خرس

خرس‌ها پستاندارانی هستند که در خانواده خرس‌سانان (Ursidae) جای می‌گیرند. خرس‌ها به فروراسته‌ی سگ‌واران تعلق دارند. هرچند فقط هشت گونه خرس وجود دارد؛ اما پراکنش جغرافیایی وسیعی دارند و در زیستگاه‌های متنوعی از قطب شمال گرفته تا برخی نقاط نیمکره جنوبی سکونت دارند. خرس‌ها در قاره‌های آمریکای شمالی، آمریکای جنوبی، اروپا و آسیا دارای پراکندگی هستند. خرس‌ها ممکن است در روز یا شب‌ها فعالیت داشته باشند و تقریباً در اکثر مواقع به استثنای زمان تولید مثل و هنگام نگهداری از توله‌ها زندگی انفرادی دارند. خرس‌ها معمولا حفره‌ها و غارها را به عنوان پناهگاه انتخاب کرده و عموماً در فصل سرد به خواب زمستانی می‌روند. خواب زمستانی خرس‌ها ممکن است تا صد روز به درازا بیانجامد.

برای دیگر کاربردها، خرس (ابهام‌زدایی) را ببینید.
خرس
محدودهٔ زمانی: ایوسن[1] پسین - امروزه
چند گونه از خانواده خرس‌سانان (در جهت عقربه‌های ساعت از بالا سمت راست) شامل خرس قهوه‌ای، پاندا، خرس قطبی، خرس سیاه آسیایی، خرس سیاه آمریکایی، خرس آفتاب، خرس عینکی و خرس تنبل.
آرایه‌شناسی
فرمانرو: جانوران
شاخه: طنابداران
رده: پستانداران
راسته: گوشت‌خواران
فروراسته: خرس‌واران
تیره: خرس‌سانان
گتهلف فیشر فن والدهایم، ۱۷۵۸
زیرخانواده‌ها

daggerAmphicynodontinae†
Hemicyoninae†
خرسانگان†
Agriotheriinae†
Ailuropodinae
کوتاه‌چهرگان
خرسیان

مشخصات فیزیکی

خرس‌ها بزرگ‌ترین گوشتخواران خشکی‌زی هستند و بزرگ‌ترین آنها خرس قطبی است به طوری که خرس قطبی نر بالغ بین ۲/۴ تا ۳ متر طول و بین ۳۵۰ تا ۷۰۰ کیلوگرم وزن دارد و کوچک‌ترین گونه، خرس‌های آفتاب هستند که طولی بین ۱ تا ۱/۴ متر و وزنی بین ۲۵ تا ۶۵ کیلوگرم دارند. در دوران ماقبل تاریخ نیز گونه‌ای خرس در آمریکای جنوبی می‌زیسته که طولی معادل ۳/۴ متر و وزنی در حدود ۱۴۰۰ کیلوگرم داشته و امروزه این خرس منقرض شده است. وزن خرس‌ها در فصول مختلف سال متغیر است و معمولا در پایان فصل سرد خرس‌ها به دلیل مصرف ذخایر چربی در بدن، دچار کاهش وزن می‌شوند.

خرس‌ها جثه‌ای بزرگ، پاهای کلفت، دم کوتاه، موی زبر و پوزه دراز دارند. هر کدام از دست‌ها و پاهایشان دارای پنج انگشت است که قابلیت جمع شدن ندارد و از لحاظ حرکتی کف‌رو هستند. خرس قطبی عمدتاً گوشتخوار است و خرس پاندا تقریباً به‌طور خاص از گیاه بامبو تغذیه می‌کند اما شش گونه دیگر خرس همه‌چیزخوارند.

دندان خرس تیز نیست و مانند سایر گوشتخواران برای بریدن گوشت طراحی نشده‌است. مثلاً در بیشتر گوشتخواران، دندان نیش بزرگ است و برای کشتن کاربرد دارد. در خرس‌ها این دندان‌ها همچنان بزرگ هستند اما کاربرد کمتری دارند و خرس‌ها از آن به عنوان ابزاری برای دفاع استفاده می‌کنند. دندان آسیای خرس بر خلاف اکثر گوشتخواران مسطح و پهن است تا بتواند غذاهای گیاهی را خرد کرده و بکوبد.[2] دستگاه گوارش خرس‌ها مشابه سایر گوشتخواران کوتاه است و معده ساختار ساده‌ای دارد و فاقد سکوم هستند. حتی پانداها که کاملا گیاهخوار هستند سیستم گوارشی شبیه گوشتخواران را داشته و هضم سلولز در معده پاندا توسط باکتری‌ها انجام می شود.[3] خرس‌ها در اکثر ساعات روز جهت ذخیره‌ی هرچه بیشتر مواد غذایی در حال تغذیه هستند. برای مثال پانداها بین ۱۲ تا ۱۵ ساعت در هر شبانه‌روز در حال تغذیه هستند.[4]

