سازمان حفاظت محیط زیست ایران
سازمان حفاظت محیط زیست ایران سازمانی دولتی است که بر نگهداری محیط زیست ایران نظارت دارد. این سازمان وابسته به ریاست جمهوری ایران است و عیسی کلانتری ریاست آن را بر عهده دارد.
| از مجموعه مقاله‌های سیاست سبز |
|---|
.svg.png.webp) |
| این مقاله بخشی از رشته مقالات دربارهٔ سیاست در ایران است |
| سیاست در ایران |
|---|
 |
| نظام جمهوری اسلامی ایران |
|
|
پیشینه
کوشش دست‌اندرکاران در سال ۱۳۳۵ (قانون شکار، مصوب ۱۳۳۵/۷/۴) منجر به تشکیل دستگاهی مستقل به نام کانون شکار ایران، با هدف حفظ نسل شکار و نظارت بر اجرای مقررات مربوط به آن شد.
در سال ۱۳۴۶ در پی تصویب قانون شکار و صید (قانون شکار و صید، مصوب ۱۳۴۶/۳/۱۶)، سازمان شکاربانی و نظارت بر صید جایگزین کانون فوق شد. بر اساس قانون اخیر، سازمان شکاربانی و نظارت بر صید، مرکب از وزیران کشاورزی، دارایی، جنگ و شش نفر از اشخاص با صلاحیت بود.
بر اساس ماده ۶ قانون فوق، وظایف سازمان شکاربانی و نظارت بر صید از محدوده نظارت و اجرای مقررات ناظر بر شکار فراتر رفته و امور تحقیقاتی و مطالعاتی مربوط به حیات وحش ایران، تکثیر و پرورش حیوانات وحشی و حفاظت از زیستگاه آنها و تعیین مناطقی به عنوان پارک وحش و موزه‌های جانورشناسی را نیز دربر گرفت.
تلاش‌های اسکندر فیروز، باعث شد کانون شکار به سازمان شکاربانی و نظارت بر صید بدل شود که نقشی مهم در حفاظت از طبیعت ایران داشت؛ سازمانی که برگزاری کنوانسیون رامسر از دستاوردهای فعالیت‌های آن است.[1]
در سال ۱۳۵۰ نام سازمان شکاربانی و نظارت بر صید به سازمان حفاظت محیط زیست و نام شورای‌عالی شکاربانی و نظارت بر صید به شورای‌عالی حفاظت محیط زیست تبدیل شد و امور زیست‌محیطی از جمله پیشگیری از اقدام‌های زیانبار برای تعادل و تناسب محیط زیست نیز به اختیارات قبلی آن افزوده شد.
در سال ۱۳۵۳ پس از برپایی کنفرانس جهانی محیط زیست در استکهلم و با تصویب قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست در ۲۱ ماده، این سازمان از اختیارات قانونی تازه‌ای برخوردار شد (قانون حفاظت و بهسازی محیط زیست، مصوب ۱۳۵۳/۳/۲۸) و از نظر تشکیلاتی نیز تا اندازه‌ای از ابعاد و کیفیت سازگار با ضرورت‌های برنامه‌های رشد و توسعه برخوردار شد.
اسکندر فیروز، مرداد سال ۱۳۵۶ از ریاست سازمانی که بنیان‌گذار آن بود، کناره‌گیری کرد. پس از آن تا پاییز سال بعد منوچهر فیلی ریاست دستگاه محیط زیست ایران را بر عهده داشت.
پس از انقلاب ۵۷ زمزمه‌هایی از تعطیلی این سازمان شنیده شد اما گروهی از فعالان توانستند از عملی شدن این خواسته جلوگیری کنند.
