حمله به تأسیسات نفتی آرامکو (۲۰۱۹)

حمله به بِقِیْق و خُرِیْص ۲۰۱۹، حمله‌ای بود که در ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۹ (۲۳ شهریور ۱۳۹۸) تأسیسات تولید نفت آرامکو سعودی در بقیق و خریص در شرق عربستان سعودی را هدف قرار داد. جنبش انصارالله یمن مسئولیت این حمله را بر عهده گرفت و آن را حمله‌ای پهپادی نامید. از سویی ایالات متحده، جمهوری اسلامی ایران را مسئول این حملات قلمداد نمود که ایران این اتهام را رد کرد. سخنگوی نیروی هوایی ارتش یمن نیز اظهارات دربارهٔ مداخله ایران یا عراق در این حمله را قویا رد کرد.[8] این حمله که به گفته حوثی‌ها بوسیلهٔ هفده پهپاد مهاجم صورت گرفت،[9] باعث ایجاد آتش‌سوزی‌های وسیعی در دو مجموعه پالایشگاهی متعلق به شرکت آرامکو گردید. به گفته وزارت کشور عربستان سعودی آتش‌سوزی‌ها چند ساعت بعد از حمله خاموش شدند، اما این تأسیسات تا زمان انجام تعمیرات تعطیل شدند. این تعطیلی با تحت تأثیر قرار دادن تولید ۵ میلیون بشکه نفت در روز، تولید نفت عربستان سعودی را که حدود ۵ درصد از نفت جهانی را تأمین می‌کند، تقریباً به نصف رساند و موجب ایجاد بی‌ثباتی در بازارهای مالی جهانی شد.[10] سه روز پس از این حملات، صادرات نفت سعودی با استفاده از ذخایر نفتی به سطح عادی خود بازگشت.[11] ۱۹ روز پس از این حملات، سعودی توانست تولید نفت خود رابه سطح پیش از حملات برساند.[12]

حمله ۲۰۱۹ بقیق و خریص
بخشی از مداخله نظامی در یمن به رهبری عربستان سعودی، جنگ داخلی یمن (۲۰۱۵ تا کنون) و بحران خلیج فارس
خطای لوآ در پودمان:Location_map در خط 543: Unable to find the specified location map definition: "Module:Location map/data/عربستان سعودی" does not exist.
نوع	حمله پهپادی
موقعیت	عربستان سعودی ۲۵°۵۵′۴۳″ شمالی ۴۹°۴۱′۰۹″ شرقی مختصات: ۲۵°۵۵′۴۳″ شمالی ۴۹°۴۱′۰۹″ شرقی
هدف	تاسیسات سعودی آرامکو
تاریخ	۱۴ سپتامبر ۲۰۱۹ ۲۳ شهریور ۱۳۹۸ ۰۴:۰۰ به وقت محلی (UTC+3)
اجرا شده توسط	حوثی‌ها (ادعا شده از سوی حوثی‌ها و ایران)  ایران (ادعا شده از سوی ایالات متحده آمریکا، بریتانیا، آلمان، فرانسه، اسراییل، عربستان)[1][2][3][4]
نتیجه	آسیب به تأسیسات نفتی مختل شدن صادرات نفت آرامکو با ۵٫۷ میلیون بشکه در روز[5] سقوط بازار سهام سعودی، با ادامه روند نزول نفت این کشور[6] آرامکو هفته‌ها پس از حمله، تولید نفت را از سر خواهد گرفت[7]

خبرگزاری رویترز در ۲۵ نوامبر ۲۰۱۹ در گزارشی نوشت: چهار ماه پیش از حمله به آرامکو، مقامات امنیتی ایران در یک مجتمع بسیار امنیتی در تهران جمع شدند. این گروه شامل برجسته‌ترین سران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و شاخه‌ای از نخبگان ارتش ایران بوده که بخشی از اشتغال آن‌ها در حوزه توسعه برنامه موشکی و عملیات مخفی است (یحیی رحیم صفوی و نماینده ای از سوی قاسم سلیمانی از جمله این افراد هستند). در این جلسه سرلشکر حسین سلامی، فرمانده سپاه پاسداران در ابتدا گفت: «زمان آن است که شمشیرها را از نیام بیرون بکشیم و به آمریکاییها بخاطر خروج از برجام درس عبرت دهیم.» از جمله اهداف احتمالی که در ابتدا مورد بحث قرار گرفت بندری در عربستان، یک فرودگاه و پایگاه‌های نظامی آمریکا بودند. در نهایت از طرح‌های تقابل مستقیم صرفنظر شد چرا که می‌توانست واکنش ایالات متحده را در پی داشته باشد. از این رو جمهوری اسلامی تصمیم گرفت تا به تأسیسات نفتی عربستان حمله کند، چراکه هم متحد آمریکاست و هم برد رسانه‌ای و خسارات اقتصادی زیادی بهمراه دارد. به ادعای رویترز در یکی از این جلسات که در منزل آیت الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی تشکیل شد، خامنه‌ای موافقت خود را با این حمله اعلام کرد اما تحت این شرط سخت، که «نیروهای ایرانی هیچ فرد غیرنظامی یا آمریکایی را هدف قرار ندهند.» بااینحال رویترز می‌نویسد این موضوع را نمی‌تواند تأیید کند. بر اساس این گزارش حملات پهپادی و موشکی از پایگاهی در اهواز انجام شده و برای پنهان کردن نقش ایران، مسیر پهپادها و موشک‌ها به سمت آسمان عراق و کویت تغییر داده شد تا به سمت عربستان رهسپار شوند. در نهایت هم گزارش موفقیت حمله به رهبری ارائه شده‌است.[13]