هر یک از دست و پاهای خرس، ۵ چنگال تیز و بلند دارد که جمع نمی‌شود (برعکس گربه). این دست و پاها برای بالا رفتن از درخت و شکافتن خانه موریانه و کندوی عسل، یافتن و کندن ریشه گیاهان و گرفتن طعمه به کار می‌رود. راه رفتن خرس‌ها با راه رفتن بسیاری از گوشتخواران تفاوت دارد و گویی روی پنجهٔ پا راه می‌روند که برای افزایش سرعت، کارآمد است. آنها می‌توانند با سرعت ۵۵ کیلومتر در ساعت بدوند. خرس‌ها مثل انسان روی پا هم راه می‌روند.[2]

موی خرس بلند و ضخیم است. رنگ موی آنها بسته به این که از چه نوع خرسی باشند می‌تواند تقریباً هر رنگی داشته باشد. مثلاً سفید، کرم، تمام‌سیاه، تمام‌قهوه‌ای، ...[2] رنگشان از سفید در خرس قطبی تا قهوه‌ای و سیاه در سایر گونه‌ها متفاوت است. دندان‌های آسیای بالا با سطح زیاد اما برجستگی‌های روی آنها کند و صاف است.

خرس‌ها به باغبان طبیعت معروف هستند. چون آنها پس از خوردن میوه، دانه‌اش را کیلومترها دور از گیاهِ مادر می‌اندازند و به این ترتیب به دانه افشانی گیاهان کمک می‌کنند.[5]

خرس‌های قطبی بوی غذا را از فاصله صد مایلی در هوای آزاد و همچنین از فاصله سه متری در زیر برف تشخیص می‌دهند. این جانور بسیاری از وقت خود را زیر آب سپری می‌کند. آن‌ها در بعضی از کشورها رسماً به عنوان پستانداران دریایی طبقه‌بندی می‌شوند.[6]

میانگین طول عمر خرس‌ها دقیقاً معلوم نیست. به نظر می‌رسد عمر آنها ۳۰ تا ۴۰ سال باشد. خرس‌های وحشی که در جنگل هستند نسبت به خرس‌هایی که در باغ وحش هستند در سنین پایین‌تری می‌میرند.[2]

پاندای غول پیکر در حال خوردن بامبو

پراکندگی و زیستگاه

خرس‌ها در حال حاضر در ۶۰ کشور زندگی می‌کنند و اغلب در نیمکره شمالی و در قاره‌های آسیا، اروپا و آمریکای شمالی تراکم بیشتری دارند. خرس عینکی یا "خرس آند" یک استثنا بوده و فقط در نیمکره جنوبی و در اطراف رشته کوه‌های آند در آمریکای جنوبی یافت می‌شود. خرس آفتاب گونه‌ای خرس است که در جنوب شرقی آسیا و در هر دو نیمکره زیست می‌کند و خرس اطلس به عنوان زیرگونه‌ای از خرس قهوه‌ای در شمال آفریقا پراکندگی داشته و در سال ۱۸۷۰ میلادی منقرض شده است.[7]

خرس قهوه‌ای بیشترین پراکندگی جغرافیایی را در میان خرس‌ها دارد به طوری که از غرب اروپا تا شرق آسیا و همچنین در غرب آمریکای شمالی یافت می‌شود. خرس سیاه آمریکایی فقط در آمریکای شمالی و خرس قطبی فقط در قطب شمال یافت شده و سایر خرس‌ها نیز در آسیا زندگی می‌کنند.

خرس‌ها در اقلیم‌ها و مناطق مختلف جغرافیایی پراکنده هستند. گونه‌های مختلف خرس‌ها به عنوان مثال در جنگل‌های مناطق حاره‌ای، جنگل‌های پهن برگ و سوزنی برگ، دشت‌ها، مناطق استپی، کوهستان‌های مرتفع و سردسیر، توندرا، تایگا و چمنزارها، پراکندگی دارند.[3]

رفتارشناسی و نحوه زندگی

خرس‌های قهوه‌ای و خرس سیاه آمریکایی عموماً در روزها فعال هستند اما بسته به شرایط ممکن است در شب هم فعالیت کنند.

سایر خرس‌ها عموماً شب فعال هستند. خرس‌ها در بیشتر دوران زندگی خود به طور انفرادی زندگی می‌کنند و انفرادی‌ترین گروه گوشتخواران محسوب می‌شوند.