ایجاد ممنوعیت ورود زنان در اواخر دهه ۱۳۹۰
در سال ۱۳۹۹، همزمان با فرا رسیدن فصل جفتگیری مَرال‌ها (گوزن‌های ایران)، سازمان حفاظت محیط زیست ایران، بخشنامه‌ای صادر کرد که حضور زنان فعال محیط زیست و خبرنگاران زن را در مناطق چهارگانه محیط زیست این کشور، ممنوع کرد. هرچند بعداً این موضوع تکذیب شد، اما فرد تکذیب‌کننده، به نحوی موضوع را تأیید کرد و گفت: «حراست یک استان با این ماجرا سلیقه‌ای برخورد کرده‌است…».[2]
اهداف و وظایف
مهم‌ترین اهداف سازمان به ترتیب اهمیت عبارتند از:
- تحقق اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به منظور حفاظت از محیط زیست و تضمین بهره‌مندی درست و مستمر از محیط زیست و همسو با توسعه پایدار.
- پیشگیری و ممانعت از تخریب و آلودگی محیط زیست.
- حفاظت از تنوع‌زیستی کشور، وسعت بخشیدن به منابع طبیعی.
وظایف اساسی
- مطالعه عوامل مخرب و آلاینده‌های مختلف محیط زیست
- به‌کارگیری فناوریهای سازگار با محیط زیست و ارائه دستورالعملهای زیست‌محیطی برای مکان‌یابی محل استقرار واحدهای صنعتی بزرگ، کشاورزی و سکونت‌گاه‌های انسانی
- شناسایی و تعیین زیستگاه‌های بحرانی با ارزش زیست‌بومی بالا
- گسترش همکاریهای منطقه‌ای و بین‌المللی در زمینه محیط زیست
- تهیه و تدوین ضوابط و استانداردهای زیست‌محیطی برای مدیریت و بهره‌برداری از منابع آب، خاک، هوا، مدیریت پسماندها و زباله‌های شهری، روستایی، صنعتی و کشاورزی، کنترل دخالت در اکوسیستمها بر حسب ظرفیتهای طبیعی آنها
- گسترش آگاهی زیست‌محیطی
- جمع‌آوری، نگهداری و نمایش گونه‌های گیاهی و جانوری از طریق ایجاد موزه‌ها و نمایشگاه‌های مختلف
- اعمال نظارت و دخالت قانونی برای پیشگیری و منع ورود آلاینده‌ها به منابع زیست‌محیطی
بخش‌ها و مجموعه‌های مرتبط
پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار
پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار، یک مؤسسه پژوهشی وابسته به سازمان حفاظت محیط زیست و تابع قوانین و مقررات وزارت علوم، تحقیقات و فناوری است. پژوهشکده محیط زیست و توسعه پایدار در سال ۱۳۹۳ مجوز قطعی فعالیت را با سه گروه پژوهشی اقتصاد محیط زیست، ارزیابی و مخاطرات محیط زیست، ایمنی زیستی و تنوع زیستی دریافت نمود.
دانشکده محیط زیست
دانشگاه محیط زیست یک مرکز آموزش عالی است که در سال ۱۳۵۱ توسط سازمان حفاظت محیط زیست در شهر کرج با نام مرکز آموزش عالی محیط زیست تأسیس شد. این مرکز در دوره‌های کاردانی و کارشناسی منابع طبیعی، اگروفارستی، محیط زیست، آلودگی محیط زیست، بازیافت، عمران، آب و فاضلاب، بهره‌وری، ایمنی و بهداشت صنعتی، روابط عمومی، کتابداری و… و همچنین کارشناسی ارشد رشته‌های مهندسی شیمی - بهداشت، ایمنی و محیط زیست (HSE)، مهندسی عمران - محیط زیست و … از طریق کنکور سراسری دانشجو می‌پذیرد.
هیئت دولت در سفر استانی مورخ ۷ دی ماه ۱۳۸۹ خود مصوبه ارتقای مرکز آموزش عالی محیط زیست به «دانشگاه محیط زیست» را به تصویب رساند.
