سید عطاءالله مهاجرانی

سید عطاءالله مهاجرانی (زادهٔ ۱۳۳۳) نویسنده و سیاست‌مدار ایرانی است. وی نمایندهٔ شیراز در دوره اول مجلس شورای اسلامی، معاون پارلمانی نخست‌وزیر در دوران نخست‌وزیری میرحسین موسوی، معاون پارلمانی رئیس‌جمهور در دوران ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی، عضو شورای سیاستگذاری صدا و سیما و همچنین وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در دورهٔ اول ریاست‌جمهوری محمد خاتمی بود. او همچنین عضو هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه تربیت مدرس بود و هم‌اکنون در بریتانیا سکونت دارد.

سید عطاءالله مهاجرانی
مشاور رئیس‌جمهور ایران رئیس مرکز بین‌المللی گفت‌وگوی تمدن‌ها
مشغول به کار ۲۴ آذر ۱۳۷۹[1] – تیر ۱۳۸۲[2]
رئیس‌جمهور	سید محمد خاتمی
قائم‌مقام	محمود بروجردی
پس از	محمدجواد فریدزاده
پیش از	محمود بروجردی
سخنگوی دولت
مشغول به کار ۱۶ آذر ۱۳۷۶[3] – ۲۴ آذر ۱۳۷۹[1]
رئیس‌جمهور	سید محمد خاتمی
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی
مشغول به کار ۲۹ مرداد ۱۳۷۶[4] – ۲۴ آذر ۱۳۷۹[1]
رئیس‌جمهور	سید محمد خاتمی
قائم‌مقام	احمد مسجدجامعی
پس از	سید مصطفی میرسلیم
پیش از	احمد مسجدجامعی
معاون امور حقوقی و مجلس رئیس‌جمهور ایران
مشغول به کار ۳۰ مرداد ۱۳۶۸[5] – ۲۹ مرداد ۱۳۷۶
رئیس‌جمهور	اکبر هاشمی رفسنجانی
پس از	تأسیس معاونت
پیش از	سید عبدالواحد موسوی لاری
معاون امور حقوقی و مجلس نخست‌وزیر ایران
مشغول به کار آبان ۱۳۶۴ – ۲۵ مرداد ۱۳۶۸
نخست‌وزیر	میرحسین موسوی
پس از	سید احمد اشرف اسلامی
پیش از	انحلال معاونت
نماینده مجلس شورای اسلامی
مشغول به کار ۷ خرداد ۱۳۵۹ – ۶ خرداد ۱۳۶۳ همکار حائری (تا ۱۳۶۱)، معین (از ۱۳۶۱)، زنگنه
حوزه انتخاباتی	شیراز
اکثریت	۱۲۲٬۶۷۸ (۷۹٫۸٪)
اطلاعات شخصی
زاده	۲ مرداد ۱۳۳۳ (۶۶ ساله) اراک، ایران
ملیت	ایرانی
حزب سیاسی	حزب کارگزاران سازندگی
دیگر عضویت‌های سیاسی	حزب جمهوری اسلامی
همسر(ان)	جمیله کدیور
فرزندان	محمدمحسن (۱۳۶۱) زهرا (۱۳۶۲) امیرعلی (۱۳۶۷) صبا (۱۳۷۸) آدولف (۱۳۹۰)
خویشاوندان	محسن کدیور (برادرزن)
اقامتگاه	لندن، بریتانیا
محل تحصیل	دانشگاه اصفهان دانشگاه شیراز دانشگاه تربیت مدرس
هیئت دولت	دولت چهارم دولت پنجم دولت ششم دولت هفتم
دین	اسلام (شیعه)
وبگاه	وبلاگ رسمی

اوان زندگی

وی در تاریخ ۲ مرداد ۱۳۳۳ زاده شد. تحصیلات عالی خود را در رشتهٔ تاریخ در دانشگاه‌های اصفهان (کارشناسی) شیراز (کارشناسی ارشد) و تهران (دکتری) گرفت.