حس بویایی در خرس‌ها بسیار قوی بوده و آنها بوی غذا، رقبا، توله‌ها و سایر جانوران و لاشه‌ی آنها را از فواصل بسیار دور تشخیص می‌دهند.

تولید مثل

خرس‌های نر قلمرو طلب هستند و جهت تعیین قلمرو بر روی درختان خراش ایجاد کرده و بوی خود را بر جا می‌گذارند. پانداها معمولاً به وسیله ادرار کردن قلمرو خود را تعیین می‌کنند. خرس‌های نر برای به دست آوردن خرس ماده یا تعیین قلمرو ممکن است با هم درگیر شوند و طی این درگیری‌ها به شدت زخمی شوند. دوره بارداری در خرس ها بین ۶ تا ۹ ماه به طول می‌انجامد و تا چهار توله متولد می‌شوند. پاندا ممکن است دوقلو بزاید اما فقط به یکی از توله‌ها رسیدگی کرده و توله‌ی دیگر را رها کرده تا بمیرد. شیر خرس‌ها بسیار غنی و حاوی چربی فراوان و آنتی بادی‌ها بوده و ممکن است تا یک سال شیردهی به توله‌ها ادامه یابد.

در ۲ تا ۳ ماهگی توله‌ها قادر به ترک لانه به همراه مادر خود خواهند بود. خرس‌های نر نقشی در بزرگ کردن توله‌ها ایفا نمی‌کنند. نوزادکشی در میان خرس‌های قطبی، خرس قهوه‌ای و خرس سیاه آمریکایی مشاهده شده و خرس‌های نر توله‌ی دیگر خرس‌ها را می‌کشند. خرس‌ها بسته به گونه در سنین ۳ تا ۶ سالگی به بلوغ جنسی می‌رسند. همچنین طول عمر گونه‌های مختلف خرس‌ها متفاوت بوده و به عنوان مثال خرس‌های قهوه‌ای به طور میانگین ۲۵ سال عمر می‌کند.

خواب زمستانی

خرس‌های مناطق شمالی و سردسیر مانند خرس گریزلی و خرس سیاه آمریکایی در ماه‌های سرد به خواب زمستانی می‌روند. طی این فرایند، متابولیسم و دمای بدن جانور شدیداً کاهش یافته و ضربان قلب از ۵۵ بار در دقیقه به ۹ بار کاهش می‌یابد. خرس‌ها در حالت عادی طی خواب زمستانی بیدار نخواهند شد و تمام این مدت را بدون خوردن و آشامیدن و دفع ادرار و مدفوع می‌گذرانند. خرس‌های ماده باردار در دوره خواب زمستانی بیدار شده و زایمان انجام می‌شود.

مرگ‌ومیر و تهدیدات

خرس‌ها دشمنان زیادی در طبیعت ندارند. البته توله‌ها و خرس‌های نابالغ ممکن است توسط گربه‌سانان بزرگ‌تر مثل شیر یا ببر آسیب ببینند اما مهم‌ترین تهدید علیه خرس‌ها، انسان‌ها هستند.

تا کنون بالغ بر ۸۰ نوع از انواع انگل‌ها در خرس‌ها مشاهده شده که شامل انگل‌های خارجی مثل شپش‌ها و کنه‌ها و انگل‌های داخلی همچون تک‌یاختگان، نماتودها و کرم‌ها در بافت‌های مختلف می‌باشد. همچنین در بعضی از خرس‌های آمریکای شمالی ویروسی شناسایی شده که موجب علایمی مشابه بیماری هاری سگ‌سانان می‌شود.[3]

انواع خرس

چند نوع خرس معروف عبارتند از:

نگارخانه
  • خرس قهوه‌ای
  • خرس آفتاب
  • خرس سیاه آسیایی
  • خرس سیاه آمریکایی
  • خرس قطبی

جستارهای وابسته

پانویس
  1. Eocene
  2. Encarta 2008
  3. "Bear - Wikipedia". en.m.wikipedia.org. Retrieved 2020-08-29.
  4. "Bear - Wikipedia". en.m.wikipedia.org. Retrieved 2020-08-29.
  5. Saghal، Bittu. Do you know?.
  6. برگرفته از فیلمی تحت عنوان "خرس‌هاً در دانشنامه انکارتا 2008
  7. "Bear - Wikipedia". en.m.wikipedia.org. Retrieved 2020-08-29.

منابع

پیوند به بیرون

خطر برای خرس‌های وحشی

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ خرس موجود است.
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به خرس در ویکی‌گفتاورد موجود است.
اطلاعات مرتبط در ویکی‌گونه: Ursidae
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.