حمله هوایی به فرودگاه بین‌المللی بغداد

حمله هوایی آمریکا به فرودگاه بین‌المللی بغداد با نام عملیاتی آذرخش کبود[1] حمله‌ای بود که به ساعت ۱:۰۷ بامداد (به وقت ایران)[2] ۳ ژانویه ۲۰۲۰ مصادف با ۱۳ دی ۱۳۹۸ به دستور دونالد ترامپ،[3] رئیس‌جمهور وقت ایالات متحده آمریکا، برای کشتن قاسم سلیمانی[4] فرمانده وقت سپاه قدس پاسداران انقلاب اسلامی توسط ارتش آمریکا انجام شد. طی این حمله کاروان خودروهایی که از فرودگاه بین‌المللی بغداد برای انجام دیدار با نخست‌وزیر عراق خارج شده بودند،[5][6] هدف راکت قرار گرفتند و چندین نفر دیگر از جمله ابومهدی المهندس جانشین فرماندهی و فرماندهٔ میدانی حشد شعبی، کشته شدند. به گفتهٔ حیدر العبادی، نخست‌وزیر پیشین عراق، پهپادهایی که خودروهای حامل قاسم سلیمانی را هدف گرفتند، «مجوز عراق را داشتند».[7][8]

حمله هوایی آمریکا به فرودگاه بین‌المللی بغداد
بخشی از بحران خلیج فارس
حمله ایالات متحده در نزدیکی فرودگاه بین‌المللی بغداد، ۳ ژانویه ۲۰۲۰
نوعحمله راکتی (موشکی) با پهپاد
موقعیتعراق، بغداد
فرمان‌داده‌شده توسطدونالد ترامپ
هدف نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی
حشد شعبی
تاریخحدود ساعت ۱ بامداد جمعه ۱۳ دی ۱۳۹۸
اجرا شده توسط ایالات متحده آمریکا
نتیجهکشته شدن قاسم سلیمانی، ابومهدی المهندس و حداقل هشت نفر همراهانشان

وزارت امور خارجه ایالات متحده آمریکا دلیل این حمله را بابت انتقام کشته شدن نیروهای خود توسط سپاه و جلوگیری از هدف قرار دادن نیروهای آمریکایی توسط قاسم سلیمانی اعلام کرد.[9][10]

جزئیات

حدود ساعت ۱ بامداد جمعه ۳ ژانویه۲۰۲۰، در حمله هوایی آمریکا به دو خودرو در نزدیک فرودگاه بین‌المللی بغداد، قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس و ۸ نفر از همراهان آنان کشته شدند.[11][12] در نخستین ساعات بامدادی گفته شد یک راکت به منطقه باربری فرودگاه بغداد اصابت کرده و دو خودرو آسیب دیده و چند نفر زخمی شدند. ساعاتی پس از آن گروه حشد شعبی شبه نظامیان نزدیک به جمهوری اسلامی ایران از کشته شدن یک مقام ارشد خود به همراه دو میهمان مهم خبر دادند. دقایقی بعد تلویزیون دولتی عراق اعلام کرد که یکی از کشته‌شدگان این حمله هوایی قاسم سلیمانی، فرمانده نیروی قدس سپاه پاسداران بوده‌است.[12]

هواپیمای مسافربری ایرباس ای۳۲۰ حامل قاسم سلیمانی در ساعت ۱۲ نیمه‌شب به وقت ایران از دمشق برخاست و کمی مانده به یک و نیم بامداد جمعهٔ ایران در بغداد فرود آمد. از ساعاتی قبل از ورود هواپیما به بغداد، نشانه‌هایی از نزدیک بودن زمان ورود یک شخصیت مهم در فرودگاه دیده می‌شد و بعداً معلوم شد که نیروهای حشد شعبی در تدارک استقبال از قاسم سلیمانی بوده‌اند. دقایقی پس از فرود هواپیما و استقبال ابو مهدی المهندس از قاسم سلیمانی و همراهانش، آن‌دو به همراه سه تن دیگر سوار یک تویوتا شدند و پنج نفر دیگر در تویوتای دوم نشسته و به سوی شهر حرکت کردند. به نوشتهٔ وبسایت اینتلی تایمز، از لحظهٔ فرود هواپیما تا شلیک راکت از پهپادها، بیش از ۱۵ دقیقه طول نکشیده‌است.[13]