نمایندگی مجلس شورای اسلامی

او در نخستین مجلس پس از انقلاب ۱۳۵۷ یعنی در سال‌های ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۳ نماینده شیراز در مجلس بود. سپس در سال ۱۳۶۳ به عنوان رایزن فرهنگی ایران در پاکستان منصوب شد و به مدت یک سال در این سمت بود.[6]

مقاله نشریه والفجر

در فروردین ماه سال ۱۳۶۱ در زمانی که عطاالله مهاجرانی نماینده مردم شیراز در نخستین دوره مجلس شورای اسلامی بود؛ در نشریه‌ای به نام والفجر (نشریه جنبش آزادیبخش مستضعفین جهان به مدیریت ابوحنیف) در تاریخ (دوشنبه ۳۰ فروردین ۱۳۶۱) در نوشتهٔ تندی، حملات شدیدی را متوجه صادق قطب زاده، مهندس مهدی بازرگان و نهضت آزادی می‌سازد. نشریه‌ای که تیتر اصلی آن چنین است: «مرگ بر بازرگان و قطب زاده»، و مهاجرانی یادداشت اصلی این نشریه را نوشته‌است. این مقاله در حالی نوشته شد که فقط دو هفته از بازداشت قطب‌زاده می‌گذشت. نشریه‌ای که جز مرگ برای بازرگان و قطب‌زاده نمی‌طلبید. در تیتر دوم این نشریه آمده‌است: «دادستان دادستان افشا کن بازرگان و قطب زاده را اعدام کن».[7][8]

معاون پارلمانی نخست‌وزیر و رئیس‌جمهور

در دوران نخست‌وزیری میرحسین موسوی به سمت معاون حقوقی و پارلمانی نخست‌وزیر منصوب شد. در مرداد سال ۱۳۶۸ هاشمی رفسنجانی او را به سمت معاون حقوقی و پارلمانی رئیس‌جمهور منصوب کرد[9] و تا سال ۱۳۷۶ در این سمت باقی ماند.

مهاجرانی در تاریخ ۶ اردیبهشت ۱۳۶۹ طی یادداشتی که با عنوان مذاکره مستقیم با آمریکا در روزنامه اطلاعات چاپ شد پیشنهاد برقراری رابطه با آمریکا را مطرح کرد. این سخنان سر و صداهای زیادی بپا کرد که در نهایت سید علی خامنه‌ای طی یک سخنرانی اعلام کرد که من با مذاکرهٔ با آمریکا مخالفم و دولت جمهوری اسلامی، بدون اجازه من امکان ندارد چنین کاری را بکند.[10] بعد از سخنرانی علنی خامنه‌ای علیه مذاکره مستقیم، مهاجرانی با فصل‌الخطاب دانستن نظر رهبر از پیگیری مطلب خود صرفنظر نمود. سید علی خامنه‌ای نیز با ارسال نامه‌ای از او دلجویی کرد.[11] وی هم‌چنین با حکم سید علی خامنه‌ای در سال ۱۳۷۱ به عضویت شورای سیاستگذاری صدا و سیما درآمد.[12]

مهاجرانی از بنیانگذاران (هیئت مؤسس) حزب کارگزاران سازندگی است و روابط نزدیکی با غلامحسین کرباسچی شهردار اسبق تهران دارد. او از اعضای هیئت علمی گروه تاریخ دانشکده علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس به‌شمار می‌رفت ولی چند سال است که اسم او از فهرست اعضای هیئت علمی این دانشگاه حذف شده‌است.[13]

حزب کارگزاران سازندگی

در بهمن ماه ۱۳۷۴ شانزده تن از وزیران، معاونان و نزدیکان اکبر هاشمی رفسنجانی رئیس‌جمهور وقت ایران در بیانیه‌ای با عنوان «خدمتگزاران سازندگی» اعلام کردند که در انتخابات مجلس پنجم حضوری فعال خواهند داشت و فهرستی از نامزدهای مورد حمایت خود را معرفی خواهند کرد. به دنبال صدور این بیانیه، جناح راست مخالفت شدیدی با این بیانیه نشان داد. سرانجام، با حذف نام ده تن از وزیران از فهرست اعضای هیئت مؤسس این حزب، هستهٔ مرکزی این گروه به ۶ نفر کاهش یافت که شامل ۵ تن از معاونان رئیس‌جمهور وقت ایران و شهردار وقت تهران بود.[14] این گروه تازه تأسیس با عنوان «جمعی از کارگزاران سازندگی» در عرصه انتخابات مجلس پنجم فعالانه ظاهر شدند. عطاالله مهاجرانی یکی از همین شش نفر بود که در پایه‌گذاری این حزب نقش کلیدی بازی کرد و بنابراین نام عطاالله مهاجرانی، هم در فهرست اعضای هیئت مؤسس این حزب، و هم در فهرست اعضای شورای مرکزی به چشم می‌خورد.[15]

