حاکم پیشین شرع)، مرتضی اشراقی (دادستان پیشین تهران) و مصطفی پورمحمدی (نمایندهٔ وقت وزارت اطلاعات)، به عنوان مسئولان هیئت مرگ و همچنین در منابع غربی و اروپایی به عنوان یک نسل‌کش، یاد شده‌است.[52][53][54][55][56][57][58][59][60][61][62][63][64][65]

مناصب بلندپایه قضایی

بعد از درگذشت سید روح‌الله خمینی و آغاز رهبری سید علی خامنه‌ای، رئیسی با حکم محمد یزدی رئیس وقت قوه قضائیه، به سمت دادستان انقلاب تهران گماشته شد و از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۷۳ به مدت پنج سال این مسئولیت را برعهده داشت. پس از آن و از سال ۱۳۷۳ به ریاست سازمان بازرسی کل کشور گمارده شد و این سمت را تا سال ۱۳۸۳ عهده‌دار بود.[36]

رئیسی از سال ۱۳۸۳ تا سال ۱۳۹۳، به مدت ۱۰ سال معاون اول قوه قضائیه بود و از سال ۱۳۹۳ تا ۱۳۹۴ نیز دادستان کل کشور.[66][24][67] همچنین وی از سال ۱۳۹۱ تا کنون با حکم علی خامنه‌ای به عنوان دادستان کل دادگاه ویژه روحانیت فعالیت می‌کند.[36] او از حامیان احیای پلیس قضایی است.[68]

سایر سمت‌ها

رئیسی با حکم سید علی خامنه‌ای به مدت ده سال، عضو هیئت امنای ستاد اجرایی فرمان امام بود.[7] وی از سوی محمود احمدی‌نژاد به عنوان یکی از گزینه‌های پیشنهادی تصدی وزارتخانه‌های اطلاعات و دادگستری در مرداد ۱۳۸۴ به کمیسیون‌های مجلس شورای اسلامی معرفی شده بود.[69][70]

وقایع پس از انتخابات سال ۱۳۸۸
رئیسی در سال ۲۰۰۷

در پی ادعای مهدی کروبی مبنی بر آزار جنسی معترضان بازداشت‌شده به نتایج دهمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری ایران در بازداشتگاه کهریزک، ابراهیم رئیسی به عنوان یکی از اعضای هیئت سه‌نفره ویژه بررسی موضوع آزار جنسی از سوی رئیس وقت قوه قضاییه انتخاب شد. هیئت ویژه در تاریخ ۱۲ سپتامبر ۲۰۰۹، با رد اتهامات مهدی کروبی، پیشنهاد داد که با افرادی که با نشر اکاذیب و ایراد تهمت و افتراء موجب تشویش اذهان عمومی و باعث هتک حیثیت و اعتبار نظام شده‌اند، برخورد قاطع صورت گیرد.[71]

ابراهیم رئیسی «مسئله کهریزک» را «حاشیه‌ای» دانست و گفت متن اصلی ظلم بزرگ به نظام اسلامی است.[72] در تاریخ ۳۱ دسامبر ۲۰۱۰، ابراهیم رئیسی، معاون قوه قضاییه ایران از قصد این قوه برای محاکمه رهبران مخالف دولت سخن گفت. او با متهم کردن مهدی کروبی و میرحسین موسوی از رهبران مخالفان دولت به ضربه زدن به ارزش‌های نظام، اعلام کرد که دستگاه قضا با قاطعیت، سران فتنه را محاکمه می‌کند.[73]
وی هم‌چنین معتقد است که حصر سران جنبش سبز اقدامی قضایی نبوده و حصر خانگی به منظور تأمین امنیت خود آن‌ها است.[74]

در بهمن ماه سال ۱۳۸۸ تقریباً یک هفته پس از اعدام دو نفر به اتهام شرکت در اعتراضات به نتایج انتخابات ریاست جمهوری دهم ایران، ابراهیم رئیسی، معاون اول قوه قضاییه، اعلام کرد که «۹ نفر دیگر نیز به زودی اعدام خواهند شد». به گفته او، این افراد «با انگیزه براندازی نظام در اغتشاشات حضور یافته‌اند».[72]

در ماه مارس ۲۰۱۱ نام ابراهیم رئیسی در فهرست ۸۰ مقام ایرانی تحریم شده توسط اتحادیه اروپا قرار گرفت او هم چنین یکی از بدنام‌ترین مقامات قضائی ایران در مجامع بین‌المللی است. این افراد شامل نیروهای پلیس و شبه‌نظامی، مسئولین زندان، دادستان‌ها، قضات و دیگر مقاماتی بود که در «نقض حقوق بشر و ادعاهای مربوط به شکنجه و کشتن ناراضیان دست داشته‌اند.»[75][76]

دادستان کل ویژه روحانیت

در سال ۱۳۹۱، رئیسی که معاون اول قوه قضائیه بود از سوی رهبر ایران سید علی خامنه‌ای با حفظ سمت به عنوان دادستان کل ویژه روحانیت منصوب شد.[77] رئیسی در این مقام، با محاکمه احمد منتظری به دلیل انتشار نوار صوتی پدرش حسینعلی منتظری به او حکم زندان داد که پس از یک روز بازداشت با میانجیگری مراجع تقلید متوقف شد.[78][79]

ریاست قوه قضائیه
رئیسی در اسفند ۱۳۹۷

پس از فوت هاشمی شاهرودی و انتصاب آملی لاریجانی به سمت رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام خبرهایی مبنی بر جایگزینی سید ابراهیم رئیسی به سمت ریاست قوه قضائیه منتشر شد که این اخبار در ۲۷ بهمن ۹۷ توسط سخنگوی کمیسیون قضائی و حقوقی مجلس تأیید شد. حسن نوروزی در این رابطه گفت: سید ابراهیم رئیسی قرار است به جای آملی لاریجانی سکاندار قوه قضائیه شود.[80] سید علی خامنه‌ای در ۱۶ اسفند ۱۳۹۷ طی حکمی رئیسی را رسماً به ریاست قوهٔ قضائیه منصوب کرد.[81]