یاهو نیوز در مصاحبه با ۱۵ شخصیت سیاسی-امنیتی آمریکایی گزارشی منتشر نمود که در آن بیان شده بود ایده این عملیات از ابتدای دوره ریاست جمهوری ترامپ و زمانی که مایک پومپئو ریاست سیا را بر عهده داشت ایجاد شد. در ابتدا وزارت دفاع و مدیریت اطلاعات ملی آمریکا با این ایده مخالف بودند ولی بعد از حمله راکتی به نیروهای آمریکای مستقر در عراق که منجر به کشته‌شدن یک شهروند این کشور شد، آنها نیز متقاعد شدند تا این طرح را به ترامپ پیشنهاد دهند. به گفته این گزارش، این عملیات با کمکهای اطلاعاتی نیروهای اسرائیلی و اقلیم کردستان صورت گرفته است. به این ترتیب که اسرائیلی‌ها اطلاعات مربوط به تحرکات سلیمانی را براساس شنود از تلفن همراه او بدست آورده‌ و در اختیار آمریکایی‌ها قرار داده بودند. و این در حالی بوده که سلیمانی در شش ساعت منتهی به حادثه سه بار گوشی خود را عوض کرده بود. از مدتها قبل نیروهای اسرائیلی به آمریکاییها اطلاع داده بودند که ایران قصد خرید گوشی‌های پیشرفته برای فرماندهان نیروی قدس را از کشورهای عرب خلیج فارس دارد. آمریکاییها با نفوذ به شبکه فروشندگان این گوشی‌ها توانستند گوشی‌های آلوده به نرم‌افزار استراق سمع به آنها بفروشند. فرمانده نیروهای سپاه قدس در یمن نیز از اهداف این حمله بود که جان سالم به در برد. گزارش یاهونیوز نقش ماموران واحد ضدتروریستی اقلیم کردستان را این طور توضیح می‌دهد که آنها با لباس مبدل در فرودگاه حضور داشتند و هدایت هواپیمای حامل سلیمانی به سمت توقفگاه و همچنین تخلیه بار همراه آن بر عهده آنها بود. به علاوه یکی از آنها که لباس پلیس بغداد را به تن داشت، پس از حمله به خودروهای منهدم شده نزدیک شد و پس از گرفتن چند عکس، به جمع آوری نمونه دن ان ای کشته شدگان برای شناسایی اقدام کرد.[14]

زمینه

تنش بین حکومت‌های ایران و آمریکا از ۲۷ دسامبر ۲۰۱۹ و زمانی بالا گرفت که یک پیمانکار آمریکایی در حملهٔ راکتی نیروهای کتائب حزب‌الله به یک پایگاه هوایی در شهر کرکوک کشته شد.[15] گروه شبه‌نظامی شیعهٔ کتائب حزب‌الله شاخه‌ای از حشد شعبی است که توسط حکومت ایران پشتیبانی می‌شود.[16][15] دولت ایالات متحده در اقدامی تلافی‌جویانه، چندین حمله به پایگاه‌های کتائب در عراق و سوریه انجام داد که گفته می‌شود حداقل ۲۵ نفر در این حمله‌ها کشته شدند.[15] در ۳۱ دسامبر صدها معترض و نیروهای شبه نظامی وابسته به ایران به سفارت ایالات متحدهٔ آمریکا در منطقه سبز بغداد یورش بردند و بخشی از دیوار سفارت و همین‌طور پست بازرسی خارج ساختمان را به آتش کشیدند که در نتیجه نیروهای امنیتی برای متفرق کردن آنها متوسل به شلیک گاز اشک‌آور شدند.[17]

پس از پایان غائله و برقراری امنیت سفارت، ترامپ در توییتی نوشت: «ایران بابت جان‌های از دست‌رفته و خسارت‌های وارد آمده به هر کدام از تأسیسات ما باید پاسخگو باشد. آنها بهای بسیار سنگینی خواهند پرداخت. این هشدار نیست، تهدید است. سال نو مبارک!»[15] بنابر گزارش نیویورک تایمز، ترامپ تلاش می‌کرده‌است که نظرها را جلب اثر ایران در بغداد کند.[18] یک روز بعد سید علی خامنه‌ای طی یک سخنرانی و در رد سخنان رئیس‌جمهور آمریکا گفت: «اولاً غلط می‌کنید زیرا این موضوع ربطی به ایران ندارد. ثانیاً باید منطقی باشید و بفهمید که علت اصلی این قضایا چیست. البته آنها منطقی نیستند».[19]