در ۲۳ آذر ۱۳۹۸ برایان هوک این حمله را «اقدام جنگی» از سوی حکومت ایران توصیف کرد.[14]
آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل روز پنجشنبه ۲۳ خرداد ۱۳۹۹ طی گزارشی به شورای امنیت، منشأ موشک‌ها و پهپادهای استفاده‌شده برای حمله به تأسیسات نفتی آرامکو و فرودگاه‌های سعودی را ایرانی دانسته‌است.

پیش زمینه

محل حمله

تصاویر هواییِ آسیبهای ناشی از حمله در هر دو میدان

بقیق شهری در ۶۰ کیلومتری جنوب غربی ظهران در شرق عربستان است. ظهران، بزرگترین مجموعه پالایشگاهی جهان را در خود جای داده و گفته می‌شود که بیشترین صادرات نفت عربستان از این ناحیه انجام می‌شود.[9] تأسیسات بقیق که توسط آرامکو به عنوان «بزرگترین تأسیسات پالایش نفت خام در جهان» به‌شمار می‌آید، با از بین بردن ناخالصی‌های گوگرد، نفت خام ترش را قبل از انتقال به پالایشگاه‌های نفتی دیگر به نفت خام شیرین تبدیل می‌کند. این شرکت روزانه ۷ میلیون بشکه نفت یا حدود ۷٪ از تولید روزانه جهانی نفت را پالایش می‌کند.[10][15] باب مک نالی، عضو سابق شورای اقتصادی ملی و شورای امنیت ملی ایالات متحده، به رویترز گفت که «یک حمله موفقیت‌آمیز به بقیق می‌تواند شبیه حمله قلبی گسترده برای بازار نفت و اقتصاد جهانی باشد.»[16]میدان نفتی خریص نیز حدود ۱٫۵ میلیون بشکه نفت در روز تولید می‌کنند و تخمین زده می‌شود تا ۲۰ میلیارد بشکه نفت نیز ذخیره داشته باشد.[5]

حمله

وزارت کشور عربستان سعودی در گفتگو با آژانس خبری عربستان سعودی اظهار داشت: «در ساعت ۴٫۰۰ صبح (01:00 GMT) تیم‌های امنیتی صنعتی آرامکو شروع به مقابله با آتش‌سوزی در تأسیسات این شرکت در مناطق بقیق و خریص در نتیجه حمله هواپیماهای بدون سرنشین کردند.» گفته می‌شود که این حمله توسط هواپیماهای بدون سرنشین انجام شده‌است، زیرا نگهبانان آرامکو برای دفع هواپیماهای بدون سرنشین به سمت آن شلیک کرده‌اند.[17] آتش‌سوزی‌ها چندین ساعت به طول انجامید و خبری مبنی بر تلفات جانی گزارش نشده‌است؛ اگرچه از آمار مجروحان نیز خبری در دست نیست. برخی خبرگزاری‌ها از جمله رویترز از اعزام دستکم ۱۵ آمبولانس به محل حادثه خبر داد.[18]

مهاجمان

وزارت کشور عربستان سعودی منبع این حمله را شناسایی نکرده اما تحقیقات را آغاز کرده‌است.[17]

حوثی‌ها ساعتی پس از حمله بیانیه ای صادر کردند و مسئولیت ارسال هفده هواپیمای بدون سرنشین برای از کار انداختن تأسیسات نفتی را برعهده گرفتند.[17] حوثی ها یمن گفته‌اند که این حملات حق آنها برای تلافی حملات هوایی و سایر حملاتی است که ائتلاف به رهبری عربستان سعودی به این کشور وارد نموده‌است.[16] سخنگوی نظامی حوثی‌ها در بیانیه خود در مورد حمله به تأسیسات نفتی گفت: «این حملات حق ما است و ما به رژیم سعودی قول می‌دهیم که در صورت ادامه محاصره و تجاوز، عملیات بعدی گسترده‌تر و دردناک تر خواهد بود.»[10][19]

