وزارت نیروی ایران

وزارت نیرو یکی از وزارتخانه‌های فعال در بیشتر کشورهاست. این وزارت به امور تولید، پخش و نگهداری انرژی الکتریکی و تأسیسات آن می‌پردازد. نیروگاه‌های برق، سدهای برق ابی، شبکه‌های برق رسانی و غیره زیر مدیریت این وزرات خانه قرار دارند.

وزارت نیرو
اطلاعات کلی سازمان
بنیادگذاری	۳ دسامبر ۱۹۳۶
حوزهٔ قدرت	ایران
ستاد	تهران
وزیر مسئول	رضا اردکانیان، وزیر
وبگاه
moe.gov.ir

مختصات: ۳۵°۴۶′۲۴٫۱۱″ شمالی ۵۱°۲۴′۲۵٫۴۲″ شرقی

این مقاله بخشی از رشته مقالات دربارهٔ سیاست در ایران است
سیاست در ایران
نظام جمهوری اسلامی ایران
رهبری/ولایت فقیه رهبر سید علی خامنه‌ای بیت رهبری مجلس خبرگان رهبری رئیس: احمد جنتی مجمع تشخیص مصلحت نظام رئیس: صادق لاریجانی
قوه مجریه رئیس‌جمهور (فهرست) حسن روحانی معاون اول اسحاق جهانگیری هیئت دولت (فهرست) دولت دوازدهم جمهوری اسلامی ایران
قوه مقننه مجلس شورای اسلامی رئیس مجلس: محمدباقر قالیباف دیوان محاسبات کشور شورای نگهبان دبیر: احمد جنتی
قوه قضائیه رئیس سید ابراهیم رئیسی دیوان عالی کشور دادستان کل کشور: محمدجعفر منتظری دادگاه عالی انتظامی قضات
شوراهای عالی شورای عالی امنیت ملی دبیر: علی شمخانی شورای عالی انقلاب فرهنگی
استان،شوراهای شهر و روستا شهرداری‌ها • شوراهای اسلامی شهر و روستا • استانداری
انتخابات ستاد انتخابات کشور • شورای نگهبان انتخابات‌های اخیر و آتی ریاست‌جمهوری: ۱۳۹۶ ۱۴۰۰ مجلس شورای اسلامی: ۹۵–۱۳۹۴ ۹۹–۱۳۹۸ مجلس خبرگان رهبری: ۱۳۹۴ ۱۴۰۲ شوراهای اسلامی: ۱۳۹۶ ۱۴۰۰
حزب‌ها خانه احزاب ایران اصول‌گرایان • اعتدال‌گرایان • اصلاح‌طلبان
درگاه ایران دیگر کشورها ‏(en)‏ اطلس

وزیران نیرو جمهوری اسلامی ایران

• عباس تاج (۱۳۵۷ – ۱۳۵۸)
• حسن عباسپور (آبان ۱۳۵۸ – مرداد ۱۳۶۰)
• حسن غفوری‌فرد (۲۶ مرداد ۱۳۶۰ – ۶ آبان ۱۳۶۴)
• محمدتقی بانکی (۶ آبان ۱۳۶۴ – ۲۹ شهریور ۱۳۶۶)
• بیژن نامدار زنگنه (۲۹ شهریور ۱۳۶۷ – ۲۹ مرداد ۱۳۷۶)
• حبیب‌الله بیطرف (۲۹ شهریور ۱۳۷۶ – ۲ شهریور ۱۳۸۴)
• پرویز فتاح (۲ شهریور ۱۳۸۴ – ۱۲ شهریور ۱۳۸۸)
• مجید نامجو (۲ شهریور ۱۳۸۸ – ۲۴ مرداد ۱۳۹۲)
• حمید چیت‌چیان (۲۴ مرداد ۱۳۹۲ – ۲۹ مرداد ۱۳۹۶)
• رضا اردکانیان (۲۹ مرداد ۱۳۹۶ – تاکنون)

تاریخچه

آغاز تشکیل وزارت آب و برق (که بعدها به وزارت نیرو تغییر نام و وظیفه پیدا کرد) از اولین نظام‌نامه مؤسسه برق تهران مصوب بیست و پنجم مهر ماه ۱۳۱۵ که به منظور برق رسانی به منازل و معابر شهر تهران تأسیس شده بود؛ و قانون اجازه تأسیس بنگاه آبیاری مصوب بیست و نه اردیبهشت سال ۱۳۲۲ که وظیفه‌اش توسعه و اصلاح امور آبیاری کشور بود؛ به وجود آمد.

وضعیت ساختار اداری دولت پس از مشروطه تا سال ۱۳۴۲ که وزارت آب و برق تأسیس‌شد، همیشه بگونه‌ای بوده که ضرورت تمرکز مربوط به امور آب و برق و انرژی در یک مجموعه منسجم احساس می‌شد. به وجود آمدن تأسیسات سدهای مخزنی در نقاط مختلف کشور (لار، لتیان، درودزن، زرینه رود، و…) قانون اجرای انتقال برق از طریق خطوط هوایی(۲/۳/۱۳۳۹) و وجود چندین دستگاه که متکفل مسئله آب رسانی و برق رسانی بوده‌اند نیز هیچگاه راهگشای حل معضلات جامعه نبوده‌است.