پیشنهاد تمدید دوره ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی

در دومین دوره ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی یعنی در سال ۱۳۷۳ مهاجرانی طی مصاحبه‌ای با روزنامه انگلیسی‌زبان ایران نیوز در ۸ آبان سال ۱۳۷۳، دربارهٔ ریاست جمهوری هفتم، اظهار داشت: «اگر امکان تغییر در قانون اساسی وجود داشته باشد آقای هاشمی شایسته‌ترین فرد برای احراز این مسئولیت است. آقای هاشمی رفسنجانی دو ویژگی امیرکبیر و مدرس را با هم دارند، امیرکبیر به لحاظ توجه به توسعه صنعتی کشور و مدرس به خاطر توجه به آزادی.»[16][17][18][19]

وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی

او در تابستان سال ۱۳۷۶ و در دولت اول محمد خاتمی، به سمت وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی منصوب شد. وی در خرداد سال ۱۳۹۳ در وب‌سایت شخصی خودش تأکید می‌کند که: آیت الله سید علی خامنه‌ای او را به محمد خاتمی پیشنهاد کرده‌است. مهاجرانی در پاسخ به ادعای حسین مظفر می‌نویسد: «در آن جلسه، در صحبت مقام رهبری، پیرامون دولت جدید که تمرکز سخن دربارهٔ جناب آقای خاتمی و ذکر خیری از پدر ایشان بود، ناگاه رهبری فرمودند: مثلاً این آقای مهاجرانی، من ایشان را خیلی خوب می‌شناسم. اصلاً ایشان را من خودم به عنوان وزیر به آقای خاتمی معرفی کردم.»[20]

در سال ۱۳۷۸ حدود ۳۱ نفر از نمایندگان مجلس پنجم مهاجرانی را استیضاح کردند، اما وی مجدداً توانست رأی اعتماد نمایندگان مجلس را بگیرد.[21] با این حال، بالاخره زیر فشارها استعفا کرد. در آذرماه ۱۳۷۸ آیت‌الله سید علی خامنه‌ای در دیدار با اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی نارضایتی خود از عملکرد مهاجرانی را به صراحت بیان کرد.[22]

من از وزارت ارشاد توقّع دارم. البته آقای «مهاجرانی» - ظاهراً - نیستند و خودشان را راحت کردند از این‌که بیایند و حرفهای ما را بشنوند! به‌هرحال، فرق نمی‌کند؛ چه ایشان باشند، چه نباشند، من اعتراضم این است وزارت ارشاد در این دو سالی که ایشان در رأس این کار هستند، هیچ کار اسلامی به‌عنوان اسلامی ارائه نداد!... این اعتراض من است. من از رفتار وزارت ارشاد، راضی نیستم.

در دوران سه ساله وزارت او در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی حدود دویست امتیاز نشریه صادر شد و برخی حاصل کار عطاالله مهاجرانی در وزارت ارشاد را یکی از مهم‌ترین دستاوردهای اصلاح طلبان در دوران حکومت خود می‌دانند.[23]

با آغاز کار دولت حسن روحانی و تعیین علی جنتی به عنوان وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، عکس عطاء الله مهاجرانی، که به دلیل گرایش‌های سیاسی و فکری وی، سکونتش در لندن و فعالیتش در شبکه بی‌بی‌سی فارسی، در دولت نهم و دهم از دیوار وزارت ارشاد حذف شده بود، بار دیگر در جای خود نصب گردید. مهاجرانی ضمن تشکر از این اقدام جنتی در نامه‌ای به وی خواستار تجدید انتشار کتاب‌هایش در ایران شد.[24]

پس از وزارت

مهاجرانی پس از کناره‌گیری از وزارت در سال ۲۰۰۱، از سوی خاتمی به عنوان رئیس مرکز بین‌المللی گفتگوی تمدن‌ها منصوب شد. این مرکز به دلیل تشکیلات مفصل و صرف هزینه‌های سنگین مورد انتقاد بود و در طول چهار سال عملکرد خود دستاورد خاصی از آن حاصل نشد. مهاجرانی در ژوئن سال ۲۰۰۳ از این مرکز استعفا کرد. برخی رسانه‌ها دلیل استعفای او را انتشار گزارش‌هایی در خصوص زندگی شخصی وی در زمستان سال قبل عنوان کردند.[25][26]

