علی تهرانی
علی مرادخانی ارنگه، معروف به (شیخ) علی تهرانی (زادهٔ ۴ اردیبهشت ۱۳۰۵ در تهران) [1] روحانی و نویسنده و خطیب ایرانی است.[2]
| علی تهرانی | |
|---|---|
 | |
| زادهٔ | ۴ اردیبهشت ۱۳۰۵ (۹۵ سال) تهران |
| محل زندگی | تهران |
| ملیت |  ایران |
| دیگر نام‌ها | علی مرادخانی ارنگه |
| عنوان | شیخ علی تهرانی، استاد تهرانی |
| مذهب | شیعه |
| همسر(ها) | سیده بدری خامنه‌ای |
| فرزندان | محمود، وحیده، سعیده، فریده، احسان |
| خویشاوندان | سید علی خامنه‌ای (برادر همسر) سید محمد خامنه‌ای (برادر همسر) سید هادی خامنه‌ای (برادر همسر) سید حسن خامنه‌ای (برادر همسر) |
| وبگاه | |
او نماینده استان خراسان در مجلس خبرگان قانون اساسی، و از شاگردان سید حسین طباطبایی بروجردی و سید روح‌الله خمینی بود که در دوران پیش از انقلاب، به مبارزه با حکومت پهلوی پرداخت و در این راه بارها به زندان افتاد و تبعید شد. او دارای درجه اجتهاد است.[3][4] وی پس از پیروزی انقلاب و در ادامه زندگی سیاسی خود و پس از تحمل ماه‌ها زندان در مشهد، سرانجام در نیمهٔ دوم فروردین ماه ۱۳۶۳، در شرایطی خاص موفق شد که از حصر خانگی خارج شود و سپس مخفیانه به عراق گریخت و در آنجا سال‌های طولانی در رادیو و تلویزیون فارسی‌زبان بغداد، به تبلیغ علیه نظام جمهوری اسلامی و زمامداران آن پرداخت. او در سال ۱۳۷۴ به ایران بازگشت و به ۲۰ سال زندان محکوم شد ولی در سال ۱۳۸۴ آزاد شد. او شوهرخواهر سید علی خامنه‌ای است.
زندگی شخصی
علی تهرانی در ۴ اردیبهشت ۱۳۰۵ (۱۲ شوال ۱۳۴۴ قمری)، در در روستای ارنگه از توابع کرج در جاده کرج-چالوس به دنیا آمد.[5] او در نوجوانی پس از فراگرفتن مقدماتِ متون حوزوی در حوزه علمیه قم، در کنار سید مصطفی خمینی به تحصیل و فراگیری دروس خارجِ فقه و اصول از محضر بروجردی و خمینی پرداخت.[5]
او در سن ۳۵ سالگی،[6] پس از استقرار در مشهد با سیده بدری خامنه‌ای (متولد سال ۱۳۲۱ خورشیدی[2]) , تنها خواهر تنی سید علی خامنه‌ای، ازدواج کرد و حاصل این پیوند سه دختر و دو پسر است: محمود، وحیده، سعیده، فریده، احسان.[7] فرزند بزرگ تهرانی، محمود مرادخانی، هم‌اکنون مقیم فرانسه است.[8][9]
فعالیت‌های پیش از انقلاب ایران
با اوج‌گیری تظاهرات، علی تهرانی از فعالان سیاسی مشهد به‌شمار می‌آمد و در مجامع انقلابی حضوری فعال داشت. در همان زمان، گهگاه در مجالس انقلابی تهران نیز از شیخ علی تهرانی دعوت می‌شد. محمد مفتح نیز برای سخنرانی در مسجد قبا از او دعوت کرد که وی را پس از دو شب سخنرانی او را دستگیر و سپس تبعید نمودند. وی از جمله کسانی بود که بخاطر مبارزاتش علیه حکومت پهلوی، دستگیر و به مناطق دوردست و بد آب و هوا تبعید شده و زندانی شده بود. تهرانی در فروردین ۱۳۵۷ در سیرجان در تبعید به سر می‌برد. پس از آن، همراه سید علی‌محمد دستغیب، مرتضی فهیم کرمانی و سیدمحمد احمدی، به سقز تبعید شد.