بنابراین، دیدگاه‌های جدیدی که دخالت مؤثرتر دولت در امور زیربنایی در بخش‌های آب، برق و انرژی را ضروری می‌دانست؛ همچنان سبب به وجود آمدن طیف وسیعی از دستگاه‌های اجرایی موازی و مشترک گردید که به نحوی به مسئله تأمین برق و آب (آشامیدنی، کشاورزی و سایر مصارف) مشغول بودند. اما مشکل اساسی این بود که این دستگاه‌ها از نظام و انسجام و هماهنگی خاصی برخوردار نبودند. به همین دلیل این معضل دولتمردان را برآن داشت تا با تأسیس یک سازمان که بتواند وظایف ارائه خدمات آب و برق را درسراسر کشور برعهده بگیرد؛ موافقت کنند و همین تفکر در نهایت منجر به‌تأسیس «وزارت آب و برق» شد.

لایحه قانون تأسیس وزارت آب و برق مصوب بیست و ششم اسفند ۱۳۴۲ در واقع نقطه پایانی به تمامی سرگردان‌هایی بود که هم مصرف‌کنندگان آب و برق داشتند و هم شرکت‌هایی که در این زمینه فعالیت می‌کردند.

وزارت آب و برق از سازمان آب تهران، بنگاه برق تهران، بنگاه مستقل آبیاری، اداره کل لوله‌کشی آب تهران، آب و برق خوزستان، آب و برق کرج و اداره حفاظت از تأسیسات سدهای لار و لتیان ویا سایرسازمان‌های دولتی که برای احداث و بهره‌برداری از سدها و منابع آب و برق کشور به وجود آمده بودند؛ تشکیل شد. به این وسیله هم مصرف‌کنندگان آب و برق و هم شرکت‌ها و سازمان‌های متولی این دو صنعت صاحب یک وزارت خانه با شرح وظایف مشخص شدند.

قانون تأسیس وزارت نیرو در بیست و هشتم بهمن ۱۳۵۳ به تصویب رسید که هدف آن حداکثر استفاده ازمنابع انرژی و آب کشور و همچنین تهیه و تأمین انرژی و آب برای انواع مصارف عمومی شهروندان عنوان شد.

با تأسیس وزارت نیرو تمامی اختیارات وزارت آب و برق به وزارت نیرو منتقل شد و حتی بر اساس ماده ۹ این قانون سازمان انرژی اتمی ایران از سازمان‌های زیرمجموعه وزارت نیرو محسوب شد و در اصلاح ماده ۱ قانون وزارت نیرو در بیستم اردیبهشت ۱۳۵۷، احداث، تکمیل و بهره‌برداری از نیروگاه‌های اتمی نیز از وظایف اصلی وزارت نیرو تلقی شد. براساس ماده ۸ این قانون شرکت ملی نفت ایران نیز موظف شد که برنامه‌های تولید، پالایش و توزیع نفت و گاز را دراختیار وزارت نیرو قرار دهد. هرچند پس از پیروزی انقلاب اسلامی و توجه به توسعه و ضرورت استفاده گسترده از انرژی اتمی، «سازمان انرژی اتمی» مستقل و از وزارت نیرو منفک شد.

با پایان یافتن جنگ هشت ساله تحمیلی عراق علیه کشور ایران بازسازی و اجرای طرح‌های عمرانی شدت بیشتری گرفت و دولت و مجلس شورای اسلامی نیز توجه خود را به تصویب قوانین و اجرای طرح‌های عمرانی معطوف داشتند. وضعیت بهداشت محیط شهرها و الزام و ضرورت جمع‌آوری، انتقال و ساماندهی فاضلاب و تأسیسات آب رسانی شهرها و واحدهای صنعتی، مقدمات تصویب قوانینی را در این زمینه به وجود آورد. برهمین اساس قانون تشکیل «شرکت‌های آب وفاضلاب» درتاریخ چهارم اسفند ۱۳۶۹ تصویب و ابلاغ شد. براساس این قانون ایجاد وبهره‌برداری از شبکه‌های توزیع آب شهری و جمع‌آوری و انتقال و تصفیه فاضلاب شهرها برعهده شرکت‌های مستقلی با عنوان شرکت‌های آب وفاضلاب استانی که زیر نظر وزارت نیرو انجام وظیفه می‌کنند؛ گذاشته شد.

بخشی از امورات عمرانی مربوط آبرسانی روستاها و جمع‌آوری و دفع فاضلاب‌های روستایی هنوز تا این تاریخ دراختیار وزارت نیرو قرار نگرفته بود و کماکان برعهده وزارت جهاد سازندگی بود. به منظور یکپارچه سازی وظایف و واگذاری کلیه خدمات آب و برق به مردم ایران، بنا به تصویب هیئت وزیران در مردادماه ۱۳۸۱ وظایف آب وفاضلاب‌های روستایی نیز به وزارت نیرو واگذار شد. همچنین برق رسانی به روستاها نیز برعهده وزارت نیرو گذاشته شد.

