فهرست میراث جهانی یونسکو در ایران

میراث جهانی یونسکو در ایران شامل ۲۴ مورد از مکان‌های تاریخی فرهنگی و طبیعی می‌باشد که در میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌اند. این فهرست شامل ۲۲ مورد از میراث فرهنگی و ۲ اثر میراث طبیعی است. ارگ بم و فضای فرهنگی آن جز مکان‌های در خطر نابودی قرار داده شده بودند ولی در اجلاس سال ۲۰۱۳ که از ۱۶ تا ۲۷ ژوئن برگزار شد از این فهرست خارج شدند. ارگ بم ایران پس از زمین لرزه در بم به شدت تخریب شد و از آن زمان در فهرست آثار در خطر قرار گرفت، اما با توجه به مرمت‌های انجام شده در طول سال‌های گذشته سازمان یونسکو ارگ بم را از فهرست آثار در خطر خارج کرد.[1]

اطلاعات
کشورایران
تاریخ ثبت۱۶ نوامبر ۱۹۷۲
آثار ثبت شده۲۴ اثر (۲۲ اثر فرهنگی و ۲ اثر طبیعی)
فهرست آزمایشی۵۶ اثر
وبگاهir

میراث جهانی یونسکو نام پیمان‌نامه‌ای بین‌المللی است که در تاریخ ۱۶ نوامبر سال ۱۹۷۲ به تصویب کنفرانس عمومی یونسکو رسید. موضوع آن، حفظ آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی بشر است که اهمیت جهانی دارند و متعلق به تمام انسان‌های زمین، فارغ از نژاد، مذهب و ملیت خاص می‌باشند. بر پایه این کنوانسیون کشورهای عضو یونسکو، می‌توانند آثار تاریخی، طبیعی و فرهنگی کشور خود را نامزد ثبت به عنوان میراث جهانی کنند. حفاظت از این آثار پس از ثبت در عین باقی ماندن در حیطه حاکمیت کشور مربوط، به عهده تمام کشورهای عضو خواهد بود. مکان‌های میراث جهانی ثبت شده در سازمان یونسکو، مکان‌هایی مانند جنگل، کوه، آبگیر، صحرا، بقعه، ساختمان، مجموعه یا شهر هستند،[2] که هر کشور در هر سال فقط می‌تواند یک نامزد برای ثبت میراث فرهنگی یونسکو درخواست دهد.

ایران سه سال پس از تصویب کنفرانس عمومی یونسکو در تاریخ چهارشنبه، ۲۶ فوریه سال ۱۹۷۵ به کنوانسیون میراث جهانی یونسکو پیوست.[3] در سال ۱۹۷۹ چغازنبیل با معیارهای (iii, iv)، تخت جمشید با معیارهای (i, iii, vi) و میدان نقش جهان با معیارهای (i, v، vi) نخستین مکان‌هایی بودند که در ایران به فهرست میراث جهانی یونسکو اضافه شدند.

افزون بر مکان‌های ثبت شده مکان‌هایی مانند، نقش رستم، نقش رجب، طاق‌بستان، دماوند، شهر تاریخی ماسوله، چشم‌انداز فرهنگی الموت، پارک ملی گلستان، منطقه حفاظت شده ارسباران، کوه سبلان، هگمتانه، مسجد کبود و … نیز برای ثبت در میراث جهانی یونسکو پیشنهاد شده‌اند.[4]

شهر تاریخی یزد، به عنوان دومین شهر تاریخی ایران بعد از بم و بیست و دومین اثر تاریخی کشور در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. پس از گذشت ۹ سال از قرار گرفتن پرونده این شهر تاریخی در فهرست میراث موقت جهانی، ۱۸ تیر «شهر تاریخی یزد» به عنوان یکی از نخستین شهرهای خشتی جهان، در چهل و یکمین اجلاس کمیته میرات جهانی یونسکو به ثبت رسید.[5]

فهرست
  میراث فرهنگی یونسکو:
   میراث طبیعی یونسکو:

به ترتیب زمان ثبت در میراث جهانی یونسکو:

