انسان

انسان با نام علمی (Homo sapiens) «انسان خردمند» یک پستاندار از نوع دوپا و از خانوادهٔ انسان‌سایان است. انسان‌ها بسیار باهوش هستند و شاید باهوش ترین جاندار باشند.

برای دیگر کاربردها، انسان (ابهام‌زدایی) را ببینید.
«بشر» به اینجا تغییرمسیر دارد. برای دیگر کاربردها، بشر (ابهام‌زدایی) را ببینید.
انسان
محدودهٔ زمانی: پلیستوسن-اکنون
وضعیت بقا
آرایه‌شناسی
فرمانرو: جانوران
شاخه: طنابداران
رده: پستانداران
راسته: نخستی‌سانان
تیره: انسانیان
تبار: انسان‌تباران
سرده: انسان
گونه: انسان دانا
زیرگونه: انسان دانای دانا
نام علمی
Homo sapiens
(لینه، ۱۷۵۸)
نام سه‌جمله‌ای
Homo sapiens sapiens
توصیفگر: لینه، ۱۷۵۸
محدوده پراکندگی انسان خردمند (سبز)
مترادف

مدارک به‌دست‌آمده از دی‌ان‌ای انسان نشان‌ می‌دهد که انسان خردمند، حدود ۲۰۰٬۰۰۰ سال پیش، از آفریقا سرچشمه گرفته‌است، در حدود ۵۰٬۰۰۰ سال پیش، تغییرات بسیاری در رفتار او پدید آمد و در همان زمان، مهاجرت را آغاز کرد. انسان خردمند با دیگر انسان‌تباران، بچه‌دار شده‌اند و این باعث شد که پس از انقراض سه گونه دیگر، انسان‌تباران، دی ان ای آن‌ها همچنان در انسان خردمند، موجود باشد. انسان خردمند، حامل دی ان ای انسان‌تبار دنیسووا، انسان نئاندرتال و گونه‌ای دیگر که هنوز شناسایی نشده می‌باشد. افرادی که دارای تبار غیرآفریقایی هستند، بین ۲ تا ۴ درصد دی ان ای نئاندرتال‌ها را دارا هستند، ۳ تا ۴ درصد دی ان ای بومیان ملانزی، متعلق به انسان‌تبار دنیسووا است، و دی ان ای گروهی از شکارچی-گردآورنده آفریقایی، متعلق به گونه‌ای است که هنوز شناسایی نشده‌است.[3] این انسان‌ها هوش بالا، توانایی تجزیه‌ و تحلیل، زبان سخن گفتن، درون‌گرایی و احساسات داشتند. این استعدادها همراه با یک بدنِ راست‌قامت با توانایی راه رفتن و بازوان آزاد برای گرفتن اشیاء، انسان‌ها را به رفتن سفرهای طولانی (مانند مهاجرت) و استفاده از ابزارها توانا ساخت. این انسان‌ها با مهاجرت تقریباً در تمامی نقاط جهان به جز نواحی غیرقابل سکونت (مانند جنوبگان) ساکن شده‌اند. اما از قرن بیستم میلادی وسعت سکونت انسان‌ها به جنوبگان (توسط پایگاه‌های دائمی)، دریاها (توسط سکوها) و مدار زمین (توسط ایستگاه فضایی بین‌المللی) افزایش یافته‌است.

جمعیت انسان‌ها در زمین در سال ۲۰۱۹ میلادی به ۷ میلیارد و ۷۶۶ میلیون نفر رسید و هم‌اکنون نیز در حال افزایش است.[4]

انسان‌ها موجوداتی اجتماعی هستند و نمی‌توانند تنها زندگی کنند. همه انسان‌ها به هم نیاز دارند و در کارها به یکدیگر کمک می‌کنند.

ریشه‌شناسی

«انسان» یک وام‌واژه از زبان عربی است که پس از اسلام وارد زبان فارسی شد. در اینکه انسان به چه معناست، دو قول مطرح است: ۱. عده ای می‌گویند انسان، از نَسِیَ (به معنای نسیان) است؛ به این بیان که وقتی انسان، قولی که به خدایش داده بود (که کسی غیر او را نپرستد) را فراموش کرد (و بت‌پرست شد) این نام بر او گذاشته شد. (تاج العروس ج۴ ص۱۰۲)

پیش از اسلام، برابر این واژه در زبان فارسی، واژه‌های مَرتْ، مَرث، مَردْ یا مَرتو بود که واژه‌های مردم، مردمان و دیگرها از آن ساخته شدند، همانند زبان انگلیسی که واژه مَرد (Man) برحسب جمله و کاربرد «دستور زبان»، معنای «بشر» نیز می‌دهد.

