انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۸۸)

دهمین دورهٔ انتخابات ریاست‌جمهوری ایران در روز ۲۲ خرداد ۱۳۸۸ برگزار شد.[2] موقعیت و شرایط ویژهٔ داخلی و خارجی ایران سبب شد که پیش‌بینی نتیجهٔ انتخابات دهم با اختلاف نظرهای بسیاری روبه‌رو شود.[3] این انتخابات، همچون سایر انتخابات‌ها در ایران، از سوی مخالفین دولت و نظام جمهوری اسلامی، با انتقاداتی پیرامون عدم رعایت اصول دموکراتیک روبرو شد.[4][5]

انتخابات دهمین دورهٔ ریاست‌جمهوری ایران

۱۳۸۴ → اعضا ۲۲ خرداد ۱۳۸۸ دولت دهم ← ۱۳۹۲ اعضا

مشارکت ۳۹٬۱۶۵٬۱۹۱ رأی معادل با ۸۵٪ واجدین شرایط[1]   نامزد محمود احمدی‌نژاد میرحسین موسوی حزب جمعیت ایثارگران - اتحاد - جبهه اصلاحات رأی‌های مردمی ۲۴٬۵۹۲٬۷۹۳ ۱۳٬۳۳۸٬۱۲۱ درصد رأی ۶۲٫۴۶٪ ۳۳٫۸۸٪ درصد واجدان ۵۲٫۹۹٪ ۲۸٫۷۴٪ نوسان واجدان ▲ ۱۶٫۰۵٪ واجدان -   نامزد محسن رضایی مهدی کروبی حزب - اعتماد ملی اتحاد - - رأی‌های مردمی ۶۸۱٬۸۵۱ ۳۳۸٬۲۷۸ درصد رأی ۱٫۷۳٪ ۰٫۸۶٪ درصد واجدان ۱٫۴۷٪ ۰٫۳۲٪ نوسان واجدان - ▼ ۱۰٫۱۱٪

نتیجهٔ انتخابات براساس نامزدان برنده به تفکیک استان‌های ایران

نتیجهٔ انتخابات براساس حدود درصد نامزدان برنده به تفکیک شهرستان‌های ایران

رأی‌های احمدی‌نژاد با حدود درصد در استان‌ها

رأی‌های موسوی با حدود درصد در استان‌ها

رئیس‌جمهوری پیش از انتخابات محمود احمدی‌نژاد جمعیت ایثارگران رئیس‌جمهوری برگزیده محمود احمدی‌نژاد جمعیت ایثارگران

بر اساس اعلام رسمی وزارت کشور، محمود احمدی‌نژاد در این انتخابات با اختلاف رأی زیادی نسبت به میرحسین موسوی پیروز اعلام شد. این نتیجه با اعتراض گستردهٔ دیگر نامزدها و عدهٔ زیادی از هواداران میر حسین موسوی مواجه شد.

نامزدها

طی یک سالِ منتهی به انتخابات، گمانه‌زنی‌های گوناگونی در مورد نامزدی افراد شناخته‌شده در انتخابات ریاست جمهوری انجام شد. مشهورترین افراد مطرح‌شده، به‌طور خلاصه در زیر آمده‌اند.

نامزدهای رسمی

نوشتار اصلی: مقایسه نامزدها در انتخابات ریاست جمهوری ایران (۱۳۸۸)

پس از بررسی‌های شورای نگهبان چهار تن زیر به عنوان کاندیداهای رسمی به رقابت‌های انتخاباتی راه یافتند.[6]

• محمود احمدی‌نژاد: وی در چهارمین روز از ثبت نام داوطلبان انتخابات، به همراه برخی از اعضای کابینه و مشاوران خود، به وزارت کشور مراجعه و ثبت نام نمود. وی گفت که هزینه‌ای صرف تبلیغات انتخاباتی نخواهد کرد.[7]
• محسن رضایی: او در تاریخ ۹ اردیبهشت ۱۳۸۸ طی بیانیه‌ای رسمی، نامزدی خود را اعلام کرد.[8][9] وی پیشنهاد دولت ائتلافی را طرح کرد.
• مهدی کروبی: حزب اعتماد ملی، مهدی کروبی را به عنوان نامزد خود اعلام کرد.
  کروبی در سوم مهر ۱۳۸۷ از عدم ابراز نظر منفی سید علی خامنه‌ای نسبت به کاندیداتوری خود خبر داد.[10] او نهایتاً نامزدی خود را به‌طور رسمی در یک نشست مطبوعاتی در چند روز مانده به برگزاری کنگرهٔ حزب اعتماد ملی اعلام کرد.
• میرحسین موسوی: وی که فعالیت‌های رسانه‌ای خود را از آذر ۱۳۸۷ آغاز کرده بود[11] در تاریخ ۲۰ اسفند ۱۳۸۷، با صدور اعلامیه‌ای، رسماً حضور خود را در انتخابات اعلام کرد.[12]

اصلاح‌طلبان

• سید محمد خاتمی، رئیس‌جمهور سابق ایران که در ۲۳ دی ۱۳۸۷ گفت: یک نفر از میان من و مهندس میرحسین موسوی نامزد خواهد شد،[13] در تاریخ ۲۰ بهمن ۱۳۸۷ رسماً خود را نامزد انتخابات معرفی کرد.[14] وی پس از اعلام نامزدی میرحسین موسوی در ۲۰ اسفند ۱۳۸۷ با انتشار بیانیه‌ای در شامگاه ۲۶ اسفند ۱۳۸۷ از نامزدی در انتخابات انصراف داد.[15][16][17]
• عبدالله نوری، وزیر کشور در دولت‌های اول هاشمی رفسنجانی و سید محمد خاتمی، عضو شورای شهر اول تهران و مدیر مسئول روزنامه توقیف شده خرداد. وی، احتمال داشت که مورد حمایت دفتر تحکیم وحدت[18] و سازمان مجاهدین انقلاب اسلامی واقع شود.
• محسن مهرعلیزاده، که در دوران ریاست جمهوری سید محمد خاتمی، به مدت چهار سال استاندار خراسان و به مدت چهار سال، رئیس سازمان تربیت بدنی بود. در تاریخ ۱۹ تیر ۱۳۸۷ گفت: اگر خاتمی نامزد نشود، این احتمال وجود دارد که خودش، نامزد انتخابات ریاست جمهوری شود.[19]

اصول‌گرایان و محافظه‌کاران

• سید محمد جهرمی که مدتی معاون اجرایی شورای نگهبان بود و سپس وزیر کار و امور اجتماعی در دولت نهم، اعلام کرد: تصمیمش برای حضور در انتخابات به شرایط بستگی دارد و اگر شرایط اقتضاء کند، می‌آید. همچنین منابع خبری اعلام کردند که جهرمی ستاد انتخاباتی خود را افتتاح کرده‌است.[20]
• صادق طباطبایی، که روزنامهٔ آفتاب یزد در ۱۹ اردیبهشت ۱۳۸۸ به نقل از خبرگزاری فارس از احتمال نامزدی وی در این انتخابات خبر داد.[21][22]
• مصطفی پورمحمدی با شعار بهبود مدیریت و ایجاد محصولات فرهنگی جذاب برای جوانان، قصد داشت برای انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۳۸۸ نامزد شود، ولی در نهایت از تصمیم خود منصرف شد.[23]
• طهماسب مظاهری که در دولت سید محمد خاتمی، وزیر اقتصاد و دارایی و در دولت احمدی‌نژاد، به مدت حدود یک سال رئیس کل بانک مرکزی بود، از جمله افرادی بود که زمزمهٔ کاندیداتوری‌اش در محافل سیاسی به گوش رسید. در آبان ۱۳۸۷ خورشیدی، خبرگزاری برنا به نقل از وی اعلام کرد او «بدون هر گونه وابستگی به حزب یا جریان سیاسی خاص و به عنوان نامزد مستقل» وارد عرصهٔ انتخابات ریاست‌جمهوری خواهد شد؛ اما این خبر رنگ واقعیت به خود نگرفت.[23]

برخی نامزدهای رد صلاحیت شده

• اکبر اعلمی: نمایندهٔ مردم تبریز در مجلس ششم و مجلس هفتم، که شورای نگهبان، صلاحیت وی را برای نامزدی در دهمین دورهٔ انتخابات ریاست جمهوری تأیید نکرد.[24][25]
• رفعت بیات: نمایندهٔ زنجان در دور هفتم مجلس شورای اسلامی بود.[26]
• قاسم شعله‌سعدی: نمایندهٔ مجلس سوم و مجلس چهارم از شهر شیراز در مجلس شورای اسلامی. وی در آذر ۱۳۸۱ طی نامه‌ای به آیت‌الله خامنه‌ای، انتصاب وی به رهبری را غیرقانونی دانسته بود،[27] و به همین جهت نیز بازداشت شد.

وقایع مهم پیش از برگزاری انتخابات

اصلاح قانون انتخابات ریاست جمهوری و سن رای‌دهندگان

مطابق اصل ۱۱۵ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، رجال سیاسی و مذهبی که دارای شرایطی باشند، مجاز به شرکت در انتخابات ریاست جمهوری هستند، ولی تاکنون تعریف مشخصی از ویژگی‌های رجل سیاسی یا مذهبی ارائه نشده‌است، به همین دلیل مجلس شورای اسلامی در پی تصویب قانونی است که این شرایط را مشخص کند. مطابق این قانون، که در قالب دو تبصره به مادهٔ ۳۵ قانون انتخابات ریاست جمهوری کنونی الحاق می‌گردد، احراز رجل سیاسی یا مذهبی بودن به شورای نگهبان قانون اساسی سپرده می‌شود و همچنین انتخاب شوندگان علاوه بر شرایط فوق، باید دارای سابقهٔ تصدی حداقل یک شغل هم‌تراز باشند. این مشاغل، طیف وسیعی از مسئولیت‌های سیاسی، اجرایی، قانونگذاری، نظامی و… را در بر می‌گیرد.[28][29] تصویب این طرح با مخالف وزیر کشور وقت، علی کردان نیز مواجه شد و وی اعلام کرد انتخابات سال ۱۳۸۸ مطابق قانون فعلی برگزار می‌شود.[30][31][32] در فاصلهٔ ۴۰ روز به برگزاری انتخابات، نمایندگان مجلس شورای اسلامی با عدم تصویب دو فوریت لایحهٔ ارائه شده از طرف دولت نهم برای کاهش سن رای‌دهندگان از ۱۸ سال به ۱۵ سال، عملاً قانون قبلی را برای انتخابات ریاست جمهوری دهم تثبیت کردند. از طرف دولت ادعا می‌شد که با تصویب این قانون، ۴ میلیون نفر از جوانان امکان مشارکت در انتخابات را به دست خواهند آورد.[33]

بیماری محمود احمدی‌نژاد

شایعات مختلفی، پیرامون بیماری محمود احمدی‌نژاد به عنوان یکی از نامزدهای بالقوهٔ انتخابات، از اوایل سال ۱۳۸۷ پراکنده شد. برخی از منابع خبری نزدیک به دولت و معاونین وی از تهدید سلامت وی به دلیل فشار بالای کاری و توصیهٔ پزشکان به کاهش این فشارها سخن به میان آوردند. در این خصوص، واشینگتن پست نوشت: به علت لغو برخی از برنامه‌های کاری احمدی‌نژاد، بیماری وی در روزهای اخیر تبدیل به یک موضوع سیاسی شده‌است.[34] برخی منابع خبری، از احتمال عدم توانایی جسمی وی برای کاندیداتوری خبر دادند ولی برخی دیگر از منابع، انتشار چنین اخباری را در جهت جلب محبت عمومی تفسیر کردند.[35]

مدرک تحصیلی سید محمد خاتمی

با انتشار تصویری که کپی مدرک تحصیلی سید محمد خاتمی نامیده می‌شد، گروهی مدعی تقلبی بودن مدرک او شدند. با توجه به اینکه اندکی قبل از آن مدرک تقلبی علی کردان رسوایی بزرگی برای دولت آفریده بود، خبرگزاری ایرنا نیز با انتشار چند خبر به این جنجال دامن زد. به نوشتهٔ ایرنا از آن جهت که تاریخ صدور مدرک تحصیلی خاتمی ۲۹ اسفند بوده و این روز در ایران تعطیل رسمی است مدرک وی تقلبی است. همچنین ایراد دیگری که بر این مدرک وارد شده بود، تاریخ صدور آن در قبل از انقلاب بود در حالی‌که مدرک در سربرگی با آرم جمهوری اسلامی چاپ شده بود. سید محمد خاتمی کپی مدرک خود را منتشر ساخت که بر اساس آن مشخص شد تصویر ارائه شده توسط ایرنا جعلی بوده‌است.[36][37]