واکنش‌ها
  • این انتصاب با استقبال شخصیت‌ها و گروه‌های گوناگون از جمله اصلاح‌طلبان در ایران همراه شد. از جمله سید مصطفی هاشمی‌طبا، محمود صادقی و چندی دیگر از نمایندگان مجلس، عیسی امینی، رئیس کانون وکلا و قاضی سراج، رئیس سازمان بازرسی کل کشور از شخصیت‌هایی بودند که انتصاب او را شایسته و امیدآفرین دانستند. گفته شده او با توجه به سابقه و تخصص خود در امر قضاء، مصمم به تقویت سازمان بازرسی کشور و مبارزه با فساد در قوه قضاییه و ایجاد رابطهٔ مثبت بین دستگاه قضا و نهادهای مدنی و مردم است.[82]
  • سارا لی ویتسون رئیس بخش خاورمیانه و شمال آفریقا در دیدبان حقوق بشر گفت: «روز ۷ مارس ۲۰۱۹ رهبر ایران علی خامنه‌ای، ابراهیم رئیسی را که یکی از چهار عضو هیئت دستور دهنده اعدام هزاران زندانی سیاسی در ۱۹۸۸ بوده، به عنوان رئیس قوه قضاییه منصوب کرد»... او افزود: «این بسیار آزار دهنده و صادقانه بگویم ترسناک است که ابراهیم رئیسی بر حسابرسی و قانون در ایران نظارت می‌کند»، «او باید به خاطر جنایات مورد تحقیق قرار بگیرد به جای اینکه او دیگران را مورد بازخواست قرار دهد.»[83][84][85]

تحریم وزارت خزانه‌داری ایالت متحده آمریکا

در ۱۳ آبان ۱۳۹۸، تحریم وزارت خزانه‌داری ایالت متحده آمریکا ۹ تن از افرادی را که از «نزدیکان سید علی خامنه‌ای» نامید، از جمله سید ابراهیم رئیسی را تحریم کرد.[86] طبق بیانیه وزارت خزانه‌داری این افراد در «سرکوب‌های داخل و خارج از ایران» نقش داشته‌اند. در این بیانیه در مورد رئیسی آمده که او از چهره‌های مورد علاقه سید علی خامنه‌ای است و نام او با «نقض حقوق بشر» گره خورده‌است. عضویت ابراهیم رئیسی در «هیئت قضایی اعدام‌های سال ۶۷» و ادامه «مجازات‌های سنگدلانه»، «بازداشت‌های غیرقانونی»، «شکنجه و بدرفتاری» با متهمان در دستگاه قضائی تحت هدایت وی، از جمله موارد دیگری است که در این بیانیه به آن شاره شده‌است.[87]

نمایندگی مجلس خبرگان

او در انتخابات دوره‌های چهارم و پنجم خبرگان رهبری از استان خراسان جنوبی کاندیدا و پیروز شد. در انتخابات دور چهارم (سال ۱۳۸۵) او در کنار محمد ابراهیم ربانی و قربانعلی شهمیری مورد تأیید صلاحیت شورای قرار گرفت و با ۶۸٫۸٪ آرا به عنوان نفر اول انتخاب و به مجلس خبرگان راه یافت.[3][88] در انتخابات دور پنجم مجلس خبرگان رهبری (سال ۱۳۹۴)، او به همراه محمد ابراهیم ربانی در خراسان جنوبی کاندید شد و در نهایت با کسب ۸۰٪ آرا پیروز شد.[2] رئیسی به عنوان کارپرداز مالی، عضو هیئت رئیسه مجلس خبرگان بوده‌است.[89]

عضویت در کمیسیون‌های مجلس خبرگان:

  • کمیسیون تحقیق موضوع اصل ۱۱۱ قانون اساسی[90]
  • کمیسیون اصل ۱۰۷ و ۱۰۹ قانون اساسی[91]

تولیت آستان قدس رضوی

وی در تاریخ ۱۷ اسفند ۱۳۹۴ با حکم سیدعلی خامنه‌ای به سمت تولیت آستان قدس رضوی منصوب شد.[92][93] او دومین نفر پس از عباس واعظ طبسی است که در جمهوری اسلامی، تولیت آستان رضوی را بر عهده می‌گیرد.[94]

انتخابات ریاست جمهوری

انتخابات ۱۳۹۶
نوشتار اصلی: سید ابراهیم رئیسی در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۹۶)
رئیسی و هوادارانش در تهران، می ۲۰۱۷

از رئیسی به عنوان گزینهٔ احتمالی جریان راست برای شرکت در انتخابات نام برده می‌شد؛ جبهه مردمی نیروهای انقلاب اسلامی (جمنا) و جبهه پایداری انقلاب اسلامی از او برای شرکت در دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران دعوت کردند. در روز ۱۷ فروردین ۱۳۹۶، او برای کاندیداتوری انتخابات ریاست جمهوری اعلام آمادگی کرد.[95] و در تاریخ ۲۵ فروردین ۱۳۹۶ با حضور در وزارت کشور جمهوری اسلامی ایران به عنوان نامزد دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران ثبت‌نام نمود و در ۳۱ فروردین ۱۳۹۶ صلاحیت او نزد شورای نگهبان احراز شد[96]

نصرالله شاه آبادی مجتهد شیعه طی نامه‌ای از ابراهیم رئیسی خواست از ساحت علی بن موسی الرضا عذر خواهی کرده و از رقابت‌ها انصراف دهد. به عقیده شاه آبادی، ابراهیم رئیسی شخصی است که حاضر شد مسند تولیت آستان قدس رضوی و خدمت به علی بن موسی الرضا که سیادت عالم در آن مسند هست را برای شرکت در رقابت‌های انتخاباتی ریاست جمهوری ترک کند.[97]

