بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی

بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی یا به‌اختصار بنیاد مستضعفان، مؤسسه‌ای غیرانتفاعی و شبه‌دولتی در حکومت جمهوری اسلامی ایران و زیر نظر سید علی خامنه‌ای است،[3][4] که پس از شرکت ملی نفت ایران، دومین مؤسسه اقتصادی بزرگ در ایران محسوب می‌شود.[5] این نهاد در زمینه‌های مختلف اقتصادی و تجاری همچون: ارائه خدمات فرهنگی و آموزشی، چاپ و انتشارات، تولید و توزیع برق، خدمات جهانگردی، ترابری و کشتی‌رانی، خدمات بیمه، بانکداری و سرمایه‌گذاری، پیمان‌کاری عمومی و بازرگانی فعالیت می‌کند.

بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی
نوعسازمان غیرانتفاعی
صنعتشرکت خوشه‌ای
پیشینیانبنیاد پهلوی
بنا نهاده۲ اسفند ۱۳۵۸
بنیانگذارانسید روح‌الله خمینی
دفتر مرکزیتهران، ایران
محصولات
درآمد۲۸٬۳۶۰ میلیارد تومان (۱۳۹۵)[1]
سود ناخالص۳٬۳۱۳ میلیارد تومان (۱۳۹۵)
سود خالص۲٬۶۹۰ میلیارد تومان (۱۳۹۵)
مجموع دارایی۶۳٬۰۰۰ میلیارد تومان (۱۳۹۶)
مجموع سهام۱۳٬۸۴۴ میلیارد تومان (۱۳۹۵)
مالکنظام جمهوری اسلامی ایران
تعداد کارکنان۱۶٬۷۲۵ نفر رسمی و ۲۲٬۵۰۸ نفر قراردادی و ۷۲ کارکن مأمور یا پاره‌وقت (۱۳۹۵)[2]
شرکت‌های وابسته
وبگاه

بنیاد مستضعفان یک ماه پس از وقوع انقلاب ۱۳۵۷، به فرمان سید روح‌الله موسوی خمینی، با هدف تجمیع اموال و دارایی‌های مصادره شده و با شعار تخصیص این دارایی‌ها به نیازمندان، تأسیس شد. این مؤسسه در سال ۱۳۶۷ به بنیاد مستضعفان و جانبازان انقلاب اسلامی تغییر نام داد و در سال ۱۳۸۸ در پی تفکیک بخش جانبازان و شکل‌گیری بنیاد شهید و امور ایثارگران، با تغییر نام به فرم کنونی، به فعالیت‌های خود ادامه داد. بنیاد مستضعفان هم‌اکنون (۱۳۹۷) مالکیت ۱۸۹ شرکت و مؤسسه همچون: بانک سینا، بنیاد علوی، بیمه سینا و شرکت نفت بهران را در اختیار دارد.[6] در سال مالی ۱۳۹۵ درآمد بنیاد مستضعفان بیش از ۲۸ هزار میلیارد تومان و سود خالص آن بالغ بر ۳ هزار میلیارد تومان بود.[7]

تاریخچه
انقلاب ۱۳۵۷ ایران
پیش‌زمینه و علل
شعارها
نام‌ها
روابط خمینی و آمریکا
نوشتار اصلی: مصادره اموال و دارایی‌ها در انقلاب ۱۳۵۷

بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی، بنا به فرمان سید روح‌الله موسوی خمینی خطاب به شورای انقلاب، در تاریخ ۹ اسفند ۱۳۵۷ با اموال مصادره شده خانواده محمدرضا پهلوی، خانواده، وابستگان آن‌ها و کارخانه‌داران و بازرگانان ایران، با اعلام هدف «کمک به فقرا و نیازمندان»، بنیان‌گذاری و در ۳ مرداد ۱۳۵۸ با شماره ۱۹۸۳ در اداره کل ثبت شرکت‌ها، به صورت یک مؤسسه غیرانتفاعی و دارای تابعیت ایرانی، ثبت گردید.

در ۳ آذر ۱۳۶۷ با فرمانی از سوی رهبر وقت جمهوری اسلامی ایران، به نخست‌وزیر وقت، نام بنیاد مستضعفان به بنیاد جانبازان تغییر یافت. در تاریخ ۶ خرداد ۱۳۸۳ با موافقت رهبر جمهوری اسلامی، مأموریت و سازمان امور جانبازان، در پی ایجاد تشکیلات جدید، تحت عنوان بنیاد شهید و امور ایثارگران، به آن نهاد انتقال یافت و نام این مؤسسه نیز به بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی تغییر پیدا کرد.