مراقبت و تعقیب قالیباف

تیمی از نیروهای یک نهاد عضو دستگاه اطلاعات موازی، محمد باقر قالیباف را برای آگاهی از دیدارها و مذاکرات وی تعقیب می‌کردند که توسط تیم حفاظت وی دستگیر می‌شوند و به حفاظت اطلاعات سازمان مذکور تحویل می‌گردند. گزارشی از تعقیب قالیباف به آیت‌الله سید علی خامنه‌ای ارائه می‌گردد و به دنبال آن، مسئول حفاظت اطلاعات سازمان مذکور از کار برکنار شد.[38][39]

عدم تصویب طرح پیشنهادی دولت در خصوص توزیع نقدی یارانه‌ها

طرح پیشنهادی دولت برای کاهش یارانه انرژی و توزیع بخشی از یارانه انرژی، به صورت نقدی در میان افراد کم درآمد، که ابتدا در هیئت وزیران و سپس در کمیسیون تلفیق مجلس تصویب شده‌بود، در هنگام بررسی لایحهٔ بودجه در اسفند ۱۳۸۷ خورشیدی در صحن علنی مجلس، با مخالفت ۱۵۵ نماینده مجلس مواجه و حذف شد. بر اساس طرح پیشنهادی دولت، توزیع کارت در میان افراد کم درآمد می‌بایست از اردیبهشت ۱۳۸۸ خورشیدی آغاز می‌شد و پرداخت وجه نقد از تیر ۱۳۸۸ صورت می‌گرفت. پیش‌بینی می‌شد که دولت از محل افزایش قیمت حامل‌های انرژی، حدود ۲۰ هزار میلیارد تومان درآمد داشته‌باشد. دولت قصد داشت که حدود ۸ هزار میلیارد تومان از این درآمد را در بخش عمرانی و بقیه آن را بین افراد کم درآمد و همچنین در میان بخش‌های تولیدی توزیع کند. مخالفان دولت نهم این اقدام احمدی‌نژاد در زمستان ۱۳۸۷ را حرکتی تبلیغاتی توصیف می‌کردند که به منظور کسب رأی برای وی در انتخابات ریاست جمهوری خرداد ۱۳۸۸ صورت می‌گیرد؛ ولی موافقان این طرح با تأکید بر پایین بودن نرخ فراورده‌های نفتی در ایران، هدف از این پیشنهاد را کاهش کسری بودجه عنوان می‌کردند. نگرانی از تورم و بیکاری شدید، علت مخالفت برخی دیگر از نمایندگان مجلس با طرح پیشنهادی دولت عنوان شد. پیش از این عده‌ای از اقتصاد دانان، شهردار تهران و دبیرکل خانهٔ کارگر به دولت پیرامون آثار زیانبار این طرح هشدار داده‌بودند.[40][41][42][43][44][45]

منشور اخلاق انتخابات

منشور اخلاق انتخاباتی در ۱۹ اردیبهشت ۸۸ توسط کمیتهٔ تدوین و ترویج منشور اخلاق انتخاباتی تصویب شد. این منشور شامل یک مقدمه و دو فصل است.[46]

جنجال گشت‌های ارشاد

درشرایطی که با تأیید دولت احمدی‌نژاد نیروی انتظامی اقدام به برخورد و بازداشت زنان و جوانان به دلیل نوع پوشش، لباس، کفش و… کرده بودمیرحسین موسوی و مهدی کروبی دو کاندید اصلاح طلب اعلام کردند که جمع‌آوری این گشت‌ها یکی از اقدامات آنان پس از پیروزی خواهد بود. هم‌زمان گزارشی از ضرب و شتم یک خبرنگار توسط پلیس به بهانهٔ کوتاه بودن مانتوی وی در رسانه‌ها منتشر شد . زهرا رهنورد همسر موسوی نیز گشت‌های امنیتی و اخلاقی را نوعی سرکوب زن به معنای مطلق کلمه و اهانت به ارزش‌های والای او نامید.[47][48][49][50][51][52][53]

گرچه هم‌زمان مسئولان نیروی انتظامی ضمن دفاع از عملکرد خود اعلام کردند که گشت ارشاد را توسعه خواهند داد و این اقدامات آنان به پشتوانه سید علی خامنه‌ای ادامه می‌یابد.[54]

تشکیل کمیتهٔ صیانت از آرا

میرحسین موسوی و مهدی کروبی، ضمن ابراز نگرانی از نحوه برگزاری انتخابات، اقدام به ایجاد کمیته‌ای موسوم به کمیته صیانت از آرا کردند. عبدالله رمضان‌زاده از حامیان میرحسین موسوی و مهدی کروبی، ایجاد این کمیته را ضروری توصیف کرد و افزود: ضرورت تشکیل این کمیته بر می‌گردد به وجود سابقه تقلب در پرونده برخی از مجریان انتخابات ریاست‌جمهوری خرداد ۱۳۷۶ که مجدداً در این انتخابات نیز، باز هم از جمله عوامل اجرایی هستند.[55][56] ایجاد این کمیته با واکنش منفی دولت روبرو شد. شورای‌نگهبان نیز اعلام کرد: کمیتهٔ صیانت از آرا بی‌اعتبار است.[57]

بیانیهٔ استادان دانشگاه صنعتی شریف

۱۲۵ نفر از استادان دانشگاه صنعتی شریف طی بیانیه‌ای در روز ۵ خرداد ۱۳۸۸، خواستار تبلور عقلانیت در مدیریت کشور و مشارکت فعال در انتخابات شدند. در این بیانیه از خارج کردن تدریجی متخصصان باتجربه از دایرهٔ تصمیم‌گیری، عدم ثبات مدیریتی، گسترش واردات کالاهای مصرفی به بهای ضربه به تولیدات داخلی، به رکود کشاندن اقتصاد برای جبران اسراف‌کاری‌ها و بی برنامگی‌های گذشته، عدم بهبود شاخص‌های رشد و بیکاری و تورم با وجود درآمدهای کلان نفتی، پسرفت شاخص‌های خط فقر و نابرابری‌های اقتصادی و گریختن از حسابرسی و قوانین مصوب انتقاد شده‌است. انتقاد از تنزل گفتمان اجتماعی صرفاً به دادوستدهای پولی با وجود ادعاهای ارزش‌مدارانه، تکیه بر شعارهای عوام‌پسند نظیر مبارزه با مافیا و مظلوم‌نمایی با وجود در اختیار داشتن تمام ابزار قدرت، تحقیر مردم و سعی در تطمیع آنان به نام عدالت‌طلبی از خزانهٔ ملی، شکستن حرمت بزرگان و اندیشمندان و همچنین سوءاستفاده از احساسات پاک دینی و عدالت‌طلبانهٔ مردم در جهت فعال کردن شکاف‌های فرهنگی و طبقاتی، با ایجاد تضاد و تفرقه در سطح ملی از بخش‌های دیگر این بیانیه‌است.[58] این بیانیه توسط شماری از برجسته‌ترین استادان و مدیران این دانشگاه از جمله رؤسای دانشکده‌های برق، ریاضی، مکانیک، کامپیوتر، عمران، مهندسی شیمی و نفت و شیمی و همچنین استادان صاحب‌نامی چون یحیی تابش، جواد صالحی، محمدعلی نجفی، محمد اردشیر، حسام الدین ارفعی، فرهاد اردلان، مهدی بهادری‌نژاد، محمد قدسی، علینقی مشایخی و حسین معصومی همدانی امضا شد.[59][60][61]

پیوستن مسؤولان ستادهای استانی احمدی‌نژاد به حامیان موسوی

در روز ۱۸ خرداد و چند روز پیش از برگزاری انتخابات، مسؤولان ستادهای استانی احمدی‌نژاد (ستاد رضوان)، با صدور بیانیه‌ای در حمایت از میرحسین موسوی به ستاد مرکزی موسوی پیوستند.[62][63] این بیانیه با سخنی از پیشوای نخست شیعیان به این مضمون آغاز می‌شد:

زمانی بر مردم خواهد آمد که در آن ارج نیابد مگر فرد بی‌عرضه و بی‌حاصل، و خوش طبع و زیرک دانسته نشود مگر فاجر، مورد اعتماد قرار نگیرد مگر خائن، و به خیانت نسبت داده نشود مگر فرد درستکار و امین. در چنین روزگاری بیت‌المال را بهرهٔ شخصی خود گیرند و از قرآن جز نشان نماند و از اسلام جز نام.

نامه هاشمی رفسنجانی به سید علی خامنه‌ای

در جریان مناظره تلویزیونی میان میرحسین موسوی و محمود احمدی‌نژاد و طرح اتهاماتی از سوی محمود احمدی‌نژاد ضد اکبر هاشمی رفسنجانی، سپس هاشمی رفسنجانی اقدام به نوشتن یک نامه سرگشاده خطاب به سید علی خامنه‌ای رهبر وقت جمهوری اسلامی ایران کرد. در قسمتی از این نامه آمده‌است: در مراسم بزرگداشت سالگرد امام (ره) به آقای احمدی‌نژاد گفتم که در اظهارات او خلاف‌گویی‌های فراوانی وجود داشته و ادعای کذب تماس تلفنی من با یکی از سران عرب و ادعای کارگردانی مبارزات انتخاباتی رقبا و اتهامات ناروا به جمعی از بزرگان نظام، از جمله جناب آقای ناطق‌نوری و فرزندان من و بدتر از همه زیرسؤال بردن اقدامات امام راحل را یادآوری و پیشنهاد کردم: با صراحت اتهام‌های نادرست را پس بگیرد که نیازی به اقدامات قانونی افراد و خانواده‌هایی که ناجوانمردانه و مظلومانه هدف تیرهای ناسزاگویی قرار گرفته‌اند، نباشد.[64]

نود سیاسی

نود سیاسی نام یک مجموعه مستند بود که در جریان این انتخابات، ضد عملکرد محمود احمدی‌نژاد تهیه و در قالب یک سی‌دی، دست به دست و خانه به خانه توزیع شد. این مجموعه شامل چندین اپیزود بود که هر اپیزود، به موضوعی جداگانه پرداخته‌بود. نام این مجموعه برگرفته از یک برنامه تلویزیونی ورزشی، به نام نود بود.[65] تهیه‌کنندگان این مجموعه، آن را دروغ‌های احمدی‌نژاد در دقیقه نود توصیف کردند. بخش‌های زیادی از این مستند به شخص احمدی‌نژاد پرداخته‌است. حامیان محمود احمدی‌نژاد، تهیه این فیلم را به ستاد انتخاباتی میرحسین موسوی نسبت دادند. سایت جهان‌نیوز، تهیه این سی‌دی‌ها را ابتدا به حمید آخوندی، کارگردان برنامه تلویزیونی صندلی داغ نسبت داد ولی سپس این ادعا را پس گرفت.[66][67]

نام اپیزودهای این مجموعه به این شرح می‌باشد.[68]

1. واقعاً مشکل مردم ما، شکل موی بچه‌های ماست؟
2. مجمع عمومی سازمان ملل متحد و داستان هاله نور
3. آقای احمدی‌نژاد، پول تبلیغات شما از کجا می‌آید؟
4. ادبیات بی ادبانه رئیس‌جمهور
5. ورزش دولتی و المپیک پکن

سعید قاسمی، یکی از فرماندهان سپاه گفت: توزیع این سی‌دی باعث شد تا بسیاری از حامیان احمدی‌نژاد دچار تردید شوند.[69] غلامحسین الهام نیز گفت: میلیون‌ها «سی دی» را در آخرین روزها به عنوان «نود سیاسی» توزیع کردند، تا اعتقادات پاک احمدی‌نژاد را خرافه بخوانند و به صداقت احمدی‌نژاد، انگ «دروغ» بزنند و خدمتگزاری او را نیرنگ بدانند.[70] گروهی از طرفداران احمدی‌نژاد، تیراژ این سی‌دی‌ها را حدود ۱۰ میلیون حلقه توصیف کردند ولی گروهی دیگر این تیراژ را ۵ میلیون حلقه ذکر کردند.[71] ستاد انتخاباتی احمدی‌نژاد از تولید و انتشار گسترده این سی‌دی‌ها انتقاد کرد و رسماً از تولیدکنندگان و توزیع کنندگان آن شکایت کرد.[72] در ادامه این ماجرا، نقدهای گوناگون و مفصلی در خصوص مجموعه نود سیاسی نگاشته و منتشر شد و یک مجموعه دیگر با عنوان «نود سیاسی در وقت اضافه» توسط حامیان محمود احمدی‌نژاد تهیه و توزیع شد.[73]

تحریم انتخابات

اشخاص: سیمین بهبهانی،[74] عباس معروفی[75] مجید محمدی، نیلوفر بیضایی، مهرداد درویش پور،[76] الهه بقراط، فرج سرکوهی، محسن سازگارا

