دیلمون

دیلمون سرزمین و تمدنی کهن در سواحل خلیج فارس است. مکان احتمالی دیلمون استان الحساء و ناحیه قطیف در شرق عربستان، جزایر بحرین و قطر امروزی بوده‌است.

دیلمون
موقعیتسرزمین بحرین
منطقهNorthern Governorate
نوعAncient
بخشی ازEastern Arabia
تاریخ
ساخته‌شدهcirca late 4th millennium BC
رهاشدهc. 538 BC
دوره‌هاعصر برنز

دیلمون در نوشته‌های به‌جامانده در میان‌رودان به‌عنوان یک شریک تجاری، گذرگاهی که بین میان‌رودان و تمدن واقع در دره رود سند (جنوب پاکستان کنونی) واقع‌شده و منبع مواد خام از جمله مس و چوب ذکر شده‌است.

مطابق اساطیرِ سومری خداوند در دیلمون زندگی جاوید را به زیودسورا (اُتناپیشتیم) بخشید. برخی از پژوهشگران دیلمون را سرزمینی می‌دانند که بهشت عدن در آن قرار داشت. مایکل رایس در مورد این تمدن می‌نویسد:

«دیلمون اسرارآمیزترین فرهنگ را در میانِ تمدن‌های پیشرفته عصر برنز داشته‌است. حتی اسرارآمیزتر از آنچه که در مصر شکوفا شد. دیلمون در دوره‌ای مرکز شبکه بازرگانی بین‌المللی مهمی بود که پهنه‌ای به وسعتِ تمامی دنیای شناخته شدهِ آن روزگار را دربر می‌گرفت و در دوره‌ای دیگر سرزمینی جادویی و مقدس بود، موطن خدایان و محل وقوع حوادثی شگفت‌انگیز؛ مانندِ پیدایشِ هنرهای بشری که خدایان بازیگران اصلی آن بودند. بعدها خدایان در آنجا انسان ستایش برانگیزی که طوفان نوح را از سر گذرانده بود، اعتلا بخشیدند؛ زیوسودرا، پادشاه عادلِ شوروپاک[1] کسی که شخصیت نوح در کتاب مقدس از آن گرته برداری شده‌است.

حماسهِ مذهبی توفان از افسانه بسیار قدیمی‌تر بین‌النهرینی ریشه گرفته‌است. روایتی از آن که به دنیایِ امروز رسیده‌است، انعکاسِ بخشیِ از منظومه حماسی گیلگمش است.»[2]

تاریخ

دیلمون نخستین بار در یک کتیبه گلی متعلق به انتهای هزاره چهارم پیش از میلاد در معبد اینانا (یک الهه سومری) در شهر اوروک ذکر شده‌است. در این متن دیلمون صفت نوعی تبر و وصف یک مقام رسمی است و همچنین از طاقه‌های پشم که به مردم دیلمون تحویل داده شده، سخن به میان آمده‌است.

در شهر نیپ‌پور هم دو نامه از دوران سلطنت بورنابوریاش پادشاه بابل در دوران حکومت کاسی‌ها (یک قوم آریایی که محل اصلی زندگی آنان در سواحل جنوبی و غربی دریای خزر بوده‌است) در سده چهارده قبل از میلاد به‌دست آمده که آن‌ها را یک مقام رسمی دیلمون به مقامات مافوق خود در مرکز تمدن بابل نوشته‌است.

اسطوره‌شناسی

دیلمون در روزگاران باستان آنچنان که در نوشته‌های سومریان آمده‌است به جایی که آفتاب از آن طلوع می‌کند و سرزمین زندگی معروف بوده‌است. دریای کنار دیلمون (خلیج فارس) نیز به تبع آن دریای طلوع آفتاب و دریای سرزمین حیات نامیده می‌شد.

دیلمون و توفان نوح

شخصیت اسطوره‌ای زیودسورا که به (زی-اود-سورا، اُتناپیشتیم، پارناپیشتیم و زیسوتروس) هم معروف است، کهن الگوی[3] نوح پیغمبر در ادیان ابراهیمی به‌شمار می‌آید و در افسانه گیلگمش پدر انسان خوانده شده‌است. بر اساس اساطیرِ سومری خداوند در دیلمون زندگی جاوید را به او بخشید. (به جاودانگی او در حماسه مرگِ گیلگمش[4] و حماسه نخستین فرمانروایان[5] اشاره شده).

کتیبه پیدایش (یا آفرینش) متن مهم دیگری‌ست که به نام دیلمون اشاره کرده‌است. در پایانِ این کتیبه تکه‌تکه که در قرن ۱۸ ق. م به زبان سومری نوشته شده و اسطوره آفرینش و داستان توفان را نقل می‌کند، آمده‌است:

«حیوانات یکی پس از دیگری بر خاک پا می‌نهادند. پادشاه زی-اود-سورا پیش روی آن و انلیل به خاک افتاد. آن و اِنلیل با او مهربان بودند (از بین رفته) آن‌ها زندگی جاودانه مانندِ یک خدا را به او بخشیدند. آن‌ها حیاتِ ابدی را به او بخشیدند. در آن هنگام، برایِ مراقبت (زی-اود-سورا) از جانوران و نسلِ بشر، آن‌ها به زی-اود-سورا پادشاهی سرزمینی را در آن سوی آب‌ها اعطا کردند، در سرزمینِ دیلمون، جایی که آفتاب طلوع می‌کند.»[6]

دیلمون و سرزمین آفرینش

در حماسه اِنکی و نینهورسَگ و البته در حماسه گیلگمش از دیلمون به عنوان محل آفرینش یاد شده و برخی از اسطوره شناسان نیز دیلمون را محل واقعی بهشت عدن می‌دانند.[7]

نینلیل خداوند آسمان و باد جنوب نیز به روایت سومریان در دیلمون منزل داشته‌است. در حماسه قدیمی «اِنمِرکار و پادشاه آراتا» وقایع اصلی داستان در زیگوراتهای ساخته شده توسط انمرکار در شهرهای اوروک و انریدو (در میان رودان) رخ می‌دهند و آنجا به عنوان قبل از اینکه دیلمون مسکونی شود، توصیف می‌شود.

منابع
    • شورروپاک از شهرهای سومر بود. زیوسودرا در یک متن سومری که پادشاهان سومر را می‌شمارد فرمانروای شورروپاک نام گرفته‌است.
  2. Michael Rice, The Power of the Bull, Routledge, 1998, ISBN 978-0-415-09032-2 p164
    • Prototype
  4. ترجمه انگلیسی مرگ گیلگمش در وب سایت دانشکده شرق‌شناسی دانشگاه آکسفورد.
  5. ترجمه انگلیسی حماسه نخستین فرمانروایان در وب سایت دانشکده شرق‌شناسی دانشگاه آکسفورد.
  6. «Eridu Genesis». دانشکده شرق‌شناسی دانشگاه آکسفورد. دریافت‌شده در ۰۶-۰۷-۲۰۰۸. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازدید= را بررسی کنید (کمک)
  7. Walter Reinhold Warttig, Dilmun "The Sumerian Paradise" or Pre-biblical Prototype for the "Garden of Eden" has _not_ been identified yet as of 2008

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.