# نگاره نام مکان
(استان‌های ایران)		 تاریخ ثبت شماره ثبت
(معیارها)		 توضیحات منا.
۱ زیگورات چغازنبیل خوزستان ۱۹۷۹ ۱۱۳
iii, iv		 چغازنبیل نیایشگاهی باستانی است که در زمان ایلامی‌ها و در حدود ۱۲۵۰ پیش از میلاد ساخته شده‌است. این زیگورات بخش به‌جامانده از شهر دوراونتش است. [6]
۲ تخت جمشید فارس ۱۹۷۹ ۱۱۴
i, iii, vi		 تخت جمشید یا پارسه که در شهرستان مرودشت در شمال استان فارس واقع است، نام یکی از شهرهای باستانی ایران است. در این شهر باستانی، مجموعه کاخ‌هایی به نام تخت جمشید وجود دارد که در دوران زمامداری داریوش بزرگ، خشایارشا و اردشیر اول بنا شده‌است. [7]
۳ میدان نقش جهان اصفهان ۱۹۷۹ ۱۱۵
i, v، vi		 میدان نقش جهان میدان بزرگ مستطیل شکلی در شهر اصفهان ایران است که به‌وسیلهٔ بناهایی از دورهٔ صفوی محصور شده‌است. میدان نقش جهان به شکل امروزین در دوره سلطنت شاه عباس صفوی پایه‌گذاری شده‌است. بناهای تاریخی موجود در میدان نقش جهان شامل عالی‌قاپو، مسجد شاه، مسجد شیخ لطف‌الله و سردر قیصریه است. [8]
۴ تخت سلیمان آذربایجان غربی ۲۰۰۳ ۱۰۷۷
i, ii, iii, iv, vi		 این اثر در نزدیکی روستای تخت سلیمان در تکاب قرار دارد و مجموعه‌ای از بناهای تاریخی هستند که در اطراف دریاچه‌ای طبیعی ساخته شده‌است. آثار بناهای دوره‌های اشکانیان و ساسانی و ایلخانان در این محل یافت شده‌است. مهم‌ترین آثار بجا مانده آن آتشکده و تالارهای دوره ساسانی است. [9]
۵ بم کرمان ۲۰۰۴ ۱۲۰۸
ii, iii, iv, v		 ارگ بم در گوشه شمال شرقی و چسبیده به شهر بم در استان کرمان و در مجاورت جادهٔ ابریشم قرار دارد و بنا به روایات متعدد، مربوط به دوران اشکانی یا هخامنشی است. تا اواخر دوره قاجار، ارگ بم همچنان مسکونی بوده‌است. این بنایی مشهور تاریخی در زمین‌لرزه بم، به شدت ۶٫۶ ریشتر که در ساعت ۵:۲۶ بامداد ۵ دی ۱۳۸۲ شهر بم را لرزاند. ویران شد. [10]
۶ پاسارگاد فارس ۲۰۰۴ ۱۱۰۶
i, ii, iii, iv		 مجموعه‌ای از آثار باستانی برجای‌مانده از دوران هخامنشیان است. این مجموعه دربرگیرندهٔ سازه‌هایی چون آرامگاه کوروش بزرگ، باغ سلطنتی پاسارگاد، کاخ دروازه، پل، کاخ بارعام، کاخ اختصاصی، دو کوشک، آب‌نماهای باغ شاهی، آرامگاه کمبوجیه، استحکامات دفاعی تل تخت، کاروانسرای مظفری، محوطهٔ مقدس و تنگه بلاغی است. [11]
۷ گنبد سلطانیه زنجان ۲۰۰۵ ۱۱۸۸
ii, iii, iv		 گنبد سلطانیه مقبرهٔ محمد خدابنده الجایتو است که در ۱۳۰۲ تا ۱۳۱۲ در شهر سلطانیه (پایتخت ایلخانیان) ساخته شد و از آثار مهم معماری ایرانی و اسلامی به‌شمار می‌رود. این بنا از حیث معماری و تزیین و بزرگی در دنیا مشهور است. رنگ گنبد آبی است. بر روی این اضلاع گنبد بلندی قرار گرفته که ارتفاع آن را ۱۲۰ گز نوشته‌اند. [12]
۸ سنگ‌نبشته بیستون کرمانشاه ۲۰۰۶ ۱۲۲۲
ii, iii		 سنگ‌نبشته بیستون بزرگترین سنگ‌نبشتهٔ جهان، نخستین متن شناخته شدهٔ ایرانی و از آثار دودمان هخامنشیان (۵۲۰ پ. م) واقع در شهرستان هرسین در سی کیلومتری شهر کرمانشاه بر دامنه کوه بیستون است. سنگ‌نبشته بیستون یکی از مهم‌ترین و مشهورترین سندهای تاریخ جهان و مهم‌ترین متن تاریخی در زمان هخامنشیان است که شرح پیروزی داریوش بزرگ را بر گوماته مغ و به بند کشیدن یاغیان را نشان می‌دهد. [13]
۹ مجموعه‌آثار رهبانی ارامنه ایران آذربایجان شرقی