در شهریور ۹۹، در کتاب خشم نوشته باب وودوارد جزئیات جدیدی از کشته شدن قاسم سلیمانی منتشر شد. لیندزی گراهام چهره حزب جمهوری‌خواه و موافق حمله نظامی به ایران، در ۳۰ دسامبر ۲۰۱۹ او در هنگام بازی گلف با دونالد ترامپ در مورد کشتن قاسم سلیمانی هشدار داد و میک مالوِینی، رئیس دفتر وقت ترامپ، از گراهام خواست تا در این باره با ترامپ ملاقات و صحبت کند. (که نشان می‌دهد ترامپ مدت‌ها قبل به فکر کشتن سلیمانی بوده‌است) گراهام به ترامپ هشدار داد که کشتن او «بازی جدیدی» را به وسط می‌آورد و «قدم بزرگی» است و می‌تواند باعث «جنگی تقریباً تمام و کمال» شود. پیشنهاد سناتور این بود که کسی در رده پایین‌تر کشته شود «که جذب آن برای همه خیلی راحت‌تر باشد.». لیندسی گراهام به ترامپ گفت کشتن سلیمانی مانند این است که «بلک‌جک ۱۰ دلاری را جلو بلک‌جک دستی ۱۰ هزار دلار» بازی کنی. در این کتاب اشاره شده که جینا هسپل، رئیس سازمان سیا، موافق کشتن سلیمانی بود و می‌گفت «وقت‌آن رسیده‌است که آمریکا سلیمانی را از میان بردارد».[20]

گزارش نیویورک‌تایمز

در ۲۲ دی ۱۳۹۸، روزنامه آمریکایی نیویورک‌تایمز در گزارشی، نوشت که برنامه‌ریزی برای ترور قاسم سلیمانی ۱۸ ماه طول کشید و آمریکا از یک و نیم سال قبل در حال طراحی «کشتن قاسم سلیمانی» بود. دونالد ترامپ در تعطیلات سال نو در اقامتگاه شخصی‌اش در فلوریدا رویداد حمله به سفارت آمریکا را از تلویزیون می‌دید، شدیداً خشمگین شد و در نهایت گزینه «کشتن قاسم سلیمانی» را از میان گزینه‌های ارائه شده جهت «بازدارندگی ایران» انتخاب کرد.[21]

طرح کشتن سلیمانی، از زمان حملات به نفتکش‌ها و تأسیسات عربستان به‌طور جدی‌تر مطرح شد و از شهریور/ مهر ۱۳۹۸، مهره‌هایی از فرماندهی مرکزی آمریکا از جمله مسئول عملیات بمباران آمریکایی در سوریه و عراق، وارد ماجرا شدند. آمریکا نگران بود که قاسم سلیمانی به همراه یک مهره ارشد حزب‌الله همراهی کند که در صورت ترور هردو، امکان تقابل نظامی حزب‌الله با اسرائیل ممکن می‌شد.[21]

در یک و نیم سال برنامه‌ریزی، آمریکا در حال به‌کارگیری مهره‌هایی از ارتش سوریه، نیروی قدس در دمشق، عوامل حزب‌الله در پایتخت سوریه، فرودگاه‌های دمشق و بغداد، کتائب (گردان‌های) حزب‌الله و سازمان حشدالشعبی برای لو دادن اطلاعات منجر به کشتن قاسم سلیمانی بود؛ برخی از عواملی که به کار گرفته شدند، اطلاعاتی را در مورد رفت‌وآمدهای قاسم سلیمانی لو می‌دادند. شبکه ان‌بی‌سی آمریکا در ۱۱ دی ۱۳۹۸، طی گزارشی گفته بود که هنگامی خبرچینان در فرودگاه دمشق، سوار شدن قاسم سلیمانی به هواپیمای ایرباس ای۳۲۰ شرکت خصوصی سوری را لو دادند، اطلاعات دریافتی از اسرائیل (موساد) نیز به تأیید این جزئیات کمک کرد.[21]

