فهرست میراث جهانی در غرب آسیا

فهرست میراث جهانی در غرب آسیا شامل ۷۱ میراث جهانی در ۱۶ کشور ارمنستان، آذربایجان، بحرین، قبرس، گرجستان، ایران، عراق، اسرائیل، اردن، لبنان، عمان، عربستان سعودی، سوریه، ترکیه، امارات متحده عربی و یمن می‌شود. کویت نیز در این منطقه قرار دارد ولی هیچ گونه میراث جهانی در آن ثبت نشده‌است.[1][2]

در میان کشورهای غرب آسیا ایران با ۲۲ میراث ثبت شده در یونسکو بیشترین میراث جهانی را دارد.[3]

چغازنبیل، تخت جمشید، میدان نقش جهان از ایران و دمشق در سوریه نخستین مکان‌هایی بودند که در ۱۹۷۹ در این منطقه در فهرست میراث جهانی ثبت شدند.[4]

میراث‌ها با شش معیار برای میراث فرهنگی و چهار معیار برای میراث طبیعی مشخص می‌شوند.[5] در غرب آسیا از ۷۱ میراث ثبت شده تا سال ۲۰۱۱، ۶۷ میراث فرهنگی، ۱ میراث طبیعی و ۳ میراث ترکیبی بوده‌است.[3] در سرزمین‌های غرب آسیا ۷ میراث از جمله، آشور و سامرا در عراق، زبیده در یمن، در فهرست میراث جهانی در معرض خطر قرار دارند.[6]

شرح

نام; توسط کمیته میراث جهانی فهرست شده‌اند[7]

مکان; شهر ٬استان یا نام کشور، با مختصات[5]>

معیارها; ذکر شده برای میراث

مساحت; برپایه هکتار

سال; سالی که در فهرست میراث جهانی ثبت شده‌است.