حوثی‌ها در بیانیه خود اعلام کرده بودند، «همکاری شرافتمندان داخل سعودی، نقش مهمی در موفقیت این عملیات هوایی در عربستان داشته‌است».[20][21] برخی مفسران می‌گویند، این بیان می‌تواند انگارهٔ وقوع حمله از «داخل خاک عربستان» را تقویت کند.[22]

در هفته‌های قبل، حملات پهپادی مشابهی به زیرساخت‌های نفتی عربستان سعودی انجام شده اما با آسیب یا ضربه قابل توجهی همراه نبوده‌است.[17]

گزارش دبیرکل سازمان ملل

بنا بر گزارش خبرگزاری رویترز روز پنج‌شنبه ۲۲ خرداد ۱۳۹۹ / ۱۱ ژوئن ۲۰۲۰ آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل، گزارشی به شورای امنیت ارائه کرده‌است که در آن منشأ موشک‌ها و پهپادهای استفاده‌شده برای حمله به تأسیسات نفتی آرامکو و فرودگاه‌های سعودی در سال گذشته را ایرانی دانسته‌است.[23][24]

اتهامات ایران

یک مقام ارشد آمریکایی که نامش فاش نشد اظهار کرد که ده‌ها موشک کروز به همراه بیش از بیست هواپیمای بدون سرنشین در حملات نقش داشتند. ایالات متحده اعلام داشت که در تحقیقات مرتبط با حمله و تأمین و ثبات تأمین انرژی با عربستان همکاری خواهد کرد. مایک پمپئو وزیر خارجه وقت اظهار کرد که ایران پشت حملات بوده‌است.[25][26][27] مقامات آمریکایی روز سه شنبه به شبکه خبری «سی‌بی‌اس» گفتند که حملات اخیر از نقاطی در شمال خلیج فارس صورت گرفته‌است. بنا بر این گزارش، سامانه‌های دفاع موشکی عربستان همگی به سمت جنوب و یمن معطوف هستند و در قبال موشک‌هایی که از شمال می‌آیند کارایی ندارند.[28] یک خبرنگار سی بی اس با در نظر گرفتن این نکته که حملات در مناطق غربی و شمال غربی بخش‌های بقیق صورت گرفته نوشت که انجام این حملات بابت مسافت حدوداً هزار کیلومتری توسط پهباد از سوی حوثی‌ها در یمن که در موقعیت شرقی شبه جزیره عربستان هستند بسیار دشوار است.[29] یک گزارشگر بی‌بی‌سی گزارش داد که تصاویر ماهواره ای حمله از ضلع غربی بقیق را نشان می‌دهد.[30][31][32] برخی تحلیل گران بیان کردند که پهپادها با هدف ایجاد پارازیت علیه رادارهای سامانه دفاع موشکی پاتریوت فرستاده شدند تا موشک‌های کروز بتوانند از سامانه دفاعی رد شوند.[33]

سخنگوی ائتلاف به رهبری عربستان سعودی، سرهنگ ترکی الملکی از نیروی هوایی سلطنتی عربستان سعودی، در تاریخ ۱۶ سپتامبر طی یک بیانیه اظهار داشت که به نظر می‌رسد این هواپیماهای بدون سرنشین مشابه تسلیحات ایرانی بوده و برخلاف اظهارات حوثی‌ها بعید است که از یمن پرتاب شده باشند. وی افزود که ائتلاف همچنان در حال انجام تحقیقات برای تعیین یافتن منشأ پهباد هاست.[34] ترکی الملکی، سخنگوی وزارت دفاع عربستان، در کنفراسی مطبوعاتی که در تاریخ ۱۸ سپتامبر برگزار شد اظهار کرد که حمله توسط موشک‌هایی که از مبدأ ایران شلیک شده‌اند صورت گرفته‌است. او با نمایش بقایای موشک‌های شلیک شده و پهپادها اظهار داشت که تسلیحات توسط ایران استفاده شده‌اند.[35][36] در ۱۷ سپتامبر یک مقام ارشد ایالات متحده که نامش فاش نشد به سی‌بی‌اس نیوز گفت که ایالات متحده محلی دقیق در ایران را شناسایی کرده که پهباد و موشک‌ها از آنجا در جنوب ایران شلیک شده‌اند.[37] در همان روز به گزارش وال استریت جورنال مقامات سعودی نیز به‌طور فزاینده ای اطمینان داشتند که حملات از سوی ایران صورت پذیرفته.[38]