احزاب: حزب کمونیست کارگری ایران، حزب مشروطه ایران، حزب کمونیست ایران

اقدامات دولت نهم

• در تاریخ ۳ اسفند ۱۳۸۷ خورشیدی، و در حالی‌که اکثر اصلاح‌طلبان از جمله سید محمد خاتمی فاقد رسانه چاپی بودند، رسانه‌های جهانی اعلام کردند: وبگاه یاری‌نیوز که برای پوشش فعالیت انتخاباتی سید محمد خاتمی، فعالیت خود را آغاز کرده‌بود، فیلتر شد.[77] البته این وبگاه پس از چندی رفع فیلتر شد.
• صفار هرندی وزیر ارشاد دولت احمدی‌نژاد به هنرمندان هشدار داد که از حمایت از نامزدهای انتخاباتی خودداری کنند.[78][79]
• نخستین سفرهای استانی سید محمد خاتمی به استان‌های کهگیلویه و بویر احمد، شیراز و بوشهر با کارشکنی گستردهٔ دولتمردان مواجه شد. جلوگیری از سخنرانی وی در مصلی یاسوج و همچنین شاهچراغ، اخلال مشاور استاندار در سخنرانی وی در شیراز، پاره کردن پوسترها و جلوگیری از حضور خبرنگاران از جملهٔ این موارد بود.[80][81]
• دولت بخش عمده‌ای از سیب‌زمینی ارسالی به غزه را که بازگردانده شده بود به‌طور رایگان در نقاط مختلف کشور توزیع کرد. توزیع بخشی از این سیب‌زمینی‌ها در جریان سفر سید محمد خاتمی به شیراز در میان مردمی که برای استقبال از او جمع شده بودند با واکنش منفی مردم مواجه شد.[82][83]
• وزارت ارشاد با احضار مدیران برخی وب‌سایت‌های خبری سیاسی، فهرستی ۳۸ ماده‌ای را به آنان ابلاغ کرد و تهدید کرد در صورت عدم توجه به این فهرست، وبسایت‌های‌شان فیلتر خواهد شد. عمدهٔ ممنوعیت‌های ذکر شده در این فهرست، عناوینی کلی و قابل تفسیر بود و همچنین مبتنی بر هیچ قانونی نبود.[84]
• محمود احمدی‌نژاد در جریان بازدید از وزارت امور خارجه به هر یک از حاضران در جلسه، مبلغ یک صد هزار تومان اهدا کرد. تعداد حاضرین در جلسه حدود ۱۲۰ نفر تخمین زده‌شد.[85]
• به گزارش وب‌سایت جمهوریت، مسئولان دانشگاه علم و صنعت در اسفند ۱۳۸۷ خورشیدی به بهانه فرارسیدن سال نو به خوابگاه دانشجویان دختر رفتند و به دانشجویان کارشناسی ۵۰ هزار تومان، کارشناسی ارشد ۷۵ هزار تومان و دکتری ۱۰۰ هزار تومان پرداخت کردند. توزیع پول نقد در میان دانشجویان دختر این دانشگاه، با اعتراض برخی از دانشجویان این دانشگاه مواجه شد.[86][87]
• برخی از رسانه‌های خبری نیز اعلام کردند که دولت تصویب کرده‌است تا به دانشجویان دختر ساکن کوی دانشگاه تهران نیز پرداخت نقدی صورت بگیرد.[88]
• منوچهر منطقی که در نوروز ۱۳۸۸ با میرحسین موسوی دیدار داشت پس از تعطیلات از ریاست ایران خودرو برکنار شد.[89]
• وزارت علوم محدودیت‌های کم سابقه‌ای را در خصوص سخنرانی‌ها و فعالیت‌های انتخاباتی در دانشگاه‌ها اعلام کرد. پیش از این نیز، از سخنرانی برخی از کاندیداهای اصلاح‌طلب در دانشگاه‌ها جلوگیری شده‌بود.[90]
• به گفتهٔ منتقدان دولت، وزارت بازرگانی ضمن فراهم کردن مقدمات برگزاری یک دیدار بین نمایندگان اصناف با احمدی‌نژاد، نمایندگان اصناف را ملزم به حضور در این جلسه کرده‌است.[91]
• همایش ملی انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری در ۲۴ اردیبهشت ۸۸ با حضور وزیر کشور، معاون اجتماعی فرهنگی وزیر کشور، رئیس سازمان صدا و سیما، تعدادی از نمایندگان مجلس و نمایندگان احزاب و گروه‌های سیاسی کشور توسط وزارت کشور برگزار شد.[92]
• توقیف روزنامهٔ یاس نو: تنها پس از انتشار یک شماره از روزنامه یاس نو (نزدیک به جبهه مشارکت ایران اسلامی و حامی میرحسین موسوی) با درخواست اعادهٔ دادرسی و تجدید نظرخواهی در پروندهٔ این روزنامه توسط سعید مرتضوی، هیئت نظارت بر مطبوعات حکم توقیف روزنامه را صادر کرد. مأموران وزارت ارشاد نیز شبانه با مراجعه به چاپخانهٔ منتشرکنندهٔ روزنامه، زینک شمارهٔ بعدی را باز کرده و بردند. گرچه سخنگوی قوهٔ قضائیه گفت که نامهٔ دادستان دلالتی بر توقیف روزنامه نداشته و همچنین برخی منابع دیگر گفتند که هیئت نظارت بر مطبوعات هم مصوبه‌ای پیرامون توقیف این روزنامه نداشته‌است و وزارت ارشاد خودسرانه این روزنامه را توقیف کرده‌است. ۳۴ نمایندهٔ مجلس نیز به وزیر ارشاد در این‌باره تذکر دادند.[93][94] البته این روزنامه پس از رایزنی‌های صالح‌نیکبخت، وکیل مدافع یاس نو، در روز ۱۳ خرداد ۱۳۸۸ رفع توقیف شد.[95]
• وزارت کشور بر خلاف رویهٔ سال‌های گذشته که معمولاً از فرهنگیان و کارمندان دولت به‌عنوان بازرس دعوت به همکاری می‌کرد، در سال ۸۸ از بسیجیان به نحو گسترده‌ای به‌عنوان بازرس استفاده کرد.[96]
• مخالفان احمدی‌نژاد اعلام کردند که در جریان سفر احمدی‌نژاد به شهرستان رباط کریم، از امکانات نهادهای دولتی بهره گرفته‌شده و سازمان‌های دولتی نیز ملزم به اعزام کارکنان خود به سخنرانی وی شده‌اند.[97]
• آزادراه تهران-پردیس یک روز پس از افتتاح به‌دلیل نداشتن علائم راهنمایی و عدم ایمنی بسته شد. منتقدان دولت افتتاح ناتمام این پروژه را با هدف بهره‌برداری انتخاباتی دانستند.[98]
• دولت از ارائهٔ آمارهای اقتصادی مربوط به سال ۸۷ و دوماههٔ اول سال ۸۸ خودداری کرد. به گفتهٔ منتقدان دولت هدف از این کار جلوگیری از انتشار کارنامهٔ دولت در آستانهٔ انتخابات است.[99]
• در آستانهٔ انتخابات و هم‌زمان با سفر احمدی‌نژاد به استان سمنان، وزارت دفاع اقدام به پرتاب آزمایشی یک موشک بالستیک کرد. مخالفین احمدی‌نژاد، پرتاب این موشک را به‌عنوان تلاش وی برای بهره‌برداری غیرمسئولانه از دستاوردهای امنیتی کشور توصیف کردند.[100]
• تمام اعضای هیئت مدیرهٔ باشگاه ذوب‌آهن که از باشگاه‌های موفق به‌شمار می‌رفت برکنار شدند. مسعود ابکا، رئیس معزول هیئت مدیرهٔ ذوب آهن، رئیس کمیتهٔ اقتصادی ستاد انتخاباتی میرحسین موسوی و حبیب‌الله ناظریان هم در کمیتهٔ ورزشی ستاد این کاندیدا مشغول به کار بودند.[101][102][103]

سفرهای استانی دولت

به گفتهٔ منتقدین دولت، حامیان محمود احمدی‌نژاد به‌طور گسترده از امکانات دولتی و نفوذ خود در مناطق مختلف، برای تبلیغ وی استفاده می‌کنند. از جمله، در جریان سفرهای استانی در ماه‌های پیش از انتخابات، اصناف، رانندگان تاکسی و… ملزم به چسباندن پوسترهای خوشامد گویی به احمدی‌نژاد شده‌اند.[104] این سفرها بسیار پرهزینه بوده و در آن‌ها از پوسترهای گران‌قیمت و ایستگاه‌های صلواتی کمیته امداد امام خمینی و … استفاده شده‌است که در سفر به استان فارس منجر به کشته شدن یک دانش آموز شد.[105][106][107][108][109] اعزام گستردهٔ مردم از شهرستانها، اعزام سربازان و بلامانع کردن غیبت کارمندان برای حضور در مراسم استقبال از احمدی‌نژاد، از جملهٔ نکات منفی سفرهای وی بود که از سوی رسانه‌های منتقد دولت، عنوان شد.[110]

فیلترینگ اینترنتی

• در آستانهٔ انتخابات، دسترسی به چندین وبگاه اینترنتی مسدود شد. از جملهٔ آن‌ها، فیس‌بوک و تویتر بود. مخالفان احمدی‌نژاد از فیس‌بوک و تویتر برای تبلیغ ضد احمدی‌نژاد استفاده می‌کردند.[111][112] برخی رسانه‌ها، گزارش داده بودند، بیش از ۳۷ هزار نفر در گروه مخالفان احمدی‌نژاد در فیس بوک، عضو شده‌اند در حالی‌که تعداد موافقان وی به پانصد نفر نمی‌رسد.[113] در ادامه این رویدادها، دولت، روز ۵ خرداد، مجدّداً این سایت‌ها را رفع فیلتر کرد.[114]
• سایت‌های فرارو و پلاک نیوز در آستانهٔ انتخابات، فیلتر شدند.[115]

تقسیم پول در آستانهٔ انتخابات

دولت در آستانهٔ انتخابات اقدام به توزیع گستردهٔ کمک‌های نقدی و غیر نقدی تحت عنوان هدیهٔ دولت کرد. مخالفان دولت مدعی شدند که دولت معادل ۵ میلیارد دلار برای توزیع در آستانهٔ انتخابات کنار گذاشته‌است.[116] البته در آن دوران، اخبار کذب گوناگونی مربوط به هدایای دولت، توسط مخالفین دولت منتشر شد، که در برخی موارد واکنش‌های شدیدی را به همراه داشت. برای مثال یکی از روزنامه‌های حزبی در هفته اول خرداد ۱۳۸۸ خورشیدی مدعی شد که دولت اقدام به توزیع چک‌های ۲۰ میلیون تومانی بین نمایندگان مجلس کرد، اما این موضوع بلافاصله توسط نمایندگان مجلس تکذیب شد. نمایندگان مجلس، انتشار این دروغ را توهینی از طرف روزنامهٔ مذکور به خود برشمردند. به دنبال این رویداد، تعداد کثیری از نمایندگان مجلس، ضمن ارسال نامه به رئیس مجلس، خواستار برخورد جدی با این رسانه‌ها و جلوگیری از انتشار اخبار کذب شدند.[117] هدایایی که برخی از رسانه‌ها مدعی آن شدند در ذیل مطرح شده؛ ولی مقامات دولتی شائبهٔ انتخاباتی بودن آن‌ها را رد کردند.