آذربایجان غربی		 ۲۰۰۸ ۱۲۶۲
ii, iii, vi		 مجموعه سه کلیسای ارمنی (قره کلیسا، کلیسای استفانوس مقدس و کلیسای زور زور) است. این کلیساها در دوره زمانی میان سده‌های هفتم تا چهاردهم میلادی بنیادگذاری شده و با گذشت زمان چندین بار بازسازی شده‌اند. [14]
۱۰ سازه‌های آبی شوشتر خوزستان ۲۰۰۹ ۱۳۱۵
i, ii, v		 سازه‌های آبی شوشتر در دوران ساسانیان، جهت بهره‌گیری از نیروی آب به‌عنوان محرک آسیاب‌های صنعتی ساخته شده‌است. در این مجموعه بزرگ، ساختمان آسیاب‌ها، آبشارها، کانال‌ها و تونل‌های عظیم هدایت آب و سیکا که محلی جهت استراحت و تفریح است قابل توجه و جالب هستند. در سفرنامه مادام ژان دیولافوآ باستان‌شناس نامدار فرانسوی از این محوطه به عنوان بزرگ‌ترین مجموعه صنعتی پیش از انقلاب صنعتی یاد شده‌است. [15]
۱۱ مجموعه تاریخی بازار تبریز آذربایجان شرقی ۲۰۱۰ ۱۳۴۶
ii, iii, iv		 بازار تبریز بزرگ‌ترین و از مهم‌ترین بازارهای سرپوشیده در سطح ایران و قارهٔ آسیا به‌شمار می‌رود. این بازار با مساحتی حدود یک کیلومتر مربع، بزرگ‌ترین بازار سرپوشیدهٔ جهان است. این بازار از بازارچه‌ها، تیمچه‌ها، سراها و کاروانسراهای متعددی تشکیل یافته‌است. [16]
۱۲ آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی اردبیل ۲۰۱۰ ۱۳۴۵
i, ii, iv		 مجموعه بقعه شیخ صفی الدین به نام عارف نامدار شیخ صفی الدین اردبیل جد پادشاهان صفوی، در سال ۷۳۵ ه‍.ق به دست فرزند وی صدرالدین موسی بنا شد. در عصر صفوی، بقعه شیخ با حضور استادان بزرگ عهد صفوی چنان به زیور آراسته شد. یکی از موارد منحصر به فرد این مجموعه این است که این بقعه حاوی ده‌ها اثر بدیع در مضامین مختلف رشته‌های هنری است. [17]
۱۳ باغ ایرانی مازندران
اصفهان
خراسان جنوبی
کرمان
فارس
یزد		 ۲۰۱۱ ۱۳۷۲
i, ii, iii, iv, vi		 باغ ایرانی به ساختار و طراحی منحصر به فرد آن اشاره دارد. باغ ایرانی پاسارگاد را ریشه معماری این باغ‌ها دانسته‌اند. ارم، چهل‌ستون، فین، عباس‌آباد، باغ شازده، دولت‌آباد، پهلوان‌پور، اکبریه به عنوان میراث جهانی به ثبت رسیدند. [18]
۱۴ مسجد جامع اصفهان اصفهان ۲۰۱۲ ۱۳۹۷
i, ii, iv		 این مسجد از مهم‌ترین و قدیمی‌ترین بناهای مذهبی ایران است که شامل قسمت‌های مختلفی از قبیل گنبد نظام الملک، گنبد تاج الملک، ضمن چهار ایوانی شبستان‌ها، مدرسه مظفری محراب الجایتو که هر یک نمایانگر سیر هنر معماری اسلامی در دوره‌ای خاص هستند. سبک معماری مسجد شیوه رازی است. این بنا منعکس‌کننده هنر بیزانس و کلاسیک در قالب یک بنای سنتی و اسلامی است. [19]
۱۵ برج گنبد قابوس گلستان ۲۰۱۲ ۱۳۹۸
i, ii, iv		 گنبد قابوس بنایی تاریخی از سده ۴ هجری با سبک معماری شیوه رازی و بلندترین برج تمام آجری جهان است که در زمان قابوس بن وشمگیر و در شهر هیرکانی که پایتخت پادشاهان آن دیار بوده، بنا گردیده‌است. [20]
۱۶ کاخ گلستان تهران ۲۰۱۳ ۱۴۲۲
iii,iv		 بناهای این کاخ در زمان‌های مختلف ساخته شده‌اند و بخشی از ارگ سلطنتی تاریخی بوده‌است. ساخت آن به زمان شاه طهماسب یکم بازمی‌گردد، و بخش‌های اصلی آن در درون حصار قدیمی تهران احداث شد و در دورهٔ قاجار گسترش فراوانی یافت و محل سکونت شاهان قاجار بود. [21]
۱۷ شهر سوخته سیستان و بلوچستان ۲۰۱۴ ۱۴۵۶
