شانزدهمین نشست جنبش غیرمتعهدها

شانزدهمین دوره نشست جنبش غیرمتعهدها از ۵ تا ۱۰ شهریور ۱۳۹۱ (۲۶ تا ۳۱ اوت ۲۰۱۲) در تهران برگزار شد.[1][2][3] به گزارش خبرگزاری جمهوری اسلامی، بیش از ۱۰۰ کشور از ۱۲۰ کشور عضو در این نشست حضور داشتند که از این میان ۳۰ رئیس‌جمهوری، نخست‌وزیر و معاون رئیس‌جمهور بودند.[4] وبگاه بی‌بی‌سی فارسی به نقل از علی سعیدلو رئیس ستاد برگزاری شانزدهمین اجلاس سران جنبش غیرمتعهدها نقل کرده‌است که سران ۵۱ کشور به تهران خواهند آمد.[5] دولت ایران اعلام کرده‌است که دستگاه‌های دولتی در تهران به مناسبت شانزدهمین اجلاس سران جنبش غیرمتعهدها در روزهای سه‌شنبه تا شنبه (هفتم تا یازدهم شهریور) تعطیل خواهد بود.[5]

مختصات: ۳۵°۴۷′۴۲٫۹۴″ شمالی ۵۱°۲۴′۱۲٫۳۹″ شرقی

شانزدهمین نشست جنبش غیرمتعهدها اجلاس غیرمتعهدها در تهران
نشانوارهٔ اجلاس شانزدهم
کشور میزبان	ایران
تاریخ	۵-۱۰ شهریور ۱۳۹۱ (سران:۹ و ۱۰ شهریور)
شعار	صلح پایدار در سایهٔ مدیریت مشترک جهانی
محل(های) برگزاری	سالن اجلاس سران مرکز همایش‌های بین‌المللی صدا و سیما
شهر(ها)	تهران
پس از	اجلاس پانزدهم، شرم‌الشیخ مصر
وبگاه	nam.gov.ir namna.ir

  کشورهای عضو

  کشورهای ناظر

بان کی مون در نشست سران جنبش غیرمتعهدها در تهران شرکت کرد.[6] مدیر کل مطبوعات خارجی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، از تقاضای ۸۷ رسانه از ۳۰ کشور جهان برای پوشش اجلاس غیرمتعهدها در تهران خبر داد.[7] در این نشست ریاست جنبش غیرمتعهدها از مصر به ایران منتقل می‌شود.[8] ایران در نشست تهران برای ۳ سال ریاست این جنبش را بر عهده می‌گیرد.[9]

مسئولان

محمود احمدی‌نژاد	رئیس اجلاسیه شانزدهم
علی سعیدلو	رئیس ستاد برگزاری
محمد شیخان	معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی ستاد برگزاری
بابک محمدخانی	مسئول ارتباطات و پیگیری‌های ویژه ستاد برگزاری
محمدجواد آقاجری	رئیس کمیته رسانه‌های خارجی معاونت ارتباطات ستاد برگزاری
محمدرضا فرقانی	سخنگوی ستاد برگزاری
مصطفی سنجری	گرافیست - طراح لوگوی اجلاس

نشست سران

پرچم کشورهای شرکت‌کننده به همراه شعار مخصوص اجلاس که در یکی از بزرگراه‌های تهران نصب شده‌اند

نشست سران کشورهای عضو عدم تعهد با حضور ۲۴ رئیس‌جمهور و ۸ نخست‌وزیر و ۳ پادشاه در بالاترین سطح، نیز ۹ معاون رئیس‌جمهور و ۸۰ وزیر (۶۰ نفرشان وزیرخارجه بودند) و ۲ رئیس‌مجلس و ۹ فرستادهٔ ویژه و… در دیگر سطح‌ها پیش از ظهر پنجشنبه ۹ شهریور ۱۳۹۱ آغاز به کار کرد. در این اجلاس کسانی دیگر مانند دبیرکل سازمان ملل و اتحادیه‌های دیگر بودند.

در آغاز این نشست سید علی خامنه‌ای رهبری ایران سخنرانی کرد. سپس محمد مرسی رئیس‌جمهور مصر رئیس وقت اجلاس (که بایست پس از سخنرانی ریاست را به رئیس‌جمهور ایران بدهد) و بان کی مون دبیرکل سازمان ملل ادامه یافت. پس از سخنرانی مرسی محمود احمدی‌نژاد رئیس‌جمهور ایران سخنرانی کرد. پس از سخنرانی احمدی‌نژاد مرسی ریاست جنبش را از مصر به ایران تحویل داد[10] و پس از سخنرانی مان موهان سینگ نخست‌وزیر هندوستان جلسهٔ صبح پایان یافت.