• توزیع چک پول به ساکنان کوی دانشگاه تهران: دولت احمدی‌نژاد اقدام به تقسیم تراول چک‌های پنجاه‌هزار تومانی در خوابگاه دانشجویان نمود.[118]
• تقسیم پول در میان دانشجویان دانشگاه چوکا: معاونت دانشجویی دانشگاه چوکا، دانشجویان را فراخواند و به هر یک تراول چک ۵۰ هزار تومانی به‌عنوان هدیهٔ دولت اهدا کرد.[116]
• توزیع مبهم سهام عدالت: در آستانهٔ انتخابات دولت احمدی‌نژاد اقدام به توزیع ۴۰۰ میلیارد تومان، میان ۵ میلیون روستایی کرد که به گفتهٔ منتقدان دارای اهداف سیاسی برای اثرگذاری بر انتخابات بود. در شرایطی که به گفتهٔ منتقدان سهام عدالت توزیع شده میان روستائیان نیز سود ده نبوده‌است.[119]

دولت این مبالغ را به‌عنوان سود سهام عدالت پرداخت کرد و این درحالی بود که به گفتهٔ منتقدان اغلب شرکت‌های دولتی زیان ده هستند و سهام آنان سود ده نبوده‌است. گفته می‌شود که دولت دستور پرداخت این مبالغ را از محل یکی از صندوق‌های وزارت نفت صادر کرده‌است، آنهم در شرایطی که با سقوط قیمت نفت با بحران کسری بودجه مواجه بوده‌است. برخی منتقدان رقم پرداختی را ۷۰۰ میلیارد تومان برآورد کرده‌اند.[120]

• توزیع بن‌های ۵۰ هزار تومانی میان مددجویان توسط کمیتهٔ امداد امام خمینی.[96]
• تقسیم پول میان فرهنگیان: در آستانهٔ انتخابات دولت احمدی‌نژاد، یکصدهزار تومان به فرهنگیان پرداخت کرد.[121]
• تقسیم پول میان پرستاران: دولت احمدی‌نژاد در آستانهٔ انتخابات (ابتدای خرداد ماه) اقدام به توزیع ۵۰ هزار تومان میان پرستاران تحت عنوان هدیهٔ رئیس‌جمهور کرد.[122]
• توزیع سکه در میان کارکنان بیمارستان میلاد: دولت در آستانهٔ خرداد ۱۳۸۸ اقدام به توزیع سکه‌های طلا در میان چهار هزار پرسنل بیمارستان میلاد کرد. این اقدام با اعتراض پرسنل سایر بیمارستان‌های دولتی و خصوصی مواجه شد.[123][124]
• جنجال تقسیم پول بین نمایندگان مجلس: در اولین روزهای خرداد ۱۳۸۸ خورشیدی، روزنامهٔ اعتماد در خبری نوشت که وزارت کشور اقدام به توزیع چک‌های ۲۰ میلیون تومانی در میان نمایندگان مجلس کرده‌است. به نوشتهٔ روزنامه اعتماد، به این چک‌ها نامه‌ای ضمیمه شده که علت این کمک را هزینه کردن در حوزهٔ انتخابیه برای خدمات عمومی عنوان کرده‌است. روزنامه اعتماد نوشت: نسخه‌ای از این نامه را دریافت کرده‌است. پس از چاپ این مطلب در روزنامه اعتماد، وزارت کشور این مطلب را تکذیب کرد و با صدور بیانیه‌ای در پاسخ به روزنامهٔ اعتماد نوشت: «ضمن تکذیب این تهمت و تکذیب تهمت‌ها و افتراهای دیگری که تا به حال به خاطر عدم ورود به حاشیه‌ها از پاسخگویی به آن‌ها امتناع نموده‌ایم اعلام می‌نمائیم که از خداوند رحمان هدایت و عمل به اخلاق اسلامی را برای عاملان این اقدامات غیراخلاقی مسئلت می‌نمائیم».[125][126][127]

شکایت وزارت جهاد کشاورزی از موسوی

در تاریخ ۵ خرداد ۸۸ خورشیدی، وزارت جهاد کشاورزی از میرحسین موسوی به دادسرای کارکنان دولت شکایت کرد. در این شکایت، مطابق با «مادهٔ ۴ قانون اصلاح قانون تشکیل دادگاه‌های عمومی و انقلاب مصوب ۱۳۸۱ و همچنین مادهٔ ۶۹۸ قانون مجازات اسلامی» تقاضای «رسیدگی» و «تعقیب قانونی» موسوی شده‌است. موسوی پیرامون توزیع سیب زمینی‌های برگشتی از غزه که به صورت رایگان در میان مردم ایران، توزیع شده بود، گفت: «توزیع سیب‌زمینی دیگر کم‌کم تبدیل به یک نماد شده‌است. در نگاه اولیه به نظر می‌رسد که این چیزی است که دیگران نیاز دارند و بد نیست که حکومت به دنبال این مسئله باشد ولی حساسیتی که در این مسئله به وجود می‌آید به‌خاطر این است که این کار برای خرید چیزی است. بحثی در مردم‌شناسی هست که می‌گوید در کسی که هدیه گرفته‌است حسی برانگیخته می‌شود تا این هدیه را جبران کند… اگر قرار باشد منابع را طوری مصرف کنیم که هیاهو به دنبال داشته باشد و بخواهیم برای ما هورا بکشند، این جاست که ممکن است فکر شود که با یک کیسهٔ برنج یا سیب‌زمینی رأی مردم را خرید.»[128]

واگذاری باشگاه‌های استقلال و پرسپولیس

در آستانهٔ انتخابات، محمود احمدی‌نژاد طی نامه‌ای به سازمان تربیت بدنی دستور واگذاری باشگاه‌های استقلال و پرسپولیس و فروش سهام آن به مردم را صادر کرد. در شرایطی که پیش از این هم رئیس‌جمهور و هم محمد علی‌آبادی، رئیس سازمان تربیت بدنی از واگذاری این دو تیم خودداری کرده و حتی هواداران واگذاری را متهم به سیاسی کاری می‌کردند. تیم پرسپولیس بر اساس مصوبهٔ هیئت دولت می‌بایست تا سال ۱۳۸۷ واگذار می‌شد اما دولت از اجرای این مصوبه خودداری می‌کرد. در اینباره علی‌آبادی پیش از این به روزنامه وطن امروز گفته بود: «در فوتبال ایران خصوصی‌سازی کار راحتی نیست. ما تا وقتی بخش خصوصی قدرتمند نداشته باشیم، نمی‌توانیم این کار را بکنیم. هر باشگاهی سالانه چهار، پنج میلیارد تومان هزینه دارد. در حالی که کسی نمی‌تواند در ایران درآمدی از آن داشته باشد. آن‌ها که خواهان استقلال و پرسپولیس هستند به دنبال مسائل سیاسی هستند. اگر به دنبال مسائل ورزشی هستند بروند سراغ تیم‌های دیگر. اصلاً چرا تا وقتی بحث خصوصی‌سازی پیش می‌آید ما به سرعت می‌گوییم پرسپولیس و استقلال؟ ما تا زمانی که احساس نکنیم کسی این ۲ تیم را می‌گیرد و این ۲ تیم مردمی را منهدم نمی‌کند، این کار را نمی‌کنیم.»[129]

روزنامه همشهری نیز در مطلبی با عنوان «پشت پردهٔ سهامی شدن استقلال و پرسپولیس» نوشت: «بسیاری از کارشناسان معتقد هستند که دستور واگذاری این دو تیم پس از ۴ سال با انتخابات آیندهٔ ریاست جمهوری بی‌ربط نیست. این در حالی است که زمینه‌های قانونی برای واگذاری این دو تیم در ابهام قرار دارد.»[129]

همچنین محسن مهرعلیزاده (رئیس سازمان تربیت بدنی در دولت سید محمد خاتمی) پیرامون متوقف شدن واگذاری به دستور احمدی‌نژاد گفت واگذاری این دو باشگاه در دولت سید محمد خاتمی آغاز شده بود و در سال ۱۳۸۴ زمینهٔ واگذاری باشگاه پرسپولیس ایجاد و همهٔ اقدامات آن به اتمام رسیده بود، اما احمدی‌نژاد پس از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری موکداً دستور داده بود تا از واگذاری پرسپولیس خودداری شود. رسانه‌ها این اقدام را دارای شائبهٔ استفادهٔ تبلیغاتی در آستانهٔ انتخابات دانستند.[130][131][132] در هنگام بازی میان تیم‌های پرسپولیس و بنیادکار ازبکستان و پیش از حذف شدن پرسپولیس از جام باشگاه‌های آسیا نیز پرچم‌های پرسپولیس که بر روی آن متنی در تشکر از احمدی‌نژاد برای واگذاری باشگاه به تعداد گستردهٔ میان تماشاگران توزیع شد و برخی مدیران دولتی و معاونان رئیس‌جمهور نیز در استادیوم حضور یافتند، گرچه پس از محرز شدن باخت، به سرعت ورزشگاه آزادی را ترک کردند.[133][134][135][136][137]

افتتاح پیش از موعد راه‌آهن اصفهان-شیراز و کرمان-زاهدان و توقف آن‌ها

پروژهٔ احداث راه‌آهن بین شیراز و اصفهان که در دولت اصلاحات به تصویب رسیده‌بود، براساس برنامهٔ زمان‌بندی قرار بود در سال ۸۹ به اتمام برسد.[138] با این حال محمود احمدی‌نژاد این طرح را در روزهای تبلیغات انتخابات افتتاح کرد ولی به دلیل عجله‌ای که در احداث این خط آهن شده‌بود، ریل‌ها بعد از حرکت اولین قطار کج شدند و این مسیر ۳ روز پس از افتتاح به ناچار تعطیل شد.[138] همچنین قرار بود در روز ۱۸ خرداد، احمدی‌نژاد برای افتتاح راه‌آهن ۵۴۶ کیلومتری کرمان-زاهدان به زاهدان سفر کند.[139] با وجود اصرار دولت به افتتاح این راه‌آهن، به دلیل نیمه‌کاره بودن این خط، قطار آزمایشی در منطقه شورگرد دچار مشکل شد و باعث شد افتتاح این راه‌آهن به تأخیر بیفتد.[140]

اقدامات سید علی خامنه‌ای و سازمان‌های تحت امر

دیدگاه سید علی خامنه‌ای و اعلام بیطرفی

سید علی خامنه‌ای در مورد بی‌طرفی و عدم حمایت از نامزدی خاص در انتخابات، در اجتماع زائران حرم علی بن موسی الرضا در تاریخ اول فروردین ۱۳۸۸ چنین گفت:[141][142]

بنده یک رأی دارم، آن را در صندوق می‌اندازم. به یک نفری رأی خواهم داد، به هیچ‌کس دیگر هم نخواهم گفت که به کی رأی بدهید، به کی رأی ندهید؛ این تشخیص خود مردم است.

همچنین در مراسم بیستمین سالگرد ارتحال سید روح‌الله خمینی در تاریخ چهاردهم خرداد ۱۳۸۸ چنین گفت:[143]

بنده یک رأی بیشتر ندارم که کسی آن را نمی‌داند ضمن اینکه به هیچ‌کس نمی‌گویم که به چه نامزدی رأی بدهد یا ندهد چرا که این مسئله به خود مردم مربوط و متعلق به ملت است.

عملکرد صدا و سیما

به گفتهٔ اصلاح طلبان، سازمان صدا و سیما ضمن پوشش خبری گستردهٔ سفرهای استانی احمدی‌نژاد، اخبار مربوط به سایر نامزدها را به صورت ناقص یا دستکاری شده پخش می‌کند.

به نوشتهٔ یکی از رسانه‌های منتقد دولت:

صداوسیما در حمایت از محمود احمدی‌نژاد تا آنجا پیش رفته‌است که حتی زندگینامهٔ پیامبران در چند هزار سال پیش را هم به نفع محمود احمدی‌نژاد تغییر می‌دهد و با صرف حداقل ۲۰ میلیارد تومان داستان احمدی‌نژاد را به نام یوزارسیف به روی آنتن می‌برد.

اغلب نامزدها معتقدند که سازمان صدا و سیما که در انتخابات‌های گذشته از چند ماه قبل به پخش برنامه‌های ویژه می‌پرداخت ولی در این انتخابات با کاستن از مدت زمان پخش برنامه‌های انتخاباتی، عملاً به احمدی‌نژاد کمک می‌کند.[144][145][146][147][148][149][150][151][152] عملکرد سازمان صداو سیما در ادامه نیز انتقادات فراوانی را سبب شد، تا جایی که که مهدی کروبی در سومین نامهٔ خود به ضرغامی خواستار تجدید نظر در برنامه‌های انتخاباتی این رسانه شد.

شایعه‌سازی صدا و سیما علیه موسوی و اعتراض مراجع و علما و طلاب قم

خبرگزاری ایرنا و سپس سازمان صدا و سیما ادعا کردند: آقایان نوری همدانی، صافی گلپایگانی، موسوی اردبیلی و جوادی آملی نسبت به پخش تصاویر دیدار میرحسین موسوی با مراجع انتقاد کرده‌اند.[153] اما دفاتر این مراجع، ادعای اعتراض به فیلم موسوی را شدیداً تکذیب کردند. موسوی اردبیلی خواستار پخش تکذیبیهٔ خود در صدا و سیما شد. دفتر صافی گلپایگانی نیز با صدور اطلاعیه‌ای اقدام خبرگزاری دولت و بخش خبری ۲۰:۳۰ را دروغ پردازی و جعل اخبار مرجعیت شیعه عنوان کرد و ضمن ابراز تاسف عمیق از این گونه اقدامات ضداخلاقی در رسانه‌های تأثیرگذار کشور، آن را باعث ایجاد فضای بی‌اعتمادی و سوء ظن در میان مردم دانست و اعلام داشت: «اقدامات معدود جاهلانی که برای رسیدن به مقاصد سیاسی خود حتی از خبرسازی و دروغ پردازی پیرامون مرجعیت ابایی ندارند موجب ایجاد التهاب در جامعه است.» دفتر جوادی آملی نیز با صدور اطلاعیه‌ای اخبار مطرح شده مبنی بر اعتراض این مرجع تقلید نسبت به پخش مستند انتخاباتی میرحسن موسوی را تکذیب کرد و در این اطلاعیه عنوان داشت: «آنچه اخیراً درخصوص واکنش این دفتر نسبت به فیلم پخش شده در خبرگزاری‌ها آمده صحیح نیست و این دفتر مراکز مزبور و همگان را دعوت می‌نماید، نسبت به مواضع او به سایت رسمی دفتر وی مراجعه کنند.»[154][155][156][157][158]

سفر سید علی خامنه‌ای به کردستان و دفاع ضمنی از دولت

سید علی خامنه‌ای در سفر خود به استان کردستان گفت: وضع کشور را از دیگران بهتر می‌داند و معتقد است که وضعیت خوب است و نامزدها از روی صدق صحبت نمی‌کنند. خامنه‌ای همواره در سال‌های گذشته حامی جدی احمدی‌نژاد بوده‌است. تا جاییکه برخی این‌گونه اظهارات وی را موافقت با تداوم ریاست جمهوری احمدی‌نژاد می‌دانند.