به این وسیله کلیه وظایف تأمین و آبرسانی به شهرها و روستاها، ایجاد شبکه‌ها و تصفیه خانه‌های فاضلاب شهری و روستایی و تأمین و توزیع برق به شهرها و روستاها، و مطالعه واستفاده از انرژی‌های تجدید پذیر ازجمله اساسی‌ترین وظایف وزارت نیرو است که هم‌اکنون در حال انجام است.

وظایف

مهم‌ترین وظیفه وزارت نیروی ایران عبارت‌اند از:

• حفاظت، نگهداری، بهره‌برداری و بهبود کمی و کیفی منابع آب‌های سطحی و زیرزمینی.
• رضایت و اقناع مردم با تأمین، تصفیه و توزیع مناسب آب بهداشتی سالم و دائمی برای انواع مصارف.
• بالا بردن بهداشت محیط شهرها و روستاها با طراحی و اجرای شبکه‌های جمع‌آوری و تصفیه خانه‌های فاضلاب.
• تأمین نیازهای انرژی با کیفیت مطلوب و تمام وقت برای انواع مصارف شهروندان
• دیدگاه بلند مدت (دورنگر) به صیانت از منابع آب و انرژی و انتقال آن به نسل‌های آینده.

وظایف وزارت نیرو در قانون تأسیس آن که در تاریخ ۲۸/۱۱/۱۳۵۳ به تصویب مجلس سنای وقت رسید، مشخص شده‌است. اما با گذشت زمان و وقوع انقلاب اسلامی ایران و سایر قوانین اصلاحیه که در تاریخچه به آن‌ها اشاره شد؛ دچار تغییرات شده‌است؛ ولی هم‌اکنون (سال ۱۳۸۶) شرح وظایف وزارت نیرو در شش محور قابل تعریف است.

ج- بخش برق

1. سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی، اجرا و توسعه طرح‌های تولید، انتقال و توزیع انرژی برق در شهرها و روستاهای سراسر کشور
2. بررسی و تدوین پیشنهادهای لازم در زمینه راهبردها، سیاست‌ها، برنامه‌ها، قوانین و آیین‌نامه‌های صنعت برق و تعرفه‌های بهای مصرف و اشتراک برق به‌طور سالیانه جهت ارائه به دولت و مجلس واجرای آنها
3. برنامه‌ریزی جهت انجام طرح‌های تحقیقاتی و پژوهشی مرتبط با فعالیت شرکت و هماهنگی و برنامه‌ریزی آموزشی به منظور ارتقاء سطح علمی کارکنان صنعت برق کشور
4. جذب سرمایه‌های داخلی و خارجی و ایجاد زمینه‌های لازم برای مشارکت بخش خصوصی در اجرای طرح‌های تولید و انتقال برق در سراسر کشور.
5. عضویت در کمیته و کنوانسیون‌های جهانی انرژی و کسب و تبادل اطلاعات لازم به منظور استاندارد کردن و ارتقاء فعالیت‌های صنعت برق کشور
6. هدفمند کردن میزان مصرف برق و یارانه‌ها برابر استانداردهای جهانی
7. سیاست گزاری، نظارت و هماهنگی بین شرکت‌های زیرمجموعه به منظور اجرای به موقع طرح‌های برق در راستای پیشبرد اهداف کلان صنعت برق کشور

د- بخش انرژی‌های تجدید پذیر

1. تعیین سیاست‌های کلان انرژی
2. برنامه‌ریزی و اجرای طرح‌های انرژی‌های تجدیدپذیر با توجه به ویژگی هر منطقه از کشور
3. مطالعه، تحقیق و پژوهش به منظور شناسایی توان مناطق کشور در استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر
4. مطالعه و تحقیق واجرای طرح‌های بهینه‌سازی مصرف انرژی در کشور

ه - بخش پشتیبانی فنی و مهندسی

1. انجام طرح‌های تحقیقاتی و پژوهشی به منظور بالا بردن توان داخلی جهت ساخت و تولید کالاها و قطعات تأسیسات آبی وبرقی درکشور
2. مدیریت بر ساخت و تولید قطعات مورد نیاز تأسیسات و طرح‌های آب و برق در داخل کشور
3. صدور خدمات فنی و مهندسی به سایر کشورها برای اجرای طرح‌های آب و برق.

و- بخش برنامه‌ریزی و نیروی انسانی

1. تدوین سیاست‌ها و راهبری منابع انسانی به منظور تقویت مطالعات و برنامه‌ریزی جهت ارائه الگوی مناسب مدیریتی
2. مطالعه و تحقیق به منظور به‌کارگیری فناوری اطلاعات در صنعت آب و برق
3. سیاست‌گزاری و برنامه‌ریزی به منظور انجام پژوهش و تحقیقات، همچنین ایجاد زمینه‌های لازم آموزشی، تربیت و جذب نیروی انسانی متخصص در صنعت آب وبرق
4. تدوین برنامه بلندمدت و راهبردی، تلفیق برنامه‌های کوتاه مدت و میان مدت بخش‌های مختلف صنعت آب و برق و ارائه لایحه بودجه وزارت نیرو
5. ارتباط مناسب و مستمر با مجلس شورای اسلامی به منظور توجیه و تصویب لوایح و قوانین مورد نیاز وزارت نیرو

