سعید جلیلی

سعید جلیلی (۱۵ شهریور ۱۳۴۴) سیاستمدار مستقل[2] اصولگرا[3][4] و دیپلمات ایرانی است. او عضو شورای راهبردی روابط خارجی، عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام، نمایندهٔ رهبر در شورای عالی امنیت ملی از سال ۹۷است[5] که دبیری آن شورا و ریاست گروه مذاکره‌کنندهٔ هسته‌ای را از سال ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۲ بر عهده داشت که با روی کار آمدن روحانی برکنار شد. وی همچنین معاون اروپا و آمریکای وزارت امور خارجه بوده‌است.

«جلیلی» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای دیگر کاربردها، جلیلی (ابهام‌زدایی) را ببینید.
سعید جلیلی
جلیلی در دی ۱۳۹۹
عضو حقیقی مجمع تشخیص مصلحت نظام
آغاز به کار
۲۱ شهریور ۱۳۹۲
گمارندهسید علی خامنه‌ای
سومین دبیر شورای عالی امنیت ملی
مشغول به کار
۲۸ مهر ۱۳۸۶ – ۱۹ شهریور ۱۳۹۲
رئیس‌جمهورمحمود احمدی‌نژاد
پس ازعلی لاریجانی
پیش ازعلی شمخانی
اطلاعات شخصی
زاده۱۵ شهریور ۱۳۴۴ (۵۵ ساله)
مشهد، ایران
حزب سیاسیمستقل
همسر(ان)فاطمه سجادی (ا. ۱۳۷۱)[1]
فرزندانسجاد[1]
پدرمحمدحسن[1]
خویشاوندانوحید جلیلی (برادر)[1]
محل تحصیلدانشگاه امام صادق
وبگاهوبگاه رسمی
خدمات نظامی
وفاداریایران
خدمت/شاخهسپاه پاسداران
یگاننیروی زمینی
  • لشکر ۲۱ امام رضا
جنگ‌ها/عملیات‌هاجنگ ایران و عراق
پیشینه علمی
رشته(های) فعالیتعلوم سیاسی (جامعه‌شناسی)
محل کاردانشگاه امام صادق
پایان‌نامه‌ها
استاد راهنمامحمدهادی عبدخدایی (۱۳۶۹)
سید احمد علم‌الهدی (۱۳۸۱)
دیگر راهنمایان دانشگاهیحمید بهرامی احمدی
حسین بشیریه

جلیلی با شعار «حیات طیبه» در انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۹۲ نامزد شد و با کسب بیش از چهار میلیون رأی سوم شد. وی در انتخابات سال ۱۴۰۰ نیز با شعار «جهاد بزرگ برای جهش ایران» حضور دارد.[6][7]

جلیلی در دوران جنگ ایران و عراق رزمنده بوده و در عملیات کربلای ۵ پای خود را از دست داد.[8]

وی دارای دکترای علوم سیاسی از دانشگاه امام صادق است[9] و در این دانشگاه به تدریس دیپلماسی پیامبر مشغول است. سعید جلیلی به زبان‌های انگلیسی و عربی آشنایی دارد.[10]

زندگی‌نامه

سعید جلیلی در سال ۱۳۴۴ در شهر مشهد به دنیا آمد.[11] پدر وی محمدحسن معلم[12] و مدیر دبستان نواب صفوی ناحیهٔ یک مشهد و دانش‌آموختهٔ زبان فرانسه و اهل بیرجند و مادرش آذری و اهل اردبیل است. او در سال ۱۳۷۱با فاطمه سجادی ازدواج کرد؛ سجادی پزشک عمومی است.[11] جلیلی یک فرزند دانشجو[13] به نام سجاد[12] دارد.

جلیلی تا سال ۱۳۸۴ ساکن کرج بوده‌است.[14]

وی تحصیلات ابتدایی تا دانشگاه را در مشهد و تحصیلات دانشگاهی خود را تا مقطع دکتری معارف اسلامی علوم سیاسی از دانشگاه امام صادق به پایان رسانده و در دانشگاه امام صادق به تدریس «دیپلماسی پیامبر» می‌پردازد. به گفتهٔ وی عنوان پایان‌نامهٔ او «بنیان اندیشهٔ سیاسی اسلام در قرآن» بوده‌است[15] که در سال ۱۳۸۱ از آن دفاع کرده و نمره بالایی دریافت نموده‌است.[16] جلیلی سابقهٔ تدریس در دانشکدهٔ مدیریت و اقتصاد دانشگاه صنعتی شریف را هم دارد.[17]

حضور در جبهه

جلیلی در زمان جنگ هشت‌سالهٔ ایران و عراق از دبیرستان تا دوران دانشجویی به عنوان بسیجی بارها در جبهه‌های جنگ حضور یافت.[10]

