نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران

نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران یا نیروی زمینی ارتش ایران (به‌اختصار: نزاجا) مهم‌ترین نیروی زیرمجموعه ارتش جمهوری اسلامی ایران است، که به‌عنوان بزرگترین سازمان رزمی در نیروهای مسلح ایران محسوب می‌شود[4][5] وظیفه حفظ حاکمیت ارضی و حفاظت از مرزهای سرزمینی ایران را برعهده دارد. پیشینه شکل‌گیری نیروی زمینی در ایران، به دوران مادها بازمی‌گردد[6] و فرم کنونی نیروی زمینی در قالب یک ارتش کلاسیک، در دوره رضاشاه پهلوی تأسیس گردید[7] و در دوران محمدرضاشاه توسعه پیدا کرد.[8] در حال حاضر سرتیپ کیومرث حیدری فرماندهی نیروی زمینی ارتش را برعهده دارد. ستاد فرماندهی نیروی زمینی ارتش در منطقه لویزان، در شمال‌شرقی تهران مستقر می‌باشد.

نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران

نشان رسمی نزاجا



پرچم های نزاجا
کنش ۱۳۰۰[1] – تاکنون
کشور  ایران
وفاداری  جمهوری اسلامی ایران
رسته نیروی زمینی
نقش حفظ تمامیت ارضی
اندازه ۳۵۰٫۰۰۰ نفر
۳۵۰٫۰۰۰ نفر وظیفه[2]
بخشی از نیروهای مسلح ایران
نام مستعار نزاجا
نوع لباس
سالگرد ۲۹ فروردین
تجهیزات ۳۷۰۹ دستگاه تانک
۳۴۵۶ عراده نفربر
۲۱۰۸ قبضه توپخانه کششی
۷۷۰ قبضه توپخانه خودکششی
۲۴۷۵ دستگاه راکت‌انداز
۸۵۰۰ دستگاه خودروی زره پوش
٩۹ فروند بالگرد[3]
نبردها جنگ جهانی دوم
جنگ ظفار
محاصره ابوموسی
جنگ ایران و عراق
جنگ داخلی کردستان عراق
جنگ داخلی سوریه
وب سایت Nezaja.aja.ir
فرماندهان
فرمانده سرتیپ کیومرث حیدری
جانشین فرمانده سرتیپ نوذر نعمتی
معاون هماهنگ‌کننده سرتیپ عباس فلاح

پیشینه
نوشتار اصلی: تاریخ نظامی ایران

پیشینه تشکیل نیروی زمینی در ایران را می‌توان از لحاظ تاریخی با پیدایش مادها در سرزمین کنونی ایران، هم‌زمان دانست. در این دوران نیروی زمینی متشکل از دو گروه پیاده‌نظام و سواره نظام بوده‌اند. بعدها با شکل‌گیری پادشاهی هخامنشیان، این نیروها تحت فرماندهی یک نفر درآمد و رسته‌های پیاده، سواره، ارابه‌سواران، مهندسان، نفت‌اندازان، کارگزاران و گارد جاویدان شکل گرفت. در دوران پادشاهی اشکانی، اهمیت رسته سواران بیشتر گردید. در دوره ساسانیان پادگان‌هایی بصورت ثابت، ایجاد شد و هزینه نگهداری نیروها و مزد سربازان نیز توسط حکومت مرکزی پرداخت می‌گردید.

پس از حمله اعراب به ایران و فروپاشی پادشاهی ساسانی، امیران عرب نیروهایی از ایرانیان را در زیر فرمان خود داشتند و پس از مدتی همین نیروها، علم استقلال برافراشتند و در گوشه و کنار ایران حکومت‌هایی تشکیل دادند، که هر یک از آنها دارای ارتش مخصوص به خود بود. با روی کار آمدن پادشاهی صفویان، ارتش دارای سازمانی متشکل و هماهنگ‌تر شد و نیروی زمینی به ۴ دسته: سواران، پیادگان، توپ‌چیلر (توپخانه) و نسق‌چیلر (راهدار و راهبان سپاهیان) تقسیم شد و این سازماندهی تا زمان پادشاهی نادرشاه افشار ادامه داشت.