ساختار سازمانی

وزارت نیرو یک سازمان چند وجهی است. به عبارت دیگر وظایف مدیریت چند صنعت بزرگ کشور در این وزارتخانه انجام می‌شود. صنعت آب، صنعت برق، صنعت فاضلاب و صنعت انرژی تجدید پذیر. به همین دلیل ساختار آن به تناسب وظایف بسیار حیاتی و مهمی که دارد، دارای پیچیدگی‌های خاص خود است. به عنوان مثال تمام بخش‌های زیرمجموعه وزارت نیرو که وظیفه‌شان ارائه خدمات آب و برق و فاضلاب است و در استان‌ها به عنوان نماینده وزارت نیرو انجام وظیفه می‌کنند؛ به صورت شرکتی اداره می‌شوند نه اداره کل یا سازمان؛ و همین موضوع یکی از موارد خاص این وزارت خانه‌است که ساختار سازمانی آن را از سایر وزارت خانه‌ها جدا می‌کند. توجه به عدم تمرکز و تفویض اختیار به شرکت‌ها برای انجام عملیات لازم یکی از ویژگی‌های شاخص وزارت نیرو است. در یک زاویه کلی و دور چارت وزارت نیرو به شرح زیراست.

ساختار وزارت نیرو براساس تفکیک وظایف حاکمیتی و تصدی‌گری (ستاد و صف) طراحی شده‌است و حوزه‌ای وزارت نیرو هر کدام وظایف و محدوده مشخصی را دارند.

{الف- سطح یک (سطح حاکمیتی)}

حوزه ستادی که وظایف حاکمیتی و سیاست‌گزاری را برعهده دارد. این حوزه از شش معاون وزیر و ۲۴ دفتر تشکیل شده‌است و دارای ساختار سازمانی زیر است:

• معاون تحقیقات و منابع انسانی
• معاون برنامه‌ریزی و اقتصادی
• معاون پشتیبانی، حقوقی و امور مجلس
• معاون برق و انرژی
• معاون آب وفاضلاب
• معاون وزیر و رئیس سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر و بهره‌وری انرژی برق (ساتبا)

ب- سطح دو (سطح میانی تخصصی)

این سطح شامل چهار شرکت مادر تخصصی که وظایف برنامه‌ریزی، نظارت و ارزیابی شرکت‌های زیرمجموعه تخصصی خود را برعهده دارند و وظیفه‌شان اجرای سیاست‌های کلان وزارت نیرو توسط شرکت‌های زیر مجموعه است.

این شرکت‌ها به استناد قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مبنی بر سامان دهی و استفاده مطلوب از امکانات شرکت‌های دولتی و افزایش بازدهی و بهره‌برداری و اداره مطلوب شرکت‌هایی که ضروری است در بخش دولتی باقی بمانند و نیز فراهم نمودن زمینه واگذاری به بخش خصوصی تشکیل شدند.

بر اساس این قانون به دولت اجازه داده شد نسبت به واگذاری، انحلال، ادغام و تجدید سازمان شرکت‌های دولتی، اصلاح و تصویب اساسنامه شرکت‌ها، تصویب آیین‌نامه‌های مالی و معاملاتی اقدام نماید.

در تبصره الف ماده ۴ قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مقرر شد که شرکت‌های مادر تخصصی سازمان دهی شده و زیر نظر وزارت خانه‌های ذی‌ربط در چارچوب اساسنامه مربوط اداره شوند. بنابر این، اساسنامه چهار شرکت مادرتخصصی با پیشنهاد وزارت نیرو و تأیید سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور و وزارت امور اقتصادی و دارایی به تصویب هیئت وزیران رسید و در نهایت به وزارت نیرو جهت اجرا و تشکیل ابلاغ شد.

۱- شرکت سهامی مادرتخصصی مدیریت منابع آب ایران (آب نیرو)

وظیفه این شرکت راهبری و اجرای طرح‌های ذخیره‌سازی و استحصال منابع آب و همچنین انتقال آب و اجرای شبکه‌های آبیاری و زهکشی توسط شرکت‌های زیر مجموعه است.

شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران با هدف به فعل درآوردن بخش قابل توجهی از پتانسیل‌های کشور ایران در زمینه انرژی برق‌آبی (به خصوص سدهای بزرگ) و توسعه تأسیسات ذخیره و انتقال آب در سال ۱۳۶۸ تأسیس شده‌است. این شرکت که از لحاظ ساختاری زیر مجموعه وزارت نیرو محسوب می‌شود[1] و از این روی یک شرکت فعال در بخش عمومی (دولتی) است که خدمات آن مورد استفاده تمامی شهروندان ایرانی است. این شرکت کارفرمای اصلی طرح‌های برق‌آبی بزرگ، متوسط و کوچک است و با بیش از ۶۰ شرکت مشاور و پیمانکار تخصصی همکاری و فعالیت دارد.

