منطقه حفاظت‌شده بیجار
منطقه حفاظت‌شده بیجار در شهرستان بیجار، استان کردستان واقع شده‌است.[1] منطقه بیجار طی مصوبه شماره ۲۷۶ شورای عالی محیط زیست مورخ ۱۳۸۵/۱/۱۹ با وسعت ۳۱٬۷۶۹ هکتار به عنوان منطقه حفاظت شده به مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست پیوسته است. منطقه حفاظت‌شده بیجار در ۱۵ کیلومتری شمال غرب شهر بیجار و جنوب شرقی تکاب در استان کردستان، زیستگاه بسیاری از وحوش بوده و از پوشش گیاهی مناسبی برخوردار است. تقریباً نیمی از منطقه را اراضی با شیب کمتر از ۱۲٪ تشکیل می‌دهند و بقیه منطقه اغلب به صورت تپه ماهوری می‌باشد. ارتفاع حداقل و حداکثر منطقه به ترتیب ۱۵۳۳ و ۲۱۸۷ متر می‌باشد.
| منطقه حفاظت‌شده بیجار | |
|---|---|
| کشور |  ایران |
| استان | کردستان |
| شهرستان | بیجار |
  منطقه حفاظت‌شده بیجار | |
اقلیم
منطقه حفاظت‌شده بیجار دارای آب و هوایی نیمه خشک است. به علت ارتفاع زیاد منطقه نسبت به سایر مناطق استان کردستان، اختلاف درجه حرارت سردترین روز سال با گرم‌ترین روز سال به ۷۹ درجه سانتی گراد می‌رسد. حداقل دما در منطقه مربوط به بهمن ماه با ۳۸ درجه سانتی گراد زیر صفر و حداکثر آن مربوط به ماه‌های تیر و مرداد با ۴۱ درجه سانتی گراد بالای صفر بوده‌است. متوسط بارش سالیانه منطقه ۴۳۹ میلی‌متر است. طول مدت ماه‌های خشک منطقه به ۴ ماه می‌رسد و تعداد روزهای یخبندان منطقه ۱۶ روز می‌باشد. دره‌های مهم منطقه شامل دره کمتاران، قزل اوزن، سید شهاب، حاج زاغه سی، وال و قمچقا می‌باشند. رودخانه قزل اوزن حد جنوبی منطقه را طی می‌کند و در شمال منطقه رودخانه قمچقا جریان دارد.
منابع آب
منابع آب منطقه را می‌توان به دو دسته شامل ۱-رودخانه و ۲-چشمه تقسیم‌بندی نمود.
- الف) رودخانه‌ها:
رودخانه قزل اوزن: این رودخانه که یکی از پرآب‌ترین رودخانه‌های استان کردستان می‌باشد در امتداد مرز جنوبی منطقه جریان دارد. آب این رودخانه از ارتفاعات چهل چشمه و منطقه سارال دیواندره سرچشمه می‌گیرد.
رودخانه قمچقا: این رودخانه در حد شمالی منطقه جریان داشته و به لحاظ نقش و اهمیت در منطقه هم‌تراز با رودخانه قزل اوزن می‌باشد. این رودخانه از غرب به شرق جریان داشته و با بستری سنگلاخی یا سنگریزه‌ای از ارتفاعات زرنیخ و قره گل سرچشمه گرفته و پس از عبور از منطقه حفاظت شده بیجار و روستای بزرگ قم چقا در محلی به نام ولی بیک و خرابه چول ارخ به رودخانه گورانی تغییر نام داده که پس از عبور از قریه حیران تلو در قریه گل قشلاق به قزل اوزن می‌پیوندد.
- ب) چشمه‌های منطقه:
مهم‌ترین چشمه‌های واقع در منطقه که در فصل تابستان و پاییز برای حیات وحش منطقه دارای اهمیت حیاتی هستند به شرح زیر می‌باشند:
- چشمه حاج زاغه سی: واقع در ارتفاعات سلیم کش
- چشمه کله شیر: واقع در تپه ماهورهای شمال غرب روستای صلوات آباد
- چشمه سید شهاب: واقع در دره‌های کوه سلیم (واقع در منطقه امن)
- چشمه قره بلاغ: واقع در بالا دست جنوب روستای قره بلاغ در دامنه شمالی کوه سلیم
- چشمه گچی بابا: واقع در دربند روستای متروکه گچی بابا
- چشمه میه رژگه: واقع در دره میه رژگه در شمال روستای صلوات آباد
- چشمه قاچاق: واقع در شمال روستای حسین‌آباد زردکمر
- چشمه تپه شرف خان: واقع در دره شرف خان
- چشمه کانی شفا: واقع در حاشیه روستای متروکه اوغلان میر احمد
- چشمه کانی چایگ: واقع در شمال روستای آق داغ
- چشمه دره آسیابان: واقع در دربند روستای قم چقا
- چشمه جوکوب: واقع در شرق روستای صلوات آباد
- چشمه بن مرسی: واقع درحاشیه جنوبی منطقه امن سلیم
قلعه قمچقای واقع در منطقه حفاظت شده بیجار از جادبه‌های گردشگری این منطقه به‌شمار می‌رود.