بازداشت کوتاه‌مدت

در سال ۱۳۸۳ مهسا یوسفی دلدار، کارمند سابق مرکز گفتگوی تمدن‌ها، ادعا کرد که همسر صیغه ای مهاجرانی است و از او شکایت کرد و خواهان ثبت ازدواج شد. مهاجرانی هرگونه ارتباط با او را تکذیب کرد و در بیانیه‌ای «این پرونده را جریان‌سازی جناح سیاسی رقیب» خواند ولی در پی شکایت همین زن بازداشت شد.[26][27][28][29] مهاجرانی در ششم مرداد سال ۱۳۸۳ به اتهام ترک نفقه، عدم ثبت واقعه ازدواج و فریب در امر ازدواج روانه زندان شد و ۴ روز بعد با ارائه وثیقه آزاد شد.[30][31][32] مهاجرانی در همان جلسه مرداد ۸۳ تعهد می‌کند که ظرف یک ماه نسبت به اخذ رضایت شاکی خود اقدام نماید لیکن چند ماه بعد از کشور خارج شده و تاکنون مراجعت نکرده‌است.[33] به نوشتهٔ مسعود بهنود در ژوئیه سال ۲۰۰۴، برخی زندگی سیاسی مهاجرانی را به خاطر این رخداد پایان یافته تلقی می‌کردند.[34]

انتخابات ریاست جمهوری ۱۳۸۸

در فروردین ماه ۱۳۸۸ مهدی کروبی یکی از نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری، مهاجرانی را به عنوان مشاور خود در امور مسائل و مشکلات ایرانیان خارج از کشور منصوب کرد.[35] مهاجرانی در این انتخابات بر خلاف حمایت حزب کارگزاران از میرحسین موسوی در حمایت از مهدی کروبی اعلام موضع کرد.[36]

مهاجرانی، در ۲۴ خردادماه ۱۳۸۸، با انتشار پُستی در وبسایت خود «مکتوب»، به نتیجهٔ انتخابات ریاست جمهوری سال ۱۳۸۸ و سرکوب گستردهٔ مردم باورمند به تقلب، اعتراض کرده و تلویحاً اعلام برنده‌شدنِ احمدی‌نژاد را حرکتی متقلبانه و ناشی از خودرأیی سید علی خامنه‌ای با هدف برچیدن بساط جمهوری از کشور عنوان کرده بود: «برای: جوانان … دوستی زنگ زد. صدایش می‌لرزید. بغضش ترکید. نتوانست رسا حرف بزند. اصرار داشت در یک جمله بگویم در ایران، در وطنمان چه اتفاقی افتاده‌است؟ گفتم، رهبری معظم تصمیم گرفتند حکومت اسلامی را جایگزین جمهوری اسلامی کنند. همهٔ ما باید در این جشن فرخنده شرکت کنیم و از ژرفای دل و دیده شادمان باشیم … این جوانانی که در خیابان‌های تهران و شهرستان‌ها کتک می‌خورند، با چهره‌های خونین بهت‌زده نگاه می‌کنند، آقای موسوی و کروبی و روحانیون مبارز که بیانیه می‌دهند، گمان می‌کنند می‌شود از جمهوریت نظام و رأی ملت حمایت کرد. برای من مثل روز روشن است که ۲۲ خرداد ۱۳۸۸، چهار ماه پس از سی‌سالگی انقلاب، عصر جمهوری در کشور ما به پایان رسید و آقای احمدی‌نژاد با تنفیذ ولایت مطلقهٔ امر، آراء لازم را احراز کرد و پیروز شد. این پیروزی مبارک باد … البته هیچ جشنی بدون قربانی نمی‌شود و هر چقدر جشن بزرگتر باشد، قربانیان هم بزرگتر خواهند بود … ۲۲ بهمن آغاز پیروزی انقلاب اسلامی بود و ۲۲ خرداد ابتدای حکومت اسلامی … سی‌سال عدد تأمل‌انگیزی است. هم در تاریخ اسلام و هم در تاریخ انقلاب. امام خمینی هم به سی سال اشاره کرده‌اند … در عصر حکومت اسلامی که با مانور اقتدار پلیس و نیروهای امنیتی آغاز شد؛ رأی و صندوق رأی با صندوق کاغذ باطله چه تفاوتی دارد … دوستم صدای گریه‌اش بلند شد. تلخ گریست».[37][38][39]