تاریخچه شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران

شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران با هدف به فعل درآوردن بخش قابل توجهی از پتانسیل‌های کشور در زمینه انرژی برق‌آبی (به خصوص سدهای بزرگ) و توسعه تأسیسات ذخیره و انتقال آب تأسیس شده‌است. این شرکت که از لحاظ ساختاری زیر مجموعه وزارت نیرو محسوب می‌شود کارفرمای اصلی طرح‌های برق‌آبی بزرگ، متوسط و کوچک است و از زمان تأسیس در سال ۱۳۶۸ تاکنون توانسته بیش از ۶۵۰۰ مگاوات به ظرفیت نیروگاه‌های برق‌آبی کشور اضافه کند. این در حالی است که کل ظرفیت فعلی برق‌آبی کشور حدود ۹۳۹۹ مگاوات است.[2]

اولین فعالیت شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران که در سال ۱۳۶۹ به انجام رسید ترمیم بدنه سد سفیدرود بود که به علت زلزله رودبار شکاف خورده بود و به این ترتیب امکان بهره‌برداری مجدد از سد سفیدرود فراهم شد. پس از اجرای این پروژه، فعالیت شرکت معطوف به اجرای بزرگترین طرح‌های برق‌آبی تاریخ ایران شد و این شرکت توانست عملیات احداث چهار طرح بزرگ برق‌آبی مسجدسلیمان، کرخه، کارون ۳ و کارون ۴ که از شاهکارهای مهندسی معاصر ایران به‌شمار می‌آیند و همچنین طرح متوسط کوهرنگ، لوارک و شهید رجایی وچندین طرح کوچک را به پایان برد. ظرفیت تولید انرژی این نیروگاه‌ها ۶۹ درصد کل ظرفیت برق‌آبی کشور است.[2]

سد و نیروگاه‌های گتوندعلیا، سیمره، سیاه‌بیشه، رودبار لرستان، بختیاری، خرسان۳، تنگ معشوره، چم شیر، پارسیان و دو طرح کوچک برق‌آبی طرح‌های در حال احداث شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران هستند که هم‌اکنون مراحل اجرایی آن‌ها در حال انجام است و با اتمام این طرح‌ها ۵۱۹۳ مگاوات دیگر به ظرفیت تولید برق کشور افزوده خواهد شد. شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران همچنین بیش از ۵۰ طرح سد و نیروگاه از نوع مخزنی، جریانی و تلمبه ذخیره‌ای را در دست مطالعه دارد که پس از اجرا و بهره‌برداری از این طرح‌ها حدود ۱۶ هزار مگاوات به ظرفیت نصب شده نیروگاه‌های کشور اضافه شده و به موجب آن حدود ۲۱۳۰۰ گیگاوات ساعت در سال به تولید انرژی برق آبی کشور اضافه خواهد شد. همچنین با اجرای این طرح‌های مطالعاتی بیش از ۲۶ میلیارد متر مکعب به حجم آب مخازن سدهای کشور اضافه خواهد شد.

شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران به عنوان کارفرمای اصلی پروژه‌های برق‌آبی به دنبال گسترش حضور بخش خصوصی و سرمایه‌گذاری این بخش در این عرصه است. این شرکت در حال حاضر زمینه‌های این مشارکت را فراهم آورده و آماده است طی قراردادهای B.O.T, B.O.O و فاینانس بتواند اجرای طرح‌های برق‌آبی خود را به بخش خصوصی ایرانی یا خارجی واگذار کند. همچنین شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران برای اجرای مأموریت خود و ایفای نقش در جهت افزایش ظرفیت‌های صنعت برق‌آبی کشور در نقش یک نهاد توسعه‌ای توانمند ظاهر شده و ضمن ایجاد ارتباط مؤثر و هماهنگ با سایر نهادهای مرتبط به یکپارچه‌سازی تصمیم‌ها در حوزه مطالعات، توسعه سازه‌ها و تأسیسات برق‌آبی، مدیریت مستقیم طرح‌های اجرایی، بهبود ظرفیت‌های بخش خصوصی از طریق توسعه بخش‌های مهندسی و اجرایی و ارتقاء سطح مدیریت در صنعت آب و برق کشور همت گماشته‌است.[3]

چشم‌انداز

چشم‌انداز شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران به فعلیت درآوردن تمامی ظرفیت‌های برق آبی و مهار آب‌های مشترک غرب ایران در افق چشم‌انداز بیست ساله کشور با رویکرد مدیریت یکپارچه منابع آب و سازگار با شرایط اقلیمی و زیست‌محیطی است. در این راستا، شرکت به گونه‌ای عمل خواهد کرد تا در نقش یک بنگاه توسعه‌ای توانمند و سرآمد در جلب سرمایه و مشارکت بخش خصوصی، مدیریت پروژه و بهره‌برداری از سد و نیروگاه‌های برق آبی در سطح ملی و منطقه‌ای ظاهر شود.[4]

