بوتیمار

بوتیمار یا غم‌خورک گونه‌ای پرندهٔ آبچر است از راسته سقامرغ‌سانان، خانوادهٔ حواصیلان. ویژگی اصل این پرنده که آن را از دیگر اعضای تیره حواصیلان متمایز می‌کند، گردن کوتاه‌تر آن است.

با بوتیمار (مجموعه تلویزیونی) اشتباه نشود.
بوتیمار
بوتیمار کمینه (Ixobrychus exilis)
آرایه‌شناسی
فرمانرو: جانوران
شاخه: طنابداران
رده: پرندگان
راسته: سقامرغ‌سانان
تیره: حواصیلان
جنس‌ها

Ixobrychus بیلبرگ، ۱۸۲۸
Botaurus استیفنس، ۱۸۱۹

دو زیرگونه از بوتیمار در ایران به همین نام شهره‌اند که در سیستان و سواحل خزر به میان نیزارها و باتلاق‌ها به فصول پرباران می‌زیند. این دو عبارت‌اند از بوتیمار و بوتیمار کوچک. بوتیمار آهسته و به‌دشواری و در ارتفاعی کم پرواز می‌کند و گردن خود را هنگام پرواز جمع می‌کند و به هنگام خطر بی‌حرکت می‌ایستد و منقار خویش را به شکلی ویژه عمودی نگاه می‌دارد و به شکلی گوژپشتانه حرکت می‌کند یک نوع از بوتیمار در منطقه چمچمال استان کرمانشاه زندگی می‌کند که در زبان محلی به آن 《 واق 》میگویند . وی رابطه نامأنوسی با انسان دارد و بیشتر از انسان دوری می‌جوید و صبح زود یا به هنگام غروب از نهانگاه خود بیرون می‌آید.

در ادب پارسی

بوتیمار از جمله مرغان افسانه‌ای ادبیات پارسی است که به تنگ‌چشمی و بخیلی آوازه دارد. مشهور است که بوتیمار همیشه در تشنگی به سر می‌برده اما آن هنگام که به رودخانه و دریا می‌رسیده، چه غم بسیار می‌خورده که مبادا آب دریا تمام شود و او از تشنگی بمیرد، از این جهت آب نمی‌خورده. بوتیمار به معنای صاحب غم‌خواری است.[1]

از بوتیمار با نام‌هایی دیگر چون کیلان، غم‌خورک، ماهی‌خوار، هوقار و مرغ غصه نیز یاد می‌کنند.[1]

بوتیمار در شعر پارسی
تو همچون گل ز خندیدن لبت با هم نمی‌آیدروا داری که من بلبل چو بوتیمار بنشینم (سعدی)[2]
مَثَلِ جام و پارسایان استلب دریا و مرغ بوتیمار (خاقانی)[3]
گفت ای انوری آخر چه فتادست تراکه فرو رفته‌ای و غمزده چون بوتیمار (انوری)[4]
مرا آید ز بوتیمار خندهلب دریا نشسته سرفکنده (عطار نیشابوری)[5]
ندارم غصه دانه اگر چه گرد این خانهفرورفته به اندیشه چو بوتیمار می گردم (مولانا)[6]
بط شراب چو طاوس مست بال گشودکشید سر به گریبان خود چو بوتیمار (صائب تبریزی)[7]
مرغکی عاشق آبست‌که بوتیمارشنام از آنست که پیوسته بود با تیمار (قاآنی)[8]

گونه‌ها

پرندگانی که به نام بوتیمار شناخته می‌شوند و عضو زیرخانوادهٔ Botaurinae به شمار می‌روند عبارت‌اند از:[9]

منابع
  1. Dehkhoda Dictionary
  2. سعدی، دیوان اشعار، غزلیات، غزل ۲۲۹
  3. خاقانی، دیوان اشعار، قصاید، شمارهٔ ۱۱۲
  4. انوری، دیوان اشعار، قصاید، قصیدهٔ شمارهٔ ۸۱
  5. عطار، اسرارنامه، بخش نوزدهم، الحکایه و التمثیل
  6. مولوی، دیوان شمس، غزلیات، غزل شمارهٔ ۱۴۲۲
  7. صائب تبریزی، دیوان اشعار، قصاید، شمارهٔ ۵
  8. قاآنی، قصاید، قصیدهٔ شمارهٔ ۱۷۶
  9. Botaurinae: bitterns, ADW, retrieved 14 March 2014
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.