واژهٔ «آدم» دارای ریشه عبری[5] و «بشر» نیز دارای ریشهٔ عربی است.[6][7]

زیست‌شناسی

فیزیولوژی و ژنتیک

نوع بدن انسان‌ها اساساً متغیر است. اگر چه اندازه بدن انسان‌ها عمدتاً به مسائل ژنتیکی و از آن گذشته به عادت‌های غذایی و ورزش بستگی دارد. میانگین قد یک انسان بالغ تقریباً ۱٫۵ تا ۱٫۸ متر (۵ تا ۶ فوت) است، هر چند در مناطق مختلف این میانگین متفاوت است. میانگین وزن برای یک انسان ۷۶ تا ۸۳ کیلوگرم (۱۶۸ – ۱۸۳ پوند) برای مردان و ۵۴ تا ۶۴ کیلوگرم (۱۲۰ – ۱۴۰ پوند) برای زنان می‌باشد، شایان ذکر است که وزن بر اساس موقعیت جغرافیایی می‌تواند تغییر کند. (علاوه بر این‌ها به: بیماری اضافه وزن و کسری وزن نیز بستگی دارد)

بر خلاف بیشتر پستانداران، انسان توانایی راه رفتن بر روی دو پا را دارد. بدین ترتیب زندگی با بازوان آزاد و کنترل اشیاء به وسیلهٔ دستها فراهم است.

با اینکه انسان در مقابل بسیاری از پستانداران بی مو است، ولی در عوض، رشد موی انسان‌ها عمدتاً در قسمت‌های بالای سر، زیر بغل و دور آلت تناسلی می‌باشد. انسان‌ها نسبت به شامپانزه‌ها دارای پیازهای موی بیشتری در بدن خود چه در زنان و چه در مردان هستند، اما دیدن آن‌ها مشکل است.

رنگ مو و پوست انسان‌ها به وجود رنگدانه‌ها بستگی دارد. رنگ پوست انسان‌ها می‌تواند قهوه‌ای خیلی تیره یا صورتی کمرنگ بسته به تعداد رنگ‌دانه‌ها باشد، محدوده رنگ موی انسان‌ها از بور تا قهوه‌ای، قرمز ولی به‌طور عادی مشکی می‌باشد.

چرخهٔ زندگی
جنین انسان در هفتهٔ پنجم

چرخه زندگی انسان همانند بسیاری از پستانداران است. لقاح تخمک درون رحم زن، یک جنین را ایجاد می‌کند. زمانی که یک دوره سی و هشت هفته‌ای (معادل ۹ ماه) از بارداری گذشت و جنین به‌طور کامل رشد کرد طی فرایند زایمان از بدن زن خارج می‌شود و به‌طور مستقل برای اولین بار به عنوان یک کودک نفس می‌کشد. کودک در جوامع نوین به عنوان یک شخص به‌طور کامل مورد حمایت قانون است.

در مقایسه با گونه‌های دیگر، زایمان انسان‌ها خطرناک است. این عمل دردناک در برخی موارد بعد از بیست و چهار ساعت یا بیشتر که غیرطبیعی نیست منجر به مرگ مادر یا کودک شده‌است.

عکس گرفته شده از دو کودک دختر در تاریخ آگوست ۱۹۴۳ در اردوی سال نو بین نژادهای مختلف

در کشورهای توسعه یافته به‌طور میانگین کودکان ۳ تا ۴ کیلوگرم (۶ تا ۹ پوند) وزن دارند و قد آن‌ها نیز بین ۵۰ تا ۶۰ سانتی‌متر (۲۰ یا ۲۴ اینچ) در زمان تولد می‌باشد. وزن کم کودکان در زمان تولد در کشورهای در حال توسعه رایج است و همین مسئله سبب سطح بالایی از مرگ و میر کودکان در این مناطق می‌شود.

بعد از تولد رشد انسان تا زمان رسیدن به بلوغ جنسی در ۱۲ تا ۱۵ سالگی ادامه دارد، رشد فیزیکی در زنان تا نزدیکی ۱۸ سالگی و برای مردان این رشد تا ۲۱ سالگی ادامه دارد. مراحل زندگی انسان‌ها متفاوت است ولی به ترتیب مرحله به: نوزاد، کودک، نوجوان، جوان، بزرگ‌سال، میان‌سال و کهن‌سال تقسیم می‌شود.