وی در دی ماه سال ۱۳۶۵ دیده‌بان تیپ ۲۱ امام رضا خراسان بود که در عملیات کربلای ۵ پایش زخمی شد و در بیمارستان صحرایی منطقهٔ شلمچه در پیِ نبودِ امکانات و وضعیت اورژانسی، پای راست خود را از دست داد.[8]

پس از آن نیز در قسمت تدارکات لشکر حضور یافت.[10]

پیشینهٔ اجرایی

حضور در وزارت امور خارجه
سعید جلیلی در زمان دبیری شورای عالی امنیت ملی

سعید جلیلی سابقه‌ای ۱۸ ساله در وزارت امور خارجه دارد و از سال ۱۳۶۸ وارد آنجا شده‌است. وی در ۲۶ سالگی به ریاست ادارهٔ بازرسی وزارت امور خارجه برگزیده شده تا سال ۱۳۷۵ در ریاست این اداره باقی ماند. در سال ۱۳۷۶ در دولت سید محمد خاتمی، وی معاون ادارهٔ اول آمریکا شد. پس از کنار رفتن از این سمت، مدیر بررسی‌های جاری دفتر رهبری گردید تا اینکه در دولت محمود احمدی‌نژاد به وزارت خارجه بازگشت و به‌عنوان معاون اروپا و آمریکا به فعالیت پرداخت و در این مدت، به‌همراه علی لاریجانی دبیر وقت شورای عالی امنیت ملی، در برخی مذاکرات با خاویر سولانا حضور داشت.[19]

دبیری شورای عالی امنیت ملی

در مهر ۱۳۸۶، غلامحسین الهام، سخنگوی دولت محمود احمدی‌نژاد، با اعلام خبر استعفای علی لاریجانی، سعید جلیلی را به‌عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی معرفی کرد. پس از آن، سید علی خامنه‌ای رهبر ایران در تاریخ هشتم تیرماه ۱۳۸۷، طی حکمی وی را به نمایندهٔ خود در شورای عالی امنیت ملی معرفی کرد.[20][21][22]

اوج و شاخص فعالیت چند ساله جلیلی در شورای عالی امنیت ملی، موضوع مذاکرات هسته‌ایست.

با روی کار آمدن حسن روحانی وی در ۱۹ شهریور ۱۳۹۲ جلیلی را برکنار و علی شمخانی را به دبیری شورا منصوب گشت.[23][24]

عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام

وی به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی عضو حقوقی مجمع تشخیص مصلحت نظام بود که پس از برکناری توسط روحانی، سید علی خامنه‌ای در ۲۱ شهریور ۱۳۹۲ وی را به عضویت حقیقی مجمع منصوب کرد.

عضو شورای راهبردی روابط خارجی

سید علی خامنه‌ای در ۲۵ خرداد ۱۳۹۳ سعید جلیلی را به عضویت شورای راهبردی روابط خارجی منصوب کرد. وی ریاست کمیسیون سیاسی این شورا را بر عهده دارد.[25]

عملکرد و دیدگاه‌ها

در پی ازسرگیری برنامهٔ هسته‌ای در دولت احمدی‌نژاد، شورای امنیت سازمان ملل ۶ قطعنامه علیه برنامهٔ هسته‌ای ایران تصویب کرد که ۳ قطعنامه از اسفند ۱۳۸۶ تا خرداد ۱۳۸۹ در زمان ریاست جلیلی بر گروه مذاکرهٔ هسته‌ای تصویب شد.

پس از دستیابی ایران به توانایی غنی‌سازی ۲۰٪ اورانیوم، شورای امنیت در قطعنامه ۱۹۲۹ایران را ذیل فصل ۷ ماده ۴۱ منشور ملل متحد قرار داد. طبق این،ایران به عنوان مخل و تهدیدکنندهٔ صلح و امنیت جهانی از سوی شورای امنیت شناخته شد.[26][27] نحوهٔ اعمال فصل ۷ منشور سازمان ملل به مراتب و مدارجی‌ست، بدین صورت که ابتدا مادهٔ ۴۰ اعمال شده و در صورت عدم کفایت ماده ۴۱ که تحریم‌های سیاسی و اقتصادی است به کار گرفته می‌شود، و در صورت تخطی از تحریم‌های این ماده، بند ۴۲ که شامل اجازه حمله نظامی است، با رأی اعضا انجام می‌شود.[27]