درخواست کمک‌هزینه تحصیلی از عربستان

سازمان افشاگر ویکی‌لیکس در ژوئن ۲۰۱۵ اقدام به انتشار ۶۰ هزار سند دیگر از مجموع نیم میلیون سند خارج شده از سیستم الکترونیکی وزارت خارجه عربستان سعودی کرد که در یکی از این اسناد، عطاء الله مهاجرانی وزیر اسبق فرهنگ و ارشاد اسلامی در نامه‌ای به سفارت سعودی در لندن درخواست کرده بود که آن کشور هزینه تحصیل فرزندش (علی مهاجرانی) در مقطع دکتری دانشگاه واریک را بپذیرد[40] و عربستان نیز با این درخواست موافقت کرد و چکی به مبلغ ۱۶ هزار پوند برای یک سال تحصیلی در وجه نامبرده صادر کرد و پذیرفت که حداقل به مدت چهار سال هر سال حدود ۱۶ هزار پوند بپردازد.[41] مهاجرانی نیز در پاسخ به بی‌بی‌سی فارسی گفت که در زمان مناسب در مورد آنچه ویکی‌لیکس منتشر کرده پاسخ خواهد داد.[42] حدود یک هفته پس از انتشار این خبر از بی‌بی‌سی فارسی، همسر مهاجرانی، با مخدوش دانستن این نامه منتقدان و رسانه‌های آنان را جیره بگیران اسرائیل نامید[43][44] به گفته عطاالله مهاجرانی زمانی که این بورسیه به پسر وی داده می‌شده (سال ۲۰۱۱ میلادی) روابط ایران و عربستان خوب بوده‌است. امیرعلی مهاجرانی پسر عطاالله مهاجرانی بعدها بیان داشت عربستان به این دلیل به او بورسیه داده که موضوع پایان‌نامه دکترایش به این کشور ربط داشته‌است. به گفته وی پایان‌نامه مربوطه دربارهٔ بنگاه‌های کوچک و متوسط در ایران و عربستان بوده و پس از ارائه پروپوزال و دادن مصاحبه، عربستان به او بورس تحصیلی داده و خانواده‌اش در این زمینه نقشی نداشته‌اند.[45]

واکنش به ترور قاسم سلیمانی

مهاجرانی پس از ترور قاسم سلیمانی، با گذاشتن تصویری در حساب توییتری خود از بوسهٔ خامنه‌ای بر صورت قاسم سلیمانی، سلیمانی را «قهرمان ملی ایران و اسلام» نامید.[46] مهاجرانی، همچنین در حساب توییتری خود، مردمی را که در ازدحام مراسم تشییع پیکر قاسم سلیمانی در کرمان، زیر دست و پا جان باخته بودند، «شهیدان وداع» نامید.[47]

زندگی شخصی

همسر او جمیله کدیور و نیز برادرزنش محسن کدیور، از فعالان سیاسی‌اند. همچنین در تاریخ ۱۸ نوامبر ۲۰۱۵ میلادی، اعلام شد که محمدمحسن مهاجرانی، پسر عطاءالله مهاجرانی، در رابطه با پرونده گم شدن یک دکل نفتی گمشده، بازداشت شده‌است.[48] شرکت تأسیسات دریایی ایران یک طرف این قرارداد بوده‌است.[49] محسن مهاجرانی نهایتاً از اتهامات پرونده دکل نفتی تبرئه شد.[50]

فعالیت‌های فرهنگی - مطبوعاتی

• همکاری با روزنامه اطلاعات (از سال ۱۳۶۰ تا کنون)
• سردبیر فصلنامه راهبرد (از سال ۱۳۷۰ تا ۱۳۷۵)
• مدیر مسئول هفته‌نامه بهمن (از سال ۱۳۷۳ تا ۱۳۷۵)
• مدیر مسئول ماهنامه گزارش گفتگو (از سال ۱۳۸۱ تا کنون)

