بونوبو

بونوبو یا شامپانزه کوتوله (به انگلیسی: Bonobo) با نام علمی Pan paniscus گونه‌ای از سردهٔ شمپانزه است. نسل بونوبوها در معرض انقراض قرار دارد و زیستگاه فعلی آن‌ها تنها بخشی از جمهوری دموکراتیک کنگو در آفریقا است.

بونوبو
وضعیت بقا
آرایه‌شناسی
فرمانرو: جانوران
شاخه: طنابداران
رده: پستانداران
راسته: نخستی‌ها
تیره: کپی‌ها
سرده: شامپانزه‌ها
گونه: P. paniscus
نام علمی
Pan paniscus
شوارتز، ۱۹۲۹
زیستگاه کنونی بونوبو

بونوبوها به همراه شامپانزه‌ها نزدیک‌ترین خویشاوند انسان هستند. از آن‌جا که بونوبوها و شامپانزه‌ها هیچ‌یک شناگران ماهری نیستند، احتمالاً جدایی این دو گونه پس از تشکیل رودخانهٔ کنگو ۱٫۵ تا ۲ میلیون سال پیش آغاز شده‌است.

کوکولوپوری یکی از مناطق غنی از نظر زیستگاه بونوبوها و مرکز اصلی جنگل صلح بونوبو است.[2]

نظام اجتماعی

نظام اجتماعی بونوبوها بر مساوات، صلح‌جویی و آمیزش جنسی نهاده‌است. با اینکه گونه‌ای رتبه‌بندی اجتماعی در جامعه‌های ایشان به چشم می‌خورد، روی‌هم‌رفته رفتار افراد با هم بر پایهٔ مساوات است. درگیرهای خشن میان افراد بسیار کم است و معمولاً از آمیزش جنسی برای رفع مناقشات و کاستن تنش‌های موجود میان افراد استفاده می‌شود.

در نظام اجتماعی این کپی‌ها جانوران ماده نقش اصلی را به عهده دارند. غذا غالباً میان همه تقسیم می‌شود و سکس در میان آن‌ها از جایگاه بخصوصی برخوردار است.[3] بونوبوهای نر حالت تهاجمی بخصوصی ندارند و برخلاف گونه‌های دیگر که درگیر نزاع‌های روزانه‌اند (مانند شامپانزه‌های معمولی) فاقد دستگاه عضلانی قابل ملاحظه هستند. بونوبوها از آمیزش جنسی به عنوان سلام استفاده می‌کنند. آن‌ها به‌جز انسان تنها حیواناتی هستند که همهٔ انواع آمیزش‌های جنسی زیر در آن‌ها مشاهده می‌شود: آمیزش روبه‌رو (طبق‌زنی و آلت‌مالی)، بوسه زبانی، سکس دهانی،[4] همجنسگرایی و دوجنسگرایی.[5]

جامعهٔ ایشان مادرسالار است و منزلت نرها با توجه به مادر ایشان تعیین می‌شود. شهرت این کپی‌ها به مساوات‌گری و صلح‌جویی به معنی نبود تهاجمگری در میان ایشان نیست. دیده شده‌است که چند بونوبوی ماده به‌اتفاق بر نری تنها بتازند. تازش بر نرهای فرو مرتبه — در قیاس با نرهای بلند مرتبه — بسیار شایع‌تر است. با این حال این تازش‌ها —بر خلاف تازش‌ها در اجتماعات شمپانزه‌های معمولی — هرگز مرگبار نیست یعنی تازش مرگبار تا کنون دیده نشده‌است.[6]

بونوبوها خوراک خود را داوطلبانه با دیگر هم‌نوعان خود تقسیم می‌کنند؛ به بیانی دیگر، بونوبوها ترجیح می‌دهند به جای تنها غذا خوردن آن را تقسیم کنند و غذای خود را با بونوبوی دیگری بخورند.[7]