میزان رای رئیسی در سطح کشور در انتخابات ۱۳۹۶

رئیسی در پاسخ استدلال کردکه با این که «بهترین شغل یعنی خادمی علی‌بن موسی الرضا و زوار بزرگوارش» را دارد و هیچ کاری برایش از این بالاتر و شیرین‌تر نیست؛ اما وضعیت نامطلوب مدیریت جامعه وظیفهٔ جدیدی برای حضور در انتخابات ایجاب می‌کرد.[98]

در هفته منتهی به انتخابات، محمدباقر قالیباف شهردار تهران و از دیگر نامزدهای انتخابات به نفع رئیسی کناره‌گیری کرد.[99] در نهایت در انتخابات ریاست جمهوری ایران که در تاریخ ۲۹ اردیبهشت ۹۶ برگزار شد، رئیسی با کسب ۱۵٬۷۸۶٬۴۴۹ رای و ۳۸٫۳۰٪ آرا نفر دوم شد و حسن روحانی با کسب ۲۳٬۵۴۹٬۶۱۶ رای و ۵۷٫۱۳٪ آرا پیروز انتخابات شد.[100] این بالاترین رأی برای رقیب رئیس‌جمهور مستقر در تاریخ انتخابات ریاست‌جمهوری ایران است. پیش از این بالاترین میزان متعلق به میرحسین موسوی در انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۸۸ بود با ۱۳ میلیون رأی و ۳۳٪ رأی‌ها (اختلاف ۳۰٪ با رئیس‌جمهور برگزیده).[101]

ابراهیم رئیسی در آخرین روز از تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۶ یعنی در تاریخ ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۶، با امیرحسین مقصودلو، مشهور به امیر تتلو دیدار و گفتگو کرد.[102][103][104] در پی این دیدار، تتلو حمایت خود را از رئیسی در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۶ اعلام کرد؛ که باعث بروز مناقشاتی در رسانه‌ها شد.[105][106][107]

انتخابات ۱۴۰۰
نوشتار اصلی: سید ابراهیم رئیسی در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۴۰۰)

سید ابراهیم رئیسی در سیزدهمین انتخابات ریاست‌جمهوری شرکت کرد و به همراه چند نامزد اصولگرای دیگر تأیید صلاحیت شد. شورای ائتلاف نیروهای انقلاب اسلامی،[108] جبههٔ پایداری انقلاب اسلامی،[109] شورای وحدت نیروهای انقلاب اسلامی (شورای وحدت اصولگرایان)،[110] ائتلاف وحدت ملی[111] رسماً از وی حمایت کردند.

به گزارش صدای آمریکا، پیش از برگزاری انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ خورشیدی، سازمان اطلاعات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی با شماری از فعالان رسانه‌ای تماس گرفته و از آن‌ها خواسته‌است که مطلبی در نقد ابراهیم رئیسی — که از اعضای «هیئت مرگ» در قتل‌عام ۱۳۶۷ بود — منتشر نکنند؛ وگرنه، برایشان مشکل‌ساز خواهد شد.[112] به گزارش دویچه‌وله تهدیدها از روز ۲۵ اردیبهشت همان روز ثبت نام رئیسی برای کاندیداتوری در انتخابات شروع شده‌است.[113]

جانشین احتمالی به عنوان رهبر بعدی

در سال ۲۰۱۹ سعید گلکار از الجزیره رئیسی را «محتمل‌ترین جانشین علی خامنه‌ای» به عنوان رهبر آینده ایران خواند.[114] در سال ۲۰۲۰ دکستر فیلکینز او را به عنوان جانشین خامنه‌ای «که مرتباً از او نام برده می‌شود» توصیف کرد.[115]

دیدگاه‌های سیاسی

ابراهیم رئیسی از مدافعان تفکیک جنسیتی می‌باشد، او در مردادماه ۱۳۹۳ در جمع خبرنگاران دربارهٔ اجرای طرح تفکیک جنسیتی در شهرداری تهران گفت: به نظر من اینکار حرکت بسیار خوبی است؛ زیرا قاطبه زنان برای انجام یک کار بهتر به یک فضای کاملاً آرام و مناسب نیازمند هستند. جلوگیری از اختلاط زن و مرد در محیط اداری به این جهت است که زن و مرد بتوانند خدمت‌رسانی بهتری به مردم داشته باشند و این کار یک حرکت خوب در جهت ایجاد فضای مناسب کار و تلاش برای بانوان است.[116] او در سال ۸۰ در اظهارنظری دربارهٔ حکم قطع دست سارق گفت: «اگر حکم صادره از سوی قاضی قطعیت پیدا کند باید اجرا شود ضمن اینکه مواردی مانند قطع دست سارقان در گذشته نیز وجود داشته و تنها برای روزهای اخیر نیست.» او همچنین گفت این کار براساس حدود الهی بوده و «این حدود الهی از افتخارات بزرگ ماست» و مجازات سرقت باید بر اساس شرایطی که قانون مشخص کرده و همچنین مواردی که برای قاضی اثبات شود تعیین می‌شود.[117] ابراهیم رئیسی از مدافعان اسلامی‌کردن دانشگاه‌ها و افزایش نشاط، فعالیت و امید در دانشجویان، بازنگری در اینترنت برای استفاده اقتصادی از آن و جلوگیری از ایجاد آسیب‌های اجتماعی و معامله مواد مخدر از طریق آن، و مقابله با فرهنگ غربی برای «جلوگیری از فروپاشی ساختارهای اجتماع» می‌باشد.[118][119] ابراهیم رئیسی از مخالفان کنسرت هنجارشکن است و در این باره گفته‌است: ما معتقدیم که کنسرت، دو قسم است؛ کنسرت مطابق با هنجار و هنجارشکن که من به دنبال ایجاد و توسعه کنسرت مطابق با هنجار هستم ولی کنسرت هنجارشکن را هیچ‌کس در کشور قبول ندارد.[120]