با کشته‌شدن نادرشاه افشار، آرامش و مرکزیت خاصی که او پدیدآورده بود، به یکباره از میان رفت و آشفتگی در ارتش، تا نخستین دهه از سدهٔ ۱۳ و آغاز فرمانروایی آقامحمدخان قاجار ادامه یافت. در دوره قاجاریه به همت عباس میرزا و پس از آن، با تدابیر امیر کبیر، سازمان ارتش بار دیگر به صورت منسجم و هماهنگ درآمد و سازمان ارتش ایران به ۱۰ تومان تقسیم شد، که هر تومان متشکل از ۴ تا ۱۱ فوج بود و فرماندهی هر فوج را نیز یک سرتیپ برعهده داشت. پس از شکست ایران از روسیه و تشکیل دیویزیون قزاق در ایران، به‌طور کلی نیروی زمینی ارتش را بخش‌های: قشون جنوب ایران، دیویزیون قزاق، بریگاد مرکزی، قوای داوطلب شرقی، ژاندارمری، امنیه و قوای مشابه، پلیس منظم، همچنین پلیس ایالات و ولایات تشکیل می‌دادند.[9]

دوران معاصر

در دوره حکومت پهلوی اول، ایران به ۵ حوزه نظامی بزرگ تقسیم شد، که باید آن را مبدأ تشکیل نیروی زمینی ارتش، به صورت اصولی و به شکل امروزی آن دانست. این ۵ حوزه شامل لشکر مرکز، لشکر شمال‌غرب، لشکر شرق یا خراسان، لشکر جنوب و لشکر غرب می‌شد. سپس طی سال‌های ۱۳۱۴ تا ۱۳۲۰ تحولات اساسی دیگری در سازمان نیروی زمینی ارتش به وجود آمد و این سازمان شامل ۵ لشکر رزمی، ۴ تیپ مستقل، ۲ واحد توپخانه و ضدهوایی شد. در سال ۱۳۱۴ درجات نظامی نیز تعیین و اعلام گردید. در این زمان، مدارس مختلف نظامی مانند مدرسه دیویزیون (برای دیویزیون قزاق)، مدرسه نظام مشیرالدوله (برای بریگاد مرکزی)، مدارس افسیه و سوزافسیه (برای ژاندارمری و کلاس‌های بیطاری) که پیش‌تر در زمان قاجاریه تشکیل شده بودند، در یکدیگر ادغام شدند و برای نخستین بار، مؤسسه‌ای به نام مدارس نظام کل قشون ایجاد گردید، در طول سالهای بعد این مدارس به ۳ مدرسه جداگانه: مدرسه ابتدایی نظام، مدرسه متوسطه نظام و مدرسه عالی نظام تبدیل شدند، که نام این ۳ مدرسه نیز در سال ۱۳۱۴ به ترتیب به دبستان نظام، دبیرستان نظام و دانشکده افسری تغییر پیدا کرد.

در سالهای بعد، مقطع بالاتر آموزش عالی نظامی، بنام دافوس (دانشکده فرماندهی و ستاد) راه‌اندازی شد. در زمان پهلوی دوم بخصوص از ابتدای دهه ۱۳۵۰ سازمان نیروی زمینی با مستشاری آمریکایی‌ها، متشکل از لشکرها و چند تیپ مستقل طراحی شد، که یگان‌های آن شامل؛ ۴ لشکر و ۲ تیپ مستقل زرهی، ۶ لشکر و ۲ تیپ مستقل پیاده، ۲ لشکر و ۵ تیپ مستقل تکاور، ۳ تیپ مکانیزه، ۴ تیپ مهندسی رزمی و ۵ پایگاه هوانیروز بود. این نیروی نظامی در ایران قدیمی ترین ، بزرگ ترین و ارشد ترین نیروی نظامی می باشد .