ii,iv		 بقایای شهری باستانی است که قدمتی ۶۰۰۰ ساله دارد و با عصر برنز تمدن جیرفت مقارن است. این شهر ۲۸۰ هکتار وسعت داشته و دارای ۵ بخش اساسی بوده که شامل بخش مسکونی، مرکزی، صنعتی، بناهای یادمانی، و گورستان است که به صورت تپه‌های متوالی و چسبیده به هم واقع شده‌اند. [22]
۱۸ میمند شهر بابک کرمان ۲۰۱۵ ۱۴۲۳
v		 میمند روستایی صخره‌ای و دستکند با چند هزار سال قدمت است. این بنا بی‌گمان از نخستین سکونت‌گاه‌های بشری در ایران به‌شمار می‌رود. روستای میمند روی هم رفته دارای ۴۰۶ کیچه و ۲۵۶۰ اتاق می‌باشد. ساکنان این روستا دارای آداب و رسوم خاص هستند و در زبان و گویش آن‌ها هنوز از کلمات پهلوی ساسانی استفاده می‌شود. [23]
۱۹ شوش خوزستان ۲۰۱۵ ۱۴۵۵
i,ii,iii,iv		 شهر باستانی شوش یکی از قدیمی‌ترین سکونتگاه‌های شناخته شده جهان است. طبق اسناد باستانی شوش از مهم‌ترین و باشکوه‌ترین شهرهای باستانی ایران و جهان بوده‌است. شهر باستانی شوش روزگاری مرکز برخورد دو تمدن مهم بوده، که هریک به سهم خود در دیگری تأثیر داشته‌است. [24]
۲۰ قنات ایرانی خراسان رضوی
خراسان جنوبی
یزد
کرمان
مرکزی
اصفهان		 ۲۰۱۶ ۱۵۰۶
iii,iv		 بی بدیل بودن این قنات‌ها شامل فناوری‌های مرتبط با احداث آن‌ها با در نظر گرفتن ویژگی‌های منحصر به فردشان، مانند عمیق‌ترین، طولانی‌ترین، یا قدیمی‌ترین قنات ایران بوده‌است. این ۱۱ قنات شامل: قنات قصبه گناباد، قنات بلده فردوس، قنات حسن‌آباد مشیر و قنات باغ زارچ، قنات ابراهیم‌آباد اراک، قنات مزدآباد و قنات عمومی وزوان، قنات مون، قنات گوهرریز جوپار، قنات اکبرآباد بم و قنات قاسم‌آباد بم است. [25]
۲۱ دشت لوت خراسان جنوبی
کرمان
سیستان و بلوچستان		 ۲۰۱۶ ۱۵۰۵
vii,viii		 این میراث نخستین اثر طبیعی ایران است. سابقهٔ تمدنی بیش از پنج هزار سال در حاشیهٔ دشت لوت و کشف حدود سه‌هزار اثر تاریخی از این منطقه در نوع خود بی‌نظیر است که از جمله این کشفیات می‌توان به درفش پنج هزارسالهٔ شهداد اشاره کرد که قدیمی‌ترین درفش جهان محسوب می‌شود. [26]
۲۲ شهر تاریخی یزد یزد ۲۰۱۷ ۱۵۴۴
iii,v		 بافت و ساخت معماری ویژهٔ منطقهٔ یزد از بارزترین نمونه‌های معماری خاص اقلیم‌های گرم و خشک در جهان است. در مرکز هر محله معمولاً حمام، بازارچه، آب انبار، مسجد، حسینیه، لرد، کارگاه‌های کوچک، جوی آب قرار دارد که بسیاری از این امکانات هنوز پابرجا هستند. بادگیرها، مناره‌ها و گنبدها مشخص‌ترین جنبه ظاهری معماری شهر است. [27]
۲۳ چشم‌انداز باستان‌شناسی ساسانی منطقه فارس فارس ۲۰۱۸ ۱۵۶۸
ii,iii,v		 آثار به جای مانده از دوران ساسانی در شهرستان‌های فیروزآباد، کازرون و سروستان در قالب یک پرونده به ثبت رسیده‌اند. این آثار شامل شهر باستانی بیشاپور، غار شاپور، کاخ ساسانی سروستان، شهر باستانی اردشیر خوره، کاخ اردشیر بابکان، قلعه دختر، نقش برجسته دیهیم گذاری و نقش برجسته پیروزی اردشیر بر اردوان می‌شود. [28]
۲۴ جنگل‌های هیرکانی گلستان
مازندران
گیلان
خراسان شمالی
سمنان		 ۲۰۱۹ ۱۵۸۴
ix		 این جنگل از منطقه پارک ملی هیرکان جمهوری آذربایجان آغاز و تا استان خراسان شمالی در ایران امتداد دارد و زیست‌بوم جنگل‌های مختلطِ پهن‌برگِ حاشیهٔ جنوبی دریای خزر و کناره شمالی البرز به مساحت ۵۵٬۰۰۰ کیلومتر مربع (۲۱٬۰۰۰ مایل مربع) (۷٪ مساحت ایران) است. [29]