اقتصادی

رئیسی در اظهارنظری گفت در صورت استمرار تحریم اقتصادی باید آن را یک فرصت برای توانمندی اقتصادی تلقی کرد و «به جای اینکه کوتاه بیاییم باید خود را مقاوم کنیم.» او گفت «آن روزی تهدید کارساز خواهد بود که اظهار ضعف کنیم. اگر با قدرت به دنبال تقویت توانمندی‌های خود باشیم و از ضعف‌ها بکاهیم دشمن نمی‌تواند کاری بکند».[121] او در مصاحبه‌ای بعد از انتخابات سال ۹۶ در مورد علت حضورش در انتخابات گفت: «واقع مطلب این است که انقلاب اسلامی در عرصهٔ مدیریت کشور پس از سال‌ها هنوز نتوانسته‌است طرح خود را به‌صورت کامل ارائه دهد. الگوهایی از مدیریت انقلابی وجود دارد و آثار خوبی خلق کرده‌است ولی به‌عنوان یک جریان غالب نه خود را کاملاً شناسانده‌است و نه بر فرهنگ مدیریتی و اجرائی کشور حاکم شده‌است. ریشه‌های مشکلات کشور شناخته‌شده نبودن این نوع از مدیریت عقلانی و انقلابی و جاری نشدن آن در ساختارهای مدیریتی کشور است. من عقیده دارم انقلاب اسلامی حتی به کسانی که به این انقلاب اعتقاد ندارند بیشترین خدمت را کرده‌است و وظیفه هم دارد بکند، منتها این پروژه هنوز کامل نیست و خلأهایی دارد که باید پوشانده شود، همین موجب ناکارآمد نشان دادن انقلاب و نظام می‌شود.» او در مورد دو تفکر رقیب در کشور می‌گوید: «اساساً برخی از منازعات سیاسی در کشور به تقابل دو نوع نگاه برمی‌گردد؛ یک نگاه که می‌گوید انقلاب اسلامی الگویی برای ادارهٔ کشور دارد که متفاوت از نظام سرمایه‌داری است و یک نگاه که نه از خلاقیتی برخوردار است و نه حاضر است دربارهٔ نوع مدیریتی که تفکر انقلابی ارائه می‌دهد بیندیشد و تنها راه بقاء را توجه به اراده بیگانگان می‌داند. من به این انتخابات قدم گذاشتم که بگویم رفتار و مدیریت انقلابی آن تصویری نیست که دشمنان آن ساخته‌اند و گام اول برای اینکه وضعیت کشور اصلاح شود اصلاح این تصویر است.»[98]

سیاست خارجی

وی در پاسخ به خبرنگاران در مورد سیاست خارجی خود گفت: «ایجاد روابط با هر کشوری به جز اسرائیل».[122]

زندگی شخصی

رئیسی با جمیله علم‌الهدی دختر سید احمد علم الهدی امام جمعه مشهد و نماینده ولی فقیه در خراسان رضوی، و معاون سابق دانشگاه امام صادق، ازدواج کرده‌است.[123] همسر او که در سال ۱۳۸۰ دکترای خود را از دانشگاه تربیت مدرس گرفته، استاد علوم تربیتی دانشگاه شهید بهشتی و رئیس کمیسیون تعلیم و تربیت شورای عالی انقلاب فرهنگی است.[8][124][125] رئیسی دو دختر و دو نوه دارد.[126]یکی از دختران وی در دوره دکترای جامعه‌شناسی دانشگاه تهران تحصیل می‌کند و دختر دیگر لیسانس فیزیک از دانشگاه صنعتی شریف دریافت کرده و در زمینه نهج البلاغه ادامه تحصیل داده‌است.[127]

تاریخچه انتخاباتی
سال انتخابات حوزه تعداد آراء درصد رتبه نتیجه منبع
۱۳۸۵ مجلس خبرگان رهبری خراسان جنوبی ۲۰۰٬۹۰۶ ۶۸٫۶ یکم پیروزی [2]
۱۳۹۴ مجلس خبرگان رهبری خراسان جنوبی ۳۲۵٬۱۳۹ ▲ ۸۰٫۰ ▲ یکم پیروزی [3]
۱۳۹۶ ریاست‌جمهوری ایران ۱۵٬۸۳۵٬۷۹۴ ۳۸٫۲۸ دوم شکست [128]

آثار

وی دارای سخنرانی‌ها و مقالات علمی در موضوعاتی از قبیل: تعداد اسباب مسئولیت، مفهوم رهن، بیع فاسد و اقسام آن، مدیریت کارآمد، تاریخ بازرسی در ایران، نظارت اثر بخش، تأثیر متقابل تصمیمات قضائی و اقتصادی و جایگاه نظارت و بازرسی در اسلام است.[129]

کتاب‌های تقریرات درس قواعد فقه، ارث بی‌وارث، تعارض اصل و ظاهر در فقه و قانون از آثار منتشرشدهٔ اوست.[130][131]

