موش کور
موش کور یا در فارسی افغانستان و تاجیکستان کورموش[2] پستانداری از خانوادهٔ Soricomorpha است. موشهای کور عموماً در زیر زمین لانه میکنند، هر چند برخی از گونه‌ها نیمه آبزی هستند. موش کور چشم‌های کوچک یا پوشانده شده دارد و احتمالاً هنوز هم می‌تواند شب را از روز تشخیص دهد اما فرای این کور هستند.
| موش کور | |
|---|---|
 | |
| آرایه‌شناسی | |
| فرمانرو: | جانوران |
| شاخه: | طنابداران |
| رده: | پستانداران |
| فرورده: | جفت‌داران |
| راسته: | حشره‌خوارسانان |
| تیره: | کورموش‌ها |
| طبقه بندی | |
|
دارای ۳ زیر رده(Subfamily)، هفت قبیله و تبار(Tribe) و هفده سرده و گونه(Genus) می باشد.[1] | |
موش کور حیوانی است که در اغلب کشورها وجود دارد؛ ولی با این همه نمی توان آن را مشاهده کرد. زیرا بیشتر زندگی خود را در زیر زمین می گذراند. فقط بعضی مواقع در باغها و مزارع، تپه کوچکی از خاک دیده میشود که پشت بام لانه موش کور است و در زیر آن موش کور در تاریکی مطلق زندگی می‌کند. موش کور، حیوان کوچکی است که به ندرت طول آن بلندتر از ۱۵ سانتی‌متر میشود. بدن این جانور از کرک بسیار نرم موشی رنگ پوشیده شده‌است و دم صورتی رنگ آن فقط ۲ یا ۳ سانتی‌متر طول دارد. موش کور گردن ندارد و گوشهای کوچک آن در زیر کرک پنهان شده‌اند. البته موش کور چشم دارد؛ ولی چشمهایش به اندازه نوک یک سنجاق هستند و با کرک پوشیده شده‌اند. به همین دلیل است که مدت زمان نسبتاً زیادی همه خیال می‌کردند که موش کور واقعاً کور است. در حالی که موش کور بیناست؛ اما ضعیف می بیند. ولی هرگز نمی توان به آن کور گفت. اگر کسی یک موش کور را بگیرد و روی زمین قرار دهد، ملاحظه می‌کند، که فوراً به طرف محلی که خاک نرم داشته باشد می دود و بلافاصله شروع به کندن می‌کند. موش کور در کندن زمین سرعت و مهارت زیادی دارد. زیرا پاهای جلویش خیلی قوی هستند و شکل بیلهای کوچک را دارند. و بالاخره موش کور در مدت فقط چند دقیقه زمین را می‌کند و در آن ناپدید می گردد. برای آنکه تجسمی از سرعت موش کور داشته باشید، کافی است که بگوییم این جانور کوچک در طی یک شب می‌تواند ۷۰ متر تونل حفر کند. لانه موشهای کور، معمولاً به صورت یک تپه دیده میشود. در داخل این تپه، دو تونل گرد وجود دارد که یکی بالای دیگری کنده شده‌است و چند تونل عمودی نیز آنها را به هم مربوط می‌سازد تا موشهای کور بتوانند در تمام جهات حرکت کنند.
مشخصات ظاهری
موش کور ها دارای بدنی استوانه ای، گردنی کوتاه، چشمها و گوش های خیلی کوچک که معمولا با خز بدنشان پوشانده شده است و مخفی است، پاهای جلویی بزرگ و پرقدرت است و ساختاری شبیه بیل حفاری دارد و دارای پنچ انگشت بعلاوه ی یک شبه انگشت شصت اضافی است، پاهای عقب کوچک تر، پوزه بسیار باریک و سوراخ های بینی در سطح بالایی پوزه قرار دارند، پوزه و پاها تقریباً بدون مو و به رنگ روشن(تقریباً سفید مایل به صورتی است.[3]
بدن آنها از خز خیلی کوتاه و بسیار نرم مخملی پوشیده شده است، خز مخملی نرم به هر جهت راحت میخوابد و باعث میشود که موش کور به صورت راحت و روان در تونل ها به جلو و عقب حرکت کند. رنگ خز آنها به طور معمول از قهوه ای روشن تا خاکستری تیره یا سیاه روشن است.[4]
اندازه و وزن
موش کورها کوچک هستند، در بیشتر گونه ها بدن آنها بدون دم حدود ۱۱ تا ۱۶ سانتی متر است و وزن شان بین ۷۲ تا ۱۲۸ گرم است.[5] موش کور آمریکایی(ٰNeurotrichus gibbsii) کوچک ترین گونه موش کور است و طول بدنش بدون دم حدود ۱۰ سانتی متر است و موش کور روسی ( Desmana moschata )بزرگ ترین گونه موش کور است و طول آن بدون دم بین ۱۷ تا ۲۰ سانتی متر است و وزن آن بین ۴۰۰ تا ۵۲۰ گرم است.[6]
طول عمر
طول عمر بیشتر موش کور ها کمتر از ۳ سال است، اما می توانند تا ۶ سال عمر کنند. شکارچیان اصلی آنها جغدها، روباه ها ، گربه ها،موش ها ، راسوها، گورکن ها و سگ ها هستند، بعضی از آنها بر اثر تصادف با خودروها کشته میشوند. و همچنین انسانهای زیادی آنها را به عنوان آفات کشاورزی از بین می برند.[7]
تغذیه