خطر; سال قرار گرفتن فهرست میراث جهانی در معرض خطر

دلیل;تهدید مورد نظر

فهرست میراث

  † در خطر

منطقه	تصویر	موقعیت	معیارها	مساحت هکتار (جریب)	سال	توضیحات	منابع
Aflaj Irrigation Systems of Oman	—	مناطق شرقیه و باطنه،  عمان ۲۲°۵۹′۵۶″ شمالی ۵۷°۳۲′۱۰″ شرقی	فرهنگی: (v)	۱٬۴۵۶ (۳٬۶۰۰); buffer zone ۱۶٬۴۰۴ (۴۰٬۵۴۰)	۲۰۰۶	این مجموعه شامل پنج سیستم آبیاری کاریزی‌ست و به عنوان نمونه‌ای از حدود ۳٬۰۰۰ کاریز زندهٔ موجود در عمان شناخته می‌شود. این سیستم‌های آبیاری به حدود سال‌های ۵۰۰ بعد از میلاد بازمی‌گردند اما نتایج کارهای باستان‌شناسان از وجود سیستم‌های آبیاری مشابهی مربوط به ۲٬۵۰۰ سال پیش از میلاد در این کشورِ کم‌آب خبر می‌دهند.	[8]
مداین صالح		استان مدینه،  عربستان سعودی ۲۶°۴۷′۱″ شمالی ۳۷°۵۷′۱۸″ شرقی	فرهنگی: (ii)(iii)	۱٬۶۲۱ (۴٬۰۱۰); buffer zone ۱٬۶۵۹ (۴٬۱۰۰)	۲۰۰۸	بزرگترین اثر حفاظت‌شدهٔ مردمان نبطی، جنوب پترا واقع در اردن که پیشتر به عنوان هگرا شناخته می‌شد. این اثر شامل مقبره‌هایی‌ست با نماهای تزئین‌شده که به خوبی محافظت شده‌اند و به فاصلهٔ زمانی یک قرن قبل از میلاد تا یک قرن بعد از میلاد بازمی‌گردد.	[9]
شهر باستانی حلب		استان حلب،  سوریه ۳۶°۱۴′۰″ شمالی ۳۷°۱۰′۰″ شرقی	فرهنگی: (iii)(iv)	۳۵۰ (۸۶۰)	۱۹۸۶	از هزارهٔ دوم پیش از میلاد، بر سر راه چندین مسیر اصلی تجاری دنیا واقع بوده. در حلب به ترتیب هیتی‌ها، آشوریان، عرب‌ها، مغول‌ها، ممالیک و عثمانی‌ها حکم‌رانی می‌کرده‌اند.	[10]
بصری		استان درعا،  سوریه ۳۲°۳۱′۵″ شمالی ۳۶°۲۸′۵۴″ شرقی	فرهنگی: (i)(iii)(vi)	—	۱۹۸۰	بصری پایتخت بخش رومیِ عربستان، از مهم‌ترین توقف‌گاه‌های کاروان‌های عازم مکه بود. در کنار دیوار بزرگ آن، بقایای یک تئاتر رومی متعلق به قرن دو میلادی، چند بنای مسیحی و تعدادی مسجد وجود دارد.	[11]
دمشق		استان دمشق،  سوریه ۳۳°۳۰′۴۱″ شمالی ۳۶°۱۸′۲۳″ شرقی	فرهنگی: (i)(ii)(iii)(iv)(vi)	۸۶ (۲۱۰)	۱۹۷۹	دمشق که در هزارهٔ سوم پیش از میلاد بنا نهاده شد، از قدیمی‌ترین شهرهای خاورمیانه است و در قرون وسطی مرکز شکوفایی صنعت، به ویژه ساخت شمشیر و یراق بود.	[12]
روستاهای باستانی شمال سوریه		سوریه ۳۶°۲۰′۳″ شمالی ۳۶°۵۰′۳۹″ شرقی	فرهنگی: (iii)(iv)(v)	۱۲٬۲۹۰ (۳۰٬۴۰۰)	۲۰۱۱	Some 40 villages grouped in eight parks situated in north-western Syria provide remarkable testimony to rural life in late Antiquity and during the Byzantine period.	[13]
انجار		استان بقاع،  لبنان ۳۳°۴۳′۳۳″ شمالی ۳۵°۵۵′۴۷″ شرقی	فرهنگی: (iii)(iv)	—	۱۹۸۴	شهر انجار در قرن هشتم هجری توسط خلیفه ولید اول بنا نهاده شد. ویرانه‌ها حکایت از پیکربندی بسیار منظمی دارد که یادآور کاخ-شهرهای باستان است و نمونهٔ منحصربه‌فرد برنامه‌ریزی شهریِ امویان است.	[14]
تروآ		استان چاناق‌قلعه،  ترکیه ۳۹°۵۷′۲۳″ شمالی ۲۶°۱۴′۲۰″ شرقی	فرهنگی: (ii)(iii)(vi)	۱۵۸ (۳۹۰)	۱۹۹۸		[15]
Archaeological Sites of Bat, Al-Khutm and Al-Ayn	—	استان ظاهره،  عمان ۲۳°۱۶′۱۱″ شمالی ۵۶°۴۴′۴۲″ شرقی	فرهنگی: (iii)(iv)	—	۱۹۸۸	The protohistoric site of Bat lies near a palm grove in the interior of the Sultanate of Oman. Together with the neighbouring sites, it forms the most complete collection of settlements and necropolises from the 3rd millennium B.C. in the world.	[16]
Armenian Monastic Ensembles of Iran		استان آذربایجان غربی،  ایران ۳۸°۵۸′۴۴″ شمالی ۴۵°۲۸′۲۴″ شرقی	فرهنگی: (ii)(iii)(vi)	۱۲۹ (۳۲۰); buffer zone ۶۵۵ (۱٬۶۲۰)	۲۰۰۸		[17]
آشور	—	استان صلاح‌الدین،  عراق ۳۵°۲۷′۳۲″ شمالی ۴۳°۱۵′۳۵″ شرقی	فرهنگی: (iii)(iv)	۷۰ (۱۷۰); buffer zone ۱۰۰ (۲۵۰)	۲۰۰۳	شهر باستانی آشور در کرانه‌های رود دجله قرار دارد و تاریخش به سه‌هزار سال پیش از میلاد بازمی‌گردد. در بازهٔ زمانی بین قرن‌های ۱۴ تا ۹ پیش از میلاد پایتخت قلمرو آشوریان بود و بعدها به دست بابلیان ویران شد. آشور دوباره در قرن‌های اول و دوم میلادی به دست پارتیان بازسازی شد. این شهر به دلیل عدم مراقبت کافی در فهرست میراث جهانی در معرض خطر ثبت شده‌است.	[18][19]