منابع
  1. «خبرگزاری فارس - قائم‌مقام تولیت آستان قدس رضوی منصوب شد». خبرگزاری فارس. ۲۰۱۹-۰۱-۰۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ آوریل ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۱-۰۱.
  2. «اعلام آرای مجلس خبرگان رهبری در خراسان جنوبی». الف. ۸ اسفند ۱۳۹۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ ژوئیه ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۵ اسفند ۱۳۹۵.
  3. «نتیجه چهارمین دوره انتخابات مجلس خبرگان رهبری در استان خراسان جنوبی». ایسنا. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۶ ژوئن ۲۰۲۱.
  4. «انتصابات جدید در قوهٔ قضاییه». ایسنا. ۶ مرداد ۱۳۸۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۱۱ خرداد ۱۳۹۷.
  5. «رئیس سازمان بازرسی کل کشور منصوب شد». ایرنا. ۳۱ مرداد ۱۳۷۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۳ مه ۲۰۲۱.
  6. تصویر شناسنامه سید ابراهیم رئیسی
  7. «زندگی‌نامه ابراهیم رئیسی». پایگاه اطلاع‌رسانی رئیسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ مارس ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۷ اسفند ۱۳۹۴.
  8. «همسر حجت‌الاسلام سید ابراهیم رئیسی چه کسی است؟». حجت‌الاسلام و المسلمین سید ابراهیم رئیسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ ژانویه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲ اردیبهشت ۱۳۹۶.
  9. «مشخصات شناسنامه‌ای ۶ کاندیدای ریاست‌جمهوری». تابناک. ۱ اردیبهشت ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ ژانویه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲ اردیبهشت ۱۳۹۶.
  10. «سوابق و زندگینامه حجت الاسلام و المسلمین رئیسی». خبرگزاری صدا و سیما. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۵ ژوئن ۲۰۲۱.
  11. «رئیسی جانشین آیت الله طبسی می‌شود، علم الهدی نماینده ولی فقیه». انتخاب. ۱۴ اسفند ۱۳۹۴. دریافت‌شده در ۲۳ خرداد ۱۴۰۰.
  12. "Iran Official Poll Shows Lower Turnout After Elimination Of Key Candidates". Iran International. 2021-05-28. Retrieved 2021-06-07.
  13. Golkar, Saeid. "Ebrahim Raisi: The cleric who could end Iranian hopes for change". www.aljazeera.com. Archived from the original on 13 May 2021. Retrieved 2021-05-13.
  14. Filkins، Dexter. «The Twilight of the Iranian Revolution». The New Yorker (به انگلیسی). بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ مارس ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۳.
  15. "US puts new sanctions on Iranian supreme leader's inner circle". www.aljazeera.com. Archived from the original on 19 November 2019. Retrieved 2021-05-13.
  16. "Ebrahim Raeesi Was Officially Appointed as the Chief of Iran's Judiciary". Iran International. 2019-03-07. Archived from the original on 6 June 2021. Retrieved 2021-05-13.
  17. «انتشار آگهی اسامی نامزدهای انتخابات دوازدهمین دوره ریاست جمهوری». ستاد انتخابات کشور. ۲۸ اردیبهشت ۱۳۹۶.
  18. ««حجت‌الاسلام رئیسی»؛ از تدریس در دانشگاه تا تولیت آستان قدس رضوی (ع)». مشرق نیوز. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ سپتامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۳ مه ۲۰۲۱.
  19. «ابراهیم رئیسی به تولیت آستان قدس رضوی منصوب شد». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۷ اسفند ۱۳۹۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۷ مارس ۲۰۱۶.
  20. «خبرگان رهبری -، سید ابراهیم». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ اکتبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱۶ آوریل ۲۰۱۲.
  21. رئیسی سیستانی‌تبار است بایگانی‌شده در ۶ ژوئن ۲۰۲۱ توسط Wayback Machine خبرگزاری جمهوری اسلامی
  22. «ابراهیم رئیسی؛ از قضاوت تا تولیت». بایگانی‌شده از اصلی در ۸ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۷ مارس ۲۰۱۶.
  23. «زندگینامه: سید ابراهیم رئیسی (۱۳۳۹-)». همشهری آنلاین. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مارس ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۳ مه ۲۰۲۱.
  24. «مرد ۵۴ ساله‌ای که دادستان کل کشور شد، کیست؟ / ابراهیم رئیسی را بیشتر بشناسید». خبرآنلاین. ۲ شهریور ۱۳۹۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ اکتبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۱ ژانویه ۲۰۱۶.
  25. «شرح زندگی». سید ابراهیم رئیسی. ۱۹۷۰-۰۱-۰۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۶.‏
  26. جعفری، سعید (۲۰۲۱-۰۶-۰۶). «راستی آزمایی اظهارات کاندیداهای انتخابات؛ نامزدهای ریاست جمهوری چند کلاس سواد دارند؟». یورونیوز. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۶.‏
  27. «معاون اول قوه قضاییه کیست؟». باشگاه خبرنگاران جوان. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱.
  28. «ویدئو | مهرعلیزاده: آقای رئیسی شما شش کلاس سواد دارید». همشهری آنلاین. ۲۰۲۱-۰۶-۰۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۶.
  29. اقتصاد24، پایگاه خبری، تحلیلی. «تصویر مدرک تحصیلی ابراهیم رئیسی | اقتصاد24». fa. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۶.
  30. «مدرک دکترای سیدابراهیم رئیسی+ عکس». مشرق نیوز. ۲۰۲۱-۰۶-۰۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۶.
  31. «مدرک دکتری منتشر شده آقای رییسی». www.peykeiran.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۶.
  32. ایران، عصر. «نگاه یک حقوقدان به حواشی مدرک تحصیلی رئیسی». fa. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۶.
  33. «آیا مدرک دکتری حجت الاسلام رییسی معتبر است؟ – حقوق 24». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۶.
  34. «ابراهیم رئیسی به تولیت آستان قدس رضوی منصوب شد». رادیو فردا. ۱۷ اسفند ۱۳۹۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۷ مارس ۲۰۱۶.