مأموریت

شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران وظیفه خود را بالفعل کردن پتانسیل‌های کشور در زمینه تولید انرژی برق‌آبی و توسعه تأسیسات ذخیره و انتقال آب با هدف مهار آب‌های مشترک و انتقال آب‌های بین حوزه‌ای و همچنین مدیریت بهره‌برداری از تأسیسات ایجاد شده می‌داند. برای اجرای این مأموریت، شرکت در نقش یک نهاد توسعه‌ای ظاهر شده و با شناسایی و جذب سرمایه‌های خصوصی به توسعه ظرفیت بخش خصوصی در این حوزه کمک خواهد کرد. برای اجرای رسالت فوق، شرکت آب و نیرو نقش کلیدی در توسعه پایدار و یکپارچه‌سازی تصمیمات در حوزه مطالعات و توسعه نیروگاه‌های برق‌آبی و سازه‌ها و تأسیسات مدیریت منابع آب کشور را با اولویت مطالعه و اجرای طرح‌های آب‌های مشترک بر عهده خواهد داشت. شرکت علاوه بر مدیریت طرح‌ها و پروژه‌ها، از طریق توسعه و ارتقای پیمانکاران و مشاورین به بهبود ظرفیت‌های مدیریتی و مهندسی در داخل کشور و صدور خدمات فنی و مهندسی به خارج از کشور و در نتیجه ارتقای سطح مدیریت صنعت آب و برق کشور کمک خواهد کرد. شرکت آب و نیرو در بخش بهره‌برداری با استفاده از تجربه و توان مدیریتی متخصصین خود ضمن مدیریت بهره‌برداری بهینه، در عرصه برق و توسعه انرژی‌های تجدیدپذیر فعالیت می‌کند. شرکت آب و نیرو در راستای سیاست‌ها و مأموریت‌های تعیین شده در بخش آب و برق در زمینه راهبری و مدیریت دستیابی، بومی‌سازی و به‌کارگیری فناوری‌های نوین در صنعت برق‌آبی با شناخت نیازهای کشور و منطقه و نگاه به آینده از طریق جلب مشارکت کارکنان، پیمانکاران و مشاوران و مراکز علمی و دانشگاهی اقدام می‌کند.[3]

باورها و ارزش‌ها

1. شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران به توسعه ظرفیت‌های بخش خصوصی داخلی اعم از مشاوران، پیمانکاران، سازندگان و سرمایه‌گذاران مرتبط با طرح‌ها در حوزه منابع آب و برق‌آبی اعتقاد داشته و در این راستا بر توسعه شبکه‌ای از شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران‌های صلاحیت‌دار تأکید خواهد کرد.
2. شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران به جامعه محلی طرح‌های خود توجه داشته و برای کمک به توسعه محلی در منطقه اجرای طرح‌ها اهتمام می‌ورزد. شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران می‌کوشد ضمن توجیه تأثیرات مثبت طرح بر جامعه محلی، مشارکت آن‌ها را برای اجرای هر چه بهتر طرح جلب نماید.
3. شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران به حفظ محیط زیست و میراث فرهنگی متعهد بوده و طرح‌ها و پروژه‌های خود را با رعایت استانداردهای مرتبط مطالعه و اجرا می‌نماید.
4. شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران، شرکت‌های آب و برق منطقه‌ای را همکار خود تلقی می‌کند. عملکرد شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران باید به گونه‌ای باشد که سایر نهادهای مرتبط در نظام مدیریت منابع آب و برق کشور، آب و نیرو را به عنوان یک همکار و حامی خود تصور کنند.
5. شیوه اداره شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران باید بر اساس الگوهای کارآمد با محوریت فناوری اطلاعات باشد. در این رابطه اثربخشی، کارایی اقتصادی، توان رقابتی، شکستن انحصار و انعطاف‌پذیری باید به اصول مورد باور در تمامی سطوح شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران تبدیل شود.
6. شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران، دانش شکل گرفته در بخش‌های مختلف خود را سرمایه ملی به‌شمار آورده و در این زمینه به شیوه ارتباطات باز، سریع و ایمن با سایر نهادهای خصوصی و دولتی عمل می‌نمایند.
7. شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران در تعامل با طرف‌های قراردادی خود به صورت شفاف و قانونمند عمل می‌نمایند.
8. نگاه به تولید داخل در ارجاع بخش‌های فنی - اجرایی پروژه و جلب سرمایه و دانش فنی خارجی مورد توجه شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران قرار دارد.
9. شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران، نیروی انسانی را سرمایه اصلی خود تلقی کرده و به توسعه قابلیت‌ها و مهارت‌های ایشان پایبند است.
10. شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران، تعالی سازمانی را به عنوان یک آرمان در اهداف و برنامه‌های خود مورد نظر قرار داده‌است.[2][3][4]

خط مشی و ارزش‌ها

شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران خط مشی خود را در چارچوب نظام اقتصادی و مالی؛ توسعه فعالیت‌ها و افزایش مشارکت بخش غیردولتی؛ تحقیقات و منابع انسانی؛ مدیریت اجرا و بهره‌برداری از طرح‌های برق‌آبی و ذخیره‌سازی و انتقال آب؛ مطالعات پایه و طراحی؛ و بهبود سیستم‌ها، روش‌ها و ارتقای سازمانی به شرح زیر تعریف نموده‌است.[2][3][4]

نظام اقتصادی و مالی

1. مدیریت کارآمد و مؤثر منابع مالی از طریق تنوع بخشی، تأمین و تخصیص به موقع و بهینه منابع موردنیاز و افزایش نقدینگی جهت اجرای طرح‌های شرکت
2. استفاده حداکثری از منابع عمومی و داخلی و تمامی ظرفیت‌ها و نهادهای بازار پول و سرمایه و بهره‌گیری از روش‌های نوین تأمین و تجهیز منابع مالی داخلی و خارجی برای تولید انرژی پاک
3. مدیریت هزینه و کاهش هزینه‌های اجرای طرح‌ها و پروژه با رویکرد مهندسی ارزش و مدیریت بهینه منابع مالی[2][3][4]