سخنرانی‌های مهم

سید علی خامنه‌ای

آیت‌الله خامنه‌ای نخستین سخنران این نشست بود که پیش از آغاز کار رسمی نشست سخنرانی کرد.

• اشاره به هدف بنیان‌گذاران جنبش عدم تعهد و گوشزد کردن برای برگشت به آن هدف‌ها و جان بخشیدن به آن‌ها؛ تأکید بر اینکه همه نیاز داریم که از سیطرهٔ شبکه‌های اقتدارگرا و مستکبر رها شویم
• تأکید بر سرشت مشترک انسانی و توحید و ایجاد بهشت اخروی در گیتی با معنویت، برپایی نظمی با منفعت‌های مشترک و سالم در برابر سلطه‌گران
• زنده بودن آرمان‌های جنبش پس از شش دهه و تأکید بر آرمان‌گرایی در عین واقعیت‌ها با پذیرفتن چالش‌ها
• با توجه به شکست سیاست‌های دوران جنگ سرد و یک‌جانبه‌گرایی پس از آن و ظهور قدرت‌های نو با کاستن توان ابرقدرت‌ها و حادثه‌های نشانهٔ‌گذار و نوید نظامی چندوجهی با مدیریتی عادلانه و مشارکتی را در پهنهٔ گیتی با نگهداری پیوند اعضای جنبش

شرایط کنونی جهان فرصتی شاید تکرارنشدنی برای جنبش عدم تعهد است. سخن ما آن است که اتاق فرمان جهان نباید با دیکتاتوری چند کشور غربی اداره شود. باید بتوان یک مشارکت دموکراتیک جهانی را در عرصهٔ مدیریت بین‌المللی شکل داد و تضمین کرد. این است نیاز همهٔ کشورهایی که مستقیم یا غیرمستقیم از دست‌اندازی چند کشور زورگو و سلطه‌طلب زیان دیده‌اند و می‌بینند.

«

»

• نقد سازوکار شورای امنیت و استبدادی خواندن او؛ تحریف مفهوم‌های شریف در غرب مانند ارادهٔ «حقوق بشر» از منفعت‌های غرب و «مبارزه با تروریسم» از کشتن مردم در شهرها و روستاها، تقسیم شهروندان و ارزش کم مردم آسیا و آفریقا و… نزد ایشان؛ تحمل‌نکردنی بودن این وضعیت
• ضرورت خلع سلاح‌های فاجعه‌بار و تصمیم نداشتن قدرت‌های بزرگ برای کنار گذاشتنش و کوشش ایشان برای انحصار دانش هسته‌ای؛ تأکید بر اینکه ایران استفاده از سلاح هسته‌ای و شیمیایی و… را گناهی نابخشودنی می‌داند؛ تأکید بر کوتاه نیامدن از حق هسته‌ای ایران

طنز تلخ روزگار ما آن است که دولت آمریکا که دارندهٔ بیشترین و مرگبارترین سلاحهای هسته‌ای و دیگر سلاح‌های کشتار جمعی و تنها مرتکبِ به‌کارگیری آن است، امروز می‌خواهد پرچم مخالفت با اشاعهٔ هسته‌ای را به دوش بگیرد!

«

»

• تأکید بر مقاومت و بی‌اثر بودن فشارها
• بیان غصب فلسطین جنایت‌های صهیونیست‌ها و دروغ‌ها، و ارایهٔ راهکار همه‌پرسی از فلسطینیان با شکست راهکارهای غربی؛ «فلسطین متعلق به فلسطینیان است»
• نقش مهم جنبش در نظم نو جهانی و تأکید بر همکاری کامل و نترسیدن از قدرت‌ها و تکیه به خدا، ارتقای بهره‌وری سیاسی جنبش در مدیریت جهانی[11][12]

برخی کسانی که در حاشیهٔ اجلاس با او دیدار کردند سخنانش را ستودند. رئیس‌جمهور تاجیکستان سخنان وی را مایهٔ پویایی و تأثیرگذاری جنبش[13] و رئیس‌جمهور زیمبابوه سخنانش را ارزشمند دانست.[14]

محمد مرسی

مرسی که نخستین سخنران رسمی (پس از علی خامنه‌ای) بود سخنانش را با درود فرستادن به ابوبکر، عمر و عثمان، ۳ تن از خلفای اهل سنت آغاز کرد[15] و از ایران و تلاشش سپاس‌گزاری کرد و به توصیف مصر انقلابی پرداخت.