فروز رجایی‌فر کارشناس علوم سیاسی با انتقاد از می‌گوید «با تأکید بر این نکته که نفس انجام مذاکره، یعنی نوعی تعامل با دیگران و در اینجا جامعه بین‌الملل و پذیرش نقش و جایگاه دو طرف در تحولات جهانی است، در نتیجه اگر تعاملی از طرف تیم مذاکره‌کننده به سرپرستی آقای جلیلی انجام می‌شد طبق اصول مذاکرات قابل پذیرش بود.». وی می‌افزاید: «زمانی که دستاوردهای مذاکره تیم جلیلی مورد بررسی و ارزیابی قرار می‌گیرد، چنین تصور می‌شود که اگر مذاکره‌ای بین ایران و ۱+۵ انجام نمی‌شد، آخرین حد توان غرب در اقدام علیه ایران بیش از این مقدار فشار (تحریم‌های همه‌جانبه اقتصادی، سیاسی و نظامی) اعمال شده نبود! زیرا قدر مسلم این است که اولین و مطمئن‌ترین انتخاب غرب برای کنترل و مهار ایران در عرصه‌های متعدد رویارویی ـ خصوصاً مناقشه هسته‌ای ـ گزینه نظامی بوده‌است؛ لیکن با توجه به این که برآورد آن‌ها از عواقب حمله همه‌جانبه به ایران و هزینه‌های سرسام‌آور آن، این سناریو را دور از دسترس و منتفی می‌کرد، سطح دوم فشار که اعمال تحریم‌های فلج‌کننده علیه ایران بود در دستور کار آنان قرار گرفت.»[28]

در پی تحریم‌های بی‌سابقه از سوی آمریکا و اتحادیه اروپا علیه ایران اعمال شد و نزدیک به نیمی از صادرات نفت و بیش از نیمی از درآمدهای ارزی کشور کاهش یافت و مشکلات فزاینده در انتقال پول نفت صادراتی به دلیل تحریم‌های بانکی به وجود آمد.[29] با این وجود ایران در سال ۱۳۹۱به طور میانگین روزنامه ۱٫۵ میلیون بشکه نفت صادر می‌کرد.[30] این تحریم‌ها به علت فشاری که بر مشتریان ایران می‌آورد در آستانهٔ فروپاشی قرار داشت؛ چنانچه باراک اوباما رئیس‌جمهور وقت آمریکا همین امر را برای توجیه چرایی پذیرش کاهش تحریم‌ها در برجام مطرح کرده‌است: «من سعی کردم برای مردم و همچنین نتانیاهو توضیح دهم که درصورت عدم توافق، توانایی حفظ تحریم‌ها را نداشتیم. بخاطر داشته باشید فقط ایران نیست که هزینه تحریم ها را پرداخت کرده است. چین و ژاپن و کرهٔ جنوبی و هند و تقریباً هر واردکنندهٔ نفت در سراسر جهان که قبلاً از ایران واردات داشته، میلیاردها دلار برای حفظ این تحریم‌ها هزینه پرداخته‌اند.».[31]

جلیلی دربارهٔ عملکرد ۶ سال خود در مذاکرات هسته‌ای گفته‌است: «در زمانی که گفتگوها ۶ سال به عهده بنده بود دشمنان ملت می‌گفتند شما باید حتی یک سانتریفیوژ نداشته باشید؛ حتی غنی‌سازی ۳٫۵ درصد را متوقف کنید. در آن ۶ سال روندی طی شد و به لحاظ حقوقی ایران یک مودالیته با آژانس امضا کرده بود و بیان کرده بودند مسائل باقی‌مانده ایران ۶ عنوان کلی دارد که تمام آن ۶ مسئله در همان ۶ ماه اول مسوولیت من حل شد اما آژانس بین‌الملل هسته‌ای نامه داد که این‌ها تنها مسائل باقی‌مانده نیست. در آن ۶ سال نه تنها اجازه داد نشد در کار دانشمندان بتن بریزند بلکه کارشان پیشرفت می‌کرد و نیروگاه آب سنگین اراک ۸۲ درصد پیشرفت حاصل شده و ۱۰ هزار کیلو مواد تولید شد و این‌گونه نبود که ۱۹ هزار سانتریفیوژ کاهش پیدا کند.» وی می‌افزاید: «نه تنها ما حاضر بودیم گفتگوهایمان برای ملت ما شفاف باشد بلکه برای همه جهان پخش شد و بسته پیشنهادی خودمان در مسکو و بغداد را در اینترنت منتشر کردیم تا همه دنیا بداند پیشنهادها ملت ایران بوده‌است. اکنون در مذاکرات اگر شروطی بر سندهایی که به توافق رسیده نباشد آن توافق فاجعه است. با وجود توافق در این چند ماه می‌بینید آمریکا چند مورد تحریم جدید علیه ایران اعمال کرده‌است و تحریم ویزا علیه ایران مطرح می‌کند.»[32]