سازمان

یگان های زرهی : شامل ۴ لشکر و ۲ تیپ مستقل بودند : لشکر ۱۶ زرهی قزوین - لشکر ۸۱ زرهی کرمانشاه - لشکر ۸۸ زرهی سیستان و بلوچستان - لشکر ۹۲ زرهی خوزستان - تیپ ۳۷ مستقل زرهی شیراز - تیپ ۳۸ مستقل زرهی تربت‌جام

یگان های پیاده : شامل ۶ لشکر و ۲ تیپ مستقل بودند : لشکر ۲۱ پیاده آذربایجان - لشکر ۲۸ پیاده کردستان - لشکر ۳۰ پیاده گرگان - لشکر ۶۴ پیاده ارومیه - لشکر ۷۷ پیاده خراسان - لشکر ۸۴ پیاده لرستان- تیپ ۴۰ مستقل پیاده سراب - تیپ ۴۱ مستقل پیاده قوشچی ارومیه

یگان های تکاوری : شامل ۲ لشکر و ۵ تیپ مستقل تشکیل شده‌ بود: لشکر ۲۳ پرندک تهران - لشکر ۵۸ شاهرود - تیپ ۲۵ تکاور تبریز - تیپ ۳۵ تکاور سنقر - تیپ ۴۵ تکاور شوشتر - تیپ ۵۵ هوابرد شیراز - تیپ ۶۵ نوهد تهران

یگان های مکانیزه : شامل ۳ تیپ مستقل : تیپ ۳۶ مکانیزه میانه - تیپ ۷۱ مکانیزه سرپل‌ذهاب - تیپ ۷۲ مکانیزه دوکوهه

مهندسی رزمی : شامل ۵ تیپ بعلاوه : تیپ ۴۱۱ مهندسی بروجرد - تیپ ۴۲۲ مهندسی اهواز - تیپ ۴۳۳ مهندسی ارومیه - تیپ ۴۴۴ مهندسی مشهد - تیپ ۴۵۵ مهندسی کرمان

هوانیروز : شامل ۵ پایگاه رزمی : تبریز - کرمانشاه - مسجدسلیمان - کرمان - مشهد

تغییرات ساختاری

بعد از وقوع انقلاب، در جمهوری اسلامی نیز سازمان نیروی زمینی ارتش حفظ شد، ولی در سالهای ابتدایی انقلاب، به دلیل پاکسازی از پرسنل وابسته به حاکمیت پهلوی، اعمال سیاست‌های نادرست و در پی آن، کودتای نوژه، کادر انسانی فرماندهان افسران، دستخوش آسیب‌های شدید و نابسامانی فراوان شد. نیروی زمینی ارتش در سرکوب شورش‌های کردستان، گنبد و بلوچستان، با همین ساختار ناقص شرکت داشت. در طول جنگ ایران و عراق نیز این نیرو به‌ صورت مؤثر، با تمام پتانسیل موجود، در عملیات‌ها بکار گرفته شد.

اِعمال تغییرات طرح ثامن، سازمان رزم عملیاتی نیروی زمینی ارتش را تغییر داد. نیروی زمینی در حال حاضر بنا به تغییر تهدیدات و لزوم استراتژی جدید نظامی، تغییر ساختاری داده و بر طبق طرح ثامن، لشکرها از سازمان رزم حذف شده و بجایشان تیپ‌های مستقل هجومی چابک تحت عناوین زیر بوجود آمد:

  • متحرک هجومی
  • واکنش سریع و نیرو مخصوص
  • زرهی و مکانیزه

تاکنون ۴۴ تیپ، در قالب چند قرارگاه منطقه‌ای تشکیل داده شده‌است؛ که این قرارگاه‌های مناطق جغرافیایی شامل؛ شمال‌غرب، غرب، جنوب‌غرب، شمال‌شرق، جنوب‌شرق و مرکز را شامل می‌شوند.

