عملیات آخوندک

عملیات آخوندک (به انگلیسی: Operation Praying Mantis) حملهٔ نیروی دریایی آمریکا به دو سکوی نفتی ایران در اواخر جنگ ایران و عراق در سال ۱۳۶۷ است که به تلافی برخورد یک مین دریایی رهاشده از کشتی مین‌گذار ایران اجر به ناوچهٔ آمریکایی ساموئل بی. رابرتز اجرا شد. به دنبال این برخورد که منجر به ایجاد حفره در بدنه ناو آمریکایی و قرار گرفتن آن در آستانه غرق شدن شده بود، و پس از یافتن تعدادی مین دیگر در منطقه توسط غواصان آمریکایی، مقامات نظامی ایالات متحده تصمیم به انجام عملیات تلافی‌جویانه گرفتند. این عملیات بزرگ‌ترین درگیری دریایی آمریکا از زمان جنگ جهانی دوم به بعد بود. در این عملیات ۵۶ تن از نیروهای ایرانی و ۲ تن آمریکایی (سقوط هلی‌کوپتر) جان باختند.

عملیات آخوندک
بخشی از جنگ ایران و عراق

ناوچه ایرانی سهند - «آی. اس سهند (۷۴)» پس از برخورد بمب‌های هواپیماها و کشتی‌های آمریکایی
زمان ۲۹ فروردین ۱۳۶۷
مکان خلیج فارس
نتیجه پیروزی نیروی دریایی آمریکا
علت جنگ برخورد ناوچه موشک انداز ساموئل بی. رابرتز با مین دریایی ایرانی
جنگندگان
نیروی دریایی آمریکا نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران

نیروی دریایی سپاه پاسداران انقلاب اسلامی

نیروها
یک ناو هواپیمابر
یک واحد آبی خاکی
چهار ناوشکن
یک ناو موشک‌انداز
سه ناوچه		 دو ناوچه
یک قایق توپ‌دار
شش قایق تندرو (تخمین)
دو هواپیمای اف-۴
دو سکوی نفتی
تلفات
سقوط یک بالگرد
و کشته شدن دو تفنگدار (خلبان)		 غرق شدن ناوچه سهند.
کشته شدن ۴۵ نفر از خدمه.
غرق شدن قایق توپدار جوشن.
کشته شدن ۱۱ تن از خدمه
غرق شدن سه قایق تندرو
آسیب دیدن یک ناوچه
آسیب دیدن دو سکوی نفتی
Cited by آکادمی نیروی دریایی آمریکا Prof. Craig L. Symonds as being decisive in establishing U.S. naval superiority.

توان رزمی ارتش آمریکا در عملیات

نیروی دریایی آمریکا در این عملیات نیروهای مشارکت‌کننده را به ۳ گروه تقسیم کرد:[1]

۱-گروه عملیات سطحی براوو شامل:

۲-گروه عملیات سطحی چارلی شامل:

۳-گروه عملیات سطحی دلتا شامل:

شرح نبرد

در ۲۹ فروردین ۱۳۶۷ نیروهای نظامی آمریکا با چند گروه سطحی نبرد را آغاز کردند. ابتدای کار هجوم به دو سکوی نفتی ایران بود. عملیات با دو گروه سطحی و هماهنگی نیروی هوایی آمریکا از ناو هواپیمابر «یواس اس انترپرایز» آمریکا آغاز شد. گروهی به همراه دو ناوشکن و یک کشتی تدارکاتی آبی-خاکی به یک سکو در میدان نفتی سلمان هجوم بردند، گروه دیگر هم -که یک ناو موشک انداز و دو ناوچه بود- به سکویی در میدان نفتی ساسان حمله کردند؛ تفنگداران دریایی آمریکا از شاخهٔ واکنش سریع به سکوی نفتی ساسان حمله کردند و اقدام به جمع‌آوری مدارک و کارگذاشتن مواد منفجره به منظور از کار انداختن آن نمودند.