در سال ۱۳۶۸ بنیاد مستضعفان، مالکیت بیش از ۸۰۰ شرکت و بنگاه اقتصادی را در اختیار داشت، که تمام آن‌ها از نوع اموال مصادره‌شده بودند. در پی خصوصی‌سازی و واگذاری اموال به بخش خصوصی، شمار این شرکت‌ها در سال ۱۳۷۸ به ۴۰۰ شرکت رسید، که البته همه آن‌ها واگذار نشد و برخی از آنها، به دلیل سوء مدیریت، تعطیل شد و در سال ۱۳۸۸ این مؤسسه در مجموع مالکیت کمتر از ۱۴۰ شرکت را در اختیار داشته‌است.[8][9] بانک سینا متعلق به این نهاد است.[10] شرکت زمزم، بنیاد علوی، کارخانه قند شازند، شرکت نفت بهران، بیمارستان قدس و شرکت آزاد راه تهران شمال از جمله دارایی‌های این نهاد هستند.[11]

تحریم در ۲۰۲۰

وزارت خزانه‌داری آمریکا در روز چهارشنبه ۱۸ نوامبر ۲۰۲۰ این بنیاد را که تحت کنترل علی خامنه‌ای می‌باشد، به‌دلیل تأمین مالی رژیم ایران برای سرکوب مردم خود در لیست سیاه قرار داد و تحریم کرد.[12]

ماهیت حقوقی

بنیاد مستضعفان از لحاظ حقوقی، نه شرکتی دولتی محسوب می‌شود و نه خصوصی؛ بلکه موسسه‌ای ناسودبر است، که دولت اجازه دخالت در امور آن را ندارد و در قبال عملکردش، تنها می‌بایست به رهبر جمهوری اسلامی پاسخ‌گو باشد.[13] این بنگاه بزرگ اقتصادی، زمانی به عنوان بزرگترین ملاک ایران مطرح بوده‌است.[14]

فعالیت‌ها و اثرگذاری‌ها

این بنیاد در کنار بنیاد شهید و امور ایثارگران، ستاد اجرایی فرمان امام و آستان قدس رضوی، خارج از سیستم دولتی و تحت کنترل رهبر جمهوری اسلامی، اداره می‌شوند و بخشی از اقتصاد ایران را در اختیار دارند.[13] شورای نگهبان در واکنش به تلاش اصلاح طلبان در مجلس ششم، هر گونه تحقیق و تفحص از این نهاد را (همچون سایر ارگان‌های زیر نظر رهبر) خارج از حیطه اختیارات نمایندگان مجلس شورای اسلامی دانست. در شرایطی اختیار فروش نفت بدون هر گونه محدودیت به بنیاد داده شد، که هیچ‌یک از ارگان‌های نظارتی همچون سازمان بازرسی کل کشور و دیوان محاسبات کشور نیز امکان تحقیق و تفحص دربارهٔ این بنیاد را ندارند و این بنیاد در مدت مدیدی از فعالیت خود، از پرداخت مالیات به دولت نیز معاف بوده‌است.[15][16]

پرداخت حقوق فاطمیون

پرویز فتاح رئیس بنیاد مستضعفان در مصاحبه تلویزیونی اذعان کرد که این بنیاد بعضاً حقوق نیروهای وابسته به سپاه قدس را نیز پرداخت می‌کند. وی گفت: «من در بنیاد تعاون سپاه بودم، حاج قاسم آمده بود به من گفت که حقوق فاطمیون را ندارم بدهم، در سوریه کمک کن … اینها برادران افغان ما هستند و دست نیاز به امثال ما دراز می‌کرد…».[17]

جنجال‌ها و کشمکش‌ها

کشمکش بر سر مالکیت روستای ابوالفضل

در شهریور ۱۳۹۹، بنیاد مستضعفان بدون ارائهٔ مدارک لازم، ادعای تملک اراضی روستای ابوالفضل در استان خوزستان را کرد، و با استفاده از سلاح گرم، اقدام به آواره‌سازی ۳۰۰ خانوار این روستا کرد.[18]