در مقایسه با دیگر پستانداران، انسان تنها موجودی است که در دوره نوجوانی ۲۵٪ از رشد خود را با سرعت انجام می‌دهد، برای مثال در شامپانزه‌ها این مقدار ۱۴٪ است.

در انسان‌ها یک تفاوت مهم در امید به زندگی آن‌ها در نقاط مختلف جهان وجود دارد. به‌طور کلی در کشورهای عقب مانده میانگین سنی ۵۶ سال می‌باشد. در کشورهای در حال توسعه یا کمتر توسعه یافته میانگین سنی ۶۵ سال است. عمر متوسط در هنگ کنگ چین و ژاپن به عنوان دونرخ بسیار بالا، ۸۲ سال است. در صورتی که در سوآزیلند آفریقا بخاطر بیماری ایدز میانگین امید به زندگی ۴۵٫۸ سال است.

تعداد افراد صد ساله در جهان توسط سازمان ملل (در سال ۲۰۰۲) ۲۱۰٬۰۰۰ نفر اعلام شده‌است. بر طبق کتاب زیست‌شناسی تکوینی، نوشته اسکات گیلبرت جلد دوم صفحه ۶۴۴، حداکثر عمر گونه انسان ۱۲۱ سال است.

عادت‌های غذایی

انسان‌ها، جانوران همه‌چیزخواری هستند که قادرند هم فراورده‌های گیاهی و هم جانوری را مصرف کنند. پس از دوران عصر یخ، انسان‌ها می‌خواستند تا پرورش گیاهان و حیوانات را تحت کنترل خود بگیرند تا بدین وسیله خود را ایمن سازند. این مسئله منجر به پیدایش کشاورزی شد و شیوه‌ای که غذا طی آن به دست می‌آمد را تغییر داد.

انسان اگرچه از گروه همه‌چیزخواران است اما از آن دسته پستاندارانی نیست که بتواند بدون مشکل گوشت خام را بگوارد و تا زمانی که توانست ارتباطی بین آتش و غذای خام بیابد گیاهخوار و دانه‌خوار ماند. دوره‌هایی از همنوع‌خواری و درندگی را گذراند تا حدود یک‌میلیون سال پیش که انسان‌ها در آفریقا شروع به پخت‌وپز کردند، خام‌خوار بود.[8]

روان‌شناسی
طرح ساده مغز انسان از نیم رخ، کشیده شده توسط میکل آنژ
نوشتار اصلی: روان‌شناسی

مغز در انسان به عنوان مرکز دستگاه عصبی، نقش اصلی کنترل سیستم عصبی خارجی را بر عهده دارد. مغز کنترل‌کننده فعالیت‌های سطح پایین و غیرارادی بدن مانند هضم و تنفس است و از طرفی وظیفه کنترل فعالیت‌های سطح بالا و خودآگاه مانند تفکر و استدلال را نیز بر عهده دارد. این فعالیت‌های شناختی مغز و همچنین نتایج رفتاری آن‌ها مبنای تحقیقات در علم روان‌شناسی را تشکیل می‌دهد.

با توجه به قابلیت‌های بالای مغز انسان در فعالیت‌های پیچیده و سطح بالا، مغز انسان به عنوان هوشمندترین مرکز عصبی در بین تمامی گونه‌های حیوانی شناخته می‌شود. در حالی که بسیاری از حیوانات قادر به ساختن ساختارها و استفاده از ابزارهای ساده –بیشتر با استفاده از غریزه یا تقلید- هستند مغز انسان قادر به پدیدآوردن ساختارهای بسیار پیچیده و وسیع است و این قابلیت به‌طور واضحی در طول زمان روشن شده‌است. حتی ابزارها و بناهای ساخته شده به وسیله انسان‌های اولیه هم بسیار پیشرفته‌تر از هر ابزار یا بنایی بودند که به وسیله حیوانات ساخته شده یا می‌شوند.