نیروهای دریایی آمریکا در حال بررسی ادوات جنگی ایران بر روی سکوی نفتی سلمان

ایران با اعزام قایق‌های تندرو بوگهامار و حمله به چند هدف متفاوت، کشتی‌ای تدارکاتی با پرچم آمریکا و کشتی‌ای با پرچم پاناما در خلیج فارس به این حمله پاسخ گفت. سپس هواپیماهای آ-۶ای آمریکا با راهنمایی ناوچه‌های آمریکایی به سوی قایق‌های تندرو رفتند. هواپیماها چند بمب خوشه‌ای راک‌آی به سمت قایق‌های تندرو پرتاب نموده و یکی از قایقها را غرق کرده و به چندی آسیب رساندند که قایقها پس از خسارت دیدن برای تجدید قوا و تعمیر به سمت جزیره ابوموسی حرکت کردند.

سپس قایق توپ دار کلاس کمان جوشن، به کارزار آمد و چند «موشک هارپون» به‌سوی ناو آمریکایی «وین رایت» (به انگلیسی: USS Wainwright) شلیک کرد. در پاسخ ناوچه «سیمپسون» (به انگلیسی: USS Simpson) چهار موشک ریم-۶۶ استاندارد شلیک کرده و در همین میان ناو «وین رایت» هم با پرتاپ دو «موشک استاندارد» این حمله را پی گرفت. سازهٔ اصلی کشتی جوشن ویران و این موضوع موجب غرق شدن سریع کشتی گشت. ناوچه «بیگلی» (به انگلیسی: USS Bagley) آمریکا هم یک فروند «هارپون» بدان شلیک کرد که به هدف اصابت نکرد. سه کشتی آمریکا با نزدیک شدن به جوشن با استفاده از آتش‌بار توپخانه غرقش کردند.

دو فروند هواپیمای «اف-۴» نیروی هوایی ایران به ناو «وین رایت» نزدیک شده، که با پرتاب چند فروند «موشک استاندارد» از منطقه خارج شدند.

هنگامی که ناوچه سهند که از بندرعباس حرکت کرده بود به کشمکش با چند واحد سطحی نیروهای دریایی آمریکا رفت، هواپیماهای اینترودر که در حال گشت‌زنی مراقبتی برای ناو «جوزف استراس» (به انگلیسی: Uss joseph struss) آمریکا بودند، ناو ایرانی را ردیابی کردند.

ناوچهٔ سهند که پس از حمله در تاریخ ۲۹ فروردین ۱۳۶۷ برابر ۱۸ آوریل سال ۱۹۸۸ میلادی می‌سوزد

ناوچه سهند چند موشک به هواپیماهای «اینترودر» شلیک کرد که هواپیماها با دو موشک «هارپون» و چهار «بمب هدایت لیزری» اسکیپر پاسخ گفتند؛ ناوشکن «جوزف استراس» هم یک موشک هارپون شلیک کرد. بیشتر سلاح‌های شلیک‌شده به کشتی ایرانی اصابت کرد، شعله‌های آتش از عرشهٔ سهند به آسمان سرکشید و رفته‌رفته به مخزن مهمات کشتی رسید و باعث انفجار آن و در نهایت به زیر آب رفتن کشتی شد.

با وجود غرق شدن سهند یکی از پیشرفته‌ترین کشتی‌های ناوگان ایران، ایرانیان همچنان به نبرد ادامه دادند، کمی بعدتر در همان روز، خواهر خواندهٔ سهند ناوچه سبلان به کارزار آمد و با آتش چند فروند موشک زمین‌به‌هوا به هواپیماهای اینترودر به آنها حمله کرد. اینترودر با پرتاب یک «بمب هدایت‌شوندهٔ لیزری» به سبلان کشتی را به شکل کامل از کار انداخت و نمی‌توانست حرکت کند که البته بعد توسط یدک‌کش‌های ایرانی به بندرعباس بازگردانده شد.