۹ تیپ واکنش سریع و نیروی مخوص

  • تیپ ۱۲۳ تکاور پرندک
  • تیپ ۲۲۳ تکاور بم
  • تیپ ۱۵۸ تکاور شاهرود
  • تیپ ۲۵۸ تکاور نهبندان

تیپ ۲۵ تکاور تبریز

  • تیپ ۳۵ تکاور کرمانشاه
  • تیپ ۴۵ تکاور شوشتر
  • تیپ ۵۵ هوابرد شیراز
  • تیپ ۶۵ نوهد تهران


۱۷ تیپ متحرک هجومی

  • تیپ ۲۲۱ مراغه
  • تیپ ۳۲۱ مرند
  • تیپ ۱۲۸ سنندج
  • تیپ ۲۲۸ سقز
  • تیپ ۳۲۸ مریوان
  • تیپ ۱۳۰ بجنورد
  • تیپ ۲۳۰ گرگان
  • تیپ ۱۶۴ پیرانشهر
  • تیپ ۲۶۴ سلماس
  • تیپ ۳۶۴ مهاباد
  • تیپ ۱۷۷ تربت حیدریه
  • تیپ ۲۷۷ قوچان
  • تیپ ۳۷۷ مشهد
  • تیپ ۱۸۴ خرم آباد
  • تیپ ۲۸۴ ناوه‌کش (ایلام)
  • تیپ ۴۰ سراب
  • تیپ ۴۱ ارومیه


۱۷ تیپ زرهی و مکانیزه

  • تیپ ۱۱۶ مکانیزه قزوین
  • تیپ ۲۱۶ مکانیزه زنجان
  • تیپ ۳۱۶ زرهی همدان
  • تیپ ۱۸۱ زرهی اسلام آباد غرب
  • تیپ ۲۸۱ زرهی بیستون کرمانشاه
  • تیپ ۳۸۱ مکانیزه زرهی سیرجان
  • تیپ ۳۶ مکانیزه قاین
  • تیپ ۷۱ مکانیزه سرپل‌ذهاب
  • تیپ ۷۲ مکانیزه دوکوهه اندیمشک
  • تیپ ۱۸۸ زرهی زاهدان
  • تیپ ۲۸۸ زرهی خاش
  • تیپ ۳۸۸ مکانیزه زرهی ایرانشهر
  • تیپ ۱۹۲ زرهی اهواز
  • تیپ ۲۹۲ زرهی دزفول
  • تیپ ۳۹۲ زرهی دشت ‌آزادگان
  • تیپ ۳۷ زرهی شیراز
  • تیپ ۳۸ زرهی تربت‌جام


۵ گروه توپخانه

  • ۱۱ مراغه
  • ۲۲ شهرضا (بجنورد)
  • ۳۳ سنندج
  • ۴۴ قاین
  • ۵۵ اصفهان


۵ گروه مهندسی رزمی

  • گروه ۴۱۱ بروجرد
  • گروه ۴۲۲ اهواز
  • گروه ۴۳۳ ارومیه
  • گروه ۴۴۴ مشهد
  • گروه ۴۵۵ کرمان

۷ فرماندهی آماد و پشتیبانی

  • مرکز تهران
  • شمال‌شرق مشهد
  • شمال‌غرب مراغه
  • جنوب شیراز
  • جنوب‌غرب دزفول
  • غرب کرمانشاه
  • جنوب‌شرق کرمان


۷ پایگاه رزمی هوانیروز

  • پایگاه رزمی تبریز
  • پایگاه رزمی کرمانشاه
  • پایگاه رزمی مسجدسلیمان
  • پایگاه رزمی کرمان
  • پایگاه رزمی مشهد
  • پایگاه رزمی آبیک
  • پایگاه پشتیبانی آموزشی اصفهان