نقشه
موقیعت میراث جهانی یونسکو روی نقشه ایران[30]


جستارهای وابسته

منابع
  1. «ارگ بم، میراث در خطر». بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۹ مه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۱.
  2. «تصویب عهدنامه‌ای بین‌المللی میراث جهانی یونسکو». بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۷ اوت ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۱.
  3. «پذیرش کنوانسیون». بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲ اکتبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۱.
  4. «میراث جهانی یونسکو در ایران، پیشنهاد برای ثبت». بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲ اکتبر ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۵ سپتامبر ۲۰۱۱.
  5. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۱۵ ژانویه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۱۳ ژوئن ۲۰۲۰.
  6. "Tchogha Zanbil". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on 14 May 2018. Retrieved 14 August 2020.
  7. "Persepolis". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on 19 September 2017. Retrieved 14 August 2020.
  8. "Meidan Emam, Esfahan". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on 5 July 2017. Retrieved 14 August 2020.
  9. "Takht-e Soleyman". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on 23 July 2016. Retrieved 14 August 2020.
  10. "Bam and its Cultural Landscape". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on 9 May 2015. Retrieved 14 August 2020.
  11. "Pasargadae". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on 21 July 2011. Retrieved 14 August 2020.
  12. "Soltaniyeh". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on 5 July 2017. Retrieved 14 August 2020.
  13. "Bisotun". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on 5 July 2017. Retrieved 14 August 2020.
  14. "Armenian Monastic Ensembles of Iran". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on 8 May 2017. Retrieved 14 August 2020.
  15. "Shushtar Historical Hydraulic System". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on 16 August 2019. Retrieved 14 August 2020.
  16. "Tabriz Historic Bazaar Complex". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on 1 July 2017. Retrieved 14 August 2020.
  17. "Sheikh Safi al-din Khānegāh and Shrine Ensemble in Ardabil". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on 22 February 2012. Retrieved 14 August 2020.
  18. "The Persian Garden". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on 7 July 2017. Retrieved 14 August 2020.
  19. "Masjed-e Jāmé of Isfahan". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on 12 July 2017. Retrieved 14 August 2020.
  20. "Gonbad-e Qābus". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on 5 July 2017. Retrieved 14 August 2020.
  21. "Golestan Palace". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on 26 December 2017. Retrieved 14 August 2020.
  22. "Shahr-i Sokhta". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on 26 December 2018. Retrieved 14 August 2020.
  23. "Cultural Landscape of Maymand". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on 7 July 2018. Retrieved 14 August 2020.
  24. "Susa". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on 8 July 2018. Retrieved 14 August 2020.
  25. "The Persian Qanat". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on 11 April 2019. Retrieved 14 August 2020.
  26. "Lut Desert". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on 6 April 2019. Retrieved 14 August 2020.
  27. "Historic City of Yazd". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on 12 May 2019. Retrieved 14 August 2020.
  28. "Sassanid Archaeological Landscape of Fars Region". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on 12 July 2018. Retrieved 14 August 2020.
  29. "Hyrcanian Forests". UNESCO World Heritage Centre. Archived from the original on 9 August 2020. Retrieved 14 August 2020.
  30. "Iran". UNESCO. Archived from the original on 30 June 2018. Retrieved 30 June 2018.

پیوند به بیرون
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ فهرست میراث جهانی یونسکو در ایران موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.