اما به گفته مقامات آمریکایی این حمله با موشک‌های قاره‌پیمایی صورت گرفته[39] که بقایای یافته شده برخی قطعات موشک‌ها در محل حادثه نشان می‌دهد این حمله از درون ایران انجام شده‌است.[40]

واکنش ایران به اتهام‌ها

حسن روحانی ضمن رد کردن اتهام آمریکا، حمله به تأسیسات نفتی عربستان سعودی را «حمله متقابل و مشروع یمنی‌ها» دانست و گفت که کار یمنی‌ها «دفاع مشروع از خودشان و به عبارتی حمله متقابل است» وی این مسئله را نشئت گرفته از مداخله عربستان در جنگ یمن عنوان کرد.[41] محمد جواد ظریف، وزیر امور خارجه ایران نیز در واکنش به اظهارات پمپئو آن را «سیاست دروغ حداکثری» نامید که آمریکا پس از «سیاست فشار حداکثری» به دنبال آن است.[42]
امیر حاتمی وزیر دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح ایران ضمن رد اتهام‌ها مبنی بر نقش داشتن ایران در انجام حملات به تأسیسات نفتی آرامکو اظهار کرد که هر تهدید احتمالی را با قاطعیت پاسخ می‌دهند.[43][44]

اتهامات عراق

به گزارش میدل ایست آی یک مقام اطلاعاتی ناشناس عراق گفت که این حملات در تلافی حمله هواپیماهای بدون سرنشین اسرائیلی "با حمایت مالی سعودی" به مواضع نیروهای بسیج مردمی عراق در ماه اوت، از جنوب عراق توسط این نیروها صورت گرفته.[45] دفتر نسخت وزیری عراق با تکذیب این خبر گفت که از قلمرو عراق حمله ای صورت نگرفته و عهد کرد که با هرگونه تلاش برای حمله به دیگر کشورها از خاک کشورش مقابله می‌کند. ایالات متحده نیز استفاده از خاک عراق برای ترتیب دادن حمله‌ها را نپذیرفت.[45][46][47]

واکنش‌های جهانی

دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا، درخصوص حملات گفت که آماده انجام اقدامات نظامی است و منتظر است تا مقصر توسط مقامات سعودی تعیین شود.[48] وی بعدتر تصریح کرد که ایران مسئول این حمله به نظر می‌رسد، اما او خواهان اقدام نظامی نیست.[49] با این حال به گزارش ایرنا، ایران ضمن انکار مجدد حضور در حمله به تأسیسات نفتی آرامکو، به ایالات متحده هشدار داده که هرگونه اقدام علیه آن در پی حمله به تأسیسات آرامکو را «فوراً» پاسخ خواهد داد.[50] بریتانیا حملات را تهدیدی علیه بازار انرژی و نقص اصول بین‌المللی قلمداد کرد و از ضرورت برخورد با عاملان حمله گفت.[51]
چین ضمن این که خواستار حفظ آرامش شده، در موضع‌گیری‌های خود هیچ کشوری را سرزنش نکرده‌است.[52][53]
به گزارش رویترز، وزارت خارجه فرانسه اعلام کرده که این کشور در اظهارنظر در مورد عامل این حملات عجله نخواهد کرد.[52][54]
رویترز به نقل از یک مقام ارشد آمریکایی گفته‌است «این کشور به دنبال طرح موضوع حمله به تأسیسات نفتی آرامکو سعودی در شورای امنیت سازمان ملل متحد است هرچند احتمالاً روسیه با این کار مخالفت می‌کند.»[55]
دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری آمریکا در پی مسئول دانستن ایران در این حملات، دستور وضع تحریم‌های جدید علیه جمهوری اسلامی (قرار گرفتن بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در لیست تأمین کنندگان تروریسم) و اعزام تعدادی محدودی نیروی نظامی برای کمک به حفظ امنیت عربستان سعودی را داد.[56] مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، همان زمان تهران را پشت این حملات دانست و در توئیتر رسمی خود نوشت درحالیکه حسن روحانی و جواد ظریف تظاهر به دیپلماسی می‌کنند، تهران پشت نزدیک به ۱۰۰ حمله به عربستان سعودی است. باوجود همه درخواست‌ها برای کاهش تنش، ایران حالا یک حمله بی‌سابقه را علیه عرضه انرژی جهان انجام داده‌است و هیچ نشانه‌ای وجود ندارد که حملات از سوی یمن باشد.[57]

به گفتهٔ آنتونیو گوترش دبیرکل سازمان ملل متحد، متخصصان این سازمان برای بررسی شواهد موجود در حمله به تأسیسات نفتی عربستان راهی این کشور شده‌اند.[58]

• در ۲۰ آذر ماه دبیرکل سازمان‌ملل‌متحد، اعلام‌کرده این سازمان نمی‌تواند مستقلاً تأیید کند که موشک و پهپادهای به‌کار رفته در حمله به تاسیسات‌نفتی شرکت سعودی آرامکو و نیز حمله‌ها به تأسیسات نفتی عفیف، خریص و بقیق و فرودگاه أب‌های سعودی، سرمنشأایرانی داشته‌است.