همچنین گردان‌های پهپادی و راکت‌انداز.[9]

نیروی انسانی

علاوه بر افسران و درجه‌داران کادر نزاجا، قسمت عمده نیروی زمینی ارتش، پرسنل وظیفه می‌باشند، که در رسته‌های رزمی، پشتیبانی و خدمات حضور دارند. دانشگاه افسری امام علی سالیانه تربیت افسران کادر نزاجا را بعهده دارد. همچنین دانشگاه فرماندهی و ستاد (دافوس) تربیت امیران عالیرتبه را انجام می دهد. سربازان یا درجه‌داران و افسران وظیفه، بعد از طی دوره آموزشی، بسته به رشته تحصیلی یا تخصص، تقسیم‌بندی و به رسته‌ها و یگان‌های نیروی زمینی معرفی می‌شوند، که شامل: مرکز آموزش بهداری- مرکز آموزش علوم فنون پیاده مکانیزه شیراز- مرکز آموزش زرهی شیراز- مرکز آموزش تکاوری لشگرک- مرکز آموزش توپخانه اصفهان- مرکز آموزش توپخانه شهرضا- دانشکده پدافند هوایی شاهین‌شهر- مرکز آموزش مخابرات- مرکز آموزش پشتیبانی- مرکز آموزش عقیدتی سیاسی می‌باشند. به‌طور کلی تقسیم‌بندی وظیفه‌ها در این مراکز، به تفکیک تخصص رشته تحصیلی، در دوره کارشناسی و کاردانی می‌باشد.

  • سپاه-قرارگاه منطقه‌ای بین ۷۰۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰۰ نفر
  • لشکر بین ۲۰۰۰۰ تا ۴۰۰۰۰ نفر (در نزاجا نیست)
  • تیپ بین ۵۰۰۰ تا ۹۰۰۰ تن
  • هنگ بین ۱۰۰۰ تا ۳۰۰۰ نفر (در نزاجا نیست)
  • گردان بین ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ نفر
  • گروهان بین ۱۰۰ تا ۵۰۰ نفر
  • گروه بین ۶۰ تا ۱۰۰ نفر
  • دسته بین ۲۰ تا ۶۰ نفر
  • جوخه بین ۸ تا ۲۰ نفر
  • بند بین ۳ تا ۸ نفر نیرو دارد.

در ارتش ایران بالاتر از درجه سرلشکری وجود ندارد یک اشتباه رایج است بلکه در آیین نامه انضباطی نیروهای مسلح ایران ارتشبد بالاترین درجه است ولیکن سرلشکر بالاترین درجه فعال برای یک نظامی هست هرچند به سه تن از شهدای سرلشکر درجه سپهبدی اعطا شده است.

قرارگاه‌های منطقه‌ای

قرارگاه‌های نیروی زمینی ارتش (در واقع هر قرارگاه منطقه ای عملاً یک سپاه راه کنشی است که معمولاً از ۱ لشکر پیاده، ۱ لشکر زرهی، ۱ پایگاه هوانیروز، ۱ فرماندهی آماد و پشتیبانی، چند بیمارستان، چند گروه مهندسی رزمی، ۱گروه توپخانه وجود دارد) به‌صورت منطقهٔ جغرافیایی تقسیم شده‌اند و نکته قابل توجه این است فرمانده این قرارگاه نه فقط نفر اول نیروی زمینی ارتش در این استانها بلکه نقش فرمانده ارشد و کل ارتش را در آن منطقه (چند استان) دارا می‌باشد.