جلیلی در نظر دیگری در مورد برجام گفته‌است: «اگر برجام توافق خوبی بود، رهبر انقلاب، مجلس و شورای امنیت ملی ۲۸ شرط برای اجرای آن اضافه نمی‌کردند. جلیلی اضافه کرد: برجام بدون این شروط واویلاست.»[33]

علی‌اکبر صالحی، رئیس سازمان انرژی اتمی ایران در مصاحبه‌ای در مورد عملکرد جلیلی در مذاکرات هسته‌ای این‌گونه اظهار نظر کرد: موضوع هسته‌ای کشورمان به موضوعی سیاسی تبدیل شده‌است زیرا در مدالیته اول که در زمان آقای لاریجانی شروع و در زمان آقای جلیلی به پایان رسید، موضوع هسته‌ای حل شده بود. وی افزود: در این مدالیته ۶ سؤال اساسی دربارهٔ موضوع هسته‌ای ایران مطرح شد و آژانس نسبت به پاسخ‌های ایران قانع شد و بحث هسته‌ای از لحاظ آژانس تمام شد، اما در زمان آقای آمانو موضوع PMD (ابعاد محتمل نظامی) که مطرح شد ایران از جهت اینکه حسن نیت خود را نشان دهد و شفاف‌سازی کند اعلام کرد که در چارچوبی برای حل مسئله آمادگی دارد.[34]

وی در مناظرات انتخاباتی دربارهٔ اقتصاد گفت: می‌توان با ۱۱ میلیارد دلار اشتغال فراوانی ایجاد کرد. به دلیل کاری که در دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی انجام داده‌ایم و روی این مسائل تحقیق کرده‌ایم به‌طوری مثال در سال ۹۰ حدود ۳۹ میلیون دلار از آلمان چوب بستنی وارد کرده‌ایم و این در شرایطی است که می‌توانیم این را در روستاهای خودمان تولید کنیم.[35]

ویلیام برنز عضو تیم مذاکرهٔ آمریکا دربارهٔ تجربهٔ مذاکره با جلیلی می‌گوید: ««او یک باورمند واقعی به انقلاب اسلامی بود و به واسطهٔ تجاربی تلخ به این باور رسیده‌بود. او که در دههٔ ۱۹۸۰ [۱۳۶۰ ه.ش] در نبرد با عراقی‌ها زخمی شده‌بود، بخشی از پای راستش را از دست داده بود و در راه رفتن با مشکلاتی مشهود مواجه بود. مانند بسیاری از هم‌نسلانش، او در سنگرها این راه دشوار را آموخته بود که ایران نباید به هیچ‌کس اعتماد کند و تنها می‌تواند بر خودش متکی باشد.» به گفتهٔ برنز، در مذاکره با جلیلی، طرح مبادلهٔ اورانیوم با غنای پایین با صفحات سوخت برای رآکتور تحقیقاتی تهران را مطرح کرده و به نظر هم می‌رسیده که ممکن است چنین توافقی حاصل شود، اما نهایتاً این توافق به دلیل «رقابت‌های سیاسی داخلی در ایران» بی‌نتیجه مانده‌است.[36]

انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۹۲
سعید جلیلی در سفر انتخاباتی مشهد ۲۰ خرداد ۱۳۹۲
نوشتار اصلی: سعید جلیلی در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۹۲)

وی در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۲، آخرین روز ثبت نام انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۹۲)، با حضور در وزارت کشور، به‌منظور کاندیداتوری در انتخابات ریاست‌جمهوری ثبت نام کرد. وی پس از ثبت نام در جلسه مطبوعاتی شرکت نکرد.[37] صلاحیت سعید جلیلی روز ۳۱ اردیبهشت ۱۳۹۲ ازسوی شورای نگهبان برای نامزدی یازدهمین دورهٔ انتخابات ریاست‌جمهوری احراز شد.[38] شعار وی در انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۹۲ «حیات طیبه» بود.[39]

حسین دهباشی سازندهٔ فیلم تبلیغاتی حسن روحانی در سال ۹۲ بعدها در فیلمی که از و منتشر شد، دربارهٔ جلیلی گفت: «من شخصاً از خود آقای روحانی در ایام انتخابات و در یک جمع صدنفره شنیدم که صادق‌ترین و پاک‌ترین جمع در همهٔ ما [کاندیداها] آقای جلیلی است».[40]

سعید جلیلی با کسب ۴۶۲۸۱۲۰ رأی برابر ۱۱٫۳۶٪ آرای ماخوذه و ۸٫۲۶٪ از واجدین شرایط پس از حسن روحانی و محمدباقر قالیباف سوم شد.

انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۹۶
جلیلی در حال سخنرانی در همایش حامیان سید ابراهیم رئیسی، ۶ اردیبهشت ۱۳۹۶

وی که یکی از نامزدهای احتمالی به حساب می‌آمد[41][42][43] در انتخابات ثبت‌نام نکرد[44] و در بیانیه‌ای اعلام کرد: «با تمرکز ویژه بر «موضوعیت» انتخابات و نه صرفاً طریقیت آن برای کسب قدرت، در این فرایند فعالانه حضور خواهم داشت»[45]

در تاریخ ۳ اردیبهشت ۱۳۹۶ جلیلی حمایت خود را از سید ابراهیم رئیسی اعلام کرد[46] و سه روز بعد در همایش انتخاباتی رئیسی حاضر شد و سخنرانی کرد.[47]

طرح دولت در سایه

سعید جلیلی در بیانیه‌ای که بعد از شکست در انتخابات ۹۲ منتشر کرد، ایدهٔ تشکیل دولت در سایه (برای کمک به دولت مستقر و کم کردن کاستی‌های این دولت) را مطرح نمود، ولی به دلیل همزمانی با اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری توسط رسانه‌ها زیاد جدی گرفته نشد تا اینکه در ماه‌ها و مصاحبه‌های بعد به تشریح و توضیح دولت در سایه پرداخت. تشکیل دولت در سایه توسط وی در این برهه به سرانجامی نرسید[48] تا اینکه در بیانیهٔ بعد از انتخابات ۱۳۹۶ به نامزد مورحمایت خویش سید ابراهیم رئیسی پیشنهاد تشکیل دولت در سایه را داد.[49]

جلیلی در دوران ریاست‌جمهوری حسن روحانی دولت سایهٔ خود را تشکیل داد[50] و مدعی رصد مسائل کشور در سال‌های دولت روحانی در قالب دولت سایه است.[51]

به گزارش پایگاه اینترنتی دولت سایه جلیلی، وی در طول ۸ سال، اقدام به تشکیل ۲۰ کارگروه[52] تخصصی و جلسات و سفرهای مختلف[53] اقدام کرد و پیشنهادهایی را برای رفع مسائل کشور به دولت و مجلس ارائه کرد.[1] جلیلی در دوران فعالیت خود در دولت سایه برخی طرح‌های کشور را به پیگیری نمود، از جمله: طرح جمعیت و تعالی خانواده،[54] طرح جامع نظام حسابداری و حسابرسی،[55] طرح ۵۵۰ هزار هکتاری (احیای دشت‌های خوزستان)،[56] طرح توسعهٔ پتروپالایشگاه‌ها،[57] طرح باشگاه کشاورزان جوان.[58]

خبرگزاری اعتدالگرای خبرآنلاین، با اشاره به نشست نمایندگان با دولت سایهٔ جلیلی، دولت سایه را «کارگروه فشار به دولت روحانی» خوانده‌است.[59]

انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰

جلیلی در تاریخ ۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۰ آخرین روز ثبت‌نام انتخابات سیزدهمین دورهٔ ریاست‌جمهوری، در انتخابات ریاست‌جمهوری نام‌نویسی کرد و صلاحیتش ۵ خرداد ازسوی شورای نگهبان احراز شد.[60]

او با شعار «جهاد بزرگ برای جهش ایران» وارد کارزار انتخابات گردید.

موضع‌گیری اشخاص و رسانه‌های خارجی

در آستانهٔ انتخابات ریاست‌جمهوری ۹۲ و همزمان با نامزدی جلیلی در انتخابات، رسانه‌ها و شخصیت‌های غربی به انتقاد علیه وی پرداختند.

روزنامهٔ واشنگتن‌پست در یکی از این تحلیل‌های خود نوشت: «وی فردی انعطاف‌ناپذیر و ایدئولوژیک و نزدیک به رهبر مذهبی ایران است و علاقه‌مند است به رغم تحریم‌های فلج‌کنندهٔ غرب علیه ایران که فشار زیادی بر روی طبقه متوسط مردم داشته‌است، ایالات متحده آمریکا را کشوری در آستانه شکست جلوه دهد.»[61]

بی‌بی‌سی با بیان اینکه سایت‌های خبری ایرانی وی را فردی ساده‌زیست و وفادار به ارزش‌های اسلامی توصیف کرده‌اند[62] گفت: با این وجود منتقدان می‌گویند او فاقد تجربه اداری برای اداره کشور است.[62]