این گزارش البته افزوده حوثی‌ها هم نشان‌نداده‌اند که چنین سلاح‌های پیش‌رفته‌ای دارند. پیش‌تر عربستان، آمریکا و قدرت‌های اروپایی ایران را به حمله‌به آرامکو متهم کردند.[59]

تبعات

تأثیر بر شرکت سعودی آرامکو

ظرفیت این پالایشگاه که بزرگترین پالایشگاه نفت دنیا محسوب می‌شود تا پیش از حملات بالای هفت میلیون بشکه در روز بود. گمانه زنی‌ها حاکی از این بود که بازسازی خسارت‌های وارده تا ماه‌ها زمان خواهد برد. حملات منجر به تأخیر در تحویل سفارش‌ها به چین شد هرچند که بعدتر اعلام شد این تأخیر ارتباطی با حجم خرید چین ندارد. همچنین ژاپن یکی از خریداران عمده نفت از عربستان اعلام داشت ذخایرش برای حدوداً دویست روز نیاز کشور را تأمین می‌کند. همچنین اعلام شد که عربستان ناگزیر به خرید دیزل‌کم‌گوگرد از سنگاپور شده‌است.[60]

تأثیر بر بازار جهانی نفت

مقامات عربستان سعودی گفتند که این حملات باعث تعطیلی تأسیسات نفتی شد و تولید نفت این کشور را از ۹٫۸ به حدود ۴٫۱ میلیون بشکه در روز رساند و بدین شکل روزانه ۵٫۷ میلیون بشکه نفت یا تقریباً ۵٪ از تولید روزانه جهان را از دست داد. پیش‌بینی می‌شد این دو مجموعه پالایشگاهی تا ۱۶ سپتامبر ۲۰۱۹ به ظرفیت اسمی خود برگردند و برای تأمین کمبود تولید، از نفت ذخیره استفاده کنند.[5] با این حال، دیگر مقامات دولت سعودی تخمین زده‌اند که زمان برای بازیابی کامل تولید «چند هفته و نه چند روز» طول خواهد کشید.[61]

با شروع بازار در شامگاه ۱۵ سپتامبر، قیمت‌های قرارداد آتی نفت خام برنت تقریباً ۲۰ درصد افزایش یافت.[61] بازارهای دیگر نیز شاهد نگرانی‌های مربوط به عرضه نفت از جمله بنزین و نفت گرمایشی ایالات متحده و نیز بازار طلا بودند.[62] در ایالات متحده آمریکا، رئیس‌جمهور ترامپ اجازه انتشار ذخایر استراتژیک نفتی آمریکا برای کمک به تثبیت قیمت انرژی در ایالات متحده را صادر کرد. این ذخایر بالغ بر ۶۳۰ میلیون لیتر نفت ذخیره‌سازی شده بودند.[48][63]

تبعات بین‌المللی

روزنامه «واشینگتن پست» با اشاره به حمله به دو پالایشگاه شرکت آرامکوی عربستان سعودی، در گزارشی آورده‌است: «پنتاگون بعد از حملات به تأسیسات نفتی سعودی، بر خویشتنداری تأکید می‌کند».
طبق این گزارش، «مقام‌های ارتش آمریکا در محافل خصوصی بر لزوم در پیش گرفتن احتیاط تأکید کرده و به دنبال کاستن از تنش‌ها هستند؛ تنش‌هایی که به باور آنها ممکن است آمریکا را به یک درگیری خونین احتمالی با ایران بکشاند، آن هم در برهه‌ای که پنتاگون درصدد کاستن حضور خود در جنگ‌های خاورمیانه و تغییر جهت خود برای رقابت با چین است».
مقام‌های پنتاگون که نخواستند نامشان فاش شود، در گفتگو با این روزنامه تأکید کردند که هیچ نیرو یا تأسیسات آمریکایی در حمله اخیر به عربستان سعودی هدف قرار نگرفته‌است و در نتیجه، پاسخ نظامی آمریکا «سزاوار نیست».[64][65]