بندهای سخنان او عبارت است از:

• اهمیت جنبش عدم تعهد و تلاش برای ساخت دنیایی عادلانه‌تر
• اصلاح ساختار شورای امنیت سازمان ملل و ناعادلانه خواندن حق وتو
• تأکید بر اتحاد فلسطینیان با هم در برابر اشغالگری و تشکیل دولت مستقل فلسطین
• آمادگی مصر برای حل بحران سوریه و حمایت از مردم سوریه، درخواست راه حل مسالمت‌آمیز و گفت‌گو و سرکوبگر خواندن نظام بشار اسد، درخواست متحد شدن همهٔ مخالفان نظام سوریه برای بردن سوریه به مرحله‌ای تازه[16]
• تأکید بر حق همه در استفاده از انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای
• برادر خواندن کشور ایران و موفق خواندن اجلاس در دورهٔ ریاست مصر و اظهار دست دراز کردن برای دوستی با ایران و دیگران
• ابراز هماهنگی با کشور برادر ایران در سه سال ریاست ایران و ابراز اطمینان از موفقیت ایران تحقق هدف‌ها و خواسته‌های ملت‌ها را، او گفت «ملت‌های جهان چشم امیدشان به ملت‌های ماست»

مرسی برای تحویل ریاست به احمدی‌نژاد از حاضران پرسید: «آیا آقای دکتر احمدی‌نژاد رئیس شانزدهمین دورهٔ این جنبش است؟» آیا موافق اید؟ پس از تشویق حاضران مرسی گفت بنابراین همه با اجماع موافقت کردند پس ایران ریاست جنبش را بر عهده می‌گیرد. وی برای احمدی‌نژاد آرزوی موفقیت کرد.[17][18]

تحریف ترجمه سخنرانی مرسی

مترجم سخنان محمد مرسی در صدا و سیمای جمهوری اسلامی، در هنگام پخش مستقیم این سخنرانی اظهارات رئیس‌جمهوری مصر را تحریف و عوض کرد[15] و به جای سوریه، از واژه بحرین، به جای انقلاب از واژه فتنه و بهار عربی از واژه بیداری اسلامی استفاده کرد. عمرو رشدی سخنگوی رسمی وزارت امور خارجه مصر با تکذیب بخشی از ترجمه ارائه شده از صحبت‌های محمد مرسی رئیس‌جمهور مصر در اجلاس سران کشورهای عضو جنبش عدم تعهد در تهران توسط صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران گفت که مرسی در سخنانش هیچ اشاره‌ای به کشور بحرین نکرده‌است.

هیئت سوری در اعتراض به اظهارات مرسی محل اجلاس را ترک کرد و ولید معلم، وزیر خارجه سوریه، در گفتگو با شبکه تلویزیونی العالم گفت «آقای مرسی با مداخله در امور داخلی سوریه، بار دیگر علیه سنت‌های جنبش غیرمتعهدها عمل کرده‌است» و افزود که دیدگاه‌های رئیس‌جمهوری مصر در مورد سوریه «بیشتر به اظهارات رهبر یک حزب شباهت دارد تا رئیس جنبش غیرمتعهدها.»[19][20]

وزارت امور خارجه بحرین نیز با احضار کاردار ایران در این کشور، رسماً به ترجمه نادرست و نام بردن از بحرین به جای سوریه اعتراض کرد. وزارت خارجه بحرین عملکرد رادیو و تلویزیون دولتی ایران را اقدام به جعل و نقض عهد خواند و آن را نشانه‌ای از تلاش این رسانه برای مداخله در امور داخلی پادشاهی بحرین دانست.[21]

بان کی مون

من قویا هر گونه تهدید به نابودی را که از سوی یکی اعضای عضو علیه عضو دیگر سازمان ملل مطرح بشود و هم‌چنین با تلاش‌های زشت و زننده برای انکار حقایق تاریخی مانند هولوکاست، به شدت مخالفم».
بان کی‌مون، دبیرکل سازمان ملل متحد در شانزدهمین نشست جنبش غیرمتعهدها در تهران.[22][23]

«

»

محمود احمدی‌نژاد

محمود احمدی‌نژاد پیش از تحویل گرفتن ریاست از مرسی، سخنرانی کرد. او بدون اشاره‌ای مستقیم به مسئلهٔ سوریه و برخی مسئله‌های جزیی‌تر، بیشتر به مسائل کلی و پیشنهادهایی تازه پرداخت.

