جواد فکوری

جواد فکوری (زاده ۱۷ دی ۱۳۱۷ در تبریز – درگذشته ۷ مهر ۱۳۶۰ در حومه شهر ری) سرهنگ خلبان اف-۴ فانتوم ۲ نیروی هوایی ایران و فرمانده آن نیرو از ۱۳۵۹ تا ۱۳۶۰ و وزیر دفاع در کابینه محمدعلی رجایی بود.[1][2][3][4][5]

جواد فکوری
وزیر دفاع ملی
مشغول به کار
۱۹ شهریور ۱۳۵۹ – ۲۶ مرداد ۱۳۶۰
رئیس‌جمهورسید ابوالحسن بنی‌صدر
نخست‌وزیرمحمدعلی رجایی
پس ازمصطفی چمران
پیش ازموسی نامجو
اطلاعات شخصی
زاده۱۷ دی ۱۳۱۷
تبریز، ایران
درگذشته۶ مهر ۱۳۶۰ (۴۲ سال)
کهریزک، استان تهران، ایران
علت مرگسقوط هواپیمای سی-۱۳۰
آرامگاهقطعه ۲۴ بهشت زهرا، تهران
ملیتایرانی
همسر(ان)ژاله ذره‌خاک
فرزندانانوشیروان، آلاله و علی
هیئت دولتدولت نخست
دیناسلام (شیعه)
خدمات نظامی
وفاداریایران
خدمت/شاخهارتش شاهنشاهی ایران
ارتش جمهوری اسلامی ایران
سال‌های خدمت۱۳۳۷–۱۳۶۰
درجهسرهنگ
فرماندهپایگاه دوم شکاری تبریز
پایگاه یکم شکاری مهرآباد
نیروی هوایی
جنگ‌ها/عملیات‌هاجنگ ایران و عراق

وی در محله چرنداپ شهر تبریز متولد شد. در سال ۱۳۳۷ مدرک دیپلم خود را با موفقیت کسب کرد. در همان سال در کنکور سراسری شرکت کرد و در رشته پزشکی پذیرفته شد ولی به خاطر علاقه زیادی که به خلبانی داشت، با انصراف دادن از تحصیل در دانشگاه، در مهر ماه همان سال وارد دانشکده خلبانی نیروی هوایی شد.

پس از گذراندن دوره مقدماتی پرواز در دانشگاه خلبانی، اولین پرواز مستقل خود را در سال ۱۳۳۹ با هواپیمای T-۳۳ بر فراز آسمان دوشان تپه در وضعیت‌های مختلف و به مدت یک ساعت و نیم با موفقیت انجام داد.[6] فکوری دو بار درسال‌های ۱۳۴۲ و ۱۳۵۶ برای تحصیل و آموزش خلبانی جنگنده اف-۴ به آمریکا رفت.[5][7][8]

او پس از انقلاب ۱۳۵۷، مجدداً به خدمت نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران درآمد و با شروع جنگ ایران و عراق به عنوان یکی از طراحان عملیاتهای نیروی هوایی ایران به کار خود ادامه داد. جواد فکوری در طراحی عملیات کمان ۹۹ و عملیات اچ-۳ و [[عملیات اوسیراک] شرکت داشت. وی در مهرماه ۱۳۶۰ در حین بازگشت از جبهه جنوبی جنگ به تهران، بر اثر سقوط هواپیمای حامل به همراه جمعی از فرماندهان ارتش و سپاه، تیمسار سرلشکر فلاحی، سرهنگ نامجو، سرداران کلاهدوز و جهان آرا، جان خود را از دست داد.[9][10]

پس از درگذشت وی در سانحه پرواز هرکولس سی-۱۳۰ نیروی هوایی ارتش ایران، درجه نظامی جواد فکوری به سرلشکری ترفیع یافت، و از او تحت عنوان رسمی «تیمسار سرلشکر جواد فکوری» یاد می‌شود.[4][11][12][4]