رادیو بین‌المللی فرانسه جلیلی را گزینه مطلوب رهبر ایران برای تصدی ریاست دولت دانسته‌بود. این خبرگزاری جلیلی را خجالتی و دوربین‌گریز و درون‌گرا خوانده‌بود که بنا ندارد در مجامع بین‌المللی چهرهٔ خود را نمایان سازد. به گزارش این رسانه، جلیلی فاقد تجربهٔ کار اجرایی و بی‌بهره از همکاران مورد نیاز برای تشکیل دولت است، از این رو دولت وی از میان فرماندهان سپاه و روحانیون پرتعداد حاضر در بیت رهبری انتخاب خواهد شد.[63]

آتلانتیک نقل می‌کند که این جوک در واشینگتن نقل می‌شد که برای مقامات آمریکایی انتخاب شدن جلیلی (به عنوان رئیس‌جمهور) اهمیتی ندارد. چرا که حداقل دیگر لازم نیست با او سر میز مذاکره بنشینند؛ زیرا در میان شش قدرت بزرگی که در حال مذاکره با ایران بودند، جلیلی از جهت سخنوری‌های طولانی و تاکتیک‌های سرگردان‌کننده‌اش که در طی شش دور مذاکرات از آوریل ۲۰۱۲ به هیچ نتیجه‌ای منجر نشده‌بود، معروف بود.[64][65]