محور سخنان اصلی احمدی‌نژاد:

• خوشامد به دیگران و ایران را «خانهٔ خودتان» خواندن، با گرامی‌داشت یاد بنیان‌گذاران جنبش و کسانی که در سه سال گذشته درگذشته‌اند و رجایی و باهنر، درخواست ایستادن و یک دقیقه سکوت کرد. سپاس‌گزاری از مصر و مرسی و نیز آیت‌الله خامنه‌ای
• ناخشنودی ملت‌ها از وضع کنونی و شکل نو استعمار در دورهٔ اخیر؛ مانند تمرکز اقتصاد و قدرت اقتصادی و ثروت‌ها در چند کشور و دولت بدهکار که گاه بیش از تولید ناخالص داخلی است؛ چاپ ۳۲هزارمیلیارد دلار بی‌پشتوانه در آمریکا، تصاحب منبع‌ها و کان‌های آفریقا و آمریکای لاتین، انحصار دانش و فناوری و سوءاستفاده از آن، تهاجم فرهنگی و نابودی هویت، انهدام زن و بنیاد خانواده، فروش سلاح و جنگ‌افروزی در این راستا و اشغال کشورها، گسترش و تقویت تروریسم و مواد مخدر
• بیان این نکته که تحقق نیافتن مدیریت پایدار جهانی در سایهٔ صلح در پی ضعف ملت‌ها نیست بلکه برای سلطهٔ گروهی خاص بر مدریریت جهان است. مدیریت کنونی جهان انحصاری، خودخواهانه و سلطه‌طلبانه است.
• زیرسوال بردن مدیریت شورای امنیت و اشاره به کمک او به گسترش ستم اسرائیل، طرف اصلی جنگ در جهان یکی از اعضای شورای امنیت دارای حق وتو است. بی‌فایده بودن مجمع عمومی زیر چتر این شورا
• پست و کم‌ارزش دانستن دیگر ملت‌ها و برده دانستن ایشان و لگدمال کردن حقوقشان و ناخشنودی مردم کنونی آمریکا و اروپا از سلطهٔ چند حزب خاص
• لزوم به پا خاستن برای اصلاح مدیریت جهان در چارچوب عشق و مهرورزی به انسان‌ها در کنار مشارکت همگانی
• استقلال و تأسیس نهادهای لازم مانند داوری و بیمه و حذف ارز خاص با توجه به ظرفیت کشورها[24][25]

بیانیه پایانی اجلاس

بیانیه نهایی اجلاس جنبش عدم تعهد در ۱۱ بند که در آن به مسائل متنوعی از جمله بحران‌های سیاسی و اقتصادی، موضوع فلسطین، دارا بودن حق انرژی صلح‌آمیز هسته‌ای و صلح پایدار جهانی اشاره شده‌است، منتشر شد.[26]

شرکت کنندگان

نشست سران کشورهای عضو عدم تعهد با حضور ۲۴ رئیس‌جمهور، ۸ نخست‌وزیر و ۳ پادشاه در بالاترین سطح، نیز ۹ معاون رئیس‌جمهور، ۸۰ وزیر (۶۰ نفرشان وزیرخارجه)، ۲ رئیس‌مجلس و ۹ فرستادهٔ ویژه و… در دیگر سطح‌ها همراه بود. در این اجلاس نمایندگانی از کشورهای ناظر و از سوی بعضی سازمان‌های جهانی یا منطقه‌ای مانند دبیرکل سازمان ملل و اتحادیه‌های آفریقا و عرب و… نیز شرکت داشتند.