  35. «ابراهیم رئیسی کیست؟». فرارو. ۱۷ اسفند ۱۳۹۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ فوریه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۳ مه ۲۰۲۱.
  36. «زندگی‌نامه حجت‌الاسلام و المسلمین سیدابراهیم رئیسی». پایگاه اطلاع‌رسانی سید ابراهیم رئیسی. ۱۷ اسفند ۱۳۹۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ مارس ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۷ مارس ۲۰۱۶.
  37. باستانی، حسین (۲۰۱۶-۰۸-۱۶). «چه شد که خمینی گفت پرونده ۸ شهریور 'باید بسته شود'». BBC Persian. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ نوامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۴-۲۸.
  38. باستانی، حسین (۲۰۱۷-۰۴-۲۲). «ابراهیم رئیسی و پرونده‌های 'فتنه': از انفجار ۸شهریور تا اعدام‌های ۸۸». BBC Persian. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ آوریل ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۴-۲۸.
  39. «موسوی خوئینی‌ها و ابراهیم رئیسی؛ پرونده‌های ناتمام» (به عربی). بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ دسامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۴-۲۸.
  40. «ابراهیم رئیسی به عنوان رئیس جدید قوه قضائیه ایران منصوب شد». رادیو فردا. ۱۶ اسفند ۱۳۹۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ سپتامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۵ آبان ۱۳۹۸.
  41. چرا کاندیداتوری رئیسی اتفاق خجسته‌ای است؟ بایگانی‌شده در ۸ آوریل ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine، بی‌بی‌سی فارسی
  42. اگر رئیسی شکست بخورد، پروژه رهبری چه می‌شود؟ بایگانی‌شده در ۸ آوریل ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine، بی‌بی‌سی فارسی
  43. «پاسخ نامه روح‌الله خمینی در ارتباط با اعدام اعضای سازمان مجاهدین خلق سرموضع در زندانها در جواب پرسش سید اححمد خمینی». جلد اول کتاب خاطرات منتظری حسینعلی منتظری. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ ژوئیه ۲۰۱۲. نشانی جدید : صفحه ۶۲۶ بایگانی‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine
  44. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ ژوئیه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۰ ژوئیه ۲۰۱۲.
  45. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۹ مه ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۷ مه ۲۰۱۷.
  46. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئن ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۷ مه ۲۰۱۷.
  47. «توضیح رئیسی در مورد اعدام‌های 67». اقتصاد نیوز. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ ژانویه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۵-۰۶.
  48. «ناگفته‌های حسینیان از منتظری، باند هاشمی و منافقین/ باید از رئیسی تقدیر کرد». خبرآنلاین. ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۵ آبان ۱۳۹۸.
  49. مسعود رضایی و عباس سلیمی نمین، پاسداشت حقیقت، صفحه 147)
  50. «تابستان ۶۷ و کشتار از پیش سازماندهی‌شده». radiofarda. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ ژانویه ۲۰۲۱.
  51. «اعدام زندانیان چپ‌گرا در سال ۶۷ چگونه آغاز و انجام شد؟». radiofarda. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ مه ۲۰۲۱.
  52. «اعضای هیئت مرگ در سال ۶٠و۶٧ چه کسانی بودند؟». tribunezamaneh. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ مه ۲۰۲۱.
  53. «انتخابات ۱۴۰۰؛ برخی نهادهای زیرنظر قوه قضائیه، خبرنگاران را برای انتقاد احتمالی از ابراهیم رئیسی، تهدید کرده‌اند». voanews. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ مه ۲۰۲۱.
  54. «رئیسی؛ از هیئت مرگ تا سودای رهبری». radiofarda. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ مه ۲۰۲۱.
  55. «خانواده‌های اعدام‌شدگان سال ۶۷ خواستار روشن‌شدن تمامی حقیقت شدند». independentpersian. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱.
  56. «از بایگانی زمانه: دربارهٔ ابراهیم رئیسی، عضو هیئت مرگ، که دوباره می‌کوشد رئیس‌جمهوری شود». radiozamaneh. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ مه ۲۰۲۱.
  57. «ابراهیم رییسی، از اعضای "هیئت مرگ" رئیس قوه قضاییه شد». هرانا. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ ژانویه ۲۰۲۱.
  58. «آینده رهبری ابراهیم رئیسی، عضو کمیته «هیئت مرگ» در جمهوری اسلامی». iranglobal. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ مه ۲۰۲۱.
  59. «جلسه حسین‌علی منتظری با هیئت مرگ؛ کسی را که به کمتر از اعدام محکوم کرده‌اید به چه ملاک اعدام می‌کنید؟». negaam.
  60. «کشتار ۶۷؛ «هیئت مرگ» چه هیئتی داشت؟». بی‌بی‌سی فارسی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ مه ۲۰۲۱.
  61. «اعضای هیئت مرگ در سال ۱۳۶۰ و ۱۳۶۷ چه کسانی بودند؟». zagrospost. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ مه ۲۰۲۱.
  62. «روزی که هیئت مرگ را دیدیم». دویچه وله فارسی آلمان. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ اکتبر ۲۰۲۰.
  63. «کشتار ۶۷ و سایه سی ساله‌اش بر مخالفان حکومت». bbc. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ مه ۲۰۲۱.
  64. «احتمال ریاست عضو «هیئت مرگ» اعدام‌های ۶۷ بر دستگاه قضایی جمهوری اسلامی، قوت گرفت». voanews. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ فوریه ۲۰۲۱.
  65. «تابستان ۶۷؛ پی‌جویی حقیقت (پرونده ویژه قتل‌عام زندانیان سیاسی در ایران)». radiozamaneh. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ مه ۲۰۲۱.
  66. «محسنی اژه‌ای معاون اول قوه قضائیه و رئیسی دادستان کل کشور شدند». رادیو زمانه. ۱ شهریور ۱۳۹۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۷ مارس ۲۰۱۶.
  67. «روزهای پایانی مأموریت من در سمت دادستان کل کشور است». برنا نیوز. ۲۱ اسفند ۱۳۹۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۴ خرداد ۱۴۰۰.