قاسم سلیمانی با چند شرکت هوایی مختلف پرواز می‌کرد و اکثر موارد، بلیت‌اش تنها در آخرین لحظات تهیه می‌شد تا به دشمن برای تعقیب فرصت کافی ندهد. معمولاً آخرین فردی بود که سوار هواپیما می‌شد و در صندلی آخرین ردیف بخش بیزینس می‌نشست تا با فرود هواپیما زودتر بیرون بیاید. در پرواز شامگاه ۱۲ دی ۱۳۹۸، قاسم سلیمانی از دمشق به سوی بغداد با هواپیمای ایرباس شرکت «شام وینگز ایرلاینز» که مدت زیادی هم با تأخیر بلند شد، آخرین فردی بود که ثانیه‌هایی پیش از بسته شدن در هواپیما، وارد شد.[21]

به نوشته نیویورک تایمز، جینا هسپل، رئیس وقت سی‌آی‌ای، معتقد بود که به حد کافی اطلاعات در مورد طرح حمله به اهداف آمریکایی در دسترس است و برای کشتن قاسم سلیمانی علاقه‌مندی نشان داد؛ ولی مایک پومپئو، وزیر وقت خارجه آمریکا، بعداً گفت که بهتر بود از عبارت‌هایی مثل «سلیمانی طرح‌هایی برای حمله به اهداف آمریکایی داشت» استفاده نمی‌شد. اسرائیل از کشتن سلیمانی خشنود شد ولی عربستان نگران بود که آمریکا طرحی برای رسیدگی به عقوبت این ماجرا نداشته باشد اما بعد از دیدار خالد بن سلمان، برادر ولیعهد سعودی، با مقامات کاخ سفید، این نگرانی سعودی برطرف شد.[21]

به گزارش ان‌بی‌سی، جینا هسپل رئیس وقت سی‌آی‌ای و مارک اسپر، وزیر وقت دفاع آمریکا، از دو نقطه متفاوت در آمریکا، صحنه‌های ورود قاسم سلیمانی به بغداد و استقبال ابومهدی المهندس از او و سپس سوار شدن به خودرو را در حالی که سه پهپاد آمریکایی، هر یک مجهز به چهار موشک «هل‌فایر» بر فراز موقعیت قرار گرفته بودند، نگاه می‌کردند. دستور شلیک از مقر فرماندهی سنتکام در دوحه، پایتخت قطر، داده شد. هیچ‌یک از ده فرد سوار شده به دو خودرو زنده نماند.[21]

روزنامه واشینگتن پست نوشت که کشتن قاسم سلیمانی بخشی از یک برنامه گسترده‌تر برای کشتن فرماندهان سپاه پاسداران و سران نیروهای نیابتی ایران در منطقه است. عبدالرضا شهلایی، مسئول بخش مالی شاخه قدس، هنگام حمله به قاسم سلیمانی از حمله پهپادی آمریکا در خاک یمن جان سالم بدر برد.[21]

هنگام حمله موشکی ایران به نیروهای آمریکایی در عراق، مقامات آمریکا در اتاق وضعیت کاخ سفید و پنتاگون، صحنه‌های اصابت موشک‌های ایرانی به دو پایگاه آمریکایی در عراق را در حالی که نظامیان پیشتر و به سرعت از آن‌جا بیرون برده شده بودند، نظاره می‌کردند.[21]