من اوضاع کشور را از همهٔ آقایان بهتر خبر دارم، می‌دانم که بسیاری از این مطالبی که به عنوان انتقاد در مورد وضع کشور و وضع اقتصاد می‌گویند، خلاف واقع است. اشتباه می‌کنند.[159]

بنا بر ادعای سید علی خامنه‌ای، حمایت از دولت‌های وقت همواره از سوی وی صورت گرفته‌است و در زمان دولت سید محمد خاتمی نیز دفاع از شخص خاتمی و دولت او را «وظیفهٔ» خود توصیف کرد.[142] وی همچنین گفت: از دولت‌هایی که بیشتر مورد تهاجم قرار گرفته‌اند بیشتر دفاع می‌کند. دولت نهم به خاطر ویژگی‌های خاص خود هم از جانب داخل و هم خارج مورد انتقاد و حمله قرار گرفت. به ویژه در عرصهٔ خارجی، پروندهٔ هسته‌ای و مسئلهٔ هولوکاست زمینهٔ زیادی را برای انتقاد از دولت فراهم ساخت و بنابراین دفاع رهبر از دولت نهم غیرقابل انکار به نظر می‌رسد.[142]

در ۳۰ مهر ۱۳۸۹ محمدتقی رهبر در مصاحبه‌ای گفت: «در روزهای پیش از انتخابات دهم، هم چهره‌های اصول‌گرا و حتی نماینده‌های ولی‌فقیه و ائمه‌جمعه در شهرهای مختلف به حمایت از احمدی‌نژاد پرداختند.»[160] رسانه‌ها این اظهارات را حاکی از دخالت سید علی خامنه‌ای و مجموعه تحت نظر او در انتخابات دانستند.[161]

شائبهٔ حمایت نمایندهٔ رهبری در سپاه از احمدی‌نژاد

رسانه‌های مخالف احمدی‌نژاد، با اشاره به سخنرانی حجت‌الاسلام علی سعیدی نماینده ولی فقیه در سپاه ادعا کردند که علی سعیدی به‌طور ضمنی از احمدی‌نژاد حمایت کرده‌است. سپس کپی متنی منسوب به سعیدی منتشر شد که در آن، علی سعیدی نظر رهبر را رأی به احمدی‌نژاد دانسته‌بود.[162][163][164][165] پس از این رویداد، روابط عمومی سپاه نامهٔ منسوب به علی سعیدی را تکذیب کرد و اعلام کرد که آن نامه، جعلی و ساختگی بوده و نام افراد و تاریخ‌های درج شده در آن نیز غلط است.[166][167][168]

توصیهٔ رهبری به رعایت حقوق نامزدها

سید علی خامنه‌ای با تأکید بر مراقبت کامل برای جلوگیری از بروز دشمنی و کینه، در اعتراضی ضمنی به احمدی‌نژاد چنین گفت:[143]

صحیح و مورد پسند نیست که یک نامزد در سخنرانی در جمع مردم یا نطقهای تلویزیونی، برای اثبات خود، به نفی نامزد دیگر متوسل شود. بنده با مناظره و گفتگو و انتقاد مخالفتی ندارم ولی همه سعی کنند که در چارچوبهای درست شرعی و دینی انجام شود، مردم بیدارند، می‌فهمند و می‌دانند.

وی در ادامه با بیان اینکه اختلاف نظر در مسائل گوناگون طبیعی است گفت: نامزدها و هوادارانشان در سخنرانی‌ها و اجتماعات به گونه‌ای عمل کنند که کارها با برادری و مهربانی و بدون اشکال پیش برود.[143]

رد صلاحیت توسط شورای نگهبان

شورای نگهبان در جریان نظارت استصوابی بر این انتخابات از میان ۴۷۵ داوطلب ثبت نام کرده، تمام داوطلبان را بجز چهار تن، بدون ارائهٔ دلیل خاصی رد صلاحیت کرد. در فهرست رد صلاحیت شدگان سرشناس، سه تن از نمایندگان سابق مجلس، به نام‌های رفعت بیات، اکبر اعلمی و قاسم شعله‌سعدی وجود داشتند. رئیس ستاد انتخاباتی اکبر اعلمی علت رد صلاحیت وی را مطرح کردن طرح عدم کفایت سیاسی احمدی‌نژاد در مجلس هفتم دانست. قاسم شعله سعدی نیز علت رد صلاحیت خود را نگارش یک نامه انتقادی در هفت سال پیش خطاب به سید علی خامنه‌ای عنوان کرد.

شورای نگهبان در این دوره از انتخابات ریاست جمهوری، زنان را هم دارای صلاحیت نامزدی ریاست‌جمهوری دانست.[169] در حالی‌که در انتخابات‌های قبلی، زنان را فاقد صلاحیت می‌دانست. علت تغییر تفسیر شورای نگهبان از قانون اساسی هنوز مشخص نشده‌است.

همچنین در جریان بررسی صلاحیت نامزدها در شورای نگهبان، دو تن از فقها (احمد جنتی و محمد یزدی) مخالف تأیید صلاحیت میرحسین موسوی بودند، اما وی با رأی موافق سایر اعضا تأیید صلاحیت شد.[170][171][172][173][174]

تبلیغات در صدا و سیما

با اعلام رسمی کاندیداهای حائز شرایط، زمان رسمی تبلیغات برای انتخابات آغاز گردید که تا ساعت ۸ صبح ۲۱ خرداد، یعنی دقیقاً ۲۴ ساعت قبل از انتخابات ادامه داشت.[175]

تلویزیون

نامزدها اجازه داشتند در برنامه‌های مختلف به پخش فیلم‌های تبلیغاتی از پیش ضبط شده خود بپردازند. همچنین در روزها ۱۲ تا ۱۷ خرداد مناظره‌هایی به شکل مستقیم و به صورت دو به دو بین نامزدها برگزار شد.[176]

این در حالی است که زمان برنامه‌های تلویزیونی کاندیداها نسبت به دوره‌های قبل شاهد افزایش شدیدی بوده‌است.[177]

مناظرات تلویزیونی

زمان تمامی این مناظرات ۹۰ دقیقه از ساعت ۲۲:۳۰ الی ۲۴ از شبکهٔ سهٔ سیما بود.[178]

• ۱۲ خرداد: کروبی - رضایی
• ۱۳ خرداد: احمدی‌نژاد - موسوی
• ۱۴ خرداد: رضایی - موسوی
• ۱۶ خرداد: احمدی‌نژاد - کروبی
• ۱۷ خرداد: کروبی - موسوی
• ۱۸ خرداد: احمدی‌نژاد - رضایی

گفتگوی ویژهٔ خبری

این برنامه به مدت ۴۵ دقیقه در ساعت ۲۲:۴۵ از شبکهٔ دو سیما به‌طور مستقیم پخش شد.

• ۷ خرداد: کروبی
• ۱۱ خرداد: رضایی
• ۱۵ خرداد: احمدی‌نژاد
• ۱۹ خرداد: موسوی

و …

رادیو

هر یک از نامزدهای انتخاباتی در نوبت‌های مختلف امکان ارسال پیام‌های دو دقیقه‌ای با صدای خودشان را در رادیو پیام داشتند.[179]

آمار و ارقام

براساس آمار اعلام شده توسط مرکز آمار ایران، تعداد واجدین شرایط رأی دادن، در این انتخابات، ۴۶ میلیون و ۲۰۰ هزار نفر است.[180]

رای‌گیری و نتایج

نوشتار اصلی: احتمال تقلب در انتخابات ریاست جمهوری ایران (۱۳۸۸)

مقایسهٔ نتایج محمود احمدی‌نژاد و میرحسین موسوی بر اساس درصد آرای کسب‌شده در مراکز رای‌گیری داخل کشور

مقایسهٔ نتایج مهدی کروبی و محسن رضایی بر اساس درصد آرای کسب‌شده در مراکز رای‌گیری داخل کشور

رای‌گیری این انتخابات در ۲۲ خردادماه ساعت ۸ صبح شروع شد و تا ساعت ۲۲ ادامه یافت. نحوه رای‌گیری و نتایج اعلام شده با اعتراض رضایی، کروبی و موسوی مواجه شد. مهدی کروبی و میرحسین موسوی و احزاب مطبوعشان این انتخابات را مهندسی شده و کودتا نامیدند.

نتیجه شمارش آرا بنا به آمار رسمی دولت به شرح زیر است:

انتخابات ریاست جمهوری ایران (۱۳۸۸)
گرایش سیاسی		نام	نتایج
			آرا	درصد
	اصولگرا، آبادگران	محمود احمدی‌نژاد	۲۴٬۵۲۷٬۵۱۶	۶۲٫۶۳
	اصلاح‌طلب، مستقل	میرحسین موسوی	۱۳٬۲۱۶٬۴۱۱	۳۳٫۷۵
	اصولگرا، مستقل	محسن رضایی	۶۷۸٬۲۴۰	۱٫۷۳
	اصلاح‌طلب، حزب اعتماد ملی	مهدی کروبی	۳۳۳٬۶۳۵	۰٫۸۵
آرای باطل			۴۰۹٬۳۸۹	۱٫۰۵
آرای صحیح			۳۸٫۷۵۵٫۸۰۲	۹۸٫۹۵
مجموع			۳۹٫۱۶۵٫۱۹۱	۱۰۰
منبع: وبگاه وزرات کشور ایران

اعتراضات به نتایج

بحث در مورد وقوع یا عدم وقوع تخلف در انتخابات دهم، در مقاله احتمال تقلب در انتخابات ریاست جمهوری ایران (۱۳۸۸) آمده‌است.

• به گزارش بی.بی.سی. مهدی مقیمی، سخنگوی ستاد تبلیغات انتخاباتی محسن رضایی، گفته‌است که ستاد محسن رضایی، نسبت به عدم اعلام جزءبه‌جزء آراء، در حوزه‌های انتخابیه مختلف، اعتراض دارد.[181] یک روز پس از اعلام نتایج انتخابات دهم، محسن رضایی، در نامه‌ای به وزارت کشور ایران، خواستار انتشار نتایج شمارش آراء، به تفکیک، در شعب اخذ رأی و حوزه‌های انتخابیه شد.[182]
• مهدی کروبی، نتایج اعلام شده انتخابات دهم را «مضحک و شگفت» توصیف کرد. وی، شیوه رای‌گیری و شمارش آراء را به شمارش آرای حسن مدرس تشبیه کرد که «حتی از شمارش رایی که آن مرحوم به خویش داده بود، دریغ کردند» و گفت که وضعیت موجود، «در بیان و بیانیه نمی‌آید و باید فکری دیگری کرد.»[183]

نامه میرحسین موسوی به سید علی خامنه‌ای

• میرحسین موسوی در نامه‌ای به سید علی خامنه‌ای، نسبت به روند برگزاری انتخابات دهم و شیوه اعلام نتایج و شمارش آرا، اعتراض کرد.[181] موسوی طی نامه‌ای که خطاب به ملت ایران نوشته شده بود، نتایج انتخابات را «شعبده بازی دست‌اندرکاران انتخابات و صدا و سیما» دانست[183] با وجودی که میر حسین موسوی در نامه خود از مردم خواسته بود از اقدامات کور جلوگیری کنند، در جاهای مختلفی از شهر تهران طرفداران میرحسین موسوی به مخالفت‌هایی پرداختند.[184][185]

در بخشی از این نامه آمده‌است :

شواهدی از مداخله تعدادی از فرماندهان و مسئولان سپاه و بسیج در انتخابات واصل گردیده‌است و به نظر می‌رسد این عمل در صورت صحت خبر علاوه بر نقض قوانین، شکاف بین فرماندهان و مسئولان رسمی و بدنه سالم و صادق نیروهای بسیج و سپاه را دامن می‌زند. از آنجا که دامنه اقدامات غیرقانونی فوق مشخص نیست و بخشی از اعضای شعب اخذ رای و ناظران از حامیان نامزد خاص آنان انتخاب شده‌اند احتمال تصرف در آراء مردم اذهان را می‌آزارد.