سال‌های اول پس از انقلاب
بلافاصله پس از پیروزی انقلاب ۵۷، ریاست دادگاه انقلاب مشهد و مدتی هم ریاست دادگاه انقلاب اهواز به علی تهرانی سپرده شد. در سال ۱۳۵۸ از مشهد داوطلب مجلس خبرگان قانون اساسی شد که به عنوان نفر هفتم از خراسان انتخاب شده و به خبرگان راه یافت و در مجلس خبرگان در کمیسیون مالی و اقتصادی حضور داشت؛ که منجر به کنار گذاشته شدن او از نخستین انتخابات ریاست جمهوری شد و در پیروزی بنی صدر نقش داشت.[10]
وی در تاریخ ۱۳۵۸/۱۰/۲۵ طی نامه‌ای به رهبر انقلاب در خصوص افغانی بودن جلال الدین فارسی یکی از کاندیداهای اولین دوره ریاست جمهوری تذکر دادو به انتصاب سیدعلی خامنه‌ای به امامت جمعه تهران شدیداً اعتراض نمود.[5]
اعتراض به محاکمه امیر انتظام
وی در تاریخ ۱۵ فروردین ۱۳۶۰ در نامه‌ای خطاب به رئیس‌جمهور وقت - بنی صدر- نسبت به روند دادگاه و محاکمه عباس امیرانتظام و متهم کردن وی به جاسوسی برای سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا اعتراض کرده و خواستار دخالت بنی صدر درروند محاکمه شد.[11]
تهرانی از کسانی بود که پس از برکناری بنی صدر دستگیر شدند.[12]
گرایش به سازمان مجاهدین خلق
علی تهرانی رابطه تشکیلاتی و سازمانی با سازمان مجاهدین خلق ایران در هیچ مقطعی نداشت؛ چه در درون و چه در برون کشور. تهرانی از اواخر سال ۱۳۵۸ به این سو به تدریج به سمت هواداری از جریان‌های مخالف کشیده شد و تقریباً مواضع مشترکی با لاهوتی داشت. با جدا شدن صفوف جناح‌های حاکمیت، پیش از ۳۰ خرداد ۱۳۶۰ وی متمایل به بنی‌صدر (رئیس‌جمهور وقت) شد. وی در اردیبهشت و خرداد سال ۶۰ مقالات خود را در مطبوعات اپوزیسیون به خصوص نشریه مجاهد به چاپ می‌رساند که در پاره‌ای از این مقالات به انتقاد از رهبران حزب جمهوری اسلامی و خمینی پرداخت.
یکی از تندترین مصاحبه‌های وی که در آن به حمایت از برخی از هواداران سازمان مجاهدین خلق تحت عنوان «انجمن معلمان مسلمان» پرداخت در اوایل خرداد ۵۹ پس از حمله به دانشگاه فردوسی مشهد و دفاتر سازمان مجاهدین خلق ایران بود که در مشهد اتفاق افتاد و در نشریات کیهان و مجاهد انتشار یافت که حاوی نظرات تند وی دربارهٔ برخی از رهبران حزب جمهوری اسلامی و شخص خمینی بود.[13]
پناهندگی به عراق
تهرانی در فروردین ۱۳۶۳، مخفیانه به عراق رفت و در آنجا برای سال‌های طولانی در رادیوی فارسی‌زبان بغداد، مشغول به تبلیغات ضد جمهوری اسلامی بود.[14]
پیوستن همسر و فرزندان
۱۲ اردیبهشت ۱۳۶۴، سیده بدری خامنه‌ای (تنها خواهر تنی علی خامنه‌ای رئیس‌جمهور وقت و رهبر فعلی ایران) حدود یک سال پس از فرار تهرانی به عراق در یک کنفرانس مطبوعاتی در بغداد حضور یافت. وی در این کنفرانس گفت که به همراه ۳ دختر و ۲ پسرش برای پیوستن به پدرشان مخفیانه به ترکیه رفته و از ترکیه به عراق آمده‌است[15] وی اعلام کرد که فاقد گذرنامه است و علی خامنه‌ای کمک به وی را رد کرده‌است.[16][17]وی به همراه همسرش در سال ۱۳۷۴ به ایران بازگشت و هم‌اکنون ساکن تهران است.