اجلاس شانزدهم سران جنبش عدم تعهد[27] کشور میزبان و رئیس آن به صورت درشت نمایش داده شده‌است
عضو		نماینده	عنوان
	جمهوری آذربایجان	المار محمدیار یاروف[28]	وزیر امور خارجه
	آفریقای جنوبی	مایته ماشابانه[29]	وزیر امور خارجه
	جمهوری آفریقای مرکزی	فرانسوا بوزیزه[30]	رئیس‌جمهور
	آنتیگوا و باربودا		سفیر
	آنگولا		وزیر امورخارجه
	اتیوپی		مدیر کل وزارت امور خارجه
	اردن	حسن بن طلال	نماینده ویژه (قائم مقام وزارت امور خارجه)
	اریتره		وزیر امورخارجه
	ازبکستان
	افغانستان	حامد کرزای	رئیس‌جمهور
	اکوادور	جورج آرنالو[31]	وزیر امور خارجه (وزیر هماهنگی امور امنیت داخلی و خارجی)
	الجزایر	عبدالقادر بن صالح[30]	رئیس مجلس
	امارات متحده عربی	سعود بن راشد المعلی[32]	عضو شورای عالی امارات متحده عربی و حاکم امارت ام‌القوین
	اندونزی	بودی یانو	معاون اول رئیس‌جمهور
	اوگاندا	یووری کابوتا[30]	رئیس‌جمهور
	ایران	محمود احمدی‌نژاد	رئیس‌جمهور
	باربادوس
	باهاما		وزیر امور خارجه
	بحرین	خلیل بن احمد آل خلیفه	سفیر نماینده دائمی در سازمان ملل متحد و وزیر امور خارجه
	برونئی	پرنس محمد بولکیا[33]	وزیر امور خارجه
	بروندی		وزیر روابط خارجی و همکاری بین‌المللی
	بلاروس	ولادیمیر ماکی[34]	وزیر امور خارجه
	بلیز		مدیر کل وزارت امور خارجه
	بنگلادش	شیخ حسینه	نخست‌وزیر
	بنین	یایی بونی[35]	رئیس‌جمهور
	بوتان	جیگمی تینلی[36]	نخست‌وزیر
	بوتسوانا		معاون مدیرکل وزارت امور خارجه
	بورکینافاسو	بلز کمپائوره[37]	رئیس‌جمهور
	بولیوی		وزیر امور خارجه[38]
	پاپوآ گینه نو		فرستاده ویژه نخست‌وزیر (وزیر دادگستری)
	پاکستان	آصف‌علی زرداری	رئیس‌جمهور
	پاناما
	پرو		سفیر و نماینده دائمی در سازمان ملل متحد
	تانزانیا		معاون رئیس‌جمهور
	تایلند		وزیر امور خارجه
	ترکمنستان	قربان قلی بردی محمداف	رئیس‌جمهور
	ترینیداد و توباگو		سفیر یا مدیرکل وزارت امور خارجه
	توگو		وزیر امور خارجه
	تونس		وزیر امور خارجه
	تیمور شرقی
	جامائیکا
	جیبوتی	اسماعیل عمر غیله[39]	رئیس‌جمهور
	جمهوری دومینیکن		وزیر همگرایی‌هایی منطقه‌ای
	جمهوری کنگو		وزیر امور خارجه
	جمهوری دمکراتیک کنگو		نماینده رئیس‌جمهور (معاون اول نخست‌وزیر)
	چاد		وزیر امور خارجه و همگرایی
	دومنیکا
	روآندا
	زامبیا		معاون رئیس‌جمهور
	زیمبابوه	رابرت موگابه[40]	رئیس‌جمهور
	ساحل عاج		نماینده رئیس‌جمهور (وزیر طرح و توسعه)
	سائوتومه و پرینسیپ
	سری‌لانکا	ماهیندا راجاپاکسا	رئیس‌جمهور
	سنت لوسیا
	سنت کیتس و نویس		سفیر
	سنت وینسنت و گرنادین‌ها		وزیر امور خارجه و تجارت خارجی
	سنگاپور		نماینده ویژه نخست‌وزیر
	سنگال	علیون بن سیسه[41]	وزیر امور خارجه
	سوازیلند	بارناباس سیبوسیسو دلامینی[42]	نخست‌وزیر
	سودان	عمر البشیر	رئیس‌جمهور
	سورینام	میشل کاردنسل[43]	فرستاده ویژه رئیس‌جمهور
	سوریه	وائل نادر حلقی[44]	نخست‌وزیر
	سومالی		معاون وزیر امور خارجه
	سیشل		سفیر در دهلی نو
	سیرا لئون		وزیر امور خارجه
	شیلی		قائم مقام وزارت امور خارجه
	عراق	نوری المالکی	نخست‌وزیر
	عربستان سعودی	عبدالعزیز بن عبدالله	نماینده ویِژه ملک عبدالله (فرزند پادشاه)
	عمان	یحیی بن محفوظ المنذری[45]	رئیس مجلس
	غنا		دستیار ویژه رئیس‌جمهور[46]