توسعه فعالیت‌ها و افزایش مشارکت بخش غیردولتی

1. اتخاذ روش‌های مناسب در خصوص مدیریت ریسک منابع مالی و سرمایه‌گذاری‌ها در طرح‌های شرکت
2. ارتقاء، بهبود و توسعه سیستم‌های مالی
3. جلب مشارکت‌های مردمی و واگذاری فعالیت‌ها در حوزه سرمایه‌گذاری، طراحی، اجرا و بهره‌بردای از پروژه‌های آبی و برق‌آبی به بخش خصوصی
4. حضور مؤثر در بازار برق به منظور فروش برق نیروگاه‌های برق‌آبی و سایر خدمات جانبی آن
5. توسعه فعالیت‌های شرکت در خارج از کشور در راستای اجرای موافقتنامه‌های دولت و پشتیبانی از صادرات و مبادله آب، انرژی برق‌آبی و صدور خدمات فنی و مهندسی[2][3][4]

تحقیقات و منابع انسانی

1. ارتقای توانمندی‌ها و توسعه قابلیت‌های منابع انسانی موردنیاز شرکت از طریق طراحی و استقرار و بهبود زیر نظام‌های منابع انسانی و جذب نخبگان علمی و اجرایی برای انجام فعالیت‌های شرکت
2. راهبری و مدیریت دستیابی، بومی‌سازی و بکارگیری دانش و فناوری‌های نوین در ابعاد مغزافزاری، نرم‌افزاری و سخت‌افزاری در صنعت برق‌آبی و انتقال تکنولوژی با شناخت نیازهای کشور و منطقه و نگاه به آینده
3. توسعه پژوهش‌های کاربردی در صنعت برق آبی و مباحث مدیریتی و اقتصادی آن مطابق با اهداف و نیازهای کشور و شرکت[2][3][4]

مدیریت اجرا و بهره‌برداری از طرح‌های برق‌آبی و ذخیره‌سازی و انتقال آب

1. اولویت دهی به شروع عملیات اجرای طرح‌ها و پروژه‌های برق‌آبی و ذخیره‌سازی و انتقال آب براساس معیارهای اقتصادی و تأمین منابع مالی و توان ظرفیت اجرایی و با تأکید بر کاهش زمان اجرای پروژه‌ها و تحقق کیفیت طراحی و اجرا براساس استانداردها و مشخصات فنی موردنظر در چارچوب هزینه‌های تعیین شده
2. حفظ سهم انرژی برق‌آبی از کل تولید انرژی نیروگاه‌های کشور تا پایان برنامه پنجم
3. طراحی و اجرای الگوی بهینه و کارآمد مدیریت بهره‌برداری و نگهداری سد و نیروگاه‌های برق‌آبی
4. توسعه فعالیت‌های شرکت به عنوان محور توسعه منطقه‌ای و ایفای مسئولیت‌های اجتماعی در محل اجرای طرح‌ها و در راستای به حداقل رساندن آسیب‌های اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی مرتبط با اجرای طرح‌ها و تملک اراضی[2][3][4]

مطالعات پایه و طراحی

1. شناسایی، ارزیابی و مطالعه تمامی ظرفیت‌های انرژی برق‌آبی و تلمبه‌ذخیره‌ای در سطح کشور با اولویت‌دهی به زمان و کیفیت مطالعات با توجه به ساختگاه‌های موجود
2. انجام مطالعات سیستمی و جامع با نگرش برنامه‌ریزی، طراحی و بهره‌برداری از حوضه آبریز و اولویت‌دهی اجرای طرح‌های توسعه در حوضه آبریز با توجه به اهداف آمایش سرزمین، محدودیت‌ها و منابع موجود
3. لحاظ نمودن اثرات تغییر اقلیم و استراتژی‌های مدیریت خشکسالی بر طرح‌های در دست مطالعه، اجرا و بهره‌برداری و ارائه راهکارهای کاهش اثرات منفی در جهت توسعه پایدار ملی و منطقه‌ای[2][3][4]

بهبود سیستم‌ها، روش‌ها و ارتقای سازمانی

1. طراحی و استقرار نظام جامع مدیریت پروژه بر مبنای استاندارد PMBOK در سطح شرکت با تمرکز بر حوزه‌های زمان، هزینه و کیفیت و یکپارچگی
2. توسعه و بهبود سیستم‌های مدیریتی شرکت در راستای افزایش ظرفیت‌های مدیریتی و جلب رضایت و حمایت ذی نفعان با اولویت بکارگیری و بومی‌سازی استانداردهای بین‌المللی در زمینه مدیریت کیفیت، ایمنی، بهداشت و محیط زیست
3. بهبود مستمر سیستم‌ها و فرایندهای شرکت با محوریت فناوری اطلاعات و طراحی و استقرار نظام جامع فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT Master Plan) در سطح شرکت
4. طرح‌ریزی و پیاده‌سازی نظام مدیریت عملکرد به منظور ارتقای بهره‌وری و بهبود مستمر فعالیت‌های شرکت
5. توسعه سیستم‌های اطلاع‌رسانی داخل و خارج شرکت با هدف اطلاع‌رسانی سریع، امن و مطمئن در سطح شرکت و ذینفعان آن
6. متناسب نمودن تشکیلات و ساختار شرکت و طرح‌های آن براساس مأموریت، اهداف و چرخه حیات شرکت و طرح‌ها با هدف بهینه نمودن فعالیت‌ها، کاهش هزینه و افزایش بهره‌وری نیروی انسانی
7. ارتقاء سطح خدمات کارفرمایی و بهبود کیفی و کمی شبکه پیمانکاران و مشاوران و توسعه ارتباطات و تعاملات سازنده و خلاق بین کارفرما، مشاور و پیمانکار[2][3][4]