مسائل امنیتی

در ۱۵ سپتامبر سال ۲۰۱۹ کابینه کویت اعلام داشت که در قلمرو خود یک پهباد را مشاهده کرده‌است و پس از حملات این مسئله را با عربستان و دیگر کشورها در میان گذاشته. کویت همچنین اقدامات امنیتی خود را افزایش داد.[66][67]

تحریم ایران

در روز جمعه ۲۰ سپتامبر دونالد ترامپ رئیس‌جمهور آمریکا اعلام کرد که در تلافی نقش احتمالی ایران در حمله به تأسیسات نفتی سعودی آرامکو، بانک مرکزی ایران را تحریم کرده‌است. او این تحریم‌ها را در عالی‌ترین سطح و بسیار بزرگ توصیف کرد.[68][69][70]

تحلیل

شورای روابط خارجی آمریکا در تحلیلی حملات به تأسیسات نفتی آرامکو در عربستان را دارای مزایای بسیاری برای ایران می‌داند؛ از جمله اینکه اولا، رژیم سعودی را تحت فشار مالی بیشتری قرار می‌دهد؛ دوما، معضل سیاسی گسترده‌ای برای رئیس‌جمهور دونالد ترامپ در یک سال پیش روی انتخابات ایجاد می‌کند؛ و سوم اینکه، ادراک از قدرت سخت ایران در منطقه را تقویت می‌کند.[71] این اندیشکده در تحلیل دیگری با اشاره به خروج ایالات متحده از توافق هسته‌ای و اعمال دوباره تحریم‌ها علیه ایران، و نیز تروریسم اقتصادی که این کشور مدعی است در قبالش صورت گرفته، سهمی از انگیزه برای چنین حمله‌ای را برای ایران قابل درک می‌داند. همچنین به دلیل فشار اقتصادی که ایران با آن مواجه است، حق تلافی را برای خود محفوظ دانسته و ممکن است این اقدام را برای خود توجیه‌پذیر کند.[72]

روزنامه انگلیسی ایندیپندنت در تحلیلی به قلم پاتریک کوبرن ضمن اشاره به بودجه دفاعی ۶۷٫۶ میلیارد دلاری عربستان سعودی در سال گذشته که بخش اعظم آن مربوط به هواپیماهای بسیار گران‌قیمت و سیستم‌های پدافند هوایی شد و نیز ناآگاهی نیروهای آمریکایی مستقر در خلیج فارس از این حمله با وجود بودجه دفاعی ۷۵۰ میلیارد دلاری و بودجه اطلاعاتی ۸۵ میلیارد دلاری این کشور، وقوع این حمله را نشانگر تغییر تعادل قدرت نظامی در خاورمیانه و نیز تغییر ماهیت جنگ در سطح جهانی دانست. کوبرن همچنین بیان می‌دارد که یک قدرت رده متوسط مانند ایران، که تحت تحریم است و منابع و تخصص محدودی دارد، توانسته به تنهایی یا از طریق متحدین، آسیب فلج‌کننده‌ای به عربستان سعودی بزند که از لحاظ نظری بسیار مسلح تر است و ایالات متحده، بزرگترین ابرقدرت نظامی جهان ظاهراً از آن دفاع می‌کند.[73]

جستارهای وابسته

• درگیری مرزی سعودی و یمن
• جنگ نیابتی ایران و عربستان سعودی
• روابط ایران و ایالات متحده آمریکا
• روابط ایران و عربستان سعودی
• روابط اسرائیل و ایران