درعیه		استان ریاض،  عربستان سعودی ۲۴°۴۴′۳″ شمالی ۴۶°۳۴′۲۱″ شرقی	فرهنگی: (ii)(iii)	۲۹ (۷۲)	۲۰۰۸	درعیه، اولین پایتخت خاندان سعود، در قلب شبه جزیرهٔ عربستان و شمال غربی ریاض واقع شده و شامل ویرانه‌های چندین قلعه و مناطق شهری است.	[20]
بعلبک		استان بقاع،  لبنان ۳۴°۰′۲۵″ شمالی ۳۶°۱۲′۱۸″ شرقی	فرهنگی: (i)(iv)	—	۱۹۸۴	Baalbek, where a triad of deities was worshipped, was known as Heliopolis during the Hellenistic period. It retained its religious function during Roman times, when the sanctuary of the Heliopolitan Jupiter attracted thousands of pilgrims.	[21]
Bagrati Cathedral و گلاتی (صومعه)		ایمرتی،  گرجستان ۴۲°۱۵′۴۴″ شمالی ۴۲°۴۲′۵۹″ شرقی	فرهنگی: (iv)	۷٫۸۷ (۱۹٫۴)	۱۹۹۴	به دلیل پروژهٔ بازسازی‌ای که مداخلات غیر بازگشت بزرگی را به این اثر وارد می‌آورد و از اصالت و یکپارچگی آن می‌کاهد، این اثر از سال ۲۰۱۰ در فهرست میراث جهانی در معرض خطر ثبت شده‌است.	[22][23]
اماکن مقدس بهائی در حیفا و جلیله		Haifa and استان شمال (اسرائیل),  اسرائیل ۳۲°۴۹′۴۶″ شمالی ۳۴°۵۸′۱۸″ شرقی	فرهنگی: (iii)(vi)	۶۳ (۱۶۰); buffer zone ۲۵۵ (۶۳۰)	۲۰۰۸		[24]
قلعه بهلا		منطقه داخلیه،  عمان ۲۲°۵۷′۵۱″ شمالی ۵۷°۱۸′۴″ شرقی	فرهنگی: (iv)	—	۱۹۸۷	The oasis of Bahla owes its prosperity to the Banu Nebhan, the dominant tribe in the area from the 12th to the end of the 15th century. The ruins of the immense fort, with its walls and towers of unbaked brick and its stone foundations, is a remarkable example of this type of fortification and attests to the power of the Banu Nebhan.	[25]
ارگ بم		استان کرمان،  ایران ۲۹°۰۷′۰۰٫۶۸″ شمالی ۵۸°۲۲′۰۶٫۵۱″ شرقی	فرهنگی: (ii)(iii)(iv)(v)	—	۲۰۰۴	از سال ۲۰۰۴ که زلزلهٔ بم خرابی‌های زیادی را در آن به‌وجود آورد، به فهرست میراث جهانی در معرض خطر اضافه شد.	[26][27]
Biblical Tels - Megiddo, Hazor, Beer Sheba		اسرائیل ۳۲°۳۵′۵۰″ شمالی ۳۵°۱۰′۵۶″ شرقی	فرهنگی: (ii)(iii)(iv)(vi)	۹۶ (۲۴۰); buffer zone ۶۰۴ (۱٬۴۹۰)	۲۰۰۵		[28]
سنگ‌نبشته بیستون		استان کرمانشاه،  ایران ۳۴°۲۳′۱۸″ شمالی ۴۷°۲۶′۱۲″ شرقی	فرهنگی: (ii)(iii)	۱۸۷ (۴۶۰); buffer zone ۳۶۱ (۸۹۰)	۲۰۰۶		[29]
جبییل		استان جبل لبنان،  لبنان ۳۴°۷′۹″ شمالی ۳۵°۳۸′۵۱″ شرقی	فرهنگی: (iii)(iv)(vi)	—	۱۹۸۴	The ruins of many successive civilizations are found at Byblos, one of the oldest Phoenician cities. Inhabited since Neolithic times, it has been closely linked to the legends and history of the Mediterranean region for thousands of years.	[30]
واغارشاپات و زوارتنوتس		استان آرماویر،  ارمنستان ۴۰°۹′۳۳٫۵″ شمالی ۴۴°۱۷′۴۲٫۵″ شرقی	فرهنگی: (ii)(iii)	۷۴ (۱۸۰)	۲۰۰۰		[31]
Choirokoitia		ناحیه لارناکا،  قبرس ۳۴°۴۷′۵۴″ شمالی ۳۳°۲۰′۳۶″ شرقی	فرهنگی: (ii)(iii)(iv)	—	۱۹۹۸		[32]
سافران‌بولو		city and district of Safranbolu, استان قره‌بوک،  ترکیه ۴۱°۱۵′۳۶″ شمالی ۳۲°۴۱′۲۳″ شرقی	فرهنگی: (ii)(iv)(v)	۱۹۳ (۴۸۰)	۱۹۹۴		[33]
دژ کردان و قلعه صلاح‌الدین ایوبی		استان حمص و استان لاذقیه Governorates,  سوریه ۳۴°۴۶′۵۴″ شمالی ۳۶°۱۵′۴۷″ شرقی	فرهنگی: (ii)(iv)	۹ (۲۲)	۲۰۰۶	این دو قلعه به عنوان نمونه‌های بسیار گویا تأثیرِ تحولاتِ معماریِ استحکامات را در طول جنگ‌های صلیبی (قرن‌های ۱۱ تا ۱۳ میلادی) در خاور نزدیک ثبت کرده‌اند.	[34]
Cultural Sites of العین (Hafit, Hili, Bidaa Bint Saud and Oases Areas)		امارات متحده عربی ۲۴°۴′۴″ شمالی ۵۵°۴۸′۲۳″ شرقی	فرهنگی: (iii)(iv)(v)	۴٬۹۴۵ (۱۲٬۲۲۰); buffer zone ۷٬۶۰۵ (۱۸٬۷۹۰)	۲۰۱۱		[35]