پانویس
  1. اکرم احقاقی (۲۰ خرداد ۱۳۹۲). «تمام اطلاعات خانوادگی کاندیداهای ریاست جمهوری یازدهم». ایسنا. ۹۲۰۳۲۰۱۱۵۴.
  2. «سعید جلیلی». تسنیم. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۱۵ خرداد ۱۴۰۰.
  3. «زندگینامه نامزدها: سعید جلیلی». بی‌بی‌سی فارسی.
  4. «سعید جلیلی کاندیدای اصلی اصولگرایان برای انتخابات ۱۴۰۰ می‌شود؟». دنیای اقتصاد. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ آوریل ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۶ ژوئن ۲۰۲۱.
  5. «زندگینامه نامزدها: سعید جلیلی». BBC News فارسی. ۲۰۱۳-۰۵-۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۰۱.
  6. سیما، IRIB NEWS AGENCY | خبرگزاری صدا و (۲۵ اردیبهشت ۱۴۰۰). «سعید جلیلی در انتخابات ریاست جمهوری ثبت نام کرد». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۵.
  7. «ستاد انتخابات کشور اسامی نهایی کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری را اعلام کرد | خبرگزاری فارس». www.farsnews.ir. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۵.
  8. «اختصاصی مرکز اسناد انقلاب اسلامی: دیپلمات جانباز». مرکز اسناد انقلاب اسلامی. ۱۹ مهر ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ ژوئن ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۸ مرداد ۱۳۹۱.
  9. «موضوع پایان‌نامه دکترای جلیلی چیست؟ + دانلود خلاصه». مشرق‌نیوز. ۱۶ خرداد ۱۳۹۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۸ تیر ۱۳۹۶.
  10. «جلیلی در همشهری آنلاین». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ ژوئن ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۳ ژوئن ۲۰۱۳.
  11. «همسران نامزدها به چه کاری مشغولند؟». ایسنا. ۲۰۱۳-۰۶-۰۹. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۲۴.
  12. «تمام اطلاعات خانوادگی کاندیداهای ریاست جمهوری یازدهم». ایسنا. ۲۰ خرداد ۱۳۹۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ دسامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۵ ژوئن ۲۰۲۱.
  13. «خودروی سعید جلیلی چیست و کجا زندگی می کند؟ /برای پسرم در بورس سهام خریدم /برایم عجیب است که اینستاگرام باز و توییتر بسته است!». خبرآنلاین. ۸ خرداد ۱۴۰۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ ژوئن ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۵ ژوئن ۲۰۲۱.
  14. «بیوگرافی سعید جلیلی».
  15. «موضوع پایان‌نامه دکترای جلیلی چیست؟ + دانلود خلاصه». مشرق نیوز. ۲۰۱۳-۰۶-۰۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۰۱.
  16. رضا تقی‌زاده (۷ ژوئن ۲۰۱۳). «جلیلی، ولایتی و قالیباف: کالبد شکافی سه دولت محتمل (٢)». رادیو بین‌المللی فرانسه. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ اوت ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۶ ژوئن ۲۰۱۳.
  17. «زندگینامه: سعید جلیلی (۱۳۴۴-)». همشهری آنلاین. ۲۹ مهر ۱۳۸۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ ژوئن ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۲ اسفند ۱۳۹۲.
  18. سعید جلیلی به عنوان عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام منصوب شد بایگانی‌شده در ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۳ توسط Wayback Machine خبرگزاری مهر
  19. «سعید جلیلی؛ فردی با سابقه اجرایی 18 ساله در وزارت امور خارجه». www.yjc.ir. ۲۱ اردیبهشت ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۰۱.
  20. «چه کسانی عضو شورای عالی امنیت ملی هستند؟». مشرق نیوز. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ اوت ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۶ ژوئن ۲۰۲۱.
  21. منتجبی، اکبر. «وداع با لاریجانی، غالب یا مغلوب بایگانی‌شده در ۱۳ نوامبر ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine». شهروند امروز، ۶ آبان ۱۳۸۶، ص ۵۰
  22. «جلیلی دبیر شورای عالی امنیت ملی شد». عصر ایران.
  23. Entekhab.ir، پایگاه خبری تحلیلی انتخاب |. «شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی شد، ابتکار رئیس سازمان محیط زیست». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۵-۲۷.
  24. ««علی شمخانی» دبیر شورای عالی امنیت ملی شد». خبرگزاری فارس. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ ژانویه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۷ مه ۲۰۱۷.
  25. «آشنایی با شورای راهبردی روابط خارجی». شورای راهبردی روابط خارجی. ۱۸ اسفند ۱۳۹۴. دریافت‌شده در ۱۵ شهریور ۱۳۹۵.
  26. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ ژوئن ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۱ مه ۲۰۱۷.
  27. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۳ فوریه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۱۶ مه ۲۰۱۷.
  28. بررسی مذاکرات هسته‌ای توسط دکتر فیروز رجایی فر در چهار مقاله http://alef.ir/vdchqwnzq23n66d.tft2.html?189877 بایگانی‌شده در ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۶ توسط Wayback Machine
  29. «مروری گذرا بر دستاوردهای هسته‌ای در دوره هشت ساله دولتهای نهم و دهم با یکسال و نیم دولت یازدهم». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ دسامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۲ ژوئن ۲۰۱۷.
  30. "annual crude and lease condensate exports". U.S Energy Information Administration.
  31. Thomas L. Friedman (July 14, 2015). "Obama Makes His Case on Iran Nuclear Deal". The New York Times. Archived from the original on 26 March 2021. Retrieved 5 June 2021.
  32. «آمریکا در تجاوز به حقوق ما تنها به یک برجام قانع نمی‌شود/ در شش سال مذاکره ما اجازه داده نشد در کار دانشمندان ما بتن بریزند». دانا. ۸ اردیبهشت ۱۳۹۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۴ خرداد ۱۴۰۰.
  33. «برجام وا ویلاست». بایگانی‌شده از اصلی در ۹ نوامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۶ ژوئن ۲۰۲۱.
  34. فرارو، Fararu |. «روایت صالحی از تفاوت تیم ظریف با لاریجانی و جلیلی». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ ژانویه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۶-۲۲.