تالیفات و کتب

• شیخ بی‌خانقاه (۱۳۹۸)
• حاج آخوند (۱۳۹۷)
• مسیحیت و اسلام (نقد سخنان پاپ بندیکت شانزدهم دربارهٔ پیامبر اسلام در سال ۲۰۰۶)
• مقدمه‌ای بر هفت‌خوان بزرگمهر (۱۳۸۴)
• میناگران (رمان) (۱۳۸۳)
• برف (رمان) (۱۳۸۳)
• سهراب کشان (رمان) (۱۳۸۲)
• اسلام و غرب (۱۳۸۲)
• بهشت خاکستری (رمان) (۱۳۸۲)
• گوهر نماز و نیایش (۱۳۸۲)
• قرائت دینی (۱۳۸۰)
• فلسطینی‌ها (۱۳۸۰)
• حکایت همچنان باقی‌ست… (۱۳۷۹)
• استیضاح (۱۳۷۸)
• سلمان فارسی (۱۳۷۵)
• افسانهٔ نیما (۱۳۷۵)
• انقلاب عاشورا (۱۳۷۴)
• حماسهٔ فردوسی (۱۳۷۲)
• پیام‌آور عاشورا (۱۳۷۱)
• گزند باد (۱۳۶۹)
• نقد توطئهٔ آیات شیطانی (۱۳۶۸)

ترجمه‌شده به زبان‌های دیگر

عربی :

• التسامح و العنف فی الاسلام (بیروت: ریاض الریس للنشر، ۲۰۰۱ م)
• موامرة الآیات الشیطانیه (بیروت: دارالوسیلة، ۱۹۹۳ م)
• قرائات دینیه (قاهره: دارالشروق، ۲۰۰۴ م)
• الجنة الرمادیة (جداول للطباعة والنشر والتوزیع، ورقی غلاف عادی، ۲۶/۱۱/۲۰۱۱)
• الإسلام والغرب (مکتبة الشروق الدولیة، ورقی غلاف عادی)[51]

انگلیسی :