پارک ملی قبوستان		Garadagh و شهرستان آب‌شوران districts,  جمهوری آذربایجان ۴۰°۷′۳۰″ شمالی ۴۹°۲۲′۳۰″ شرقی	فرهنگی: (iii)	۵۳۷ (۱٬۳۳۰); buffer zone ۳٬۰۹۶ (۷٬۶۵۰)	۲۰۰۷		[36]
مسجد بزرگ دیویریگی		city and district of دیوریغی، استان سیواس،  ترکیه ۳۹°۲۲′۲۵″ شمالی ۳۸°۷′۲۵″ شرقی	فرهنگی: (i)(iv)	۲٬۰۱۶ (۴٬۹۸۰)	۱۹۸۵		[37]
گورمه و کاپادوکیه		استان نوشهیر in ناحیه آناتولی مرکزی،  ترکیه ۳۸°۴۰′۰″ شمالی ۳۴°۵۱′۰″ شرقی	ترکیبی: (i)(iii)(v)(vii)	۹٬۵۷۶ (۲۳٬۶۶۰)	۱۹۹۸۵		[38]
هترا		استان نینوا،  عراق ۳۵°۳۵′۱۷″ شمالی ۴۲°۴۳′۶″ شرقی	فرهنگی: (ii)(iii)(iv)(vi)	۳۲۴ (۸۰۰)	۱۹۸۵	هترا شهری مستحکم و بزرگ در قلمرو فرمانروایی پارتیان و پایتخت اولین پادشاهی عرب، به لطف دیوارهای بلند و مستحکمش که به باروهایی مجهز شده بود، حمله‌هایی را از سوی رومیان در سال‌های ۱۱۶ و ۱۹۸ میلادی تاب آورد.	[39]
خاتوشا پایتخت هیتی‌ها		Sungنشانیu, استان چوروم،  ترکیه ۴۰°۰′۵۰″ شمالی ۳۴°۳۷′۱۴″ شرقی	فرهنگی: (i)(ii)(iii)(iv)	۲۶۸ (۶۶۰)	۱۹۸۶		[40]
پاموک‌کاله-پاموک‌کاله		استان دنیزلی،  ترکیه ۳۷°۵۵′۲۶″ شمالی ۲۹°۷′۲۴″ شرقی	ترکیبی: (iii)(iv)(vii)	۱٬۰۷۷ (۲٬۶۶۰)	۱۹۸۸		[41]
متسختا		متسختا-متیانتی،  گرجستان ۴۱°۵۱′ شمالی ۴۴°۴۳′ شرقی	فرهنگی: (iii)(iv)	—	۱۹۹۴	به دلیل نگرانی‌های موجود در رابطه با نگه‌داری اثر، در سال ۲۰۰۹ به فهرست میراث جهانی در معرض خطر اضافه شد.	[42][43]
قسمت‌های تاریخی استانبول		Istanbul city and استان استانبول،  ترکیه ۴۱°۰′۳۰″ شمالی ۲۸°۵۸′۴۸″ شرقی	فرهنگی: (i)(ii)(iii)(iv)	۶۷۸ (۱٬۶۸۰)	۱۹۸۵		[44]
زبیده		حدیده (استان),  یمن ۱۴°۱۱′۵۳″ شمالی ۴۳°۱۹′۴۸″ شرقی	فرهنگی: (iii)	—	۱۹۹۳	زبیده پایتخت یمن در قرن‌های ۱۳ تا ۱۵، نقش مهمی در جهان عرب و جهان اسلام بازی کرد. این نقش بیش از همه به خاطر دانشگاه اسلامی زبیده بود. وضعیت رو به وخامت بناهای زبیده، این شهر را از سال ۲٬۰۰۰ در فهرست میراث جهانی در معرض خطر قرار داده.	[45][46]
Incense Route – Desert Cities in the Negev		صحرای نگب،  اسرائیل ۳۰°۳۲′۲۸″ شمالی ۳۵°۹′۳۹″ شرقی	فرهنگی: (iii)(v)	—	۲۰۰۵		[47]
Land of Frankincense	—	استان ظفار،  عمان ۱۸°۱۵′۱۲″ شمالی ۵۳°۳۸′۵۱″ شرقی	فرهنگی: (iii)(iv)	۸۵۰ (۲٬۱۰۰); buffer zone ۱٬۲۴۳ (۳٬۰۷۰)	۲۰۰۰	The frankincense trees of Wadi Dawkah and the remains of the caravan oasis of Shisr/Wubar and the affiliated ports of Khor Rori and Al-Baleed vividly illustrate the trade in frankincense that flourished in this region for many centuries, as one of the most important trading activities of the ancient and medieval world.	[48]
ماسادا		استان جنوب (اسرائیل),  اسرائیل ۳۱°۱۸′۴۹″ شمالی ۳۵°۲۱′۱۰″ شرقی	فرهنگی: (iii)(iv)(vi)	۲۷۶ (۶۸۰); buffer zone ۲۸٬۹۶۵ (۷۱٬۵۷۰)	۲۰۰۱		[49]
میدان نقش جهان		اصفهان،  ایران ۳۲°۳۹′۲۷″ شمالی ۵۱°۴۰′۴۰″ شرقی	فرهنگی: (i)(v)(vi)	—	۱۹۷۹		[50]
کلیساهای هاغپات و ساناهین		هاقپات و ساناهین، استان لوری،  ارمنستان ۴۱°۵′۴۲″ شمالی ۴۴°۴۲′۳۷″ شرقی	فرهنگی: (ii)(iv)	۲٫۶۵ (۶٫۵); buffer zone ۲۴ (۵۹)	۱۹۹۶[nb 1]		[51]
صومعه گغارد		near گوغت، استان کوتایک،  ارمنستان ۴۰°۹′۳۲″ شمالی ۴۴°۴۷′۴۸″ شرقی	فرهنگی: (ii)	۲٫۷۰ (۶٫۷)	۲۰۰۰		[52]
کوه نمرود		استان آدیامان،  ترکیه ۳۸°۲′۱۲″ شمالی ۳۸°۴۵′۴۹″ شرقی	فرهنگی: (i)(iii)(iv)	۱۱ (۲۷)	۱۹۸۷		[53]
عکا		الجلیل،  اسرائیل ۳۲°۵۵′۴۲″ شمالی ۳۵°۵′۲″ شرقی	فرهنگی: (ii)(iii)(v)	۶۳ (۱۶۰)	۲۰۰۱		[54]
صنعا		صنعا (استان),  یمن ۱۵°۲۱′۲۰″ شمالی ۴۴°۱۲′۲۹″ شرقی	فرهنگی: (iv)(v)(vi)	—	۱۹۸۶	بیش از ۲٬۵۰۰ سال است که صنعا مسکونی است و در قرن‌های ۷ و ۸ میلادی، کانون اصلی تبلیغ و ترویج اسلام بوده‌است. این میراث سیاسی و مذهبی در ۱۰۳ مسجد، ۱۴ حمام و بیش از ۶٬۰۰۰ خانه خلاصه شده که همگی قبل از قرن ۱۱ میلادی بنا شده‌اند.	[55]