کارکنان

رییسان بنیاد

رئیس بنیاد مستضعفان هر ۵ سال یکبار و توسط سیدعلی خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، انتخاب می‌شود.[19][20]

اسامی رؤسای بنیاد مستضعفان از ابتدا تاکنون:

دیدگاه‌های پیرامون

محمود احمدی‌نژاد، ششمین رئیس‌جمهور ایران در فروردین ۱۴۰۰ اعلام کرده‌است: «اگر ثروت بنیاد مستضعفان و ستاد اجرایی فرمان امام در بین مردم به‌طور مساوی توزیع شود، هیچ فقیری باقی نخواهد ماند».[21]

جستارهای وابسته

منابع
  1. «بنیاد مستضعفان برای اولین بار صورت مالی منتشر کرد». اقتصاد آنلاین. ۲۹ آبان ۱۳۹۶.
  2. https://web.archive.org/web/20171209104141/http://irmf.ir/Images/Financial/Links/mali-1395.pdf
  3. «ضرغامی: چند نهاد زیر نظر رهبر ایران خواهان اداره کشور بودند». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۱ اکتبر ۲۰۱۸.
  4. «معاون نظارت بیت رهبری: نهادهای اقتصادی زیر نظر بیت وارد بازار سهام می‌شوند». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۱ ژانویه ۲۰۲۰.
  5. Millionaire mullahs by Paul Klebnikov, 7 July 2003, The Iranian Originally printed in Forbes, Retrieved 15 May 2009
  6. «بنیاد مستضعفان از آغاز تا اکنون». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۹ آذر ۱۳۹۶.
  7. «صورت‌های مالی بنیاد مستضعفان از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۹۵». ایرنا. ۳۰ آبان ۱۳۹۶.
  8. «رفیقدوست:خیلی حرف‌ها ماند برای وصیتنامه‌ام». تابناک. ۱۸ آبان ۱۳۸۸. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ نوامبر ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۸ آبان ۱۳۸۸.
  9. «در جلسه غیر علنی مجلس رفیقدوست خواستار افزایش کمک دولت به بنیاد مستضعفان شد». روزنامه همشهری. ۴ آذر ۱۳۷۷.
  10. «پشت این تابلوها کیست؟ / بانک‌های خصوصی متعلق به چه افرادی است؟». خبر آنلاین. ۲ خرداد ۱۳۹۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ ژانویه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۸ ژانویه ۲۰۱۲.
  11. «شرکت‌ها و موسسات بنیاد». سایت بنیاد. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ اکتبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۱۲ اکتبر ۲۰۱۳.
  12. «آمریکا وزیر اطلاعات ایران را تحریم کرد». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۱۱-۱۸.
  13. امیدوار، کاوه (۴ تیر ۱۳۸۷). «بنیاد مستضعفان، تاجر جدید نفت». وبگاه. بی‌بی‌سی فارسی.
  14. «انتخاب رئیس بنیاد مستضعفان و یک نکته». الف. ۲۰۱۴-۰۷-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۰۷-۲۳.
  15. بنیاد سوپاپ اطمینان نفت می‌شود شهروند امروز
  16. دولت نفت؛ دولت رانت بایگانی‌شده در ۲ ژوئیه ۲۰۰۸ توسط Wayback Machine (روزنامه دنیای اقتصاد، ۴ تیر ۱۳۸۷)
  17. «اظهارات جنجالی یک مقام جمهوری اسلامی دربارهٔ پرداخت حقوق نیروهای قاسم سلیمانی در سوریه». rfi. ۵ آوریل ۲۰۲۰.
  18. نیوز، اخبار روز ایران و جهان | آفتاب (۱۳۹۹/۰۶/۰۶–۱۳:۵۸). «فیلم| جزئیات حمله مأموران به مردم روستای ابوالفضل اهواز با شکایت بنیاد مستضعفان». fa. دریافت‌شده در 2020-09-02. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  19. رئیس بنیاد مستضعفان در سمتش ابقاء شد تابناک
  20. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۸ فوریه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۰ مارس ۲۰۱۴.
  21. «دکتر احمدی‌نژاد: در ذهن یک عدّه، توده‌های مردم اصلاً به حساب نمی‌آیند!». دولت بهار. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ آوریل ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۵.

پیوند به بیرون
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.