تظاهرات در برخی شهرهای ایران

در پی اعلام نتایج آراء، شهرهای مختلف ایران، از جمله تهران، مشهد، اصفهان، و شیراز شاهد اعتراضات مردمی و درگیری با مأموران بود. ستاد تبلیغات انتخاباتی مرکزی میرحسین موسوی با حملهٔ گسترده نیروهای انتظامی و استفاده از گاز اشک‌آور پلمپ شد. تلفن همراه و پیامک، در تهران قطع و بسیاری از منابع خبری فیلتر شدند.[186]

سه سال بعد سرلشکر محمدعلی جعفری، فرمانده سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، در روز ۹ دی ۱۳۹۱ (۲۹ دسامبر ۲۰۱۲) گفت که:

اعتراضات پس از انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۱۳۸۸ در ایران، صحنه تقابل «انقلابیون و ضدانقلابیون» بوده و «خطر آن از خطر جنگ ۸ ساله (جنگ ایران و عراق) برای انقلاب و اسلام بسیار بیشتر بود.»

سرکوب معترضان با فرمان سید علی خامنه‌ای

در ۲۹ خرداد ۱۳۸۸، چند روز پس از آغاز اعتراضات به نتایج انتخابات ریاست جمهوری سال ۸۸، سیدعلی خامنه‌ای در نماز جمعه تهران احتمال تقلب در انتخابات را رد کرد و گفت: «اگر نخبگان سیاسی بخواهند قانون را زیر پا بگذارند، یا برای اصلاح ابرو، چشم را کور کنند، چه بخواهند و چه نخواهند مسئول خون‌ها و خشونت‌ها و هرج و مرج‌ها، آنهایند».[187]

ساعاتی پس از این اظهارات علی خامنه‌ای، سازمان عفو بین‌الملل در اطلاعیه‌ای این سخنان را «چراغ سبز رهبر ایران برای سرکوب معترضان» دانست.[188]

مراسم تنفیذ و تحلیف

مراسم تنفیذ احمدی‌نژاد با ۲ ساعت تأخیر و با غیبت برخی از مسوولان عالی‌رتبه فعلی و پیشین نظام برگزار شد.[189][190] این مراسم بدون پوشش مستقیم از سوی رسانه ملی ایران برگزار شد.[190]

آیت‌الله اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و رئیس مجلس خبرگان رهبری و رئیس‌جمهور هشت سالهٔ ایران و رئیس مجلس هشت سالهٔ ایران، سید حسن خمینی نوهٔ سید روح‌الله خمینی، سید محمد خاتمی رئیس‌جمهور هشت سالهٔ ایران، ناطق نوری رئیس مجلس هشت سالهٔ ایران، میرحسین موسوی نخست‌وزیر هشت سالهٔ ایران، و مهدی کروبی رئیس مجلس ایران برای هشت سال، از جمله غایبان این مراسم بودند.[190]

بسیاری از سفرای خارجی دعوت‌شده یا حاضر نشدند یا مسئولان رده‌پایین سفارت چون دبیر سوم را به مراسم تحلیف فرستادند؛ ولی سفرای بریتانیا و سوئد (رئیس دوره‌ای اتحادیه اروپا) در این مراسم شرکت داشتند. علی‌رغم اعلام علی لاریجانی مبنی بر حضور ورزشکاران و هنرمندان، چهرهٔ خاصی از این قشر دیده نشد. اکثریت نمایندگان عضو فراکسیون خط امام مجلس از غایبان جلسه بودند.[190]

جستارهای وابسته

• مراسم تحلیف و تنفیذ دهمین دوره ریاست جمهوری در ایران
• آمار انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸
• انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۹۲)
• پیامدهای انتخابات ریاست‌جمهوری دهم ایران
• احتمال تقلب در انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۸۸)