لشکرهای فعال

تجهیزات
نوشتار(های) وابسته: تجهیزات نیروی زمینی ارتش ایران
نشان‌وارهٔ سازمان تحقیقات و جهاد خودکفایی نزاجا

وجود تانک‌های پیشرفته بومی کرار و ذوالفقار، تی-۷۲ روسی، چیفتن و خانواده تانک‌های پاتون، توپ‌های کششی و خودکششی ۱۵۵ میلیمتری، ۱۲۲ میلیمتری، ۱۳۰ میلیمتری، ۱۰۵ میلیمتری، ۱۷۰ میلیمتری، ۱۷۵ میلیمتری و ۲۰۳ میلیمتری ساخت کره شمالی، چینی، آمریکایی و کانادایی؛ راکت‌اندازهای روسی ب‌ام-۲۱ گراد، راکت‌اندازهای ۲۴۰ میلیمتری و ۳۳۳ میلیمتری، راکت‌های نازعات و زلزال ۲، نفربر زره‌پوش‌های بی‌ام‌پی، همچنین سامانه موشکی ضدتانک دهلاویه و توفان، ضدبالگرد دوش‌پرتاب میثاق، آرپی‌جی، توپ ضدهوایی، خمپاره‌اندازهای ۶۰ میلیمتری، ۸۱ میلیمتری و ۱۲۰ میلیمتری، تیربارهای تهاجمی پی‌کا و ام‌ژ-۳ و تیربارهای سنگین دوشکا و ام۲ برونینگ، تفنگ انفرادی ژ-۳، نمونه‌هایی از تجهیزات مورد استفاده نیروی زمینی ارتش می‌باشند.[10]

هوانیروز

هواپیمایی نیروی زمینی ارتش (به‌اختصار: هوانیروز) یگان پشتیبانی هوایی و جابجایی نیروی زمینی ارتش است، که دارای ۶ پایگاه رزمی در شهرهای کرمانشاه، مسجدسلیمان، تبریز، کرمان، مشهد و آبیک، پایگاه پشتیبانی در اصفهان و قرارگاه فرماندهی آن در تهران مستقر می‌باشد. امیر سرتیپ یوسف قربانی، فرمانده این نیرو است. بالگردهای تهاجمی کبرا، ترابری شینوک، پشتیبانی ۲۱۴بل؛ ستون فقرات هوانیروز ارتش را تشکیل می‌دهند.

فرماندهان

فرمانده نیروی زمینی ارتش، توسط فرمانده کل قوا (رهبر جمهوری اسلامی) منصوب می‌شود و در سلسله مراتب نظامی، به ترتیب زیرمجموعه فرمانده کل قوا، فرمانده کل نیروهای مسلح و فرمانده کل ارتش می‌باشد. در حال حاضر سرتیپ کیومرث حیدری فرماندهی نیروی زمینی ارتش را برعهده دارد. ستاد فرماندهی نیروی زمینی ارتش، در منطقه لویزان، در شمال‌شرقی تهران مستقر می‌باشد.

فرماندهان نیروی زمینی ارتش، از ابتدای شکل‌گیری در سال ۱۳۳۴ تاکنون (درجه ها مربوط به زمان تصدی می باشد):

مراکز آموزش

نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران دارای ٨ مرکز آموزش جهت آموزش و تربیت سربازان، درجه داران و افسران وظیفه و کادر به علاوه یک دانشگاه جهت آموزش افسران کادر می باشد:[11]

  • مرکز آموزش ٠١ شهدای وظیفه نزاجا (تهران)
  • مرکز آموزش ٠٢ شهید ستوان یکم وظیفه عبدالحمید انشایی (تهران)
  • مرکز آموزش ٠٣ شهید سرلشکر شعبان برخورداری (عجب شیر)
  • مرکز آموزش ٠٤ امام رضا (بیرجند)
  • مرکز آموزش ٠٥ شهید سرلشکر علیرضا اشرف گنجویی (کرمان)
  • مرکز آموزش ٠٦ درجه داری (آموزشگاه نظامی) جواد الائمه (لشگرک) "در این مرکز درجه داران کادر به همراه افسران وظیفه جهت آموزش پذیرش می شوند"
  • مرکز آموزش ٠٧ شهید سرلشکر سید قنبر ترابی (کازرون)
  • مرکز آموزش ٠٨ شهید ابراهیم نوری (خاش)
  • مرکز آموزش و پشتیبانی شهید فیض الله امانی نزاجا (مرآپش)
  • دانشگاه افسری امام علی (تهران)