تحلیل حقوقی

حادثه ترور سلیمانی در خاک عراق به دستور رئیس‌جمهور ایران حسن روحانی از نظر حقوقی نیز بررسی شد. بررسی حقوقی این حادثه از نظر حقوقدانانی همچون حسین میرمحمد صادقی به لحاظ حقوقی یک جنایت بین‌المللی تلقی شده و از آنجایی که قربانی آن یک ایرانی بوده در محاکم ایران قابل رسیدگی است. همچنین این حادثه مشتمل بر جنایت تجاوز سرزمینی است که در منشور ملل متحد و اساسنامه دادگاه کیفری بین‌المللی تعریف شده‌است.[22] محمد واحدی تحلیلگر مسائل حقوق بشر در مصاحبه با خبرنگار اسپوتنیک در تهران نیز ابعاد حقوقی این واقعه را بررسی کرد. به نظر او حمله آمریکا به فرودگاه بغداد نقض حاکمیت و استقلال سیاسی عراق است و حمله مسلحانه به ایران نیز تلقی می‌گردد و حق دفاع مشروع بر اساس منشور ملل متحد و قواعد عرفی بین‌الملل وجود دارد. این حمله ناقض قوانین داخلی آمریکا نیز بوده؛ چرا که بدون مجوز کنگره آمریکا صورت گرفته‌است. آمریکا در توضیح اقدام خود به دفاع بازدارنده اشاره کرده‌است. اما از دیدگاه حقوقی دفاع در مقابل تجاوز معنا پیدا می‌کند که مبتنی سه اصل تناسب، ضرورت و فوریت است. به نوشته خبرگزاری دولتی روسیه، اسپوتنیک، ایران می‌تواند با استفاده از کنوانسیون ۱۹۳۷ به عملیات تروریستی استناد کند و در چارچوب مسئولیت بین‌المللی دولت ۲۰۰۱ به‌طور مستقل دست به اقدام متقابل بزند.[23]

امیر ساعد، وکیل و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران نیز، در تحلیل حقوقی این حادثه گفت: «با توجه به این حقیقت که از لحاظ حقوق بین‌الملل، ایران و ایالات متحده در وضعیت مخاصمه مسلحانه قرار ندارند، توسل به ابزارهای حقوق جنگ برای توجیه اقدام ایالات متحده در هدف قرار دادن سردار سلیمانی بدون وجه خواهد بود.» وی همچنین افزود تروریستی اعلام کردن سپاه پاسداران از سوی آمریکا در حدود قوانین داخلی آمریکا می‌باشد و استناد به آن در قلمرو سرزمینی کشور عراق وجاهت ندارد.[24]

واکنش‌ها و پیامدها
نوشتار اصلی: پی‌آمدهای کشته شدن قاسم سلیمانی

از مهمترین واکنش‌ها و پیامدهای این عملیات، حمله موشکی سپاه پاسداران به پایگاه نظامی عین‌الاسد آمریکا در استان الانبار عراق،[25][26] بود که منجر به تخریب بخشی از این پایگاه شد.

در بامداد هجدهم دی ماه، حدود چهار ساعت پس از حمله موشکی جمهوری اسلامی به پایگاه عین‌الاسد، شلیک پدافند سپاه پاسداران به سمت هواپیمای مسافربری ۷۵۲ اوکراین مسبب مرگ هر ۱۷۶ مسافر غیرنظامی این پرواز شد.[27]

دو روز بعد از این اتفاق، مجلس عراق نیز رای به خروج تمام نیروهای نظامی آمریکایی از عراق داد.[28]

همچنین ۵۸ نفر در تشییع جنازه قاسم سلیمانی در کرمان به دلیل ازدحام جمعیت کشته شدند.[29][30]

کشته‌شدگان
  1. قاسم سلیمانی (سرلشکر پاسدار)
  2. حسین پورجعفری (سرتیپ پاسدار)[31][32][33]
  3. شهروز مظفری‌نیا (سرهنگ پاسدار)[31][32][33]
  4. هادی طارمی (سرگرد پاسدار)[31][32][33]
  5. وحید زمانی‌نیا (سروان پاسدار)[31][32][33]
  6. ابومهدی المهندس، معاون نیروهای حشد شعبی[32][33]
  7. محمدرضا الجابری، مدیر روابط عمومی حشد شعبی[32][33]
  8. محمد الشیبانی[34]
  9. حسن عبدالهادی[35]
  10. حیدر علی[36]