	فلسطین	محمود عباس	رئیس تشکیلات خودگردان
	فیجی		نماینده نخست‌وزیر (وزیر امور خارجه)
	فیلیپین		معاون رئیس‌جمهور
	قطر	حمد بن خلیفه آل ثانی	پادشاه
	کامبوج	هون سن[47]	نخست‌وزیر
	کامرون
	کره شمالی	کیم یونگ-نام[48]	نماینده ویژه (رئیس مجمع عالی خلق جمهوری دموکراتیک کره)
	کلمبیا		معاون سفیر و نماینده دائمی در سازمان ملل متحد؛ نیویورک
	کنیا		رئیس اداره وزارت امور خارجه
	کوبا	ماچادور ونتورا[49]	معاون اول رئیس‌جمهور
	کومور		معاون اول رئیس‌جمهور
	کویت	محمد صباح سالم الصباح	وزیر امور خارجه
	کیپ ورد
	گابن	گای نازوبا نداما[50]	رئیس مجلس
	گامبیا		سفیر و نماینده دائمی در سازمان ملل متحد
	گرانادا		وزیر کار، توسعه جسمانی و تأسیسات عمومی
	گواتمالا		معاون وزارت امور خارجه
	گویان		وزیر مسکن و مدیر کل وزارت امور خارجه
	گینه
	گینه استوایی
	گینه بیسائو	شریفو نهامانجو[51]	رئیس‌جمهور
	لائوس	فونگ ساوات[30]	فرستاده ویژه رئیس‌جمهور (وزیر دفتر رئیس‌جمهور)
	لبنان	میشل سلیمان	رئیس‌جمهور
	لسوتو	متوجوا متسینگ[52]	معاون نخست‌وزیر
	لیبریا		سفیر در مصر
	لیبی	عاشور بن خیال[53]	وزیر امور خارجه
	ماداگاسکار
	مالاوی		معاون مدیر کل وزارت امور خارجه
	مالدیو		وزیر امور خارجه
	مالزی	عنیفه امان	وزیر امور خارجه
	مالی		وزیر امور خارجه و همکاری‌های بین‌المللی
	مراکش	یوسف عمرانی[54]	وزیر امور خارجه
	مصر	محمد مرسی	رئیس‌جمهور
	مغولستان	تساخیاگین البگدورج	رئیس‌جمهور
	موریتانی	محمدولد عبدالعزیز[55]	رئیس‌جمهور
	موریس		وزیر امور خارجه
	موزامبیک		وزیر امور اجتماعی
	میانمار	وونا مونگلین	وزیر امور خارجه
	نامیبیا	یوتونی نجوما	وزیر امور خارجه
	نپال	بابورام باتارای[56]	نخست‌وزیر
	نیجر		وزیر امور خارجه
	نیجریه	آرک نمدی سامبو[57]	معاون رئیس‌جمهور
	نیکاراگوئه		وزیر امور خارجه
	وانواتو
	ونزوئلا	نیکلاس مادورو[58]	معاون سیاسی رئیس‌جمهور و وزیر امور خارجه وقت
	ویتنام		وزیر امور خارجه
	هائیتی
	هند	منموهن سینگ	نخست‌وزیر
	هندوراس
	یمن		قائم مقام وزیر امور خارجه
کشورهای ناظر یا مهمان
کشور		نماینده	عنوان
	ارمنستان	سرژ سرکیسیان	رئیس‌جمهور
	اکراین		معاون وزیر امورخارجه
	استرالیا		فرستاده ویژه نخست‌وزیر
	السالوادور		سفیر درهند
	اوروگوئه		سفیر
	برزیل		سفیر نماینده دائمی در سازمان ملل متحد
	بوسنی و هرزگوین		مدیرکل وزارت امور خارجه
	تاجیکستان	امامعلی رحمان	رئیس‌جمهور
	چین		دستیار وزیر امور خارجه
	روسیه		سفیر سیار
	سوئیس		مدیرکل وزارت امور خارجه
	صربستان		وزیر امور خارجه
	قبرس		دبیر سفارت در تهران
	قزاقستان		وزیر امور خارجه
	قرقیزستان		معاون وزیر امور خارجه
	کرواسی		دستیار وزیر امور خارجه
	کره جنوبی		معاون وزیر امور خارجه و تجارت
	لوگزامبورگ		سفیر
	مکزیک		سفیر
	مونته‌نگرو		مدیر کل وزارت امور خارجه
سازمان‌های ناظر
سازمان		نماینده	عنوان
	اتحادیه آفریقا	یایی بونی	رئیس
	اتحادیه عرب	نبیل العربی[59]	دبیرکل
[[File:|23x15px|border |alt=سازمان کنفرانس اسلامی|link=سازمان کنفرانس اسلامی]]	سازمان کنفرانس اسلامی	اکمل‌الدین احسان‌اوغلو	دبیرکل
	سازمان ملل متحد	بان کی‌مون	دبیرکل
	شورای جهانی صلح	سوکورو گومز	رئیس