• A critique on the Machination of the satanic verses

منابع

1. «خاتمی: پاسداری از اندیشه انقلاب و حرمت انسان و حقوق شهروندان، راهی بی‌بازگشت است». همشهری. سال هشتم (۲۲۹۴). ۲۶ آذر ۱۳۷۹.
2. «عطاءالله مهاجرانی استعفایش را از ریاست مرکز بین‌المللی گفت‌وگوی تمدن‌ها تأیید کرد». ایسنا. ۲ تیر ۱۳۸۲. ۰۰۶۴۱٫۱۵۸۵۸–۸۲۰۴.
3. «دکتر مهاجرانی سخنگوی دولت شد». همشهری. سال پنجم (۱۴۲۸). ۱۷ آذر ۱۳۷۶.
4. «تبلور حماسه دوم خرداد، در رأی اعتماد قاطع مجلس به دولت خاتمی». همشهری. سال پنجم (۱۳۳۵). ۳۰ مرداد ۱۳۷۶.
5. «پیشنهاد هاشمی به موسوی خوئینی‌ها / هاشمی حکم معاون اول خود را صادر کرد». پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله هاشمی رفسنجانی. ۳۰ مرداد ۱۳۶۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۵.
6. «زندگینامه». وبگاه رسمی مهاجر. دریافت‌شده در ۲۷ ژوئن ۲۰۱۵.
7. «عطاالله مهاجرانی؛ از لعن تا ستایش مهندس بازرگان». وبگاه پارسینه. ۲ بهمن ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۲۹ ژوئن ۲۰۱۵.
8. نیک آهنگ کوثر (۴ تیر ۱۳۹۴). «مهاجرانی و نتایج ناخوشایند خوردن شیر خر-۳». وبگاه خودنویس. دریافت‌شده در ۲۹ ژوئن ۲۰۱۵.
9. «پیشنهاد هاشمی به موسوی خوئینی‌ها». وبگاه دفتر هاشمی رفسنجانی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ نوامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۲ ژوئن ۲۰۱۵.
10. «بیانات در دیدار معلمان و کارگران». وبگاه آیت‌الله سید علی خامنه‌ای. دریافت‌شده در ۲۲ ژوئن ۲۰۱۵.
11. «نامه به آقای عطاءالله مهاجرانی دربارهٔ مقالهٔ «مذاکرهٔ مستقیم»». وبگاه آیت‌الله سید علی خامنه‌ای. دریافت‌شده در ۲۲ ژوئن ۲۰۱۵.
12. «انتصاب اعضای شورای سیاستگذاری صدا و سیما». وبگاه دفتر آیت‌الله سید علی خامنه‌ای. دریافت‌شده در ۲۲ ژوئن ۲۰۱۵.
13. صفحه اعضای هیئت علمی گروه تاریخ دانشگاه تربیت مدرس
14. حمید کاویانی، پیشگامان اصلاحات، روزنامه سلام، تهران: پائیز ۱۳۷۹، صص ۱۱۶–۱۱۷، شابک ‎۹۶۴−۹۲۵۱۲−۸−۶
15. «اعضای شورای مرکزی حزب». وبگاه حزب کارگزاران سازندگی. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ ژوئیه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۹ آوریل ۲۰۱۶.
16. «عطاءالله مهاجرانی». پرتال جامع مسئولین. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ اوت ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۷ ژوئن ۲۰۱۵.
17. «عطاءالله مهاجرانی به ایران می‌آید». جام نیوز. ۲۶ تیر ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۲۷ ژوئن ۲۰۱۵.
18. «احتمال بازگشت عطاءالله مهاجرانی به کشور». پایگاه خبری تحلیلی روز نو. ۲۶ تیر ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۲۷ ژوئن ۲۰۱۵.
19. Moslem, Mehdi (2002). Factional Politics in Post-Khomeini Iran. انتشارات دانشگاه سیراکوس. p. ۲۴۰. Retrieved 27 June 2015.
20. «کم‌سواد بی‌حافظه! من منتخب رهبری بودم». بایگانی‌شده از اصلی در ۷ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۲ ژوئن ۲۰۱۵.
21. «با رای اعتماد به دکتر مهاجرانی مجلس به تداوم سیاست‌های فرهنگی خاتمی رای داد». همشهری آنلاین. دریافت‌شده در ۲۲ ژوئن ۲۰۱۵.
22. «بیانات در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی». وبگاه رسمی آیت‌الله سید علی خامنه‌ای. دریافت‌شده در ۲۲ ژوئن ۲۰۱۵.
23. مسعود بهنود (۲۸ ژوئیه ۲۰۰۴). «عطاالله مهاجرانی و اهمیت حذف وی». بی‌بی‌سی فارسی. دریافت‌شده در ۲۲ ژوئن ۲۰۱۵.
24. «نامه دکتر عطا الله مهاجرانی به وزیر ارشاد». پایگاه خبری جماران. ۱۹ شهریور ۱۳۹۲.
25. مهرداد فرهمند (۲۰۰۳-۰۶-۲۳). «مهاجرانی و پایان گفتگوی تمدنها». BBC. دریافت‌شده در ۲۰۱۵-۰۶-۲۷.
26. «اسفند 82، زمان تغییر مواضع!». مجله زنان. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ ژوئیه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۵-۰۶-۲۷.
27. «عطاءلله مهاجرانی با شکایت زنی که خود را همسر صیغه‌ای او می‌خواند بازداشت شد». رادیو فردا. ۲۹ ژوئیه ۲۰۰۴. دریافت‌شده در ۲۷ ژوئن ۲۰۱۵.
28. «پاسخ "مهسا یوسفی دلدار" به اطلاعیهٔ مشترک عطاالله مهاجرانی و جمیلهٔ کدیور». ایسنا. ۲۹ ژوئیه ۲۰۰۴. دریافت‌شده در ۲۷ ژوئن ۲۰۱۵.
29. «توضیحات وکلای مهسا یوسفی دربارهٔ وضعیت پرونده عطاء الله مهاجرانی». خبرگزاری فارس. ۳ شهریور ۱۳۸۳. دریافت‌شده در ۲۷ ژوئن ۲۰۱۵.
30. «حکم دادگاه دربارهٔ ازدواج مهاجرانی». عصر ایران. ۲۸ شهریور ۱۳۸۵. دریافت‌شده در ۲۷ ژوئن ۲۰۱۵.
31. «مهاجرانی بازداشت شد». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۸ ژوئیه ۲۰۰۴. دریافت‌شده در ۲۷ ژوئن ۲۰۱۵.
32. «مهاجرانی آزاد شد». اطلاعات.نت. ژوئیه ۲۰۰۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۷ ژوئن ۲۰۱۵.
33. «عطاء الله مهاجرانی». روزشمار. ۲۰ اسفند ۱۳۹۳.
34. «عطاالله مهاجرانی و اهمیت حذف وی». BBC. ۲۰۰۴-۰۷-۰۴. دریافت‌شده در ۲۰۱۵-۰۶-۲۷.
35. «مهاجرانی مشاور کروبی شد». روزنامه اعتماد. ۲۵ فروردین ۱۳۸۸. پارامتر |پیوند= ناموجود یا خالی (کمک); پارامتر |تاریخ بازیابی= نیاز به وارد کردن |پیوند= دارد (کمک)
36. «زندگی‌نامه نامزدها: مهدی کروبی». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۱ مه ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۲۲ ژوئن ۲۰۱۵.
37. «شمال نیوز :: آقای مهاجرانی! اشتباه نکنید». www.shomalnews.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۰۴.
38. «جشن فرخنده». وطن ما. ۱۳۸۸-۰۳-۲۴T19:00:54+04:30. دریافت‌شده در 2020-03-04. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
39. وبسایت حزب توده ایران. «لحظه به لحظه با پیکار دلیرانه جنبش مردمی (1)». www.tudehpartyiran.org. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۰۴.
40. «اسامی دانشجویان دوره دکتری مدیریت و سیستم‌های اطلاعاتی». وبگاه رسمی دانشگاه واریک. دریافت‌شده در ۲۵ ژوئن ۲۰۱۵.
41. «چک 16هزار پوندی برای علی مهاجرانی». خبرگزاری الف. ۳۰ خرداد ۱۳۹۴. دریافت‌شده در ۲۱ ژوئن ۲۰۱۵.
42. «سند ویکی‌لیکس: دولت عربستان هزینه تحصیل پسر مهاجرانی را تقبل کرده بود». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۱ ژوئن ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۱ ژوئن ۲۰۱۵.
43. «واکنش همسر مهاجرانی به منتقدان بورسیه پسرشان: شما جیره بگیر اسرائیل هستید». عصر ایران. ۳۰ ژوئن ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۵.
44. «واکنش جمیله کدیور به انتشار سند ویکی‌لیکس دربارهٔ مهاجرانی: هجمه‌کنندگان به همسرم مزدوران اسراییل هستند». وب سایت خبری تقاطع. ۷ تیر ۱۳۹۴. دریافت‌شده در ۳۰ ژوئن ۲۰۱۵.
45. جام نیوز تاریخ مخابره : ۱۳۹۷/۰۴/۱۱ - ۱۸:۲۵
46. «تصویر حساب کاربری مهاجرانی هم "سردار سلیمانی" شد». مشرق نیوز. ۲۰۲۰-۰۱-۰۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۰۴.
47. «توییت مهاجرانی دربارهٔ جانباختن تعدادی از مردم در کرمان». مشرق نیوز. ۲۰۲۰-۰۱-۰۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۳-۰۴.
48. دستگاه قضایی ایران خبر بازداشت پسر مهاجرانی را تأیید کرد، بی‌بی‌سی فارسی
49. پسر مهاجرانی «در ارتباط با پرونده دکل نفتی بازداشت شد»، بی‌بی‌سی فارسی
50. «سرانجام پسر مهاجرانی دکل نفتی».
51. «نشر بهشت خاکستری به زبان عربی». وبگاه مهاجرانی. دریافت‌شده در ۲۲ ژوئن ۲۰۱۵.