نقش شرکت در توسعه منابع آب و نیروی ایران

شرکت طی سالیان فعالیت خود در موضوعات و موارد زیر به ایفای نقش پرداخته‌است؛ از جمله:

• تأمین، انتقال و ذخیره‌سازی آب پایدار برای شرب، کشاورزی و صنعت
• تولید انرژی الکتریکی پاک از منابع تجدیدپذیر
• مهار سیلآبهای مخرب
• ایجاد رونق در عرصه کشاورزی
• انتقال فناوری و تکنولوژی روز دنیا به داخل کشور و ساخت و اجرای داخلی
• توسعه ظرفیت‌های فنی مهندسی و اجرایی شرکت‌های مشاور و پیمانکار داخلی
• ایجاد توسعه منطقه‌ای
• پرورش مدیران، کارشناسان و توسعه نیروی انسانی
• ایجاد منافع زیست‌محیطی و صرفه‌جویی حاصل از عدم مصرف سوخت‌های فسیلی در تولید انرژی
• ایجاد اشتغال
• ایجاد پایداری بیشتر در شبکه برق منطقه
• ایجاد راه‌ها و جاده‌های استاندارد برای روستاها و شهرهای منطقه احداث طرح‌ها
• ایجاد رونق اقتصادی در حین اجرای پروژه و در دوران پس از آن
• ایجاد جاذبه‌های گردشگری در منطقه
• ساخت و احداث بناهای عمومی در منطقه مانند موزه، مسجد، مدرسه و غیره[2][3][4]

طرح‌های شرکت

طرح‌های این شرکت بدین شرح می‌باشند:[2][3][4]

طرح‌های در حال بهره‌برداری

1. سد کارون۳
2. سد کارون۴
3. سد کرخه
4. سد مسجد سلیمان

طرح‌های در حال اجرا

1. سد بختیاری
2. سد پارسیان
3. سد چم‌شیر
4. سد خرسان۳
5. سد رودبار لرستان
6. سد سیاه‌بیشه
7. سد سیمره
8. سد گتوند

طرح نیروگاه‌های آبی متوسط و کوچک

1. اجرایی
   1. سد تاریک
   2. سد زایندرود
2. آماده اجرایی
3. بهره‌برداری

ج) سطح سه (سطح عملیاتی)

شرکت‌ها، مؤسسه‌ها و مجتمع‌های آموزشی، تحقیقاتی وپژوهشی که در سطح صف و عملیات اجرای طرح‌ها و برنامه‌های اصلی وزارت نیرو را برعهده دارند.

۱- شرکت‌های برق منطقه‌ای - ۱۶ شرکت

۲- شرکت‌های آب منطقه‌ای - ۳۰ شرکت

۳- شرکت‌های آب و فاضلاب شهری (استانی) - ۳۴ شرکت

۴- شرکت‌های آب و فاضلاب روستایی - ۳۰ شرکت

۵- شرکت‌های توزیع نیروی برق - ۴۲ شرکت

۶- شرکت‌های بهره‌برداری از شبکه‌های آبیاری و زه کشی - ۲۰ شرکت

۷- شرکت‌های مدیریت تولید برق - ۲۸ شرکت

۸- شرکت‌های اقماری (زیر مجموعه شرکت مادر تخصصی ساتکاب)- ۱۱۰ شرکت

• این شرکت‌ها قرار است از طریق سهام به بخش خصوصی واگذار شوند.

۹- مؤسسه آموزش عالی علمی- کاربردی صنعت آب و برق و مجتمع‌های آموزشی زیرمجموعه ۱۰ مجتمع

1. پژوهشگاه نیرو
2. دانشگاه صنعت آب و برق (شهید عباسپور) که به وزارت علوم منتقل شده و در حال حاضر به عنوان پردیس فنی دانشگاه شهید بهشتی فعال است.
3. مؤسسه تحقیقات آب
4. سازمان توسعه برق ایران

۱۴ شرکت توسعه منابع آب و نیروی ایران

۱۵- سازمان آب و برق خوزستان

منابع

1. «سطوح عملیاتی وزارت نیرو». وزارت نیروی ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۸ مارس ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۹ مارس ۲۰۱۴.
2. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱ ژوئن ۲۰۱۴.
3. کتابچه معرفی شرکت.
4. بسته مالتی‌مدیای معرفی شرکت.

پیوند به بیرون

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ وزارت نیروی ایران موجود است.

• وبگاه رسمی