با وجود قابلیت‌های شناختی پیشرفته در انسان، می‌توان بسیاری از این قابلیت‌ها را به‌طور ابتدایی در بقیه گونه‌های حیوانات یافت. انسان‌شناسی مدرن در تلاش اثبات این موضوع است که «توانایی‌های موجود در مغز انسان در مقایسه با حیوانات سطح بالا، گذشته از سطح بالایشان یک سطح از تکامل هستند و نه یک گونه جدید.»[9]

هوشیاری و افکار

انسان موجودی است دارای قدرت حل مسئله، که بر همین اساس می‌تواند در مواجهه با مسائل، معماها و فرمول‌های ریاضی بسته به نوع (دشواری و آسانی مسئله) به حل آن‌ها بپردازد. در طول زمان مسائل و مشکلات زیادی برای بشر پیش آمده و هر کدام درگیری‌های ذهنی را ایجاد کرده‌اند ولی انسان از بی‌جواب گذاشتن این مسائل و مشکلات کوتاه نیامده و با تلاش جدی در پی پاسخی برای آن کوشیده‌است. انسان با تدبیر و تلاش خود کوشیده تا هر روز زندگی بهتری نسبت به گذشته خود داشته باشد، بدین معنی که همواره فن‌آوری پیشرفته تری را ایجاد نموده و سهولت بیشتری فراهم نماید. پس ماشین‌های دست‌سازی که بشر ساخته‌است کارهای او را انجام می‌دهد و خود به استراحت و آسایش بیشتر می‌پردازد.

تمایلات جنسی و عشق

برای عشق در طول ادوار گوناگون فلاسفه و محققین نظرات گوناگونی ارائه کرده‌اند. تا قبل از قرن گذشته و قبل از تحقیقات علمی و فیزیولوژیک مدرن شاید بتوان دو نحله مختلف فکری را عنوان کرد نخست عرفاً که عشق را ودیعه‌ای الهی و بند اتصال انسان و هستی به خداوند می‌پنداشتند که در این راه شعراء اشعار و نویسندگان آثار بسیاری پدیدآورده‌اند؛ و اما گروه دوم فلاسفه بودند که هر کدام حسب جهان بینی و نگرش خود به گونه‌ای سعی در توصیف آن نموده‌اند. از جمله می‌توان به فیلسوف تأثیرگذار قرن ۱۹ آرتور شوپنهاور اشاره نمود که عشق را نمودی از اراده بقا در انسان و هستی می‌شناسد. در حال حاضر علم روانشناسی این پدیده را جزوی از ساختار مغز می‌داند.

تمدن
تاریخ انسان
و پیش از تاریخ
↑ پیش از هومو (پولیوسن)
تقسیم‌بندی سه‌گانه اعصار پیشاتاریخ
  • عصر سنگی

تاریخ ثبت شده
↓آینده

زبان
نوشتار اصلی: زبان

توانایی انسان برای انتقال مفاهیم، ایده‌ها و اندیشه‌ها از طریق سخن گفتن یا نوشتن یکی از توانایی‌های بی‌همتای انسان نسبت به گونه‌های دیگر است. بر خلاف روش‌های مکالمه دیگر پستانداران که محدود است، زبان انسان‌ها بسیار گسترده و آزاد بوده و استفاده‌های گوناگونی در موقعیت‌های مختلف دارد.

لباس

لباس یا پوشاک یکی از نشانه‌های بروز تمدن در انسان می‌باشد و هرچه انسان‌ها متمدن تر از گذشته می‌گردند لباس‌های مدرن تری بر تن دارند به گونه‌ای که لباس را می‌توان نشانه تمدن یک قوم برشمرد. هر گروه، فرقه یا قوم از انسان‌ها بسته به مکان زندگی، آداب و سنن، سن و جنسیت خود لباس‌های متفاوتی بر تن دارند. لباس‌ها همچنین در مراسمهای مختلف به زیبایی آن‌ها افزوده و باعث ایجاد شور و نشاط در انسان‌ها می‌گردد.

فلسفه و خوداندیشی
حکایت موسیقی کشیده شده توسط لرنزو لیپی (تقریباً ۱۵۹۴)، نقاشی کشیده شده از یک زن در حال نوشتن نت موسیقی.

هنر، موسیقی و ادبیات

وجود آثار هنری از گذشته‌های دور در آثار هنری پیش از تاریخ تا آثار هنری عصر جدید با بشریت همراه بوده‌است. هنر یک نمود غیر جاندار از رفتار انسان‌ها و یک خصوصیت کلیدی متمایزکننده انسان از گونه‌ها دیگر است. هنر قدمت تاریخی نزدیک به ۳۵٫۰۰۰ سال پیش را دارد، درست زمانی که بشر توانست اندیشیدن را آغاز کند.

