جنگل‌های هیرکانی

جنگل‌های مختلط کاسپی هیرکانی (به انگلیسی: Caspian Hyrcanian mixed forests) یک زیست‌منطقه در زیست‌بوم جنگل‌های مختلطِ پهن‌برگِ حاشیهٔ جنوبی دریای خزر و کناره شمالی البرز به مساحت ۵۵٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۲۱٬۰۰۰ مایل مربع) (۷٪ مساحت ایران) است که در کنارهٔ جنوبی و جنوب باختری دریای خزر در بخش‌هایی از ۵ استان شمالی ایران قرار گرفته و در دو کشورِ ایران و جمهوری آذربایجان است. این جنگل از منطقه پارک ملی هیرکان جمهوری آذربایجان آغاز و تا استان خراسان شمالی در ایران امتداد دارد و در ایران، مورد حفاظت مشترک سازمان جنگلها مراتع و آبخیزداری کشور (یگان حفاظت از منابع طبیعی و آبخیزداری)، سازمان حفاظت محیط زیست ایران و سازمان میراث فرهنگی است.[2]

جنگل‌های هیرکانی
پارک ملی سیسنگان
بومگاه
زیست‌بومTemperate broadleaf and mixed forests
مرزها
گونهٔ پرندگان۲۹۶[1]
گونهٔ پستانداران۹۸[1]
جغرافیا
مساحت۵۵٬۱۰۰ کیلومتر مربع (۲۱٬۳۰۰ مایل مربع)
کشورهاایران و جمهوری آذربایجان
نگهداری
منقرض‌شده۵۱٫۰۰۷٪[1]
محافظت‌شده۱۰٫۳۰٪[1]
نام رسمیجنگل‌های هیرکانی
زمینهNatural: (ix)
نامزد۲۰۱۹ (چهل و سومین نشست)
شمارهٔ ارجاع۱۵۸۴
State Party ایران
منطقهغرب آسیا
نقشهٔ زی‌جاها در ایران
  استپ جنگلی
  جنگلها
  نیمه بیابانی
  مناطق پست بیابانی
  استپ
  شوره زار

واژه هیرکان تلفظ یونانی از نام گرگان است.

تاریخچه

این جنگل با قدمت ۲۵ تا ۵۰ میلیون سال (دوره پالئوژن) یکی از ارزشمندترین جنگل‌های جهان به‌شمار می‌آید و از آن به عنوان موزه طبیعی یاد می‌شود. در آن زمان بیشتر مناطق معتدل شمالی کره زمین را اینگونه جنگل‌ها پوشانده بودند. در عصر یخبندان، کواترنری این جنگل‌ها کوچکتر شدند اما با پایان عصر یخبندان دوباره گسترش یافتند.[3]

تنوع گونه‌ها

بیش از ۳۲۰۰ گونه گیاهی، ۴۴ درصد آوندداران، ۵۸ گونه پرنده، ۵۸ گونه پستاندار از جمله پلنگ ایرانی در این جنگل‌ها زندگی می‌کنند. .[3]

برخی مناطق حفاظت‌شده

در جمهوری آذربایجان

در ایران

ثبت جهانی

در ۲۱ تیر ۱۳۸۵ جمهوری آذربایجان درخواستی را برای ثبت جهانی جنگل‌های خزری-هیرکانی به سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی ملل متحد (یونسکو) ارائه کرد. با بررسی کارشناسان این سازمان اعلام شد به دلیل اینکه سهم جمهوری آذربایجان تنها ۲۰ هزار هکتار در مقابل سهم ۲ میلیون هکتاری ایران از این جنگل است ثبت جهانی این اثر به تنهایی به نام آذربایجان ممکن نیست. پس از آن مقامات فرهنگی ایران پیشنهادی را برای ثبت مشترک این اثر طبیعی به آذربایجان ارائه دادند. این امر به دلیل اختلافات موجود به بن‌بست خورد. از جمله موارد، اختلافی این بود که با وجود قوانین یونسکو برای ثبت نام کشورهای دارای آثار تاریخی و طبیعی مشترک به ترتیب حروف الفبا در اسناد مکتوب خود، ایران مخالف ثبت نام آذربایجان پیش از نام ایران بود. استدلال ایران این بود که سهم اندک آذربایجان از این جنگل هم‌ارز سهم ایران نیست که بتوان صرفاً بر اساس حروف الفبا چیدمان متن سند را مشخص کرد.[5]