شبام		حضرموت،  یمن ۱۵°۵۵′۳۷″ شمالی ۴۸°۳۷′۳۶″ شرقی	فرهنگی: (iii)(iv)(v)	—	۱۹۸۲	شبام که در قرن ۱۶ میلادی ساخته شده، بهترین نمونهٔ برنامه‌ریزی شهری بر مبنای ساخت و ساز عمودی است.	[56]
Ouadi Qadisha (the Holy Valley) and the Forest of the Cedars of God (Horsh Arz el-Rab)		استان شمالی لبنان،  لبنان ۳۴°۱۴′۳۶″ شمالی ۳۶°۲′۵۶″ شرقی	فرهنگی: (iii)(iv)	—	۱۹۹۸	The Qadisha valley is one of the most important early Christian monastic settlements in the world. Nearby are the remains of the great forest of cedars of Lebanon, highly prized in antiquity for the construction of great religious buildings.	[57]
Painted Churches in the Troodos Region		Troodos Mountains, Limassol و Nicosia Districts,  قبرس ۳۴°۵۵′۱۳″ شمالی ۳۳°۵′۴۵″ شرقی	فرهنگی: (iii)(vi)	—	۱۹۸۵[nb 2]		[58][59]
پافوس		ناحیه پافوس،  قبرس ۳۴°۴۵′۳۰″ شمالی ۳۲°۲۴′۲۰″ شرقی	فرهنگی: (iii)(vi)	—	۱۹۸۰		[60]
پاسارگاد		استان فارس،  ایران ۳۰°۱۱′۳۸″ شمالی ۵۳°۱۰′۲″ شرقی	فرهنگی: (1)(ii)(iii)(iv)	۱۶۰ (۴۰۰); buffer zone ۷٬۱۲۷ (۱۷٬۶۱۰)	۲۰۰۴		[61]
تخت جمشید		استان فارس،  ایران ۲۹°۵۶′۴″ شمالی ۵۲°۵۲′۲۵″ شرقی	فرهنگی: (i)(iii)(vi)	۱۳ (۳۲)	۱۹۷۹		[62]
پترا		استان معان،  اردن ۳۰°۱۹′۵۰″ شمالی ۳۵°۲۶′۳۶″ شرقی	فرهنگی: (i)(iii)(iv)	—	۱۹۸۵	پترا، شهری که از دوران پیشاتاریخی مسکونی بوده، در میان دریای سرخ و دریای مرده، نقش چهاراهی را بین عربستان، مصر و سوریه(فینیقیه) برای نبطی‌ها ایفا می‌کرد. این شهر که نیمی از آن در صخره‌ها حجاری شده و نیم دیگر آن ساخته شده، توسط کوه‌ها و راه‌ها و دره‌ها محاصره شده‌است.	[63]
قلعه بحرین		استان شمالی (بحرین),  بحرین ۲۶°۱۳′۵۹″ شمالی ۵۰°۳۱′۲۰″ شرقی	فرهنگی: (ii)(iii)(iv)	۳۲ (۷۹); buffer zone ۱٬۲۳۸ (۳٬۰۶۰)	۲۰۰۵[nb 3]	این اثر پایتخت دیلمون، یکی از مهم‌ترین تمدن‌های باستانی منطقه است و شامل غنی‌ترین بقایای این تمدن است که تا کنون فقط از منابع نوشته‌شدهٔ سومری شناخته شده‌است.	[64][65]
قصر عمره		زرقاء (استان),  اردن ۳۱°۴۸′۷″ شمالی ۳۶°۳۵′۹″ شرقی	فرهنگی: (i)(iii)(iv)	—	۱۹۸۵	این قلعه که در ابتدای قرن هشتم میلادی در صحرا بنا شده، هم به عنوان محل استقرار خلفای بنی‌امیه به کار می‌رفته و هم دژ و پادگان آن‌ها بوده‌است.	[66]
سامرا		استان صلاح‌الدین،  عراق ۳۴°۲۰′۲۸″ شمالی ۴۳°۴۹′۲۵″ شرقی	فرهنگی: (ii)(iii)(iv)	۱۵٬۰۵۸ (۳۷٬۲۱۰); buffer zone ۳۱٬۴۱۴ (۷۷٬۶۳۰)	۲۰۰۷	شهر باستان‌شناسی سامرا، پایتخت قدرتمندی است که یک قرن، به قلمرو امپراطوری عباسی از تونس تا آسیای مرکزی حکمرانی می‌کرده‌است. مسجد جامع سامرا و منارهٔ مارپیچی آن از جالب توجه‌ترین بناهای باستان‌شناسی سامرا هستند که ۸۰٪ آن‌ها هنوز در دست کاوش‌اند و به دلیل عدم کنترل دولت برای محافظت و مدیریت آن، پس از جنگ عراق، در فهرست میراث جهانی در معرض خطر جای گرفته‌است.	[67][68]
مسجد سلیمیه		ادیرنه، تراکیه شرقی،  ترکیه ۴۱°۴۰′۴۰″ شمالی ۲۶°۳۳′۳۴″ شرقی	فرهنگی: (i)(iv)	۲٫۵۰ (۶٫۲); buffer zone ۳۸ (۹۴)	۲۰۱۱		[69]
آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی		Ardabil, استان اردبیل،  ایران ۳۸°۱۴′۵۵″ شمالی ۴۸°۱۷′۲۹″ شرقی	فرهنگی: (i)(ii)(iv)	۲٫۱۴ (۵٫۳); buffer zone ۱۳ (۳۲)	۲۰۱۰		[70]
سازه‌های آبی شوشتر		استان خوزستان،  ایران ۳۲°۱′۷″ شمالی ۴۸°۵۰′۹″ شرقی	فرهنگی: (i)(ii)(v)	۲۴۰ (۵۹۰); buffer zone ۱٬۵۷۲ (۳٬۸۸۰)	۲۰۰۹		[71]
پالمیرا		استان حمص،  سوریه ۳۴°۳۳′۱۵″ شمالی ۳۸°۱۶′۰″ شرقی	فرهنگی: (i)(ii)(iv)	۰٫۳۶ (۰٫۸۹)	۱۹۸۰	واحهٔ پالمیرا در صحرای سوریه، شمال شرقی دمشق، شامل ویرانه‌های به یادماندنی از یک شهر بزرگ است که یکی از مهم‌ترین مراکز فرهنگی جهان باستان بوده‌است.	[72]