نحوه انجام عملیات

روزنامه دیلی میل به نقل از یک فرمانده شبه‌نظامی محلی در عراق نوشت دو موشک به خودروی حامل قاسم سلیمانی و ابومهدی مهندس اصابت کرده‌است.[37] به گزارش خبرگزاری دانشجویان ایران به نقل از شبکه العهد عراق، روایت‌های متفاوتی پیرامون پهپادهایی که عملیات ترور قاسم سلیمانی و ابومهدی المهندس را انجام داده‌اند، گفته می‌شود؛ یک روایت اینگونه است که دو پهپاد آمریکایی از خاک کشور کویت بلند شده و داخل حریم هوایی عراق شدند و این عملیات را اجرایی کردند، از سویی دیگر ستاد نیروهای مسلح کویت بعد از گذشت چند ساعت این خبر را تکذیب کرد. روایت دومی نیز اشاره می‌کند که یک پهپاد آمریکایی از پایگاه العدید واقع در کشور قطر برمی‌خیزد و این عملیات ترور را انجام می‌دهد. در بیانیه پدافند هوایی عراق اینگونه آورده شده‌است که سه پهپاد آمریکایی غیر مسلح در روز پنجشنبه به حریم هوایی بغداد ورود پیدا می‌کنند و پس از انجام عملیات در همان شب به سمت اردن به پرواز در می‌آیند.[38] بنا به گفتهٔ احمد الاسدی، نماینده پارلمان عراق: «پهپادهایی که عملیات ترور را انجام دادند سه پهپاد آمریکایی بودند و از پایگاه عین الاسد برخاستند و از صبح روز پنجشنبه به مدت ۲۰ ساعت در آسمان بغداد درحال حرکت بودند و بعد از انجام عملیات ترور مستقیماً به پایگاه عین الاسد بازگشتند.»[39]

طبق گزارش نیویورک پست حمله توسط جنرال اتمیکس ام‌کیو-۹ ریپر انجام گرفت.

