سد سفیدرود
سد سفیدرود یا سد منجیل، سدی است که در ابتدای رودخانه بزرگ سفیدرود بر روی رود قزل‌اوزن در نزدیکی منجیل ساخته شده‌است و برای تنظیم آب این دو رود برای کشاورزی در جلگه گیلان و نیز تولید برق به کار می‌رود.[1]
| سد شهبانو فرح | |
|---|---|
 سدسفیدرود سال 1975 | |
  موقعیت سد شهبانو فرح در ایران | |
| نام رسمی | سد سفیدرود |
| کشور |  ایران |
| محل | گیلان |
| مختصات | ۳۶°۴۵′۳۱٫۲۷″ شمالی ۴۹°۲۳′۱۶٫۰۳″ شرقی |
| آغاز ساخت | ۲۲ بهمن ۱۳۳۱ |
| گشایش | اردیبهشت ۱۳۴۱ |
| سد و سرریزها | |
| گونه سد | وزنی پایه دار |
| بر روی رود | سفیدرود |
| ارتفاع از پی | ۱۰۶ متر |
| طول تاج | ۴۲۵ متر |
| عرض تاج | ۸ متر |
| عرض در پی | ۱۰۶ متر |
| گونه سرریز | ۲ سرریز نیلوفری ۲ سرریز جانبی ۵ تخلیه‌کنندهٔ تحتانی |
| ظرفیت سرریز | ۵۰۰۰ متر مکعب بر ثانیه |
| مخزن | |
| حجم کل مخزن | ۱۷۵۶ میلیون متر مکعب |
| حوضه آبریز | ۵۶۲۰۰ کیلومتر مربع |
| درازای مخزن | ۱۳ کیلومتر در شاخه شاهرود ۲۵ کیلومتر در شاخه قزل اوزن |
| سد پایین‌دست و سرریزها | |
| گونه سد | وزنی پایه دار |
نام
این سد در هنگام ساخت و اوایل دوره بهره‌برداری به سد سفیدرود معروف بود. از سال ۱۳۴۶ آن را سد شهبانو فرح نامیدند.[2] از ۱۳۵۷ تاکنون به نام اولیه یعنی سد سفیدرود خوانده می‌شود.[1]
تاریخچه
کار ساخت این سد از ۱۳۳۵ شروع شد و در سال ۱۳۴۰ به پایان رسید؛ و اولین سد ایران است بهره‌برداری از سد در ۲۹ اردیبهشت سال ۱۳۴۱ آغاز شد. ارتفاع سد از کف رودخانه ۹۲ متر و طول تاج آن ۴۲۵ متر است. سد سفیدرود پنج واحد تولید برق دارد که در مجموع بیش از ۸۷ مگاوات برق تولید می‌کند.
- قرارداد مطالعات سد در تاریخ ۲۲/۱۱/۱۳۳۱ بین بنگاه مستقل آبیاری و مهندسین مشاور اتکو-افر "Etco-Ofer" منعقد گردید.
- طرح مقدماتی در تاریخ ۲۲/۴/۱۳۳۲ از سوی مشاور تسلیم کارفرما گردید.
- طرح قطعی در تاریخ ۱/۱۲/۱۳۳۲ ارائه گردید.
- پیمانکار طرح، "شرکت فرانسوی ساسرِ "Saser بنابر موافقت نامه ۲۹/۹/۱۳۳۳ کارهای مقدماتی طرح را آغاز ولی قرارداد قطعی در خصوص اجرای ساختمان سد و گشایشات جانبی آن در تاریخ ۹/۱۲/۱۳۳۴ منعقد گردید.
- ساختمان بدنه سد سفید رود در تاریخ ۲۵/۱۱/۱۳۴۰ به پایان رسید و در اردیبهشت ماه سال ۱۳۴۱ رسماً افتتاح و بهره‌برداری از آن آغاز
ورود مستقیم فاضلاب
فاضلاب انسانی و خانگی، پساب صنعتی و بیمارستانی بدون تصفیه مستقیماً وارد دریاچه پشت این سد می‌شود و سموم و کودهای کشاورزی بدون مدیریت از بالادست راهی دریاچه این می‌شود؛ و سپس مورد استفاده کشاورزی، آبزی پروری و آشامیدنی قرار می‌گیرد.[3][4][5]
رسوب‌گیری
سد سفیدرود یکی از رسوب‌گیرترین سدهای جهان است. اکنون بیش از نیمی از ظرفیت سد را رسوبات پر کرده‌است. از سال ۱۳۵۹ تاکنون عملیات شاس و تغییر زمان‌بندی پر و خالی کردن سد برای رفع این مشکل به کار گرفته شده‌است. همچنین احداث چند سد انحرافی برای رسوب‌گیری آب رودهای شاهرود و قزل‌اوزن در دست اقدام است.
منابع
- مشارکت‌کنندگان ویکی‌پدیا. «Sefidrud Dam». در دانشنامهٔ ویکی‌پدیای انگلیسی، بازبینی‌شده در ۲۸ ژانویه ۲۰۱۴.