سقطرا		حضرموت،  یمن ۱۲°۳۰′ شمالی ۵۳°۵۰′ شرقی	طبیعی: (x)	۴۱۰٬۴۶۰ (۱٬۰۱۴٬۳۰۰); buffer zone ۱٬۷۴۰٬۹۵۸ (۴٬۳۰۲٬۰۰۰)	۲۰۰۸	مجمع‌الجزایر سقطرا، در شمال‌غربی اقیانوس هند در نزدیکی خلیج عدن، ۲۵۰ کیلومتر طول دارد و شامل چهار جزیره و جزایر صخره‌ای کوچکی است که به عنوان امتداد شاخ آفریقا به نظر می‌رسند. این سایت از لحاظ تنوع زیستی از اهمیت جهانی خاصی برخوردار است چرا که پوشش گیاهی و جانوری آن بسیار غنی و متمایز است.	[73]
گنبد سلطانیه		استان زنجان،  ایران ۳۶°۲۶′۷″ شمالی ۴۸°۴۷′۴۸″ شرقی	فرهنگی: (ii)(iii)(iv)	۷۹۰ (۲٬۰۰۰); buffer zone ۳۵۰ (۸۶۰)	۲۰۰۵		[74]
بازار تبریز		تبریز،  ایران ۳۸°۴′۵۳″ شمالی ۴۶°۱۷′۳۵″ شرقی	فرهنگی: (ii)(iii)(iv)	۲۹ (۷۲); buffer zone ۷۵ (۱۹۰)	۲۰۱۰		[75]
تخت سلیمان		استان آذربایجان غربی،  ایران ۳۶°۳۶′۱۴″ شمالی ۴۷°۱۴′۶″ شرقی	فرهنگی: (i)(ii)(iii)(iv)(vi)	۱۰ (۲۵); buffer zone ۷٬۴۳۸ (۱۸٬۳۸۰)	۲۰۰۳		[76]
چغازنبیل		استان خوزستان،  ایران ۳۲°۵′۰″ شمالی ۴۸°۳۲′۰″ شرقی	فرهنگی: (iii)(iv)	—	۱۹۷۹		[77]
The Old City of Jerusalem and its Walls		اورشلیم[nb 4] ۳۱°۴۷′۰″ شمالی ۳۵°۱۳′۰″ شرقی	فرهنگی: (ii)(iii)(vi)	—	۱۹۸۱	به عنوان یک شهر مقدس یهودیت، مسیحیت و اسلام، اورشلیم همیشه از اهمیت نمادین بالایی برخوردار بوده‌است. این شهر از سوی هر سه دین به عنوان محل قربانی‌کردن ابراهیم به رسمیت شناخته شده‌است. دیوار ندبه حدود این ادیان را تا پای مقبرهٔ مسیح در کلیسای مقبره مقدس مشخص می‌کند. به دلیل توسعهٔ شهری کنترل نشده و وخیم‌شدن اوضاعِ نگهداری ناشی از گردشگری و کمبود امکانات، از سال ۱۹۸۲ در فهرست میراث جهانی در معرض خطر جای گرفته‌است.	[78][79][80]
باغ ایرانی		استان فارس،  ایران ۳۰°۱۰′۰″ شمالی ۵۳°۱۰′۰″ شرقی	فرهنگی: (i)(ii)(iii)(iv)(vi)	۷۱۶ (۱٬۷۷۰); buffer zone ۹٬۷۴۰ (۲۴٬۱۰۰)	۲۰۱۱	در استان‌های (فارس • مازندران • اصفهان • کرمان • یزد • خراسان)	[81]
صور (لبنان)		استان جنوبی لبنان،  لبنان ۳۳°۱۶′۱۹″ شمالی ۳۵°۱۱′۴۰″ شرقی	فرهنگی: (iii)(vi)	۱۵۴ (۳۸۰)	۱۹۸۴	صور بر دریاها و مستعمرات مرفهی چون کادیز و کارتاژ حکومت می‌کرد ولی نقش تاریخی آن در پایان جنگ‌های صلیبی رو به افول نهاد. در آن‌جا بقایای باستان‌شناسی مهمی وجود دارد که عموماً مربوط به دوران رومیان است.	[82]
ام‌ارصاص		استان مادبا،  اردن ۳۱°۳۰′۶″ شمالی ۳۵°۵۵′۱۴″ شرقی	فرهنگی: (i)(iv)(vi)	۲۴ (۵۹); buffer zone ۹۰ (۲۲۰)	۲۰۰۵	قسمت بیشتر این اثر که در ابتدا اردوگاه نظامی رومیان بود و از قرن پنجم میلادی کم‌کم به شهر تبدیل شد، هنوز کاوش نشده‌است. این اثر شامل بقایایی از دوران رومیان، بیزانس و ابتدای اسلام یعنی از پایان قرن سوم تا قرن نهم میلادی و همچنین یک اردوگاه مستحکم نظامی روم است.	[83]
سوانتی		Chajashi, Mestia District, سامگرلو-زمو سوانتی،  گرجستان ۴۲°۵۴′۵۹″ شمالی ۴۳°۰′۴۱″ شرقی	فرهنگی: (iv)(v)	۱٫۰۶ (۲٫۶); buffer zone ۱۹ (۴۷)	۱۹۹۶		[84]
وادی رم		استان عقبه،  اردن ۲۹°۳۸′ شمالی ۳۵°۲۶′ شرقی	ترکیبی: (iii)(v)(vii)	۷۴٬۱۸۰ (۱۸۳٬۳۰۰); buffer zone ۵۹٬۱۷۷ (۱۴۶٬۲۳۰)	۲۰۰۵	۷۴٬۰۰۰ هکتار زمین، در جنوب اردن و در نزدیکی مرزهای عربستان سعودی که به عنوان اثر ترکیبی طبیعی و فرهنگی ثبت شده‌است. این میراث، مناظر کویری متعددی را داراست که ۲۵٬۰۰۰ سنگ حجاری شده و ۲۰٬۰۰۰ کتیبه را شامل می‌شود و نشان دهندهٔ تکامل فکری بشر و تکوین اولیهٔ الفبا هستند.	[85]
ایچری‌شهر with the Shirvanshah's Palace و قلعه دختر (باکو)		آبشرون،  جمهوری آذربایجان ۴۰°۲۲′۰″ شمالی ۴۹°۵۰′۰″ شرقی	فرهنگی: (iv)	۲۲ (۵۴)	۲۰۰۰		[86]
White City of Tel-Aviv—the Modern Movement		تل‌آویو،  اسرائیل ۳۲°۴′۰″ شمالی ۳۴°۴۷′۰″ شرقی	فرهنگی: (ii)(iv)	۱۴۰ (۳۵۰); buffer zone ۱۹۷ (۴۹۰)	۲۰۰۳		[87]
زانث-Letoon		, استان موغله و استان آنتالیا Provinces,  ترکیه ۳۶°۲۰′۶″ شمالی ۲۹°۱۹′۱۳″ شرقی	فرهنگی: (ii)(iii)	۱۲۶ (۳۱۰); buffer zone ۶۳ (۱۶۰)	۱۹۸۸		[88]
باغ فین کاشان		استان اصفهان،  ایران ۳۰°۱۰′۰″ شمالی ۵۳°۱۰′۰″ شرقی	فرهنگی: (i)(ii)(iii)(iv)(vi)