پیوند به بیرون

• وبگاه رسمی شانزدهمین اجلاس در تهران
• خبرگزاری اجلاس شانزدهم
• خبرگزاری عدم تعهد

منابع

1. «اهمیت برگزاری شانزدهمین نشست سران جنبش غیرمتعهدها در تهران». خبر و تفسیر برون مرزی صدا و سیما. ۱۴ مرداد ۱۳۹۱. دریافت‌شده در ۲ شهریور ۱۳۹۱.
2. «ایران میزبان شانزدهمین اجلاس سران جنبش غیرمتعهدها شد». رادیو اینترنتی ایران صدا. ۱۴ اردیبهشت ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۲ شهریور ۱۳۹۱.
3. «متکی: ایران میزبان شانزدهمین اجلاس سران جنبش غیرمتعهدها شد». عصر ایران. ۱۲ اردیبهشت ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۲ شهریور ۱۳۹۱.
4. «گزارش خبرگزاری فرانسه دربارهٔ اجلاس جنبش غیرمتعهدها در تهران». خبرگزاری جمهوری اسلامی. ۱ شهریور ۱۳۹۰. دریافت‌شده در ۲ شهریور ۱۳۹۱.
5. «رئیس ستاد اجلاس غیرمتعهدها: سران ۵۱ کشور به تهران می‌آیند». بی‌بی‌سی فارسی. ۲ شهریور ۱۳۹۱. دریافت‌شده در ۲ شهریور ۱۳۹۱.
6. «بان کی مون به تهران می‌آید». ایسنا. ۲ شهریور ۱۳۹۱. دریافت‌شده در ۲ شهریور ۱۳۹۱.
7. «تقاضای ۸۷ رسانه خارجی برای حضور در اجلاس غیرمتعهدها». همشهری. ۲ شهریور ۱۳۹۱. دریافت‌شده در ۲ شهریور ۱۳۹۱.
8. «NAM: EGYPT'S PRESIDENT TO ATTEND NAM SUMMIT IN TEHRAN». http://www.namnewsnetwork.org. ۲۰۱۲-۰۸-۱۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۲-۰۸-۲۳. پیوند خارجی در |ناشر= وجود دارد (کمک)
9. «آمادگی ۱۰۰ کشور برای حضور در اجلاس سران غیرمتعهدها». رادیو دری. ۲۸ مرداد ۱۳۹۱. دریافت‌شده در ۲ شهریور ۱۳۹۱.
10. «توسط «محمدمرسی» در اجلاس تهران؛ ریاست جنبش عدم تعهد از مصر به ایران تحویل داده شد». خبرگزاری فارس. ۹ شهریور ۱۳۹۱.
11. «[گزارش ویدئویی] بیانات در شانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد». دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای. ۹ شهریور ۱۳۹۱.
12. «بیانات در شانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد در تهران». دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای. ۹ شهریور ۱۳۹۱.
13. . دیدار امام‌علی رحمان رئیس‌جمهور تاجیکستان با رهبر انقلاب. ۹ شهریور ۱۳۹۱ http://farsi.khamenei.ir/news-content?id=20878. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
14. «دیدار رابرت موگابه رئیس‌جمهور زیمبابوه با رهبر انقلاب». دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای. ۹ شهریور ۱۳۹۱.
15. فرهمند، مهرداد (۳۱ اوت ۲۰۱۲). «مسئول ناکامی‌های نشست تهران کیست؟». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۱ سپتامبر ۲۰۱۲.
16. «بمب خبری مرسی در تهران: موضع‌گیری بر ضد نظام سوریه». ۹ شهریور ۱۳۹۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۱ اوت ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۳۰ اوت ۲۰۱۲.
17. «/در نشست سران جنبش عدم تعهد در تهران/ مرسی: ساختار شورای امنیت باید اصلاح شود/فلسطینی‌ها بر آرمان مقاومت تمرکز کنند». خبرگزاری فارس. ۹ شهریور ۱۳۹۱.
18. «اختصاصی خبرگزاری نم؛ مرسی: حق وتو نباید مانع راه‌حل‌های بحران‌های بین‌المللی شود». خبرگزاری بین‌المللی جنبش عدم تعهد. ۹ شهریور ۱۳۹۱.
19. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ سپتامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱ سپتامبر ۲۰۱۲.
20. http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2012/08/120830_l03_nam_mursi_censorship.shtml
21. http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2012/09/120902_l45_zarghami_mursi_misinterpretation.shtml
22. Summit Meeting in Iran Disrupted by Rebukes of Syria, The New York Times
23. روز اول از نشست غیرمتعهدها به کام ایران نبود، بی‌بی‌سی فارسی