  68. «معاون اول قوه قضاییه: باید در مدیریت ارتباطات و فناوری، مشارکت شود/تشکیل پلیس قضایی، موازی کاری نیست بلکه کمک خوبی برای نیروی انتظامی و دستگاه قضایی است». ایسنا. ۱۳ مهر ۱۳۸۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۴ اردیبهشت ۱۳۹۶.
  69. «گزینه‌های کابینه احمدی‌نژاد اعلام شد». وبگاه خبرگزاری مهر. ۱۰ مرداد ۱۳۸۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۱۶ شهریور ۱۳۹۶.
  70. «اعضای کابینه پیشنهادی جبهه مردمی ایران اسلامی به رئیس‌جمهور منتخب». وبگاه خبرگزاری دانشجویان ایران. ۱۸ تیر ۱۳۸۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۱۶ شهریور ۱۳۹۶.
  71. مقام‌های قضایی ایران ادعاهای مهدی کروبی مبنی بر «تجاوز به بازداشتی‌ها» را ساختگی خواندند بایگانی‌شده در ۱۹ اوت ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine، رادیو فردا
  72. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱ مه ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۷ مه ۲۰۱۷.
  73. معاون قوه قضاییه ایران رهبران مخالف دولت را به محاکمه تهدید کرد بایگانی‌شده در ۲ ژانویه ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine، بی‌بی‌سی فارسی
  74. «ابراهیم رئیسی: حصر، اقدامی تأمینی بوده نه قضایی». وبگاه راه سبز. ۸ دی ۱۳۹۳. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ مارس ۲۰۱۶.
  75. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ ژانویه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۱۷ مه ۲۰۱۷.
  76. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۵ فوریه ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۷ مه ۲۰۱۷.
  77. ««رئیسی» کیست؟». روزنامه دنیای اقتصاد. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ مه ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۴-۲۸.
  78. مختلف، زبانهای (۲۰۱۷-۰۴-۱۸). «پروفایل نامزدها: ابراهیم رئیسی، بدون تجربه اجرایی، سابقه «سیاه» قضایی». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ آوریل ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۴-۲۸.
  79. مختلف، زبانهای (۲۰۱۷-۰۲-۲۴). «مرخصی غیرمنتظره احمد منتظری یک روز پس از بازداشت؛ یک مرجع تقلید پادرمیانی کرد؟». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ مه ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۴-۲۸.
  80. قرار است رئیسی به جای آملی لاریجانی سکان دار قوه قضائیه شود بایگانی‌شده در ۴ فوریه ۲۰۲۱ توسط Wayback Machine خبرگزاری موج
  81. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ مارس ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۷ مارس ۲۰۱۹.
  82. آفتاب (۱۵ اسفند ۱۳۹۷). «واکنش‌ها به ریاست رئیسی بر قوه قضائیه». fa. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۴-۲۸.
  83. «دیدبان حقوق بشر به انتصاب ابراهیم رئیسی از مسئولان اعدام‌های دهه شصت واکنش نشان داد». صدای آمریکا. ۱۷ اسفند ۱۳۹۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۴ خرداد ۱۴۰۰.
  84. «ایران: ریاست ناقض جدی حقوق بشر بر قوهٔ قضاییه». hrw. ۷ مارس ۲۰۱۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ ژانویه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۴ خرداد ۱۴۰۰.
  85. «Iran: Serious Rights Violator to Lead Judiciary». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ آوریل ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۴ مارس ۲۰۱۹.
  86. «۹ چهره نزدیک به خامنه‌ای که تحریم شدند، چه کسانی هستند؛ از حداد عادل تا فرزند خامنه‌ای». صدای آمریکا. ۱۳ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۵ آبان ۱۳۹۸.
  87. «خزانه داری حلقه نزدیکان رهبر ایران را هدف می‌گیرد». وزارت خزانه داری ایالات متحده آمریکا. ۱۳ آبان ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ نوامبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۵ آبان ۱۳۹۸.
  88. «اسامی نامزدهای تأییدشده انتخابات خبرگان منتشر شد». همشهری آنلاین. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ آوریل ۲۰۱۷.
  89. عباس کعبی نسب بایگانی‌شده در ۲۳ آوریل ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری
  90. اعضای کمیسیون تحقیق موضوع اصل یکصد و یازده قانون اساسی بایگانی‌شده در ۱۲ آوریل ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری
  91. اعضای کمیسیون اصل 107 و 109 قانون اساسی بایگانی‌شده در ۱۲ آوریل ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine دبیرخانه مجلس خبرگان رهبری
  92. «انتصاب ابراهیم رئیسی به تولیت آستان قدس رضوی». وبگاه یورونیوز فارسی. ۷ مارس ۲۰۱۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۷ سپتامبر ۲۰۱۷.
  93. «انتصاب حجت‌الاسلام رئیسی به تولیت آستان قدس رضوی». ۷ مارس ۲۰۱۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۷ سپتامبر ۲۰۱۷.
  94. «انتصاب حجت‌الاسلام رئیسی به تولیت آستان قدس رضوی». بایگانی‌شده از اصلی در ۷ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۷ مارس ۲۰۱۶.
  95. «حجت‌الاسلام رئیسی رسماً اعلام کاندیداتوری کرد». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۶ ژوئن ۲۰۲۱.
  96. «خبر فوری/ 6 کاندیدای انتخابات 29 اردیبهشت مشخص شدند =». ۳۱ فروردین ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ آوریل ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱ اردیبهشت ۱۳۹۶.
  97. شیخ نصرالله شاه آبادی (۲۵ فروردین ۱۳۹۶). «آقای رئیسی! از امام رضا عذرخواهی کن و انصراف بده». انصاف نیوز. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۹.
  98. «انتظار این حجم از تخریب توسط آقای روحانی را نداشتم/رأی ۱۶میلیونی علی‌رغم باران تهمت و تخریب، نشانه مهمی است». تسنیم. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۱۱ ژوئیه ۲۰۱۷.
  99. «انتخابات ۹۶؛ قالیباف به نفع رئیسی کناره‌گیری کرد». BBC Persian. ۲۰۱۷-۰۵-۱۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ مه ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۵-۱۶.