نقش در سرکوب اعتراض ها

در اسفند ماه ۱۳۹۹ سرتیپ کیومرث حیدری فرمانده نیروی زمینی ارتش در مصاحبه ای که توسط وب سایت رسمی آیت الله خامنه ای رهبر جمهوری اسلامی ایران منتشر شد، به نقش نیروی زمینی ارتش در سرکوب اعتراض ها در سال ۹۷ اذعان کرد.[12][13][14]

همواره به نقش ارتش تنها در سرکوب مخالفان حکومت پهلوی پیش از سال ۱۳۵۷ اشاره می شد. در مقابل تا پیش از این در حکومت جمهوری اسلامی گزارش ها تنها حاکی از نقش ماموران سپاه، بسیج، نیروی انتظامی و شبه نظامیان لباس شخصی وابسته به نهادهای مختلف در سرکوب اعتراض ها و مخالفان بود.

جستارهای وابسته

منابع
  1. «تشکیل قشون متحدالشکل».
  2. «امیر حیدری: آمریکا با اقدام علیه سپاه امنیت نیروهای خود را برای همیشه به خطر انداخت». خبرگزاری تسنیم. ۱۳۹۸-۰۱-۲۳. دریافت‌شده در ۱۳۹۸-۰۳-۲۱.
  3. «رتبه نظامی ایران در سال ۲۰۲۱». globalfirepower.com.
  4. "Iranian Armed Forces" (PDF). CSIS. 25 July 2006. p. 14.
  5. "How big is Iran's military?". Reuters. 28 September 2009. Retrieved 7 April 2013.
  6. نشانی=https://www.hamshahrionline.ir/news/164595/آشنایی-با-تاریخچه-نیروی-زمینی-ارتش-جمهوری-اسلامی-ایران. «آشنایی با تاریخچه نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران». همشهری آنلاین. پارامتر |پیوند= ناموجود یا خالی (کمک)
  7. «تاریخچه تشکیل نیروی زمینی در ایران». ارتش جمهوری اسلامی ایران.
  8. Library of Congress Country Studies, Armed Forces: Historical Background, 1987
  9. پورتال ارتش جمهوری اسلامی ایران، بازدید ۱۵ آوریل ۲۰۱۰
  10. «پروژه‌های سازمان تحقیقات و جهاد خودکفایی نزاجا دانشجو محور است». خبرگزاری دانشجو. ۱۴ اردیبهشت ۱۳۹۵. ۵۱۰۰۶۳. دریافت‌شده در ۱۸ مرداد ۱۳۹۷.
  11. «آشنایی با مراکز آموزش وظیفه نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران». پورتال اطلاع رسانی ارتش جمهوری اسلامی ایران. بایگانی‌شده از اصلی در 14 اكتبر 2019. دریافت‌شده در 25 ژوئیه 2020. تاریخ وارد شده در |archivedate= را بررسی کنید (کمک)
  12. «افشای حضور ارتش ایران در برخورد با اعتراضات». BBC News فارسی. ۲۰۲۱-۰۳-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۱۲.
  13. «یک فرمانده ارشد به مشارکت ارتش ایران در سرکوب اعتراضات مردمی اذعان کرد». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۱۲.
  14. «کیومرث حیدری، فرمانده نیروی زمینی: ارتش در سرکوب اعتراضات و ناآرامی‌‌ها نقش موثری داشت». ایران اینترنشنال. ۲۰۲۱-۰۳-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۱۲.

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.