منابع

1. عادل الجبیر: همه گزینه‌ها از جمله «گزینه نظامی» برای واکنش به حملات به تأسیسات نفتی را در نظر داریم
2. نتانیاهو: افزایش فشار تنها راه متوقف کردن خشونت رژیم ایران است
3. مایک پمپئو پس از دیدار با مقامات عربستان و امارات: حملات کار ایران بود؛ تحریم جمهوری اسلامی افزایش می‌یابد
4. آلمان، بریتانیا و فرانسه، ایران را مسئول حمله به تأسیسات نفتی عربستان دانستند
5. Said, Summer; Malsin, Jared; Donati, Jessica (September 14, 2019). "U.S. Blames Iran for Attack on Saudi Oil Facilities". The Wall Street Journal. Retrieved September 14, 2019.
6. http://english.alarabiya.net/en/business/markets/2019/09/15/Saudi-stocks-fall-sharply-after-oil-facility-attacks.html
7. Saudis Race to Restore Oil Output After Aramco Attacks; "Aramco can restart a significant volume of the halted oil production within days, but needs weeks to restore full output capacity, said people familiar with the matter"
8. سخنگوی نیروی هوایی یمن: دست داشتن ایران در حمله به آرامکو را قویاً رد می‌کنیم
9. «حوثی‌ها: با ۱۰ پهپاد به تأسیسات نفتی آرامکو عربستان حمله کردیم». یورونیوز. ۱۴ سپتامبر ۲۰۱۹.
10. "Houthi drone attacks on 2 Saudi Aramco oil facilities spark fires". www.aljazeera.com.
11. وزیر انرژی، صنایع و منابع معدنی پادشاهی عربی سعودی، شاهزاده عبد العزیز بن سلمان بن عبدالعزیز آل‌سعود (۱۷ سپتامبر ۲۰۱۹). «ظرفیت تولید نفت سعودی ساعاتی پیش به سطح قبل از حملات آرامکو بازگشت». وبگاه بخش فارسی العربیة.
12. السعودیة: طوینا صفحة الهجمات وإنتاج النفط عاد بالکامل
13. Special Report:‘Time to take out our swords' - Inside Iran’s plot to attack Saudi Arabia Writing by Michael Georgy; Editing by Marla Dickerson: Thomson Reuters
14. برایان هوک حمله ایران به تأسیسات نفتی عربستان را «اقدام جنگی» توصیف کرد صدای آمریکا
15. "Drone strikes set Saudi oil facilities ablaze". BBC News. September 14, 2019.
16. "Major Saudi Arabia oil facilities hit by Houthi drone strikes". The Guardian. Associated Press. September 14, 2019.
17. Gambrell, Jon (September 14, 2019). "Yemen's Houthi rebels launch drones on 2 big Saudi oil sites". Associated Press. Retrieved September 14, 2019.
18. «وعده آمریکا به عربستان برای دفاع از امنیت سعودی‌ها». ایرنا. ۲۳ شهریور ۱۳۹۸.
19. "Yemen's Houthi rebels claim a 'large-scale' drone attack on Saudi oil facilities". CNN.
20. "What You Need to Know About the Attacks on Saudi Oil Facilities". ForeignPolicy.
21. "انصارالله: آزادگان سعودی نقش مهمی در موفقیت حمله به آرامکو داشتند".
22. "یمن، عراق یا ایران؟ از کجا به پالایشگاه آرامکو حمله شد؟".
23. «"گوترش منشأ ایرانی سلاح‌های حمله به عربستان را تائید کرد"». دویچه وله. ۱۲ ژوئن ۲۰۲۰.
24. «دبیرکل سازمان ملل متحد: موشک‌های شلیک شده به تأسیسات نفتی عربستان منشأ ایرانی دارد». rfi_fa. ۱۲ ژوئن ۲۰۲۰.
25. News, A. B. C. "Iran fired cruise missiles in attack on Saudi oil facility: Senior US official". ABC News. Retrieved 2019-09-17.
26. Donati، Summer Said, Jared Malsin and Jessica. «U.S. Blames Iran for Attack on Saudi Oil Facilities». WSJ (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۹-۱۷.
27. «the-latest-saudi-arabia-says-drones-attacked-oil-facilities».
28. «مقامات آمریکایی: محل دقیق حملات به عربستان در ایران شناسایی شده».
29. «Iran slams American "lies" after U.S. accuses it of "unprecedented attack" on Saudi oil». www.cbsnews.com (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۹-۱۷.
30. "Iran says it's ready for war with US after Saudi oil attack accusations". Sky News. Retrieved 2019-09-17.
31. https://www.bbc.com/news/world-middle-east-49712417. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
32. https://www.bbc.com/news/world-middle-east-49705197. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
33. «حمله به تأسیسات نفتی عربستان؛ کی، چطور و چرا؟» (به انگلیسی). ۲۰۱۹-۰۹-۱۶. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۹-۱۷.
34. "Evidence indicates Iranian arms used in Saudi attack, Riyadh says". 2019-09-16. Retrieved 2019-09-17.
35. "Al-Maliki Arab Coalition press conference". Al Arabiya English. 18 September 2019.
36. «سعودی، ایران را متهم به حمله آرامکو کرد». خبرآنلاین. ۲۷ شهریور ۱۳۹۸.
37. «Drone strikes set Saudi oil facilities ablaze» (به انگلیسی). ۲۰۱۹-۰۹-۱۴. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۹-۱۸.