  100. YJC، خبرگزاری باشگاه خبرنگاران | آخرین اخبار ایران و جهان |. «نتایج انتخابات ریاست جمهوری 96». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۶-۲۷.
  101. ««رئیسی» رکورد قدرتمندترین رقیب رئیس‌جمهور منتخب را زد/شکست روحانی در 8 استان+جدول». فارس. ۱ خرداد ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ ژوئن ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۷ ژوئن ۲۰۱۷.
  102. «تتلو با رئیسی دیدار کرد +فیلم و عکس». وبگاه باشگاه خبرنگاران جوان. ۱۷ مه ۲۰۱۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۷ سپتامبر ۲۰۱۷.
  103. «دیدار-تتلو-با-رئیسی». youtube. ۲۰۱۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ دسامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۷ سپتامبر ۲۰۱۷.
  104. «تتلو-با-رئیسی-دیدار-کرد». وبگاه خبری تحلیلی فرارو. ۲۰۱۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۷ سپتامبر ۲۰۱۷.
  105. «تتلو: رأی بنده "جناب آقای رئیسی" است». وبگاه خبرگزاری تسنیم. ۱۵ مه ۲۰۱۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۷ سپتامبر ۲۰۱۷.
  106. «دفاع عضو موتلفه از دیدار رئیسی با تتلو /رای جذب شد /او توبه کرده». وبگاه الف. ۲۴ مه ۲۰۱۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ اوت ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۷ سپتامبر ۲۰۱۷.
  107. «هیاهوی «تتلو» و حمایت از رئیسی». وبگاه تیتر هنر. ۱۷ مه ۲۰۱۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ فوریه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۷ سپتامبر ۲۰۱۷.
  108. «حمایت شورای ائتلاف نیروهای انقلاب از رئیسی». روزنامهٔ فرهیختگان. ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۰.
  109. «بیانیه جبهه پایداری انقلاب اسلامی در معرفی آیت الله رئیسی به عنوان نامزد اصلح انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰». جبههٔ پایداری انقلاب اسلامی. ۱۰ خرداد ۱۴۰۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲ ژوئن ۲۰۲۱.
  110. «نشست مشترک شورای وحدت و ائتلاف برگزار شد/ تأکید برحمایت از «رئیسی»». مهر. ۲۸ اردیبهشت ۱۴۰۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۶ ژوئن ۲۰۲۱.
  111. «اعلام حمایت ائتلاف وحدت ملی از سیدابراهیم رئیسی». مشرق. ۷ خرداد ۱۴۰۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۶ ژوئن ۲۰۲۱.
  112. «انتخابات ۱۴۰۰؛ برخی نهادهای زیرنظر قوه قضائیه، خبرنگاران را برای انتقاد احتمالی از ابراهیم رئیسی، تهدید کرده‌اند». voanews. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ مه ۲۰۲۱.
  113. Welle (www.dw.com)، Deutsche. «تهدید و ارعاب فعالان رسانه برای جلوگیری از انتقاد از رئیسی | DW | 20.05.2021». DW.COM. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۱.
  114. Golkar, Saeid. "Ebrahim Raisi: The cleric who could end Iranian hopes for change". www.aljazeera.com. Archived from the original on 13 May 2021. Retrieved 2021-05-21.
  115. Filkins، Dexter. «The Twilight of the Iranian Revolution». The New Yorker (به انگلیسی). بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ مارس ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۱.
  116. بانوان اولین مدافع تفکیک جنسیتی هستند بایگانی‌شده در ۱۱ مه ۲۰۲۱ توسط Wayback Machine خبرگزاری دانشجویان ایران
  117. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۵ مارس ۲۰۱۶.
  118. رئیسی: دانشگاه‌ها باید اسلامی شوند پایگاه خبری آفتاب
  119. اسلامی نکردن دانشگاه‌ها کشور را با مشکل مواجه می‌کند/رشد اینترنت ما را وادار به بازنگری می‌کند بایگانی‌شده در ۲۵ فوریه ۲۰۲۱ توسط Wayback Machine خبرگزاری دانشجویان ایران
  120. رئیسی ایرانیان را به کنسرت مردم دعوت کرد خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران
  121. رئیسی: تحریم یک فرصت است/باید خود را مقاوم کنیم بایگانی‌شده در ۲۷ ژانویه ۲۰۱۹ توسط Wayback Machine پایگاه خبری آفتاب
  122. «What you need to know about presidential candidate Ebrahim Raisi». The Iran Project (به انگلیسی). ۲۰۱۷-۰۴-۱۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۱.
  123. «چند گزینه محتمل برای آستان قدس رضوی». ایسنا. ۱۵ اسفند ۱۳۹۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ مه ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۷ مارس ۲۰۱۶.
  124. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ دسامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۳ مه ۲۰۲۱.
  125. «پروفایل». دانشگاه شهید بهشتی، Shahid Beheshti (به اردو). بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ آوریل ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۴-۲۳.
  126. ناگفته‌های همسر رئیسی از قبول کاندیداتوری بایگانی‌شده در ۲۶ ژانویه ۲۰۲۱ توسط Wayback Machine فرارو
  127. «اعلام لیست اموال ابراهیم رئیسی /۲ دختر دارم که ازدواج کرده‌اند». خبرآنلاین. ۲۰۲۱-۰۵-۳۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۶-۰۲.‏
  128. «انتشار نتایج تفصیلی انتخابات ریاست جمهوری». ستاد انتخابات کشور. ۱۸ خرداد ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ اکتبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۹.
  129. «معاون اول قوه قضاییه کیست؟ /دانشنامه». باشگاه خبرنگاران جوان. ۱۳ تیر ۱۳۹۱. دریافت‌شده در ۲۳ خرداد ۱۴۰۰.
  130. «رونمایی از جدیدترین تالیفات حجت‌الاسلام رئیسی در نمایشگاه کتاب». تسنیم. ۱۰ اردیبهشت ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۲۳ خرداد ۱۴۰۰.
  131. «روحانی و رئیسی چه کتاب‌هایی را نوشته‌اند؟». لیزنا. ۲۶ اردیبهشت ۱۳۹۶. دریافت‌شده در ۲۳ خرداد ۱۴۰۰.

پیوند به بیرون
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ سید ابراهیم رئیسی موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.