  35. «جلیلی چه نگاهی به اقتصاد دارد؟/ انتقاد از واردات چوب بستنی تا استفاده از ظرفیت حمل و نقل». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ اوت ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۶ ژوئن ۲۰۱۶.
  36. «ویلیام برنز: جلیلی به انقلاب اسلامی باور داشت». جهان. ۱۹ فروردین ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ آوریل ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۵ ژوئن ۲۰۲۱.
  37. «خبرگزاری تسنیم». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ مه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۱ مه ۲۰۱۳.
  38. «وزارت کشور». بایگانی‌شده از اصلی در ۸ ژوئن ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۱ مه ۲۰۱۳.
  39. «در مورد سعید جلیلی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید». www.tabnak.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۰۴.
  40. «اظهار نظر حسین دهباشی درباره سعید جلیلی». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ فوریه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۵ ژوئن ۲۰۲۱.
  41. «سعید جلیلی به انتخابات ریاست جمهوری سال 96 فکر می‌کند؟ /واهمه احمدی‌نژادی‌ها از روحانی». پایگاه خبری تحلیلی انتخاب. ۲۰ خرداد ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۴-۲۶.
  42. «کدام چهره رقیب روحانی در سال 96 است؟». دیدبان. ۹ خرداد ۱۳۹۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ آوریل ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۶ آوریل ۲۰۱۷.
  43. «سعید جلیلی نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری ۹۶ می‌شود». خبر آنلاین. ۲۳ آبان ۱۳۹۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۴-۲۶.
  44. «سعید جلیلی نامزد انتخابات ریاست جمهوری نشد». ایلنا. ۲۶ فروردین ۱۳۹۶.
  45. «بیانیه مهم دکتر سعید جلیلی». پایگاه اطلاع‌رسانی دکتر سعید جلیلی. ۲۶ فروردین ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ ژوئیه ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲ ژانویه ۲۰۲۰.
  46. «از رئیسی حمایت می‌کنم». ایسنا. ۳ اردیبهشت ۱۳۹۶.
  47. «همایش حامیان رئیسی با حضور جلیلی در تهران+ عکس». سایت خبری تحلیلی تابناک. ۲۰۱۷-۰۴-۲۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ آوریل ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۴-۲۶.
  48. «پشت پرده پروژه «دولت سایه» سعید جلیلی». روزنامه دنیای اقتصاد. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ نوامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۱-۲۳.
  49. «پیشنهاد تشکیل «دولت در سایه» به رئیسی». ساعت24. ۲۰۱۷-۰۵-۲۲. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ ژانویه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۱-۲۳.
  50. «جلیلی: در هشت سال گذشته من «دولت سایه» بودم». خبرآنلاین. ۷ خرداد ۱۴۰۰.
  51. «سعید جلیلی: ۸ سال با دولت در سایه مسائل کشور را رصد می‌کردیم». ایرنا. ۷ خرداد ۱۴۰۰.
  52. «دولت درسایه». پایگاه اطلاع‌رسانی سعید جلیلی. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ اوت ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۲۰.
  53. «سفرهای جلیلی در وبگاه حیات طیبه». پایگاه اطلاع‌رسانی سعید جلیلی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ نوامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۵ ژوئن ۲۰۲۱.
  54. «جلیلی: مسئله جمعیت دارای ابعاد اجتماعی، بهداشتی و امنیت ملی است». ایران‌آنلاین. ۲۰ مرداد ۱۳۹۹.
  55. «نشست نقد و بررسی طرح جامع نظام حسابداری و حسابرسی». پایگاه اطلاع‌رسانی سعید جلیلی. ۱۱ بهمن ۱۳۹۹.
  56. «بازدید از روند اجرای طرح احیای دشت‌های استان خوزستان موسوم به طرح ۵۵۰ هزار هکتاری». پایگاه اطلاع‌رسانی سعید جلیلی. ۱۴ مهر ۱۳۹۸.
  57. «تشکر جلیلی از مجلس». نسیم. ۱ مرداد ۱۳۹۸.
  58. «جلیلی: نگاه انقلاب به دامنه‌هاست نه حفظ وضع موجود». الف. ۱۵ مهر ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ فوریه ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۵ ژوئن ۲۰۲۱.
  59. «سایه «دولت سایه» بر سر پارلمان دهم/ ... تشکیل «گروه فشار» علیه دولت به ریاست سعید جلیلی». خبرآنلاین. ۱۰ دی ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ ژانویه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۵ ژوئن ۲۰۲۱.
  60. «معرفی نامزدهای ریاست‌جمهوری؛ لاریجانی، جهانگیری و احمدی‌نژاد ردصلاحیت شدند». رادیو فردا. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۵.
  61. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ مه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۴ مه ۲۰۱۳.
  62. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۹ ژوئن ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۰ ژوئن ۲۰۱۳.
  63. رضا تقی‌زاده. «جلیلی، ولایتی و قالیباف: کالبد شکافی سه دولت محتمل (٢)». رادیو بین‌المللی فرانسه، ۷ ژوئن ۲۰۱۳. بازبینی‌شده در ۱۶ ژوئن ۲۰۱۳.
  64. Wright, Robin (30 July 2013). "The Truly Massive Challenges Facing Iran's New President". Atlantic magazine. Archived from the original on 2 August 2013. Retrieved 3 August 2013.
  65. Wright, Robin (30 July 2013). "The Truly Massive Challenges Facing Iran's New President". Atlantic magazine. Archived from the original on 2 August 2013. Retrieved 3 August 2013.

پیوند به بیرون
مناصب سیاسی
پیشین:
مرتضی سرمدی		 معاون اروپا و آمریکا وزیر امور خارجه
۱۳۸۴ – ۱۳۸۶		 پسین:
علیرضا سالاری
به عنوان معاون آمریکا
پسین:
علی باقری کنی
سرپرست
به عنوان معاون اروپا
پیشین:
علی لاریجانی		 دبیر شورای عالی امنیت ملی
۱۳۸۶ – ۱۳۹۲		 پسین:
علی شمخانی
نماینده ولی فقیه در شورای عالی امنیت ملی
۱۳۸۷ – اکنون
متصدی همزمان: روحانی (تا ۱۳۹۲) و شمخانی (از ۱۳۹۲)		 در حال تصدی
پیشین:
علی‌اکبر ولایتی		 رئیس کمیسیون سیاسی شورای راهبردی روابط خارجی
۱۳۹۳ – اکنون
مناصب دیپلماتیک
پیشین:
علی لاریجانی		 مسئول مذاکرات هسته‌ای ایران
به عنوان دبیر شورای عالی امنیت ملی
۱۳۸۶ – ۱۳۹۲		 پسین:
محمدجواد ظریف
به عنوان وزیر امور خارجه
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.