نژاد
نوشتار اصلی: نژاد (انسان)

انسان‌ها معمولاً خود را با توجه به نژاد خود دسته‌بندی می‌کنند و این در حالی است که اعتبار نژاد به عنوان یک دسته‌بندی معتبر بیولوژیکی زیر سؤال است. دسته‌بندی‌های نژادی انسان‌ها معمولاً بر پایه تبار و خصوصیات ظاهری به ویژه رنگ پوست و خصوصیات چهره است. این دسته‌بندی‌ها ممکن است حاوی برخی از اطلاعات مربوط به خصوصیات غیر مشهود انسانی مانند امکان ابتلاء به برخی از بیماری‌های پیشرفته و خاص نیز باشد. امروزه مدارک و شواهد به دست آمده در علم ژنتیک و باستان‌شناسی گواه بر واحد بودن منشأ انسان‌های اولیه در شرق آفریقا دارد. تحقیقات اخیر ژنتیکی نشان داده‌است که انسان‌های ساکن در آفریقا دارای بیشترین گوناگونی نژادی نسبت به مناطق دیگر جهان هستند. با این حال در مقایسه با بسیاری از حیوانات تسلسل نژادی در انسان‌ها بسیار به هم شبیه است.

وجود نژادهای مختلف در جهان همچنین می‌تواند موجب رفتارهای مغایر و برخوردهای نژادپرستانه در بین گروه‌ها و ملیت‌های مختلف شود.[10]

تاریخ

انسان نوین حوالی ۲۰۰٫۰۰۰ سال پیش در شرق آفریقا فرگشت یافته‌است.[11][12][13]

مراحل زندگی انسان
    • نوزاد (تا ۲ ماهگی)
    • شیرخوار (تا ۱۸ ماهگی)
    • نوپا (یک تا دو سالگی)
    • نوباوه (۲ تا ۵ سالگی)
    • نونهال (۶ تا ۱۲ سالگی)
    • نوجوان (۱۲ تا ۱۸ سالگی)
    • جوان (۱۸ تا ۳۰ سالگی)
    • بزرگسال (۳۰ تا ۵۰ سالگی)
    • میانسال (۵۰ تا ۷۵ سالگی)
    • سالمند (۷۵ تا ۸۰ سالگی)
    • سالخورده (۸۰ تا ۸۵ سالگی)
    • کهنسال (۸۵ سالگی و بیشتر)
    • مرگ

جستارهای وابسته

پانویس
  1. http://www.iucnredlist.org/details/136584/0
  2. Groves, C. (2005). Wilson, D. E., & Reeder, D. M, eds, ed. Mammal Species of the World (3rd ed.). Baltimore: انتشارات دانشگاه جانز هاپکینز. OCLC 62265494. شابک ‎۰−۸۰۱−۸۸۲۲۱−۴.
  3. Meet our hybrid ancestors who kept extinct humans’ DNA alive https://www.newscientist.com/article/mg23030700-600-meet-our-hybrid-ancestors-who-kept-extinct-humans-dna-alive/?utm_source=NSNS&utm_medium=SOC&utm_campaign=hoot&cmpid=SOC%7CNSNS%7C2016-GLOBAL-hoot
  4. "World Population Clock: 7.8 Billion People (2020) - Worldometer". www.worldometers.info. Retrieved 2020-02-25.
  5. http://lib.eshia.ir/23022/1/134
  6. «آدم - ویکی‌واژه». fa.wiktionary.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۵.
  7. «بشر - ویکی‌واژه». fa.wiktionary.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۲۵.
  8. «رسوم باستانی برای قربانی». ۲۰۱۹. ایندیپندنت فارسی. Accessed December 12 2019.
  9. ویکی‌پدیای انگلیسی
  10. ویکی‌پدیای انگلیسی
  11. "World's oldest Homo sapiens fossils found in Morocco". Science | AAAS. 2017-06-06. Retrieved 2019-06-04.
  12. «The Oldest Homo sapiens | University of Utah News». archive.unews.utah.edu. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۶-۰۴.
  13. "Evolution of modern humans". yourgenome. Retrieved 2019-06-04.

پیوند به بیرون
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به انسان در ویکی‌گفتاورد موجود است.
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ انسان موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.