یگان حفاظت
یگان حفاظت محیط زیست یکی از زیرمجموعه‌های پلیس پیشگیری نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران است که بودجه آن توسط سازمان حفاظت محیط زیست تأمین می‌شود. هدف از تشکیل این یگان، پیشگیری و ممانعت از تخریب و آلودگی محیط زیستی، حفاظت از انواع گونه‌های گیاهی و جانوری کشور و مقابله با صید و شکار غیرمجاز و صدور مجوزهای شکار عنوان شده‌است.[3]
منابع
- خسروی‌فرد، سام، سکان‌دار بعدی کشتی توفان‌زده محیط زیست که خواهد بود؟، رادیو زمانه: تاریخ انتشار: ۲۸ تیر ۱۳۸۸.
- لندن، کیهان (۲۰۲۰-۰۹-۰۷). «ممنوعیت ورود زنان به مناطق چهارگانه محیط زیست همزمان با فصل جفتگیری گوزن‌ها!». KayhanLondon کیهان لندن. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۱۴.
- «صدور پروانه شکار برای خارجی‌ها متوقف شد». خبرگزاری مهر | اخبار ایران و جهان | Mehr News Agency. ۲۰۲۰-۰۲-۰۴. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۷-۲۰.
پیوند به بیرون
 |
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ سازمان حفاظت محیط زیست ایران موجود است. |
اسکندر فیروز (۱۳۵۰–۱۳۵۶) • منوچهر فیلی (۱۳۵۶–۱۳۵۷) • عباس سمیعی (۱۳۵۷–۱۳۵۸) • تقی ابتکار (۱۳۵۸–۱۳۵۹) • رضاحسین میرزاطاهری (۱۳۵۹–۱۳۶۳) • هادی منافی (۱۳۶۳–۱۳۷۶) • معصومه ابتکار (۱۳۷۶–۱۳۸۴) • فاطمه جوادی (۱۳۸۴–۱۳۸۸) • محمدجواد محمدیزاده (۱۳۸۸–۱۳۹۲) • معصومه ابتکار (۱۳۹۲–۱۳۹۶) • عیسی کلانتری (۱۳۹۶-اکنون) |  | |
| ذخیرهگاههای زیستکره |  اثر طبیعی ملی دماوند  پارک ملی لار  دریاچه گهر (حفاظتٰشده اشترانکوه)  اثر طبیعی ملی علمکوه  پارک ملی دریاچه ارومیه  اثر طبیعی ملی قله سبلان  اثر طبیعی ملی لالههای واژگون  ذخیرهگاه زیستکره دریاچه هامون  منطقه حفاظتشده جنگل حرا  منطقه حفاظتشده توران  پناهگاه حیات وحش دریاچه زریبار  اثر طبیعی ملی غار علیصدر  منطقه شکارممنوع تالاب استیل | |
|---|---|---|
| مناطق چهارگانه | ||
| مناطق شکارممنوع |
| |
محیط زیست بر پایه کشور • محیط زیست ایران | ||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
* سرپرست ۱ سال ۱۳۹۰ دو وزارت راه و مسکن در هم ادغام، و وزارت راه و شهرسازی تشکیل شد | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
۱ وزارت تعاون پس از انقلاب تعطیل شده بود که از سال ۱۳۷۰ دوباره شروع به کار کرد ۲ سال ۱۳۷۳ وزارت صنایع سنگین در درون وزارت صنایع ادغام شده و وزیر صنایع دوباره رأی اعتماد گرفت | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
* سرپرست ۱ وزارت اطلاعات در سال ۱۳۶۳ بنیانگذاری شد | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
هیئت دولت محمدعلی رجایی نخستوزیر ایران (۱۳۵۹–۱۳۶۰) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
* سرپرست
۱ پس از تأسیس سازمان بهزیستی، نام «وزارت بهداری و بهزیستی» در ۱۰ اسفند ۱۳۵۹ به «وزارت بهداری» تغییر یافت. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
* سرپرست | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
* سرپرست ۱ در سال ۱۳۵۷، وزارت اطلاعات و جهانگردی و تا ۷ خرداد ۱۳۵۸ وزارت اطلاعات، تبلیغات و خیرات نام داشت. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
هیئت دولت محمدجواد باهنر نخستوزیر ایران (۱۳۶۰) | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
* سرپرست
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