منابع

1. «نتایج نهایی دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری». پورتال وزارت کشور. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۵ تیر ۱۳۹۶.
2. «گاهشمار دهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری ایران». وب‌سایت بی‌بی‌سی فارسی. ۲۱ خرداد ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۱۲ تیر ۱۳۹۶.
3. «تردید در اردوگاه اصولگرایان و اصلاح‌طلبان». بی‌بی‌سی فارسی.
4. «دست‌هایی که «انتخابات» را بدل به «انتصابات» می‌کند، گفتاری از دانیل کالینگرت». خرداد.
5. «مهندسی انتخابات در جمهوری اسلامی ایران:زمینه‌های حقوقی و مراحل». رادیو فرانسه.
6. «این ۴ نفر». فردا. ۳۰ اردیبهشت ۱۳۸۸.
7. «قطار ثبت نام برای انتخابات ریاست جمهوری به ایستگاه آخر رسید». ۱۹ اردیبهشت ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۰ مه ۲۰۰۹.
8. «چه کسی پیروز انتخابات است؟ (تابناک)». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ آوریل ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۸ آوریل ۲۰۰۹.
9. «بیانیهٔ رسمی حضور دکتر محسن رضایی در انتخابات (تابناک)». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۹ آوریل ۲۰۰۹.
10. دیدار انتخاباتی مهدی کروبی با مقام معظم رهبری بایگانی‌شده در ۲۷ سپتامبر ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine وبگاه نواندیش
11. «فعالیت حامیان نامزدی میرحسین موسوی جدی شد». الف. ۲۵ آذر ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ ژانویه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۸ دی ۱۳۸۷.
12. «میرحسین با صدور بیانیه‌ای رسماً اعلام کاندیداتوری کرد». فارس. ۲۰ بهمن ۱۳۸۷. دریافت‌شده در ۲۰ بهمن ۱۳۸۷.
13. خاتمی: من یا میرحسین موسوی نامزد انتخابات می‌شویم، وبگاه بی‌بی‌سی فارسی، دوشنبه ۱۲ ژانویه ۲۰۰۹–۲۳ دی ۱۳۸۷
14. «سید محمد خاتمی رسماً نامزد انتخابات ریاست جمهوری ایران شد». بی‌بی‌سی فارسی. ۸ فوریه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۸ فوریه ۲۰۰۹.
15. «انصراف سید محمد خاتمی از نامزدی انتخابات دهمین دورهٔ ریاست جمهوری». وبگاه رسمی سید محمد خاتمی. ۲۶ اسفند ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ مارس ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۰ اسفند ۱۳۸۷.
16. «به حکم اخلاق، از کاندیداتوری کنار می‌کشم». وبگاه خبری تابناک. ۲۷ اسفند ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ مارس ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۶ خرداد ۱۳۹۶.
17. «خاتمی بالاخره از کاندیداتوری انتخابات ریاست جمهوری دهم انصراف داد». تابناک. ۲۷ اسفند ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ مارس ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۶ خرداد ۱۳۹۶.
18. ادوار نیوز|دلایل حمایت از عبدالله نوری
19. «معرفی کاندیدای واحد اگر خاتمی نیاید». وبگاه خبری تحلیلی آفتاب. ۱۹ تیر ۱۳۸۷. دریافت‌شده در ۹ تیر ۱۳۹۶.
20. «جهرمی: اگر شرایط اقتضاء کند کاندیدا می‌شوم». خبرگزاری فارس. ۲۴ دی ۱۳۸۷. دریافت‌شده در ۲۲ تیر ۱۳۹۶.
21. آفتاب یزد
22. «احتمال کاندیداتوری صادق طباطبایی» (PDF). روزنامه آفتاب یزد. ۱۹ اردیبهشت ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۲۲ تیر ۱۳۹۶.
23. «سودای پاستور و دولتمردانی‌که نیامدند». خبرآنلاین. ۱۲ اردیبهشت ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۲۲ تیر ۱۳۹۶.
24. «اکبر اعلمی اعلام کاندیداتوری کرد». خبرگزاری فارس. ۲۰ اسفند ۱۳۸۷. دریافت‌شده در ۱ تیر ۱۳۹۶.
25. «متن کامل نامه سرگشاده اکبر اعلمی به آیت‌الله خامنه‌ای». وبگاه ایرانیان انگلستان. ۱۹ مرداد ۱۳۸۷. دریافت‌شده در ۱ تیر ۱۳۹۶.
26. «رفعت بیات رسماً نامزد شد». وبگاه آسیا. ۱۰ اردیبهشت ۱۳۸۸.
27. «نامه سرگشادهٔ قاسم شعله سعدی به خامنه‌ای». میهن. آذر ۱۳۸۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ آوریل ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۸ اکتبر ۲۰۰۸.
28. «متن دو تبصره را اینجا بخوانید». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ فوریه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۲ اکتبر ۲۰۰۸.
29. «متن دو تبصره را اینجا بخوانید». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ فوریه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۷ اکتبر ۲۰۰۸.
30. «تصویب فوریت اصلاح قانون انتخابات ریاست جمهوری». بی‌بی‌سی فارسی.
31. «تشدید اختلاف‌ها برسر قانون انتخابات ریاست جمهوری». رادیو زمانه.
32. «تشدید اختلاف‌ها برسر قانون انتخابات ریاست جمهوری». روزنامهٔ خراسان. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ فوریه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۷ اکتبر ۲۰۰۸.
33. روزنامه ایران88/2/7: به دنبال تصویب نشدن لایحه 2 فوریتی دولت برای کاهش سن رای‌دهندگان 4 میلیون جوان به انتخابات خرداد نمی‌رسند
34. «Ahmadinejad's Health Becomes Political Issue in Iran». وبگاه خبری واشنیگتون‌پست. ۲۸ اکتبر ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۵ ژوئیه ۲۰۱۷.
35. «اصولگرایان به دنبال بهانه برای عدم کاندیداتوری احمدی‌نژاد: احمدی‌نژاد مریض است». وبگاه خبری میزان نیوز. دریافت‌شده در ۲۴ اکتبر ۲۰۰۸.
36. «ایرنا و ماجرای بامزهٔ لیسانس آقای خاتمی». سایت محمد علی ابطحی. ۳۰ دی ۱۳۸۷.
37. -خبرگزاری-ایرنا-رسوا-شد «مدرک خاتمی منتشر شد، خبرگزاری ایرنا رسوا شد» مقدار |نشانی= را بررسی کنید (کمک). یاری نیوز. ۳۰ دی ۱۳۸۷.
38. «وقتی قالیباف هم تعقیب می‌شود». یاری نیوز. ۲ بهمن ۱۳۸۷.
39. «تکذیب شایعهٔ سوء قصد به جان قالیباف در اصفهان». عصر ایران. ۲ بهمن ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ فوریه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۳ ژانویه ۲۰۰۹.
40. «هدفمند کردن یارانه‌ها از بودجهٔ سال آیندهٔ ایران حذف شد». وبگاه رادیوفردا. ۱۹ اسفند ۱۳۸۷. دریافت‌شده در ۲۱ تیر ۱۳۹۶.
41. «یارانهٔ نقدی چگونه منتفی شد؟». جمهوریت. ۲۰ اسفند ۱۳۸۷.
42. «هشدار اقتصاددانان دربارهٔ حذف یارانه‌ها». وبگاه روزنامهٔ اعتماد. ۱۸ اسفند ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ مارس ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۱ مارس ۲۰۰۹.
43. «طرح هدفمند کردن یارانه‌ها از بودجه حذف شد». وبگاه بی‌بی‌سی فارسی. ۱۹ اسفند ۱۳۸۷. دریافت‌شده در ۲۱ تیر ۱۳۹۶.
44. «پول ملت، خرج تبلیغات انتخاباتی احمدی‌نژاد». وبگاه اخبار روز. ۱۸ اسفند ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۴ فوریه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۱ تیر ۱۳۹۶.
45. «دولت با مجلس قهر کرد». وبگاه روزآنلاین. ۲۱ اسفند ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۵ مارس ۲۰۰۹.
46. «بخش‌هایی از متن منشور اخلاقی انتخابات». فارس. ۲۴ اردیبهشت ۱۳۸۸.
47. «زنان، رفع تبعیض و انتخابات دهم ریاست جمهوری». کلمه. ۱۷ فروردین ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ ژوئن ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۶ مه ۲۰۰۹.
48. ««پیروز شوم، گشت ارشاد متوقف می‌شود»». رادیو زمانه. ۲۲ فروردین ۱۳۸۸.
49. «کروبی در دانشگاه زنجان:اگر گشت ارشاد به اقداماتش پایان ندهد، نزد فرماندهٔ کل قوا خواهم رفت». یاری نیوز. ۲۳ فروردین ۱۳۸۸.
50. «در صورت پیروزی گشت‌های ارشاد را جمع‌آوری می‌کنم». کلمه. ۱۷ فروردین ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۱ مه ۲۰۰۹.
51. «موسوی: تمام خیابان‌ها هم گشت ارشاد شود مشکلی حل نمی‌شود». آفتاب نیوز. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۱ مه ۲۰۰۹.
52. «ضرب و شتم خبرنگار به خاطر چهار انگشت باز بالای زانو». هم میهن به نقل از روزنامهٔ اعتماد. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۱ مه ۲۰۰۹.
53. «مشاهده‌های حیرت‌آور خبرنگاری از یک کلانتری در تهران؛ «جوان متهم را به‌جای لوستر از سقف آویزان کرده بودند»!». خرداد. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۱ مه ۲۰۰۹. کاراکتر line feed character در |عنوان= در موقعیت 53 (کمک)
54. «مسئول عقیدتی سیاسی ناجا: رهبری بر اجرای طرح امنیت اجتماعی تأکید دارند». آفتاب نیوز. ۲۹ اردیبهشت ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۱ مه ۲۰۰۹.
55. «رمضان‌زاده: کسی مسئول انتخابات است که در ۷۶ در حوزهٔ او ۱۱۸ درصد رأی دادند». وبگاه آفتاب‌نیوز. ۳ خرداد ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۲ تیر ۱۳۹۶.
56. «کمیتهٔ صیانت از آرا در زمان امام (ره) شکل گرفت». کلمه. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۵ مه ۲۰۰۹.
57. «کمیتهٔ صیانت از آرا بی‌اعتبار است». وبگاه بی‌بی‌سی فارسی. ۷ اردیبهشت ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۱۲ تیر ۱۳۹۶.
58. «سایت دانشگاه صنعتی شریف» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۱۲ ژوئن ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۹ مه ۲۰۰۹.
59. «سایت نوروز». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۹ مه ۲۰۰۹.
60. «روزنامهٔ سرمایه». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۹ مه ۲۰۰۹.
61. «روزنامهٔ اعتماد». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۹ مه ۲۰۰۹.
62. «مسؤولین ستادهای احمدی‌نژاد به حامیان میرحسین پیوستند». وبگاه رسمی قلم‌نیوز. ۱۸ خرداد ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ ژوئن ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۲ خرداد ۱۳۸۸.
63. «ستادهای استانی احمدی‌نژاد فروپاشید». وبگاه انتخاب‌نیوز. ۱۹ خرداد ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ ژانویه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۲ خرداد ۱۳۸۸.
64. «متن کامل نامه هاشمی رفسنجانی به رهبر معظم انقلاب». وبگاه خبری فردانیوز. ۱۹ خرداد ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۱۵ تیر ۱۳۹۶.
65. «گافها و تحریفات نود سیاسی». وبگاه رجانیوز. ۲۰ خرداد ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۱۲ تیر ۱۳۹۶.
66. «وب‌سایت تحول‌خواهی». دریافت‌شده در هفتم مهر. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازبینی= را بررسی کنید (کمک)
67. «عذرخواهی از حمید آخوندی برای نود سیاسی». وبگاه خبری تابناک. ۸ شهریور ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ نوامبر ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۲ تیر ۱۳۹۶.
68. «وب‌سایت pctools». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ مارس ۲۰۱۵. دریافت‌شده در هفتم مهر. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازبینی= را بررسی کنید (کمک)
69. «سعید قاسمی: در دانشگاه‌ها جوانان را چیزخور می‌کنند/ سایه بنی صدر بر سر جنبش سبز». وبگاه خبری عصر ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ ژوئن ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۷ مهر ۱۳۸۸.
70. «انتفاضه عدالت». پایگاه اطلاع‌رسانی دولت. ۲۴ خرداد ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۱۲ تیر ۱۳۹۶.
71. «انتشار ۵ میلیون CD تخریبی با عنوان " ۹۰ سیاسی "». وبگاه بولتن‌نیوز. ۱۸ خرداد ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۱۲ تیر ۱۳۹۶.
72. «از توزیع‌کنندگان سی‌دی «نود سیاسی» در قم شکایت کردیم». وبگاه فارس‌نیوز. ۱۹ خرداد ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۱۲ تیر ۱۳۹۶.
73. «فیلم: نود سیاسی در وقت اضافه». وبگاه رجانیوز. ۲۰ خرداد ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۱۲ تیر ۱۳۹۶.
74. پیام سیمین بهبهانی
75. چهره‌های ایرانی از انتخابات می‌گویند، سایت بی‌بی‌سی فارسی
76. gooya news :: politics: امید به تغییر مردم را به وسوسه شرکت گسترده در انتخابات برانگیخته است، مهرداد درویش پور
77. «سایت یاری نیوز فیلتر شد». وبگاه رادیو زمانه. ۳ اسفند ۱۳۸۷. دریافت‌شده در ۱۲ تیر ۱۳۹۶.
78. «دستور وزیر ارشاد به هنرمندان برای حمایت نکردن از نامزدهای انتخابات». رادیو فردا. ۸ اسفند ۱۳۸۷.
79. «هشدار بی سابقهٔ صفار هرندی به هنرمندان». وبگاه تحلیلی خبری نواندیش. ۱۸ اسفند ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ مارس ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۰ مارس ۲۰۰۹.
80. «ممانعت از حضور خبرنگاران در محل سخنرانی/بنرهای سخنرانی خاتمی توسط گروه فشار پاره شد». یاری نیوز. ۱۵ اسفند ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ مارس ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۳ اکتبر ۲۰۱۹.
81. «گزارشی از حاشیه‌های سفر خاتمی به شیراز، سخنانی متفاوت در اولین سفر». یاری نیوز. ۱۶ اسفند ۱۳۸۷. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ مارس ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۳ اکتبر ۲۰۱۹.
82. «منشأ سیب‌زمینی‌های رایگان کشف شد»، وبگاه جمهوریت، ۲۴ اسفند ۱۳۸۷ بازیابی‌شده در ۱۴ مارس ۲۰۰۹.
83. «گونی‌های سیب‌زمینی، مهم‌ترین سوژهٔ انتخابات!». جمهوریت. ۱۸ فروردین ۱۳۸۸.
84. «دربارهٔ جلسهٔ مدیران سایت‌های خبری در وزارت ارشاد». الف. ۱۷ فروردین ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ آوریل ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۸ آوریل ۲۰۰۹.
85. «عیدی ۱۰ هزارتومانی رئیس‌جمهور به حاضرین در یک سخنرانی». وبگاه خبری الف. ۱۸ فروردین ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ آوریل ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۸ فروردین ۱۳۹۶.
86. «انتخابات و دانشگاه، حجاب یا توزیع پول نقد». روزنامه اعتماد. ۲۱ اسفند ۱۳۸۷. دریافت‌شده در ۳۱ خرداد ۱۳۹۶.
87. «توزیع پول نقد به بهانه عیدی بین دانشجویان دانشگاه علم و صنعت». وب‌سایت بالاترین. ۲۱ اسفند ۱۳۸۷. دریافت‌شده در ۳۱ خرداد ۱۳۹۶.
88. «احمدی‌نژاد نقداً به دانشجویان عیدی می‌دهد». جمهوریت. ۱۸ فروردین ۱۳۸۸.
89. «دلیل برکناری ناگهانی مدیرعامل ایران خودرو». جمهوریت. ۱۷ فروردین ۱۳۸۸.
90. «سخنرانی در دانشگاه بدون مجوز ممکن نیست». روزآنلاین. ۱۹ فروردین ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ آوریل ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۸ آوریل ۲۰۰۹.
91. «جلسهٔ اجباری اصناف با احمدی‌نژاد». جمهوریت. ۲۲ اردیبهشت ۱۳۸۸.
92. «همایش ملی انتخابات دهم ریاست جمهوری آغاز به کار کرد». فارس. ۲۴ اردیبهشت ۱۳۸۸.
93. «اعتراض دادستان تهران دلالتی بر توقیف روزنامهٔ یاس‌نو نداشت». جمهوریت. ۲۹ اردیبهشت ۱۳۸۸.
94. «یاس نو نیامده رفت». روزآنلاین. ۲۶ اردیبهشت ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۰ مه ۲۰۰۹.
95. «روزنامه یاس‌نو، رفع توقیف شد». خبرگزاری کار ایران (ایلنا). ۱۳ خرداد ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ نوامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۱۴ خرداد ۱۳۸۸.
96. «مصادرهٔ «دوم خرداد» از سوی «سوم تیر»». روزنامهٔ اعتماد. ۳۱ اردیبهشت ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۱ مه ۲۰۰۹.
97. «سهمیه‌بندی ادارات دولتی برای استقبال از احمدی‌نژاد». جمهوریت. ۵ خرداد ۱۳۸۸.
98. «بسته شدن بزرگراه یکروز پس از افتتاح نمایشی». آینده نیوز. ۱۰ خرداد ۱۳۸۸.
99. «خودداری نهادهای دولتی از انتشار آمارهای اقتصادی در آستانهٔ انتخابات». قلم نیوز. ۹ خرداد ۱۳۸۸.
100. «نابرابر کردن رقابت، به زیان احمدی‌نژاد است». آینده نیوز.