علی تهرانی در خاطرات هاشمی رفسنجانی
هاشمی رفسنجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی در آن شرایط زمانی در رابطه با زندانی شدن علی تهرانی می‌گوید: «آقای (مهدی) بازرگان، برای آقای شیخ علی تهرانی-که در مشهد بازداشت شده-کمک می‌خواست…»[18] و آقای هاشمی رفسنجانی چند ماه بعد هم گفت: «بازداشت شیخ علی تهرانی مطرح شد. ایشان اعتراف کرده که اشتباه کرده و بُریده است و حاضر به مصاحبه شده، ولی هنوز می‌خواهد دو پهلو صحبت کند…».[19] تهرانی در حصر خانگی در تنگنا قرار گرفت و محدودیت‌های خاصی برایش در نظر گرفته بودند. سرانجام ایشان در نیمهٔ دوم فروردین ماه ۱۳۶۳، در شرایطی خاص موفق شد که از حصر خانگی خارج شود و مخفیانه به عراق برود؛ و در آنجا سال‌های طولانی در رادیو و تلویزیون فارسی‌زبان بغداد، به تبلیغ علیه نظام جمهوری اسلامی و زمامداران آن بپردازد. بعد از فرار تهرانی، هاشمی رفسنجانی، در خاطرات ۲۰ فروردین ۱۳۶۳ خود در این رابطه می‌گوید: «گزارش‌ها را آوردند، خواندم. آقا شیخ علی تهرانی-که در مشهد تحت نظر بوده-فرار کرده و به عراق پناهنده شده‌است. وی از طریق رادیو و تلویزیون عراق، علیه انقلاب اسلامی صحبت می‌کند و دشمنان قضیه را بزرگ می‌کنند؛ شاگرد امام و شوهر خواهر رئیس‌جمهور و… است.»[20]
هاشمی رفسنجانی در کتاب خاطراتش در سال ۱۳۶۳ آورده‌است:
وی در تابستان سال ۱۳۶۳ پس از فرار از کشور، در مصاحبه‌ای با هفته‌نامهٔ آلمانی اشپیگل گفت: «آقای رفسنجانی به من گفته‌است که اگر ما عراق را به دست آوریم، دو کشور ما به صورت یک کشور و آن هم بزرگ‌ترین صادرکننده نفت، درخواهد آمد. ما جمعاً شصت میلیون جمعیت خواهیم بود و قدرت عظیمی در اقتصاد جهانی خواهیم داشت».
بازگشت به ایران و وضعیت فعلی
تهرانی در روزهای آغازین سال ۱۳۷۴، و ۷سال پس از آتش‌بس میان ایران عراق و ۶ سال پس از مرگ خمینی به دلایلی خواستار بازگشت به ایران شد. پس از عزیمت خانواده به ایران، در خرداد ماه همین سال در یکی از پاسگاه‌های مرزی ایران خودش را به نیروهای ایرانی تسلیم می‌کند. او را دستگیر و در یکی از زندان‌های سازمان اطلاعات در شرایط بسیار بدی حبس می‌کنند. پس از بازجویی‌های طولانی، در دادگاه ویژه روحانیت محاکمه و به ۲۰ سال حبس محکوم می‌شود[21] و تا سال ۱۳۸۴ در حبس به سر می‌برد. چهار سال آخر حبس خود را در زندان اوین می‌گذراند. علی تهرانی چندین بار در زندان اعتصاب غذا می‌نماید که آخرین آن‌ها ۲۷ روز طول می‌کشد و موجب عوارض ریوی و قلبی و بستری شدن می‌شود.[22] و چند سالی (چهار سال) در بند عمومی ۳۲۵ ویژه روحانیت زندان اوین به سر می‌برد؛ که در این شرایط در تیر ماه ۱۳۷۹، روزنامه بهار [اصلاح طلب]مدعی خودکشی او در زندان شد. بعد از انتشار این خبر، فریده تهرانی[مرادخانی] دختر او با ارسال جوابیه‌ای به این روزنامه[بهار] اعلام کرد: «پس از شنیدن خبرهای ضد و نقیض، جویای احوال آقای تهرانی از دادسرای ویژه روحانیت قم شدیم. گفتند که مسمومیت جزئی برایشان به وجود آمده‌است که به بیمارستان منتقل شدند و پس از بهبود دو باره به زندان باز گردانیده و در حال حاضر حالشان خوب است. روز پنجشنبه دوم تیر ماه دو باره جویای احوال ایشان شدیم. در ابتدا پاسخ درستی به ما ندادند و فقط گفتند که ایشان در بیمارستان می‌باشند، پس از جستجوی فراوان، متوجه شدیم که ایشان دچار سکته قلبی شده و در CCU بستری شده و در وضعیت جسمی نگران کننده‌ای به سر می‌برد…