38. Nissenbaum، Nancy A. Youssef, Gordon Lubold, Summer Said and Dion. «U.S. , Saudi Military Forces Failed to Detect Attack on Oil Facilities». WSJ (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۹-۱۸.
39. «مقام آمریکایی: ایران با موشک‌های قاره‌پیما و از درون خاک خود به آرامکو حمله کرد». وبگاه بخش فارسی العربیة. ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۹.
40. «سی إن إن: الصواریخ آلتی استهدفت منشآت أرامکو أتت من إیران» (به عربی). وبگاه العربیة. ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۹.
41. «روحانی حمله به تأسیسات نفت آرامکو را «حمله متقابل یمنی‌ها و دفاع مشروع» خواند». ایران اینترنشنال. ۲۶ شهریور ۱۳۹۸.
42. «حمله به تأسیسات نفتی عربستان؛ ایران دست داشتن در حملات را تکذیب کرد». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۹.
43. «وزیر دفاع ایران: تکذیب دخالت در حمله به آرامکو / پاسخ ما با قاطعیت خواهد بود». عصرایران. ۲۷ شهریور ۱۳۹۸.
44. «Iran warns U.S. it will retaliate for any attack». The Washington Post. ۱۸ سپتامبر ۲۰۱۹.
45. "EXCLUSIVE: Iranian drones launched from Iraq carried out attacks on Saudi oil plants". Middle East Eye. Retrieved 2019-09-17.
46. "Iraq says U.S. does not believe Iraqi territory used to launch..." 2019-09-16. Retrieved 2019-09-17.
47. «iraq-prime-minister-iraq-territory-not-used-in-saudi-attacks».
48. «پرزیدنت ترامپ: «هدف را نشانه گرفته و آماده شلیک» منتظریم پادشاهی سعودی مقصر را معرفی کند». صدای آمریکا. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۹-۱۷.
49. Donald Trump says Iran appears responsible for Saudi attack, but he doesn't want war
50. «Iran warns US of response to any action over Saudi attack». Associated Press. ۱۸ سپتامبر ۲۰۱۹.
51. «ریتانیا-حمله-به-آرامکو-خطرناک-و-نیازمند-پاسخگویی-بین-المللی-است-».
52. «حمله به عربستان؛ ظریف: می‌خواهند ترامپ را به جنگ بکشانند». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۸ شهریور ۱۳۹۸.
53. "China says can't apportion blame for Saudi attack without facts". Reuters. 16 September 2019.
54. "France wants facts before commenting on Saudi attack". Reuters. 18 September 2019.
55. "U.S. seeks U.N. action on Saudi attacks despite likely Russian opposition". Reuters. 18 September 2019.
56. وزیر دفاع ایالات متحده: به دستور پرزیدنت ترامپ، آمریکا به عربستان سعودی تعداد معدودی نیرو اعزام می‌کند
57. پمپئو: تهران پشت نزدیک به صد حمله به عربستان است
58. «حمله آرامکو؛ کارشناسان سازمان ملل برای بررسی شواهد به عربستان رفتند». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۷ شهریور ۱۳۹۸.
59. https://www.reuters.com/article/us-saudi-aramco-attacks-un/un-unable-to-verify-that-weapons-used-in-saudi-oil-attack-were-from-iran-idUSKBN1YE2UD
60. Welle (www.dw.com)، Deutsche. «تلاش‌های آرامکو برای حفظ سطح صادرات نفتی عربستان | DW | 17.09.2019». DW.COM. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۹-۱۷.
61. Kumar, Devika Krishna (15 September 2019). "Oil Prices Surge 15% after Attack on Saudi Facilities Hits Global Supply". Reuters. Retrieved 16 September 2019.
62. Pandey, Swati (15 September 2019). "Oil surges, stock futures slip after attack on Saudi facility". Reuters. Retrieved 15 September 2015.
63. Welle (www.dw.com)، Deutsche. «آمریکا حاضر است ذخایر استراتژیک نفتی خود را روانه بازار کند | DW | 15.09.2019». DW.COM. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۹-۱۷.
64. "تحرکات تازه پنتاگون دربارهٔ آرامکو".
65. "Pentagon urges restraint after strikes on Saudi oil facilities".
66. "Kuwait investigates drone sighting following attacks on Saudi Aramco". Arabian Business. 16 September 2019.
67. "Kuwait says it's probing drone sighting, working with Riyadh". Reuters. 15 September 2019. Retrieved 16 September 2019.
68. «U.S. Sanctions Iran's Central Bank, Says It Will Send Military Forces to Saudi Arabia». The Wall Street Journal. ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۹.
69. «ترامپ بانک مرکزی ایران را تحریم کرد». عصر ایران،. ۲۹ شهریور ۱۳۹۸.
70. «تحریم بانکی». سپتامبر ۲۰, ۲۰۱۹.
71. M. Jaffe, Amy (16 September 2019). "Scale and Nature of Attacks on Saudi Oil Makes This One Different". Council on Foreign Relations.
72. Takeyh, Ray (16 September 2019). "Is Iran Escalating Gulf Energy Attacks?". Council on Foreign Relations.
73. «The drone attacks in Saudi Arabia have changed the nature of global warfare». The Independent. ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۹.