گاوچرانک
گاوچِرانَک نوعی پرنده است. گاوچرانگ نوعی حواصیل ساکن آسیا، آفریقا و اروپا است که توانسته به راحتی در دیگر سامان‌های جهان نیز ساکن شود.
| گاوچرانک | |
|---|---|
 | |
| گاوچرانک بالغ | |
| آرایه‌شناسی | |
| فرمانرو: | جانوران |
| شاخه: | طنابداران |
| رده: | پرندگان |
| راسته: | پلیکان‌سانان |
| تیره: | حواصیلان |
| سرده: | Bubulcus بوناپارت، ۱۸۵۵ |
| گونه: | B. ibis |
| نام علمی | |
| Bubulcus ibis لینه، ۱۷۵۸ | |
گاوچرانک از راستهٔ پلیکان‌سانان (Pelecaniformes) و خانواده حواصیلان (Ardeidae) است. از سال ۲۰۰۸ حواصیلان از راسته لکلکیان جدا شده و جز پلیکانان یا سقا مرغان محسوب می‌شوند.
نام‌گذاری
زیاد دیده شده که گاوچرانک روی گاو یا در کنار آن، روی زمین بایستد و حشره‌های مزاحم گاو را شکار کند. گاهی هم بر گاو سوار می‌شود و از انگل‌های پوستی‌اش تغذیه می کند (گاو را می‌چرد). نام فارسی و انگلیسی این پرنده، از همین رفتارش گرفته شده است.
زیست
پراکنش و زیستگاه
گاوچرانک در سراسر آسیا و استرالیا به‌طور وسیعی پراکنده است. در قرن بیستم، کلنی بزرگی در آمریکای شمالی و جنوبی داشت. در اروپا، در دو کشور لیبریا و فرانسه محدود شده است. در ایران، در نیمه‌ی غربی و سواحل شمال و جنوب، جمعیت مناسبی دارد.
گاوچرانک در نواحی تالابی و علف‌زارها و فضاهای باز و خشک زندگی می‌کند و در مقایسه با حواصیل‌های دیگر، به آب وابستگی کم‌تری دارد.
گله‌ی گاوچرانک‌ها آشیانه‌های خود را در کنار هم، روی درختان یا جای خشکی روی بوته‌های کنار رودخانه‌ها، دریاچه‌ها و تالاب‌ها می‌سازند.
ریخت‌شناسی
طول بدن گاوچرانک در حدود ۴۵ تا ۵۲ سانتی‌متر و طول دو بالش در حدود ۸۲ تا ۹۵ سانتی‌متر است.
گاوچرانک نر و ماده کم و بیش هم شکل هستند و گردن کوتاه و کلفت، منقار کوتاه و زردرنگ، گلوی برجسته و پاهای سیاه دارند که در زمستان‌ها سفید می‌شود. منقار گاوچرانک‌ها تقریباً قهوه‌ای است و پرهای دراز نخودی‌رنگی روی سر و سینه‌ی آن‌ها را پوشانده است. در فصل زادآوری تاج، پشت و سینه به رنگ نارنجی مایل به نخودی در می‌آید و منقار نارنجی رنگ می‌شود.
تغذیه
غذای گاوچرانک‌ها، ماهی، دوزیستان و خزندگان، حشره‌ها به‌ویژه ملخ، سنجاقک و سوسک‌های آب‌زی است.
زادآوری
گاوچرانک ماده اواسط بهار تا اواسط تابستان، ۴ تا ۵ تخم مایل به آبی می‌گذارد. جفت‌ها به کمک هم، بین ۲۱ تا ۲۵ روز روی تخم‌ها می‌خوابند.
جوجه‌ها
جوجه‌های گاوچرانک‌ها پس از بیرون آمدن از تخم، لخت هستند و کرک یا پر ندارند که از آن‌ها در برابر وضعیت محیطی محافظت کند. به همین سبب، تا مدتی نمی‌توانند از لانه بیرون بیایند.
گاوچرانک در طبیعت
گاوچرانک‌ها با تغذیه از دوزیستان، خزندگان، حشره‌ها (به‌ویژه ملخ‌ها)، سنجاقک‌ها و سوسک‌های آب‌زی، در کنترل جمعیت این حیوانات در طبیعت نقش مهمی بازی می‌کنند. آن‌ها با خوردن حشره‌های مزاحم و انگل‌های روی پوست گیاه‌خواران بزرگ جثه‌ی اهلی یا وحشی، به آسایش و سلامت آن‌ها کمک می‌کنند. گاوچرانک‌ها غذای پرندگان شکاری مانند عقاب‌ها هستند. جانوران گوشت‌خواری مانند روباه و شغال هم تخمهای گاوچرانک را می‌خورند.
گاوچرانک و انسان
کشاورزان با گاوچرانک‌ها میانه‌ی خوبی ندارند؛ زیرا این پرندگان عادت دارند برای خوردن حشره‌ها و بی‌مهرگان، روی ساقه‌های گندم و برنج نیز بنشینند. این ساقه‌ها ممکن است در اثر وزن زیاد این پرندگان بشکنند و به محصولات کشاورزی آسیب برسد.
منابع
Wikipedia contributors, "Cattle Egret," Wikipedia, The Free Encyclopedia, http://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Cattle_Egret&oldid=201819046 (accessed March 29, 2008).
گروه نویسندگان. فرهنگ‌نامه‌ی حیات وحش ایران. نشر طلایی.
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ گاوچرانک موجود است. |