عصر روز شنبه، بالاخره وی را در همین وضعیت خطرناک به زندان اوین منتقل نمودند. همزمان دکتر محمود مرادخانی (تهرانی) فرزند علی تهرانی در پاریس نیز ضمن تکذیب خودکشی پدرش مدعی شکنجه پدرش شد. سرانجام پس از گذشت بیش از ۹ سال زندان، کم‌کم مرخصی‌های تهرانی از زندان اوین آغاز شد و به تدریج مرخصی‌های وی طولانی‌تر شد و در آخر غالباً در خارج از زندان به سر می‌برد و سرانجام آزاد شد و در حال حاضر هم، در تهران در کنار همسر و فرزندانش زندگی می‌کند.[4][8]
در دی ۱۳۹۵، گفتگویی از فردی به نام «شیخ علی خراسانی» در ویژه نامه همایشی برگزار شده در قم به نام «آیین نکوداشت العظمی میلانی» که خمینی را فردی سازشکار با ساواک معرفی می‌کرد اعتراض حامیان وی را برانگیخت.[23] سید حمید روحانی خبر داد این شخص همان علی تهرانی است و از ارائه چنین گفتگویی در این همایش که با حضور حسین فریدون دستیار رئیس‌جمهور ایران برگزار شده بود انتقاد کرد.[24][25]
آثار
تهرانی، علاوه بر کارهای مبارزاتی، از سال ۱۳۵۰ به بعد، به کار تألیف کتب نیز اشتغال داشت.
الف) کتاب‌های چاپ و منتشر شده
- توحید افعالی یا کیفیت انتساب آثار اشیاء به اشیاء (۱۳۴۹)
- توحید ذاتی یا اثبات وحدت وجود (۱۳۵۰)
- مدینه فاضله در اسلام (۱۳۵۱)
- تقیه در اسلام (۱۳۵۲)
- قانون لاضرر یا حافظ نظام اسلامی (۱۳۵۲)
- اقتصاد اسلامی (۱۳۵۳)
- امر به معروف و نهی از منکر (۱۳۵۳)
- روابط اجتماعی و اقتصادی در اسلام (۱۳۵۴)
- توحید و خداشناسی در اسلام (۱۳۵۴)
- مالیات‌های اسلامی (۱۳۵۵)
- اسلام ضد استثمار (۱۳۵۵)
- طرح کلی نظام اسلامی (۱۳۵۵)
- ای انسان ستم و تفرقه مپسند (۱۳۵۶)
- اخلاق اسلامی در سه جلد (۱۳۵۸)
- فلسفه شناخت در سه جلد (۱۳۵۹)
- روش تفسیر قرآن (۱۳۵۹)
- آری اینچنین شد برادر (۱۳۵۹)
ب) نوشتارهای منتشر نشده
یک-نوشته‌هایی که در هنگام حمله به منزل، غارت شده و خبری از آن‌ها در دست نیست:
- قواعد الاستنباط (یک دوره اصول فقه به زبان عربی)
- سه هزار صفحه تقریرات از درس‌های قم، نجف و مشهد (به زبان عربی)
- چهارده مقاله
- پانصد صفحه در قضاوت میان اختلافات ابن‌رشد با ابن‌سینا
- رساله‌ای در شش جهت حرکت
دو-نوشتارهای دوره حصر خانگی، و حبس قبل و بعد از اقامت در عراق (۱۳۶۰ تا ۱۳۸۴):
- تفسیر قرآن در سه جلد (نگارش در زمان حصر خانگی در مشهد)
- شرح نهج‌البلاغه در سه جلد (تألیف در زندان وکیل آباد مشهد سال ۱۳۶۰)
- رساله توضیح المسائل
- تشریح خیر انسانی و شر انسانی (تألیف درنجف)
- دائره ملکوتی در دو قوس نزولی و صعود وجود (تألیف در زندان وزارت اطلاعت تهران ۱۳۷۴)
- شجره نوریه یا شرح شجره‌ای که آدم از آن خورد
- روش اسلام در اصلاح جوامع بشری (تألیف در زندان وزارت اطلاعات ۱۳۷۶)
سه-نوشتارهای چاپ و منتشر نشده از سال ۱۳۸۴ به بعد:
- شرح مصباح الهدایه فی النبوه و الولایه (به فارسی)
- شرح تائیه ابن فارض (به فارسی)
- شرح هدایه الحکمه ابن اثیر (به فارسی)
- شرح اسرار الصلوه میرزا جواد آقا ملکی تبریزی (به فارسی)
- شرح تمهید القواعد ابن ترکه به فارسی
- جلد چهارم فلسفه شناخت در اثبات نبوت عامه و خاصه
- بیان طریق تصوف به‌طور فشرده از ابن عربی با شرح آن
- معاد انسان به سبک عرفانی
- رساله‌ای در بیان قول حق در علم باری تعالی
- نگهبان صفات عارفان (شرح التحصین فی صفات العارفینِ ابن فهد حلّی)
- شرح انواع وجود رابط
- رساله‌ای در پاسخ به اشکالی که محدثان بر اراده حق تعالی نموده‌اند
- رساله‌ای در کیفیت وجود طبعیات در مصداق خارجی
- رساله‌ای در تعریف موضوع علم و اشکالهایی که بر تعریف مشهور شده‌است.