پیوند به بیرون

• بهشت خاکستری

کرسی پارلمانی
پیشین: سید محمود دعایی	نایب دوم رئیس کمیسیون امور خارجه ۱۳۶۱ – ۱۳۶۳	پسین: سید محمود دعایی
مناصب سیاسی
پیشین: سید احمد اشرف اسلامی	معاون امور حقوقی و مجلس نخست‌وزیر ایران ۱۳۶۴ – ۱۳۶۸	انحلال معاونت
عنوان جدید	معاون امور حقوقی و مجلس رئیس‌جمهور ایران ۱۳۶۸ – ۱۳۷۶	پسین: سید عبدالواحد موسوی لاری
پیشین: عباس عبدی	معاون فرهنگی و اجتماعی مرکز تحقیقات استراتژیک ۱۳۷۰ – ۱۳۷۲	پسین: ؟
پیشین: سید مصطفی میرسلیم	وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی ۱۳۷۶ – ۱۳۷۹	پسین: احمد مسجدجامعی
بدون متصدی آخرین تصدی توسط: احمد توکلی	سخنگوی دولت ۱۳۷۶ – ۱۳۷۹	بدون متصدی تصدی بعدی توسط: عبدالله رمضان‌زاده
پیشین: محمدجواد فریدزاده	مشاور رئیس‌جمهور ایران رئیس مرکز بین‌المللی گفت‌وگوی تمدن‌ها ۱۳۷۹ – ۱۳۸۲	پسین: محمود بروجردی