گلفشان پیرگل
پیرگِل نام گِل‌فشانی در استان سیستان و بلوچستان ایران است که در نزدیکی شهر بزمان شریف قرار دارد. دسترسی به این گلفشان با پیاده‌روی امکان‌پذیر است.
گلفشان به پدیده‌ای گفته می‌شود که از آن آب و گاز از داخل زمین خارج می‌شود. گل‌فشان‌های جنوب شرق ایران در دو نقطه وجود دارند: گروه اول در نزدیکی کوه‌های آتشفشانی مانند کوه بزمان و کوه تفتان که دارای فوران‌های داغ (°۹۰–۷۰ سلسیوس) هستند و گروه دوم که سردتر بوده و با فرایندهای زمین‌ساختی- رسوبی و خروج گاز کربن دی‌اکسید مرتبط هستند. چندین نظریه در زمینه تشریح گل‌فشان‌های سرد وجود دارد، بر اساس یکی از این نظریات آب موجود در رس به دام افتاده و بنابراین تحت فشار قرار می‌گیرد و منجر به تبدیل رس به گل و خروج فورانی آن به سطح زمین در امتداد گسل‌ها می‌شود. گلفشان پیرگل با وجود نزدیکی آن به آتشفشان‌های بزمان و تفتان، یک گلفشان سرد است و دمای آن بین ۲۰٫۵ تا ۳۰ درجه سلسیوس است.
گلفشان پیرگل دارای یک مخروط اصلی با ارتفاع ۱٬۶۶۷ متر بالاتر از سطح دریا و ارتفاع نسبی ۱۲۷ متر است که آن را تبدیل به بک گلفشان مرتفع و مرتفع‌ترین گلفشان ایران می‌کند. یازده دهانه مشخص در این گلفشان وجود دارد که هفت دهانه آن فعال است ولی همگی آن‌ها نسبتاً کوچک هستند. گلفشان پهنه‌ای به مساحت ۵۰ هکتار را بر روی یک تپه مارنی نسبتاً بزرگ می‌پوشاند. فرسایش آب‌های روان گلفشان و اطراف آن را تحت تأثیر قرار داده است و باعث تشکیل آبکندها و دره‌های تنگ شده است که احتمالاً ناشی از فروریختن غارها و حفره‌های انحلالی است.
فعالیت گلفشان پیرگل در ماه مه ۲۰۰۳ گزارش شد که فوران آن به صورت آب گل‌آلود سرد و حباب‌های فورانی در هر ۱۵ تا ۶۰۰ ثانیه بوده است. این گِل نسبتاً مایع و شور است و گاز خروجی آن عمدتاً کربن دی‌اکسید است و بر خلاف دیگر گل‌فشان‌های منطقه در آن متان وجود ندارد. این گلفشان محلی مقدس برای محلی به شمار می‌رود.
منابع
- Negaresh 2008, p. 4.
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Pirgel». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۵ ژوئن ۲۰۱۷.