- شرح منطق منظومه حاجی سبزواری
- شرح منطق اشارات بوعلی سینا
- خاطرات از تولد تا اواخر بودن در زندان -سال ۱۳۸۳
منابع
- http://www.ali-tehrani.com
- جهان|TABNAK، سایت خبری تحلیلی تابناک|اخبار ایران و. «ناگفته‌های هادی خامنه‌ای از زندگی با خواهران ناتنی». سایت خبری تحلیلی تابناک|اخبار ایران و جهان|TABNAK. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۰۳-۱۹.
- http://www.majlesekhobregan.ir/index.php?option=com_content&task=view&id=645&Itemid=44%5Bپیوند+مرده%5D
- «جنبش راه سبز - علی تهرانی و رفع یک شبهه». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ ژانویه ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱۹ ژانویه ۲۰۱۰.
- http://www.asre-nou.net/php/view.php?objnr=27514
- "Wer nicht kämpft, wird erschossen". Spiegel Online. 1984-06-04. Retrieved 2019-02-15.
- http://articles.latimes.com/1985-05-02/news/mn-20132_1_iran-and-iraq
- تخریب خانوادگی همزمان نظام و رهبری از تهران و پاریس
- http://www.bbc.com/persian/iran-features-46258071
- Iranian Jurist Questions Legality Of Ex-Deputy Premier's Spy Trial - New York Times
- "IRAN PURSUES GRIM REPRESSION TO MEET GUERRILLAS' CHALLENGE". NYTimes.com. 1982-01-18. Retrieved 2018-02-28.
- ابهام در وضعیت شیخ علی تهرانی، برداشت شده در ۱۰ مرداد ۱۳۸۸.
- THE WORLD; Sister of Iran's President Flees to Husband in Iraq - New York Times
- «خواهر رئیس‌جمهور ایران برای پیوستن به شوهرش در عراق از کشور گریخت». وبگاه روزنامه نیویورک تایمز. ۳ مه ۱۹۸۵.
- https://www.chicagotribune.com/news/ct-xpm-1985-05-20-8501310979-story.html
- هاشمی، یاسر، (به اهتمام) 1378، عبور از بحران: کارنامه و خاطرات 1360 هاشمی رفسنجانی، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ص219
- هاشمی، یاسر، (به اهتمام) 1378، عبور از بحران: کارنامه و خاطرات 1360 هاشمی رفسنجانی، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، صص 345و 346
- هاشمی، محسن، (به اهتمام)، 1385، به سوی سرنوشت: کارنامه و خاطرات سال 1363، تهران، دفتر نشر معارف انقلاب، چاپ اول، ص62
- https://www.apnews.com/58951281af246ef7b35d5724b5b1d965
- این چند سطر از مقاله «شیخ علی تهرانی و رفع یک شبهه» نوشتهٔ حسن یوسفی اشکوری استفاده شده‌است.
- «نسخه چاپی - موج جدید تخریب سازمان یافته علیه امام خمینی (ره) اینبار از دل حوزه علمیه قم». خبرنامه دانشجویان ایران | صفحه نخست. ۱۹۷۹-۰۷-۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۱-۱۵.
- «شیخ علی تهرانی و موضوع تعهد خمینی به ساواک». رادیو زمانه | رادیو و وب‌سایت مستقل برای عرضه اخبار، گزارش، گفتگو و تحلیل. ۲۰۱۷-۰۱-۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۷-۰۱-۱۵.
- «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ فوریه ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۲۱ فوریه ۲۰۱۹.