101. «برخورد سیاسی با مدیران موفق‌ترین باشگاه ایران هیئت مدیرهٔ باشگاه ذوب آهن به دلیل حمایت از میرحسین برکنار شدند». روزنامهٔ سرمایه. ۱۰ خرداد ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ ژوئن ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱ ژوئن ۲۰۰۹.
102. «تمامی اعضای هیئت مدیرهٔ باشگاه ورزشی ذوب آهن اصفهان به دلیل حمایت از میرحسین موسوی برکنار شدند». نوروز. ۱۰ خرداد ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ ژوئن ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱ ژوئن ۲۰۰۹.
103. «تسویه حساب انتخاباتی با سبزهای اصفهان هیئت مدیرهٔ باشگاه ذوب آهن دستخوش تغییرات می‌شود». قلم. ۱۰ خرداد ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ ژوئن ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱ ژوئن ۲۰۰۹.
104. «اجبار رانندگان به نصب تراکت احمدی‌نژاد». جمهوریت. ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۸.
105. «kargozaaran.com». بایگانی‌شده از اصلی در ۶ نوامبر ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۱۰ مه ۲۰۰۹.
106. نویدنو-حامیان احمدی‌نژاد در سفرهای انتخاباتی
107. «از لابلای خبرها؛ در مورد انتخابات و سفرهای احمدی‌نژاد سهراب سلیمانی دی 1385». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ نوامبر ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۱۰ مه ۲۰۰۹.
108. سفرهای استانی احمدی‌نژاد؛ فرصتی برای تبلیغ یا خدمت؟ - © 2009تمام حقوق این وب‌سایت بر اساس قانون کپی‌رایت برای رادیو فردا محفوظ است
109. «shahabnews.com». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۰ مه ۲۰۰۹.
110. «سفرهای استانی، ابتکار چه کسی بود؟». آینده نیوز.
111. «فیس بوک؛ ابزار محبوب تبلیغاتی رقبای احمدی‌نژاد». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۳ مه ۲۰۰۹.
112. «قطار وبگردی: ghatar» فیس بوک (facebook) فیلتر شد». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۳ مه ۲۰۰۹.
113. «چهل هزار مخالف احمدی‌نژاد در فیس بوک». وبگاه ۲۲ خرداد. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۳ مه ۲۰۰۹.
114. ««فیس‌بوک» رفع فیلتر شد». قلم‌نیوز. ۵ خرداد ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۴ خرداد ۱۳۸۸.
115. «مصادرهٔ «دوم خرداد» از سوی «سوم تیر»». روزنامهٔ اعتماد. ۳۱ اردیبهشت ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۱ مه ۲۰۰۹.
116. «تراول‌های ۵۰۰۰۰ تومانی احمدی‌نژاد، این بار به دانشجویان چوکا». جمهوریت. ۵ خرداد ۱۳۸۸.
117. . روزنامهٔ جام جم ص ۲. ۱۰ خرداد ۱۳۸۸. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک); پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)
118. «تقسیم ۲۵۰ میلیون تومان در کوی فاطمیه». تابناک. ۲۹ اردیبهشت ۱۳۸۸.
119. «۴۰۰ میلیارد تومان برای خرید رای». روزآنلاین. ۲۱ اردیبهشت ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ فوریه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۰ مه ۲۰۰۹.
120. «دولت برای مهرورزی از کجا پول می‌آورد؟ خرید ۵/۵ میلیون رای یا پرداخت سود سهام عدالت؟». هم میهن. ۲ خرداد ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۳ مه ۲۰۰۹.
121. «مصادرهٔ «دوم خرداد» از سوی «سوم تیر»». روزنامه اعتماد. ۳۱ اردیبهشت ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ مه ۲۰۰۹.
122. «هدیهٔ ۵۰ هزار تومانی احمدی‌نژاد به پرستاران» مقدار |نشانی= را بررسی کنید (کمک). وبگاه خبری انتخاب. ۲ خرداد ۱۳۸۸.
123. «توزیع سکهٔ انتخاباتی در بیمارستان میلاد دردسر آفرید». جمهوریت. ۵ خرداد ۱۳۸۸.
124. «دبیرکل خانهٔ پرستار: اعتراض جامعهٔ پرستاری به فعالیت‌های تبلیغاتی برخی از کاندیداها». قلم سپید. ۹ خرداد ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ ژوئن ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۳۰ مه ۲۰۰۹.
125. «واکنش وزارت کشور به چک‌های انتخاباتی دولت به نمایندگان». وبگاه خبری آفتاب‌نیوز. ۶ خرداد ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۳۱ تیر ۱۳۹۶.
126. «پاسخ وزارت کشور به دروغ پردازی روزنامه اعتماد». پایگاه اطلاع‌رسانی دولت. ۵ خرداد ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۳۱ تیر ۱۳۹۶.
127. «این توضیح به درخواست وزارت کشور منتشر می‌شود. وزارت کشور، دروغ پردازی روزنامه اعتماد را با دعوت به اخلاق مداری پاسخ داد». روزنامهٔ اعتماد. ۱۱ خرداد ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱ ژوئن ۲۰۰۹.
128. کشاورزی-از-میرحسین-موسوی-شکایت-کرد/#mynews «وزارت جهاد کشاورزی از میرحسین موسوی شکایت کرد» مقدار |نشانی= را بررسی کنید (کمک). وبگاه جمهوریت. ۵ خرداد ۱۳۸۸.
129. تصمیم ورزشی یا انتخاباتی؟! در وبگاه فردا (خرداد ۱۳۸۸)
130. «احمدی‌نژاد: استقلال و پرسپولیس واگذار شوند». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۶ اردیبهشت ۱۳۸۸.
131. استقلال-به-بخش/ «واکنش به دستور احمدی‌نژاد دربارهٔ واگذاری پرسپولیس و استقلال به بخش خصوصی» مقدار |نشانی= را بررسی کنید (کمک). جمهوریت.
132. «احمدی‌نژاد ۴سال پیش به مهرعلیزاده چه گفت؟». فرارو. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۳ مه ۲۰۰۹.
133. «تبلیغ احمدی‌نژاد در بازی پرسپولیس». فرارو. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ ژوئن ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۳۰ مه ۲۰۰۹.
134. «شوت احمدی‌نژاد به هواداران استقلال و پرسپولیس». نخبگان صنعت. ۲۸ اردیبهشت ۱۳۸۸.
135. «شعار یکصد هزار نفری علیه فوتبال سیاسی در روز حذف سرخ‌ها». تابناک. ۶ خرداد ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۳۰ مه ۲۰۰۹.
136. «فرار علی‌آبادی، تاج و سعیدلو در دقیقهٔ هشتاد». دنیای فوتبال. ۹ خرداد ۱۳۸۸.
137. «علی‌آبادی حیا کن، ورزشو رها کن!». تابناک. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۹ ژانویه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۳۰ مه ۲۰۰۹.
138. «توقف قطار شیراز-اصفهان تا اطلاع ثانوی». وبگاه رسمی روزنامه دنیای اقتصاد. ۱۹ خرداد ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ ژوئن ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۲ خرداد ۱۳۸۸.
139. «افتتاح راه‌آهن کرمان–زاهدان برهم خورد و احمدی‌نژاد به زاهدان نرفت. قطار، نرسیده به زاهدان دچار مشکل شد». وبگاه رسمی پیک ایران. ۱۸ خرداد ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۲۲ خرداد ۱۳۸۸.
140. «خط آهن کرمان زاهدان افتتاح نشد». وبگاه رسمی تلویزیون واشینگتن. ۱۸ خرداد ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۲۲ خرداد ۱۳۸۸.
141. «بیانات دراجتماع بزرگ زائران ومجاوران حضرت علی بن موسی الرضا (ع)». پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری. ۱ فروردین ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۱۰ خرداد ۱۳۸۸.
142. «آیا مقام معظم رهبری از نامزد خاصی حمایت می‌کنند؟». تبیان. ۲۷ فروردین ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۱۰ خرداد ۱۳۸۸.
143. «عقلاً و شرعاً واجب است که در انتخابات شرکت کنید». پایگاه اطلاع‌رسانی دفتر مقام معظم رهبری. ۱۴ خرداد ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۱۴ مرداد ۱۳۹۶.
144. «ادعای بی‌طرفی ضرغامی درست از آب درنیامد». روزآنلاین. ۱۷ اردیبهشت ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ فوریه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۸ مه ۲۰۰۹.
145. «سایهٔ سیاست در قاب کوچک جام جم». جمهوریت. ۱۶ اردیبهشت ۱۳۸۸.
146. «تخریب‌های برنامه‌ریزی شده در صدا و سیما مشاهده می‌شود». جمهوریت. ۱۸ اردیبهشت ۱۳۸۸.
147. «کنایه رئیس مجلس به «قیچی به دست‌ها» ی صداوسیما». وبگاه تابناک. ۱۷ اردیبهشت ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۴ مرداد ۱۳۹۶.
148. «آرمین: صدا و سیما، کیهان صوتی و تصویری است!». امروز. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۳ نوامبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۸ مه ۲۰۰۹.
149. «گسترش انتقادات نسبت به جانبداری انتخاباتی رسانهٔ ملی به نفع دولت احمدی‌نژاد - ضرغامی استعفا دهد». روزآنلاین. ۱۶ اردیبهشت ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۸ مه ۲۰۰۹.
150. «نامزد اصولگرا هم به جمع منتقدان صداو سیما پیوست». وبگاه پارسینه. ۱۴ اردیبهشت ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۱۴ مرداد ۱۳۹۶.
151. «موج انتقاد نامزدهای ریاست‌جمهوری از صداوسیما». مردمک. ۱۵ اردیبهشت ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ مه ۲۰۰۹.
152. «انتقاد ۴۶ شخصیت حقیقی و حقوقی به صداوسیما». قلم. ۱۲ اردیبهشت ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئن ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۸ مه ۲۰۰۹.
153. «واکنش مراجع به سوء استفاده از جایگاه روحانیت در فیلم تبلیغاتی موسوی». وبگاه رجانیوز. ۱۰ خرداد ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۱۴ مرداد ۱۳۹۶.
154. «اطلاعیه دفتر آیت‌الله صافی؛ خبرسازی انتخاباتی باعث بی‌اعتمادی و سوء ظن در مردم می‌شود». وبگاه خبرگزاری مهر. ۱۱ خرداد ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۱۴ مرداد ۱۳۹۶.
155. «موج تکذیب دفاتر مراجع علیه ایرنا و سیما، بداخلاقی انتخاباتی این بار علیه مراجع تقلید!». آینده نیوز. ۱۰ خرداد ۱۳۸۸.
156. «اقدام غیراخلاقی خبرگزاری دولت». پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله صافی. ۱۲ خرداد ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ ژوئن ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲ ژوئن ۲۰۰۹.
157. اعتراض سه تن از مراجع و علمای قم به صدا و سیما، بی‌بی‌سی فارسی
158. واکنش مراجع عظام به جعل خبر توسط خبرگزاری جمهوری اسلامی و تلویزیون بایگانی‌شده در ۲۲ ژانویه ۲۰۱۱ توسط Wayback Machine، روزنامهٔ جمهوری اسلامی ۱۲/۰۳/۱۳۸۸
159. «رهبر ایران: آنچه در مورد وضع کشور می‌گویند خلاف واقع است». وبگاه بی‌بی‌سی فارسی. ۲۲ اردیبهشت ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۱۴ مرداد ۱۳۹۶.
160. «رهبر: ائمه جمعه در انتخابات از احمدی‌نژاد حمایت کردند». آفتاب‌نیوز. دریافت‌شده در ۲ آبان ۱۳۸۹.
161. «افشای دخالت رهبر در انتخاب احمدی‌نژاد». روزآنلاین. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ اکتبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۲ آبان ۱۳۸۹.
162. «حضرت حجت‌الاسلام سعیدی! کاپشن کاندیدای مورد نظر شما چه رنگی است؟». انتخاب. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ ژانویه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۳ مه ۲۰۰۹.
163. «رسوایی انتخاباتی سعیدی». وبگاه ۲۲ خرداد. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۳ مه ۲۰۰۹.
164. «پخش فتوای رهبری در حمایت از احمدی‌نژاد در صبحگاه مشترک سپاه». وبگاه ۲۲ خرداد. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۳ مه ۲۰۰۹.
165. «دستخط مشکوک انتخاباتی و لزوم روشنگری سریع سپاه». آینده نیوز. ۱ خرداد ۱۳۸۸.
166. «تکذیب «نامهٔ ساختگی سپاه و ادعای حمایت از احمدی‌نژاد»». انتخاب. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ ژانویه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۳ مه ۲۰۰۹.
167. «نامه‌های جعلی برای زیر سؤال بردن نهادهای نظام». جهان نیوز.
168. «در سکوت نمایندهٔ ولی فقیه، سپاه تکذیبیه داد، فتوای انتخاباتی رهبر؟». روزآنلاین. ۴ خرداد ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۵ مه ۲۰۰۹.
169. روزنامهٔ اعتماد ملی، ۲۳ فروردین ۸۸، ص۳
170. «رد صلاحیت قاسم شعله سعدی و اکبر اعلمی دو نمایندهٔ پیشین مجلس شورای اسلامی». صدای آمریکا. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۴ مه ۲۰۰۹.
171. «اعلمی علیه شورای نگهبان افشاگری می‌کند». روزآنلاین. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۴ مه ۲۰۰۹.
172. «مخالفت دو عضو شورای نگهبان با تأیید صلاحیت میرحسین». شهاب نیوز. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۴ مه ۲۰۰۹.
173. «بیانیهٔ اعتراض‌آمیز ستاد انتخاباتی آقای اکبر اعلمی». وبگاه اکبر اعلمی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۴ مه ۲۰۰۹.
174. «توصیه‌ای به کروبی و موسوی». روزآنلاین. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۴ مه ۲۰۰۹.
175. «آغاز تبلیغات از هم‌اکنون تا ساعت ٨ بامداد٢١خرداد». قلم. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ ژوئن ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۰ مه ۲۰۰۹.
176. «برنامهٔ کامل مناظره‌های تلویزیونی چهار نامزد ریاست‌جمهوری اعلام شد». ایسنا. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۰ مه ۲۰۰۹.
177. «پخش برنامه‌های صدا و سیما در خصوص انتخابات نسبت به گذشته ۳۰ درصد افزایش داشته‌است». تغییر (پایگاه خبری اصلاح طلبان عملگرا). بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۵ مه ۲۰۰۹.
178. «جدول پخش مناظرهٔ کاندیداهای انتخابات دهم». فارس.
179. «پخش صدای نامزدها در رادیو پیام». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ ژانویه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۰ مه ۲۰۰۹.
180. «آشنایی با ادوار انتخابات ریاست جمهوری در ایران». همشهری آنلاین. ۲۰۰۹-۰۶-۰۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۴.
181. BBC Persian
182. حصر خانگی کروبی و موسوی تکذیب شد
183. BBC Persian
184. BBC Persian
185. BBC Persian
186. «Election battles turn into street fights in Iran - Yahoo! News». بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۵ ژوئن ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۵ ژوئن ۲۰۰۹.
187. «متن کامل خطبه‌های نماز جمعه تاریخی تهران (29/3/88) به امامت رهبر فرزانه انقلاب». خبرگزاری فارس. ۲۹ خرداد ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۱۳ آبان ۱۳۹۸.
188. «عفو بین‌الملل: اظهارات رهبر ایران، چراغ سبز سرکوب». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۹ خرداد ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۱۳ آبان ۱۳۹۸.
189. «تنفیذ انجام شد». جوان فردا. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ اوت ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۸ مرداد ۱۳۸۸.
190. «غیبت چهره‌های شاخص در مراسم تنفید». پارلمان‌نیوز. دریافت‌شده در ۱۸ مرداد ۱۳۸۸.

پیوند به بیرون

مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۸۸) در ویکی‌گفتاورد موجود است.

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ انتخابات ریاست‌جمهوری ایران (۱۳۸۸) موجود است.

• وبگاه انتخاباتی محسن رضایی
• کمپین انتخاباتی مهدی کروبی
• کمیتهٔ مستقل مردمی صیانت از آرا
• ثانیه، وبگاه انتخاباتی حامیان احمدی‌نژاد
• کلمه، وبگاه انتخاباتی میرحسین موسوی
• اکونومیست: پیروزی توخالی در انتخابات ایران
• صفحهٔ ویژهٔ انتخابات ایران در بی‌بی‌سی فارسی
• ۱۳۸۸، سالی که ایران لرزید در بی‌بی‌سی فارسی
• سایت حکومت (قسمتی از «ژورنال دموکراسی اخلاقی»)
• گاهشمار صد روز اعتراض انتخاباتی در ایران در بی‌بی‌سی فارسی
• جزئیات کاملی از انتخابات ریاست جمهوری ۲۲ خرداد در خبرگزاری فارس