24. «متن کامل سخنان دکتر احمدی‌نژاد در افتتاحیه شانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد». خبرگزاری بین‌المللی جنبش عدم تعهد. ۹ شهریور ۱۳۹۱.
25. «دکتر احمدی‌نژاد در افتتاحیه شانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد: تحقق مدیریت مشترک جهانی و استقرار صلح پایدار خلاصه آرزوهای بنیانگذاران جنبش عدم تعهد است/امروز زمان بازتعریف و پیگیری آرمانهای اصلی جنبش عدم تعهد است». پایگاه اطلاع‌رسانی ریاست‌جمهوری ایران. ۹ شهریور ۱۳۹۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ سپتامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۳۰ اوت ۲۰۱۲.
26. «متن کامل «بیانیه تهران» اجلاس عدم تعهد». بایگانی‌شده از اصلی در ۳ سپتامبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۳۱ اوت ۲۰۱۲.
27. ثبت رکورد حضور کشورها در تاریخ غیرمتعهدها + فهرست کشورها تابناک
28. ˈالمار محمد یاروفˈ، وزیر خارجه جمهوری آذربایجان برای حضور در نشست اصلی شانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد وارد فرودگاه مهرآباد تهران شد پایگاه اطلاع‌رسانی دولت
29. وزیر خارجه آفریقای جنوبی در اجلاس عدم تعهد شرکت می‌کند عصرایران
30. http://www.tabnak.ir/fa/news/268858/ورود-مقامات-عالی-رتبه-کشورها-به-تهران
31. اجلاس سران کشورهای غیرمتعهد در جهت تقویت یگانگی ملت‌ها برگزار می‌شود بایگانی‌شده در ۲۰ ژوئن ۲۰۱۵ توسط Wayback Machine وبگاه اجلاس سران جنبش عدم تعهد
32. عضو شورای عالی امارات متحده عربی وارد تهران شد خبرگزاری جمهوری اسلامی
33. http://isna.ir/fa/news/91060804213/وزیر-امور-خارجه-برونیی-وارد-تهران
34. http://roozeno.com/fa/news/other-news/وزیر-امورخارجه-بلاروس-برای-شرکت-در-اجل%5Bپیوند+مرده%5D
35. http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=1684463
36. http://www.mehrnews.com/fa/newsdetail.aspx?NewsID=1683683
37. http://www.irna.com/News/80299468/رییس-جمهوری-بوركینافاسو-وارد-تهران-شد/سياسي/
38. http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=1681458
39. «رؤسای جمهور تاجیکستان، جیبوتی و آفریقای مرکزی وارد تهران شدند». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ اوت ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۳۰ اوت ۲۰۱۲.
40. http://aftabnews.ir/vdcdkn0fxyt09s6.2a2y.html
41. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۳۰ اوت ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۳ سپتامبر ۲۰۱۲.
42. http://www.tabnak.ir/fa/news/268656/نخست-وزیر-سوازیلند-وارد-تهران-شد
43. http://aftabnews.ir/vdcaoon6e49nim1.k5k4.html
44. نخست‌وزیر سوریه وارد تهران شد
45. http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=1684057
46. http://khabarfarsi.com/n/3260708/ورود_دستیار_ویژه_رییس_جمهور_غنا_به_تهران_معاون_وزیر_خارجه_موزامبیک_وارد_تهران_شد_وزیر_خارج
47. http://www.dolat.ir/NSite/FullStory/News/?Serv=0&Id=219303%5Bپیوند+مرده%5D
48. http://www.mashreghnews.ir/fa/news/149842/رئیس‌جمهور-کره‌شمالی-وارد-تهران-شد
49. http://isna.ir/fa/news/91060804203/معاون-اول-رييس-جمهور-كوبا-وارد-تهران-شد
50. http://www.mehrnews.com/Fa/NewsDetail.aspx?NewsID=1683008
51. http://www.mehrnews.com/Fa/NewsDetail.aspx?NewsID=1684368
52. http://www.mehrnews.com/fa/newsdetail.aspx?NewsID=1683721
53. http://aftabnews.ir/vdcb99b89rhb0gp.uiur.html
54. http://www.mehrnews.com/fa/NewsDetail.aspx?NewsID=1682484
55. http://www2.irna.ir/fa/news/view/line-7/8811041879114042.htm%5Bپیوند+مرده%5D
56. نخست‌وزیر نپال وارد فرودگاه امام خمینی شد مهرنیوز
57. معاون رئیس‌جمهور نیجریه وارد تهران شد
58. http://aftabnews.ir/vdcbw9b8wrhb05p.uiur.html