موش کورها حشره خوار و گوشتخوار هستند و گیاه خوار نیستند، آنها حیواناتی کاملاً زیرزمینی هستند و از حیوانات بی مهره کوچک که در زیر زمین زندگی می کنند مانند کرمهای خاکی، هزارپا، مورچه، حلزون، سوسک و حشرات تغذیه می کنند، و ممکن است گاهی اوقات موش های کوچک را در ورودی سوراخ خود صید کند. از آنجا که بزاق موش کورها سمی است و می تواند کرم های خاکی را فلج کند ، موش کورها قادرند طعمه های هنوز زنده ای که فلج شده اند را برای مصرف بعدی در گنجه ها و انبار های غذایی زیرزمینی خود ذخیره کنند. آنها انبار های غذایی زیرزمینی را فقط برای این منظور می سازند. محققان انبار های زیر زمینی را کشف کرده اند که بیش از هزار کرم خاکی در آنها وجود داشت.[8]
بینایی ضعیف ولی بویایی استریو
موش کورها دارای چشمان کوچک و پوشیده شده با خز است و بینایی آنان ضعیف است ولی قادر به تشخیص نور از تاریکی هستند. آنها چون تقریبا تمام عمرشان را در زیرزمین تاریک زندگی میکنند و به دلیل خاکی که حاصل از کندن تونل هاست چشمانشان را میبندند، پس احتمالاً این ضعف بینایی به دلیل کاهش تدریجی عدم استفاده از چشم است.[9]
- موش کورها گوش خارجی ندارند و بینایی بسیار ضعیفی دارند ، اما در عوض دارای حس لامسه ی عالی و حس بویایی فوق العاده قوی استریو هستند.[10]
تولید مثل
اکثر گونه های موش کورها منفرد و منزوی هستند، آنها در طول سال فقط یکبار جفت گیری می کنند و باقی سال در تونل هایشان تنها زندگی میکنند(اکثر گونه ها).
در طول فصل جفت گیری، نرها برای جستجوی ماده ها تونل های خود را گسترش می دهند.
در طول ماه های تولید مثل ممکن است که نرها مسافت قابل توجهی(تا نیم مایل) را برای پیدا کردن همسران طی کنند. آنها در تونل های موجود حرکت می کنند و اگر تونلی در دسترس نباشد، تونل های جدیدی را حفر می کنند. فصل کوتاه تولید مثل آنها در اوایل بهار است (مارس تا مه)در این مدت تقریباً تمام موش کور های ماده باردار هستند.
بارداری چهار هفته طول می کشد. به طور معمول نوزادان در اواسط تا اواخر آوریل متولد می شوند.
به طور کلی ماده ها سالی یک بار حامله می شوند. در هر دوره از بارداری بین دو تا هفت موش کور نوزاد متولد می شود، نوزادان به صورت نابینا و بدون مو به دنیا می آیند. چشم ها در ۲۲ روزگی شروع به باز شدن می کنند. نوزادان به سرعت رشد میکنند و در 33 روزگی تا ۴۰ روزگی شروع به ترک لانه می کنند و برای خودشان مستقل تونل میزنند و قلمرو خود را در حدود سی متری محل تولد تشکیل می دهند.
به طور کلی آنها در حدود پنج یا شش هفته پس از تولد کاملا مستقل می شوند و در ده ماهگی به بلوغ جنسی میرسند و در اولین بهار تولید مثل می کنند.[11] [12]
خاک
موش کور با دست و پای نیرومند خود با کندن سوراخ‌های گوناگون و دالان‌های دراز در خاک که گاهی تا ژرفای یک متری پایین میرود، مایه بهبود تهویه و زهکشی خاک میشود.
این جانور در امیختن نیمرخ خاک و یکنواخت کردن ان کارایی دارند.
خوراک این موش‌ها بیشتر کرم خاکی است. آنها همچنین از لارو حشرات، کنه ها، هزارپایان، تنندوها و نرم‌تنان تغذیه میکنند و در کاهش افت‌ها بسیار سودمند هستند.
فراوانی موش کور در چمنزارهای همیشه سبز و جنگل‌های پهن برگ با خاکهای اهکی بسیار بالا است. این موش در جنگل‌های سوزنی برگ، تورب زارها و کشتزارها نیز با فراوانی کمتری دیده میشوند. بنابراین پیامد زندگی و کارکرد آنها در خاک می‌تواند بهم ریختن نیمرخ خاک و یکنواخت کردن ان، افزایش فرسایش خاک یا پوک کردن ان، خوردن جانوران سودمند و زیانمند خاک و همچنین افزایش گونه‌های علفی با ریشه‌های افشان و کاهش گونه‌های درختی در جنگل‌های پهن برگ باشد.
منابع
- طبقه بندی
- انوشه، حسن؛ خدابنده‌لو، غلامرضا (۱۳۹۱). فارسی ناشنیده: فرهنگ واژه‌ها و اصطلاحات فارسی و فارسی‌شدهٔ کاربردی در افغانستان. تهران: قطره. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۱۱۹-۶۰۹-۶.
- مشخصات ظاهری
- خز مخملی
- اندازه
- بزرگترین و کوچکترین
- طول عمر
- تغذیه
- کاهش تدریجی بینایی
- دانشگاه وندربیلت
- تولید مثل
- جفت گیری
- بیولوژی و بیوشیمی خاک: علی اکبر صفری سنجانی. دانشگاه بوعلی سینا