در جریان این درگیری ۴۵ تن از خدمهٔ ناوچه سهند و ۱۱ تن قایق توپدار جوشن کشته شده و نیز ۲۲ نفر از خدمهٔ سهند به شدت مجروح گشتند.[2]

پس از نبرد

با انجام عملیات واحدهای ناوگان آمریکا خسارات زیادی به نیروی دریایی ایران و تجهیزات استراق سمع نصب شده بر دو سکوی نفتی ایرانی وارد کردند. البته سبلان در ۱۹۸۹ (۱۳۶۷ یا ۶۸) تعمیر شد. سکوهای نفتی هم تعمیر شده و در حال فعالیت هستند.

در این عملیات دو تن از خلبانان بالگرد کبرای توپ‌دار آمریکایی نیز کشته شدند. کبرا از متعلقات «ترینتون» (به انگلیسی: USS Trenton) آمریکایی بود که هنگام پرواز پیرامون وین رایت در ۲۴ کیلومتری جنوب غربی جزیره ابوموسی کمی پس از تاریکی سقوط کرد. اجساد دو خلبان را غواصان نیروی دریایی آمریکا در اردیبهشت یا خرداد پیدا کردند، بدنهٔ بالگرد را هم کمی بعدتر در همان زمان، از آب بیرون کشیدند. منابع رسمی نیروی دریایی آمریکا گفته‌اند که هیچ نشانه‌ای از برخورد بر روی بدنه بالگرد دیده نشده و احتمالاً بالگرد برای گریز از آتش نیروهای ایران سقوط کرده‌است.

ساموئل بی. رابرتز در جابه‌جایی پس از برخورد آتش بدان‌ها

یک ماه پس از آن ناو موشک‌انداز «وینسنز» (به انگلیسی: USS Vincennes) به منظور مراقبت برای بیرون رفتن ساموئل بی رابرتز و افزایش توان نظامی آمریکا پس از درگیری‌های متناوب با ایران به منطقه احضار شد. تنش فوق‌العاده باعث شد تا خدمه وینسنز، به‌سوی هواپیمای پرواز شماره ۶۵۵ ایران ایر در پروازی تجاری عادی شلیک کنند که باعث کشته شدن ۲۹۵ نفر سرنشینان غیرنظامی و خدمه این هواپیما در ۱۲ تیر انجامید.

پی آمد

به گفته علی‌اصغر کاظمی استاد علوم سیاسی و دریابان سابق، این عملیات باعث شد تا نیروی دریایی ایران استراتژی جنگی خود را تغییر داده و یک راهبرد چریکی را انتخاب کند. درست عکس آنچه که فرماندهان آمریکایی تمایل داشتند ایران برگزیند، چراکه با توجه به تجهیزات و فناوری‌های نظامی دو کشور، یک نبرد کلاسیک تنها به ضرر ایران پایان می‌یافت.[3]

دیوان بین‌المللی دادگستری

در ۶ نوامبر ۲۰۰۳ دیوان بین‌المللی دادگستری دادخواست ایران برای دریافت خسارت تحت این عنوان که ایالات متحده پیمان دوستی دو کشور در سال ۱۹۵۵ را زیر پا گذاشته را رد کرد. این دادگاه همچنین دادخواست متقابل ایالات متحده مبنی بر خیانت ایران به پیمان فوق را رد کرد.

جستارهای وابسته

منابع
  1. «U.S. Naval Options for Influencing Iran» (PDF). Naval War College Review. آوریل ۲۰۰۹. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۳۰ دسامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱ فوریه ۲۰۱۱.
  2. «ایرنا». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ مارس ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۱۷ مه ۲۰۱۱.
  3. Irans Naval Forces FAS, THE OFFICE OF NAVAL INTELLIGENCE, 2009

پیوند به بیرون
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ عملیات آخوندک موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.