ملاحظات فرگشتی در خاستگاه انسان
یک گروه بونوبو

بونوبوها به همراه شمپانزه‌های معمولی نزدیک‌ترین خویشان انسان‌اند. انشقاق شمپانزهٔ معمولی و بونوبو بسیار دیرتر از انشقاق دودمان انسان از شاخهٔ منتهی به این دو کپی، صورت پذیرفته‌است. در نتیجه، فاصلهٔ فیزیولوژیک بونوبو و شمپانزه با انسان یکسان است. پیشینهٔ مطالعهٔ شمپانزه‌ها نسبت به بونوبوها بسیار طولانیتر است. نظام اجتماعی پدرسالار و جنگجوی شمپانزه‌های معمولی را می‌توان نشانه‌ای از رفتارهای مشابه در دودمان انسان، در گذشتهٔ دور، به‌شمار آورد. در جامعهٔ شمپانزه‌ها جنگ بین‌گروهی، کشتار، گوشتخواری، نظام طبقاتی، ابزارسازی و بازی‌های سیاسی بر سر قدرت فراوان یافت می‌شود. این موارد همگی در جوامع انسانی نیز دیده می‌شود. مطالعهٔ بونوبوها، تصویر رایج در مورد اجتماعات پیشاانسان‌ها را عوض کرده‌است. امروزه، عده‌ای از علمگران به چند دلیل بونوبو را مدل بهتری برای جامعهٔ اجداد انسان می‌دانند: ۱) نسبت اندام‌های بدن به یکدیگر در بونوبو به نسبت‌های انسانی نزدیک‌تر است. ۲) چون زیستگاه بونوبو که بیشه‌های پردرخت است، به زیستگاه‌های جد مشترک انسان و شمپانزه نزدیک‌تر است، احتمال کم‌تر بودن فشار فرگشتی و در نتیجه تغییر کمتر این گونه (در قیاس با شمپانزه) می‌رود. ۳) اشتراک کد ژنتیکی مربوط به رفتار تعلقی (دوستانه) در انسان و بونوبو. این کد ژنتیکی در شمپانزهٔ معمولی نیست.[8]

کتاب‌ها
  • «بونوبوها»: رفتار، بوم‌شناسی، حفاظت، (مجموعه مقالات- ۳ جلد)، تاکیشی فرویچی، جو تامپسون، ترجمهٔ الهام ذوالقدر، نشر اینترنتی، ۱۳۹۴، لینک کتاب

پانویس
  1. Fruth, B. , Benishay, J.M. , Bila-Isia, I. , Coxe, S. , Dupain, J. , Furuichi, T. , Hart, J. , Hart, T. , Hashimoto, C. , Hohmann, G. , Hurley, M. , Ilambu, O. , Mulavwa, M. , Ndunda, M. , Omasombo, V. , Reinartz, G. , Scherlis, J. , Steel, L. & Thompson, J. (2008). Pan paniscus. 2008 IUCN Red List of Threatened Species. IUCN 2008. Retrieved on 4 January 2009 Listed as Endangered (EN A4cd v3.1)
  2. پل اطلاعاتی ایران-آمریکا بایگانی‌شده در ۱۵ اکتبر ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine، بازدید: اکتبر ۲۰۰۸.
  3. ایران امروز، تاریخ طبیعی برای صلح، بازدید: اکتبر ۲۰۰۸.
  4. Manson, J.H. ; Perry, S. ; Parish, A.R. (1997). "Nonconceptive Sexual Behavior in Bonobos and Capuchins". International Journal of Primatology 18 (5): 767–786.
  5. Frans de Waal, "Bonobo Sex and Society" in Scientific American (March 1995), p. 82ff
  6. Jeroen M.G. Stevens, Hilde Vervaecke, and Linda Van Elsacker, "The Bonobo’s Adaptive Potential: Social Relations under Captive Conditions", The Bonobos" 19-35
  7. بونوبوها (نزدیک‌ترین میمون به انسان) غذای خود را داوطلبانه تقسیم می‌کنند
  8. Frans B.B. de Waal, "Forword to Behavioral Study Section". The Bonobos 11-18

منابع
  • Analysis of Chimpanzee History Based on Genome Sequence Alignments
  • Stevens, Jeroen M.G. ; Hilde Vervaecke, and Linda Van Elsacker (2008), "The Bonobo's Adaptive Potential: Social Relations under Captive Conditions", The Bonobos, Behavior, Ecology and Conservation, به کوشش Edited by Takeshi Furuichi and Jo Thompson., Springer, p. 19-35, ISBN 978-0-387-74785-9
  • de Waal, Frans B.B (2008), "Forword to Behavioral Study Section", The Bonobos, Behavior, Ecology and Conservation, به کوشش Edited by Takeshi Furuichi and Jo Thompson., Springer, p. 11-18, ISBN 978-0-387-74785-9

پیوند به بیرون
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ بونوبو موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.