بنا بر اعلام دبیرکل کنونی کمیسیون ملی یونسکو در ایران: در چهل و سومین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در باکو پایتخت جمهوری آذربایجان، جنگل‌های هیرکانی که از آستارا در شمال استان گیلان تا گلیداغ در خاور استان گلستان کشیده شده‌است، با نظر موافق اعضای کمیته در ۱۴ تیر ۱۳۹۸ در فهرست میراث جهانی قرار گرفت. به گفته همین منبع، این بیست و چهارمین مورد از میراث تاریخی و طبیعی ایران است که در فهرست یونسکو جای می‌گیرد.[6]

تخریب

در دهه‌های گذشته توسعه سریع عمرانی، چرای بی‌رویه، برداشت غیرقانونی از منابع جنگلی، ساخت‌وساز، تصرف غیرقانونی زمین‌ها، توسعه ناپایدار گردشگری، توسعه بی‌رویه کشاورزی، و آتش‌سوزی باعث تخریب این جنگل‌ها و از دست رفتن تنوع گیاهی و جانوری آن شده‌است. سازمان حفاظت محیط زیست ایران و برنامه عمران ملل متحد یک برنامه مشترک پنج ساله را برای حفظ تنوع زیستی این جنگل‌ها آغاز کرده‌اند.[6] بر اساس تحقیقات صورت گرفته توسط دکتر علی جهانی استاد محیط زیست پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار سازمان حفاظت محیط زیست ایران، طوفانها و بادهای بالاتر از 100 کیلومتر بر ساعت یکی از عوامل طبیعی تخریب جنگلهای هیرکانی در مناطقی است که تحت بهره برداری چوب قرار گرفته اند و این تخریب با کاهش میانگین ارتفاع و تراکم درختان توده جنگلی افزایش می یابد.

پرونده تصرف ۵۶۰۰ هکتاری جنگل‌های هیرکانی
نوشتار اصلی: وقف کوه دماوند و جنگل‌های هیرکانی

در مرداد ۱۳۹۹ خبر تصرف ۵۶۰۰ هکتاری جنگل‌های هیرکانی منتشر شد. فردی با استناد به سندی که گفته می‌شود به دوره قاجار بازمی‌گردد مالک بخش وسیعی از جنگل‌های بکر کشور در روستای آق مشهد ساری شده‌است و از سازمان جنگل‌ها مجوز قطع درخت می‌خواهد. مدیرکل دفتر حقوقی سازمان جنگل‌ها می‌گوید که ملکیت برای جنگل خلاف فقه، شرع و قانون است و ما از رئیس قوه قضاییه می‌خواهیم که به این پرونده ورود کنند. سازمان جنگل‌ها با استناد به قانون ملی شدن جنگل‌ها و مراتع کشور که در سال ۱۳۴۱ تصویب شده‌است، جنگل‌های مورد مناقشه در آق‌مشهد ساری را برابر مقررات به عنوان اراضی ملی اعلام کرده بود.[7][8]

پانویس
  1. Hoekstra, J. M.; Molnar, J. L.; Jennings, M.; Revenga, C.; Spalding, M. D.; Boucher, T. M.; Robertson, J. C.; Heibel, T. J.; Ellison, K. (2010). Molnar, J. L., ed. The Atlas of Global Conservation: Changes, Challenges, and Opportunities to Make a Difference. انتشارات دانشگاه کالیفرنیا. ISBN 978-0-520-26256-0.
  2. «ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی». جام جم آنلاین. دریافت‌شده در ۱۰ ژوئیه ۲۰۱۹.
  3. «جنگل‌های منحصر به فرد هیرکانی ایران در میراث جهانی یونسکو ثبت شد». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۴ تیر ۱۳۹۸.
  4. "Caucasus-Anatolian-Hyrcanian Temperate Forests". World Wildlife Fund.
  5. «یونسکو کار ایران را برای ثبت جهانی اثر دشوار کرد». ایسنا. ۱۶ ژوئن ۲۰۱۳.
  6. «جنگل‌های منحصر به فرد هیرکانی ایران در میراث جهانی یونسکو ثبت شد». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۴ تیر ۱۳۹۸.
  7. «فیلم». hamshahrionline. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئیه ۲۰۲۰.
  8. «پرونده تصرف ۵۶۰۰ هکتاری جنگل‌های هیرکانی؛ جنگل‌خواری یا وقف؟ چه خواهد شد؟». aftabnews. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئیه ۲۰۲۰.

منابع
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ جنگل‌های هیرکانی موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.