یادداشت‌ها

1. Extended in 2000 to include the Sanahin Monastery and name change from Monastery of Haghpat to the present name.
2. Extended in 2001 to include the church Metamorfosis tou Sotiros (Transfiguration of the Saviour) in Palaichori.
3. Minor modification of the core zone and enlargement of the bufer zone in 2008.
4. Site proposed by Jordan. UNESCO has stated that "In line with relevant UN resolutions, East Jerusalem remains part of the occupied Palestinian territory, and the status of Jerusalem must be resolved in permanent status negotiations between Israel and the Palestinians."

منابع

عمومی

• «کمیتهٔ میراث جهانی: جلسهٔ بیست و چهارم» (PDF). UNESCO. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۱۱.
• «کمیتهٔ میراث جهانی: جلسهٔ بیست و هفتم» (PDF). UNESCO. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۱۱.
• «کمیتهٔ میراث جهانی: جلسهٔ بیست و هشتم» (PDF). UNESCO. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۱۱.
• «کمیتهٔ میراث جهانی: جلسهٔ سی و یکم» (PDF). UNESCO. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۱۱.
• «کمیتهٔ میراث جهانی: جلسهٔ سی و سوم» (PDF). UNESCO. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۱۱.
• «کمیتهٔ میراث جهانی: جلسهٔ سی و چهارم» (PDF). UNESCO. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۱۱.