جستارهای وابسته

پانویس
  1. «کشته شدن قاسم سلیمانی چه پیامدهایی خواهد داشت؟». رادیو فردا. ۱۳ دی ۱۳۹۸.
  2. «متن گزارش محرمانه وزارت کشور عراق دربارهٔ ترور شهید سلیمانی و همراهانش». ایسنا. ۲۰۲۱-۰۱-۰۶. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۱-۰۶.
  3. Trump، Donald J. «pic.twitter.com/VXeKiVzpTf». @realDonaldTrump. دریافت‌شده در ۳ ژانویه ۲۰۲۰.
  4. "Statement by the Department of Defense". defense.gov.
  5. "Soleimani was official guest of Iraq: Judiciary". Tehran Times. 2020-01-04. Retrieved 2020-01-20.
  6. «Iran playing for more than revenge». The Lethbridge Herald - News and Sports from around Lethbridge. ۲۰۲۰-۰۱-۱۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ ژانویه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۰.
  7. «ادعای حیدرالعبادی دربارهٔ «مجوز عراق» به پهپادی که سلیمانی را هدف گرفت». ایندیپندنت فارسی. ۲۰۲۰-۱۲-۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۱۱.
  8. «حیدر العبادی، نخست‌وزیر پیشین عراق: جنگنده‌هایی که سلیمانی را هدف قرار دادند، با اجازه بغداد وارد عراق شدند». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۰-۱۲-۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۲-۱۱.
  9. «U.S. Department of State». United States Department of State (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۰۳.
  10. «The White House». The White House (به انگلیسی). دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۰۳.
  11. «قاسم سلیمانی در بغداد کشته شد». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۰۳.
  12. «جزئیات کشته شدن قاسم سلیمانی». ار. اف. ای - RFI. ۲۰۲۰-۰۱-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۰۳.
  13. رام، فرنوش (۱۴ دی ۱۳۹۸). «ردگیری اطلاعاتی که قاسم سلیمانی را به کشتن داد». radiofarda.com. رادیو فردا. دریافت‌شده در ۱۵ دی ۱۳۹۸.
  14. بی‌بی‌سی فارسی نهم می ۲۰۲۱
  15. Paul Scruton; Theresa Malone; Chris Watson; Seán Clarke (3 January 2020). "A visual guide to the US airstrike that killed Qassem Suleimani". theguardian.com. گاردین. Retrieved 3 January 2020.
  16. «هشدار آمریکا به گروه‌های وابسته به ایران در عراق: از رفتار تحریک‌آمیز پشیمان می‌شوید». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. ۱۲ دی ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۱۳ دی ۱۳۹۸.
  17. «حمله به سفارت آمریکا در بغداد؛ ترامپ: ایران بهای سنگینی خواهد پرداخت». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. ۱۱ دی ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۱۳ دی ۱۳۹۸.
  18. Crowley, Michael; Wong, Edward. "Trump Warns Iran as Risk of Wider Armed Conflict Grows". nytimes. Retrieved 31 December 2019.
  19. «آیت‌الله خامنه‌ای: کشور را به سمت جنگ نمی‌بریم؛ به تهدیدگر ضربه می‌زنیم». bbc.com/persian. بی‌بی‌سی فارسی. ۱۱ دی ۱۳۹۸. دریافت‌شده در ۱۳ دی ۱۳۹۸.
  20. «جزئیات تصمیم دونالد ترامپ برای کشتن قاسم سلیمانی». ایندیپندنت فارسی. ۲۳ شهریور ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۲۴ شهریور ۱۳۹۹.
  21. «جزئیات برنامه کشتن قاسم سلیمانی؛ گزارش نیویورک‌تایمز». رادیو فردا. ۲۲ دی ۱۳۹۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ دی ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۵ بهمن ۱۳۹۹.
  22. «ترور سردار سلیمانی از بزرگترین جرایم بین‌المللی است / صلاحیت دادگاه‌های ایران برای محاکمه جنایتکاران».
  23. «ابعاد حقوقی ترور فرماندهٔ ایرانی، سپهبد قاسم سلیمانی». اسپوتنیک.
  24. «ترور سردار سلیمانی از دیدگاه حقوق بین‌الملل». ایسنا.
  25. «حمله موشکی ایران؛ چه پایگاه‌هایی هدف قرار گرفتند و چه تعداد موشک شلیک شد؟» (به انگلیسی). ۲۰۲۰-۰۱-۰۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۰۹.
  26. «سپاه از حمله سنگین موشکی به پایگاه هوایی آمریکا در عراق خبر داد». ایندیپندنت فارسی. ۲۰۲۰-۰۱-۰۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۰۷.
  27. Bhattacharjee, Amanda Macias,Jacob Pramuk,Riya (2020-01-07). "Iran fires missiles at multiple bases housing US troops in Iraq". CNBC. Retrieved 2020-08-10.
  28. 1110 (۲۰۲۰-۰۱-۰۵). «پارلمان عراق خروج نیروهای آمریکایی را تصویب کرد». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۸-۰۳.
  29. «تعداد کشته‌های ازدحام در تشییع قاسم سلیمانی در کرمان به ۵۶ نفر رسید» (به انگلیسی). ۲۰۲۰-۰۱-۰۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۰۷.
  30. 1565 (۲۰۲۰-۰۱-۰۷). «تعداد مصدومان مراسم تشییع سردار سلیمانی به ۲۱۱ نفر افزایش یافت». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۰۷.
  31. «اعلام اسامی همراهان ایرانی سردار سلیمانی». خبرگزاری آنا. ۱۳ دی ۱۳۹۸.
  32. «قاسم سلیمانی در بغداد کشته شد». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۰۳.
  33. «جزئیات کشته شدن قاسم سلیمانی». ار. اف. ای - RFI. ۲۰۲۰-۰۱-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۰۳.
  34. Sagneli, M. (3 January 2020), "Revelan el momento del ataque de drones contra el general Soleimani", Vanguardia, archived from the original on 3 January 2020, retrieved 3 January 2020
  35. Sagneli, M. (3 January 2020), "Revelan el momento del ataque de drones contra el general Soleimani", Vanguardia, archived from the original on 3 January 2020, retrieved 3 January 2020
  36. Sagneli, M. (3 January 2020), "Revelan el momento del ataque de drones contra el general Soleimani", Vanguardia, archived from the original on 3 January 2020, retrieved 3 January 2020
  37. «استفاده از پایگاه آمریکا در قطر برای حمله به قاسم سلیمانی». وبسایت ایران اینترنشنال. ۱۴ دی ۱۳۹۸.
  38. روایت جدید از پهپادهایی که سردار سلیمانی را هدف گرفتند ایسنا، دریافت شده در ۹ دی ۱۳۹۹
  39. نماینده پارلمان عراق: پهپادهایی که حاج قاسم سلیمانی و ابومهدی را ترور کردند از «عین الاسد» برخاسته بودند تسنیم، دریافت شده در ۹ دی ۱۳۹۹
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.