منطقه حفاظت شده بیجار به لحاظ تشکیلات اجرایی برای حفاظت دارای سه پاسگاه شامل یک واحد سرمحیط بانی در روستای صلوات آباد و دو واحد محیط بانی در روستای چشمه سنگین و قم چقای می‌باشد.
گونه‌های شاخص جانوری
۳۰گونه پستاندار، ۱۴۰گونه پرنده و ۲۰ گونه خزنده در این منطقه شناسایی شده‌است.
- پستانداران
تاکنون در منطقه حفاظت شده بیجار ۱۹ گونه و ۱۷ جنس در ۱۰ خانواده از پستانداران شناسایی شده‌اند که به نظر می‌رسد تعداد پستانداران منطقه بیشتر از این باشد.
بارزترین گونه منطقه قوچ و میش ارمنی می‌باشد که جمعیت قابل ملاحظه‌ای از آن در منطقه زیست می‌نماید. از دیگر گونه‌های شاخص منطقه می‌توان به شنگ، گربه وحشی، کفتار، گرگ، گراز و روباه اشاره نمود.
این منطقه در سنوات گذشته زیستگاه آهو بوده‌است که نسل آن در این منطقه منقرض گردیده است. در این رابطه توسط اداره کل محیط زیست کردستان تلاش‌هایی جهت احیا و رهاسازی این گونه شروع گردیده است.
- پرندگان
جمعیت زیادی از خانواده‌های مختلف پرندگان در منطقه حفاظت شده بیجار زیست می‌نمایند که متأسفانه تاکنون مطالعه جامعی در این خصوص انجام نشده‌است اما بر اساس اطلاعات موجود مربوط به مشاهدات پراکنده کارشناسان تاکنون ۸۵ گونه متعلق به ۲۲ خانواده از پرندگان در این منطقه شناسایی شده‌اند. از پرندگان شاخص منطقه می‌توان از عقاب طلایی، لیل، بالابان، شاهین، کبک، باقرقره نام برد.
- آبزیان
در منطقه حفاظت شده بیجار دو رودخانه قزل اوزن و قم چقا محل مناسبی برای زیست، تخم ریزی و تغذیه آبزیان به خصوص ماهیان به‌شمار می‌روند. مهم‌ترین گونه‌های آبزی مشاهده شده در منطقه عبارتند از: سیاه ماهی معمولی، سیاه ماهی خالدار، عروس ماهی، سس ماهی کلفت لب، سس ماهی معمولی، ماهی اسپله، ماهی کولی، لاک‌پشت آبی، مار آبی، خرچنگ گر
از گونه‌های شاخص جانوری منطقه حفاظت شده بیجار می‌توان از قوچ و میش ارمنی، شنگ، گربه وحشی، کفتار، گرگ، گراز، روباه، انواع خزندگان نام برد. این منطقه در سنوات گذشته زیستگاه آهو بوده‌است که نسل آن در این منطقه منقرض گردیده است. در این رابطه توسط اداره کل محیط زیست کردستان تلاش‌هایی جهت احیا و رهاسازی این گونه شروع گردیده است.
تاکنون مطالعه جامعی در خصوص خزندگان و دوزیستان این منطقه انجام نشده‌است.
پوشش گیاهی
در حال حاضر ۱۳۷ گونه گیاهی در منطقه حفاظت شده بیجار شناسایی شده‌است. گونه گیاهی پرانگوس یا به زبان محلی جاشیر از گونه‌های گیاهی تازه شناسایی شده منطقه حفاظت شده بیجار است.
در کل تیپ گیاهی غالب منطقه تیپ مرتعی است ولی در این منطقه به صورت پراکنده پوشش‌های درختچه‌ای نظیر بادام، آلوچه وحشی، دافنه و سراسوس نیز مشاهده می‌گردد.[2]
این منطقه در برنامه‌ریزی تورهای طبیعت‌گردی جایگاه ویژه‌ای داشته و می‌توان با برنامه‌ریزی و فراهم ساختن امکانات، توریست‌های علاقه‌مند را به این منطقه هدایت نمود.[3]
پانویس
- http://www.irandeserts.com/content/درگاه_کویر/مناطق_تحت_حفاظت/بیجار_،_کردستان.htm
- http://www.iew.ir/1391/06/14/1568
- «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ اکتبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۸ اکتبر ۲۰۱۳.
منابع
https://web.archive.org/web/20131028074520/http://kurdistan.ichto.ir/ http://www.irandeserts.com http://www.iew.ir
| ذخیرهگاههای زیستکره |  اثر طبیعی ملی دماوند  پارک ملی لار  دریاچه گهر (حفاظتٰشده اشترانکوه)  اثر طبیعی ملی علمکوه  پارک ملی دریاچه ارومیه  اثر طبیعی ملی قله سبلان  اثر طبیعی ملی لالههای واژگون  ذخیرهگاه زیستکره دریاچه هامون  منطقه حفاظت‌شده جنگل حرا  منطقه حفاظت‌شده توران  پناهگاه حیات وحش دریاچه زریبار  اثر طبیعی ملی غار علیصدر  منطقه شکارممنوع تالاب استیل | |
|---|---|---|
| مناطق چهارگانه | ||
| مناطق شکارممنوع |
| |
محیط زیست بر پایه کشور • محیط زیست ایران | ||