یادداشت

1. «آمار میراث جهانی بر حسب مکان». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۰ سپتامبر ۲۰۱۱.
2. «Composition of macro geographical (continental) regions, geographical sub-regions, and selected economic and other groupings». Geographical region and composition of each region. United Nations Statistics Division. ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۲۰ اکتبر ۲۰۱۱.
3. «فهرست میراث جهانی». یونسکو. دریافت‌شده در ۲۳ ژوئن ۲۰۱۴.
4. «تعداد میراث جهانی ثبت شده در هر سال». یونسکو. دریافت‌شده در ۸ سپتامبر ۲۰۱۱.
5. «معیارهای انتخاب». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۰ سپتامبر ۲۰۱۱.
6. «میراث جهانی در معرض خطر». یونسکو. دریافت‌شده در ۲۸ می ۲۰۱۰.
7. «فهرست میراث جهانی در معرض خطر». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۰ دسامبر ۲۰۱۰.
8. «Aflaj Irrigation Systems of Oman». UNESCO. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
9. «مداین صالح». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
10. «شهر باستانی حلب». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
11. «شهر باستانی بصری». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
12. «شهر باستانی دمشق». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
13. «روستاهای باستانی شمال سوریه». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
14. «انجار». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
15. «شهر باستانی تروآ». یونسکو. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۷ دسامبر ۲۰۱۱.
16. «Archaeological Sites of Bat, Al-Khutm and Al-Ayn». UNESCO. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
17. «Armenian Monastic Ensembles of Iran». UNESCO. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۱۰.
18. «آشور». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
19. 27th session ۲۰۰۳, pp. ۱۲۳–۱۲۴
20. «درعیه». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
21. «بعلبک». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
22. «Bagrati Cathedral and Gelati Monastery». یونسکو. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۱۰.
23. 34th session ۲۰۱۰, pp. ۱۳۰–۱۳۳
24. «اماکن مقدس بهاییان در حیفا و جلیله». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
25. «قلعه بهلا». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
26. «بم و محیط فرهنگی اطافش». یونسکو. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۱۰.
27. 28th session ۲۰۰۴, pp. ۴۷–۴۸
28. «Biblical Tels - Megiddo, Hazor, Beer Sheba». UNESCO. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
29. «بیستون». یونسکو. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۱۰.
30. «Byblos». UNESCO. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
31. «کلیسای جامع و کلیساها و سایت باستان‌شناسی زوارتنوتس». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
32. «Choirokoitia». UNESCO. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
33. «City of Safranbolu». UNESCO. دریافت‌شده در ۷ دسامبر ۲۰۱۱.
34. «دژ کردان و قلعهٔ صلاح‌الدین ایوبی». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
35. «Cultural Sites of Al Ain (Hafit, Hili, Bidaa Bint Saud and Oases Areas)». UNESCO. دریافت‌شده در ۱۰ دسامبر ۲۰۱۱.
36. «محوطهٔ فرهنگی نقش‌های سنگی قبوستان». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۰ دسامبر ۲۰۱۱.
37. «مسجد جامع و بیمارستان دیویریگی». یونسکو. دریافت‌شده در ۷ دسامبر ۲۰۱۱.
38. «پارک ملی گورمه و صخره‌های کاپادوکیه». یونسکو. دریافت‌شده در ۷ دسامبر ۲۰۱۱.
39. «هترا». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
40. «خاتوشا پایتخت هیتی‌ها». یونسکو. دریافت‌شده در ۷ دسامبر ۲۰۱۱.
41. «Hierapolis-Pamukkale». UNESCO. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۶ ژوئیه ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۷ دسامبر ۲۰۱۱.
42. «بناهای تاریخی متسختا». یونسکو. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۱۰.
43. 33rd session ۲۰۰۹, p. ۱۳۹
44. «بخش‌های تاریخی استامبول». یونسکو. دریافت‌شده در ۷ دسامبر ۲۰۱۱.
45. «شهر تاریخی زبیده». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
46. 24th session ۲۰۰۰, pp. ۲۶–۲۷
47. «Incense Route – Desert Cities in the Negev». UNESCO. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
48. «Land of Frankincense». UNESCO. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
49. «Masada». UNESCO. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
50. «میدان امام، اصفهان». یونسکو. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۱۰.
51. «صومعه‌های هاغپات و ساناهین». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
52. «Monastery of Geghard and the Upper Azat Valley». UNESCO. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
53. «Nemrut Dağ». UNESCO. دریافت‌شده در ۷ دسامبر ۲۰۱۱.
54. «شهر قدیمی عکا». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
55. «شهر قدیمی صنعا». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
56. «شهر قدیمی شبام». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
57. «Ouadi Qadisha (the Holy Valley) and the Forest of the Cedars of God (Horsh Arz el-Rab)». UNESCO. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
58. «Painted Churches in the Troodos Region». UNESCO. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
59. «Decision - 25COM X.B - Painted Churches in the Troodos Region [Extension to include the Church of Ayia Sotira, Palaichori] (Cyprus)». UNESCO. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
60. «پافوس». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
61. «پاسارگاد». یونسکو. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۱۰.
62. «تخت‌جمشید». یونسکو. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۱۰.
63. «پترا». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
64. «قلعه بحرین». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
65. «Evaluatinos of Cultural Properties: 32nd ordinary session» (PDF). UNESCO. ص. ۳۷. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
66. «قصر عمره». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
67. «شهر باستان‌شناسی سامرا». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
68. 31st session ۲۰۰۷, pp. ۱۵۲–۱۵۳
69. «سلیمیه و مجموعهٔ اجتماعی آن». یونسکو. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ ژوئن ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۷ دسامبر ۲۰۱۱.
70. «آرامگاه شیخ صفی‌الدین اردبیلی». یونسکو. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۱۰.
71. «مجموعهٔ آبی تاریخی شوشتر». یونسکو. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۱۰.
72. «پالمیرا». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
73. «Socotra Archipelago». UNESCO. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
74. «سلطانیه». یونسکو. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۱۰.
75. «مجموعهٔ بازار تاریخی تبریز». یونسکو. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۱۰.
76. «تخت سلیمان». یونسکو. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۱۰.
77. «چغازنبیل». یونسکو. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۱۰.
78. «شهر قدیمی اورشلیم و دیوارهایش». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
79. «کمیتهٔ میراث جهانی: جلسهٔ ششم» (PDF). یونسکو. صص. ۱۰–۱۲. دریافت‌شده در ۲۶ ژوئن ۲۰۱۱.
80. «یونسکو در پاسخ به اتهامات». یونسکو. ۱۵ ژوئیه ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۰ اکتبر ۲۰۱۱.
81. «باغ ایرانی». یونسکو. دریافت‌شده در ۳ دسامبر ۲۰۱۱.
82. «صور». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
83. «ام‌ارصاص». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
84. «Upper Svaneti». UNESCO. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
85. «منطقهٔ محافظت‌شدهٔ وادی رم». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
86. «Walled City of Baku with the Shirvanshah's Palace and Maiden Tower». UNESCO. دریافت‌شده در ۱۰ دسامبر ۲۰۱۱.
87. «شهر سفید تل‌آویو». یونسکو. دریافت‌شده در ۱۷ آگوست ۲۰۱۱.
88. «Xanthos-Letoon». UNESCO. دریافت‌شده در ۷ دسامبر ۲۰۱۱.