دوران کودکی تا جوانی

مادر وی فردی مذهبی و پدر وی از کاسب‌های جزء بود که پس از شکست فرقه به تهران مهاجرت کرد و در سبزه میدان بازار تهران مغازه‌ای خرید و مشغول به همان کار بازرگانی خود، صادرات فرش به اروپا و واردات چای، کاغذ و چسب از آنجا شد. جواد در این موقع دوران کودکی را سپری می‌کند. پس از طی شدن دوران کودکی، برای گذراندان دوره تحصیلات ابتدایی وارد مدرسه اقبال می‌شود و پس از آن تحصیلات متوسطه خود را در دبیرستان مروی تهران آغاز و در سال ۱۳۳۷ مدرک دیپلم خود را با موفقیت کسب می‌کند.[13][14]

فکوری در سال ۱۳۳۸ در کنکور سراسری شرکت کرده و در رشته پزشکی پذیرفته شد ولی به خاطر علاقه زیادی که به خلبانی داشت، با انصراف دادن از تحصیل در دانشگاه در مهر ماه همان سال وارد دانشکده خلبانی نیروی هوایی شاهنشاهی ایران شد.[15]

دوره‌های آموزشی

وی پس از گذراندن دوره مقدماتی پرواز در دانشگاه خلبانی، اولین پرواز مستقل خود را در سال ۱۳۳۹ با هواپیمای T-۳۳ بر فراز آسمان دوشان تپه در وضعیت‌های مختلف و به مدت یک ساعت و نیم با موفقیت انجام داد. فکوری پس گذراندن این دوره، برای تکمیل آموزش به آمریکا اعزام شد و پس از یک سال و نیم با ۲۶۳ ساعت آموزش پرواز، موفق به اخذ گواهینامه خلبانی هواپیمای شکاری بمب افکن اف ۴ شد و پس از بازگشت به ایران، با درجه ستوان دومی در پایگاه یکم شکاری مشغول به خدمت شد و پس از مدتی به پایگاه هوایی شیراز منتقل شد و در گردان تاکتیکی شکاری مشغول به خدمت شد.[16][17][18]

وی دوره‌های تکمیلی خلبانی، مدیریت خلبانی (اف ۴)، فرماندهی گردان هوایی و فرماندهی ستاد را با موفقیت طی کرد. فکوری دو بار برای تحصیل به آمریکا رفته‌است: بار اول در سال ۱۳۴۲ بود و بار دوم در سال ۱۳۵۶. با تمام شدن دوره در اسفند ۵۷ به ایران بازگشت.[19]

خدمت در نیروی هوایی

او در سال ۱۳۴۳ ازدواج کرد که ثمره این ازدواج دو فرزند پسر و یک دختر انوشیروان، آلاله و علی می‌باشد. در سال‌های پیش از پیروزی انقلاب او در پایگاه‌های مختلف نیروی هوایی، پایگاه یکم شکاری مهرآباد به مدت ۳ سال، پایگاه هوایی شاهرخی همدان (سوم شکاری) به مدت ۳ سال و به مدت ۸ سال در پایگاه شکاری شیراز، خدمت کرد.[20] در دهه ۵۰ هجری شمسی از جمله ناظران نظامی نیروی هوایی بود که به کشور ویتنام اعزام شد. در هنگام پیروزی انقلاب اسلامی او معاون پشتیبانی پایگاه دوم شکاری تبریز بود و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به فرماندهی این پایگاه منصوب شد. بدنبال ناآرامی‌ها و شورش هواداران حزب خلق مسلمان در شهر تبریز، که شامل گروهی از پرسنل پایگاه دوم هم می‌شدند، او به مدت ۴۸ ساعت به گروگان گرفته شد. با اینحال و علی‌رغم محدودیت‌های موجود او موفق به سرکوب شورش و بازگرداندن نظم به پایگاه دوم شکاری و شهر تبریز گردید. به دنبال این موفقیت وی به تهران احضار و به فرماندهی پایگاه یکم شکاری مهرآباد منصوب شد. سمت بعدی او در نیروی هوایی معاونت عملیات نیروی هوایی بود و بعد از یک ماه انجام وظیفه در این سمت جانشین تیمسار سرلشکر باقری در سمت فرماندهی نیروی هوایی شد. در سال ۱۳۵۹ او و نیروی هوایی بحران ناشی از کشف کودتای نوژه[21] را از سر گذراندند، علی‌رغم پاکسازی‌های گسترده و سوظن دولت انقلابی سرهنگ فکوری موفق به احیای فعالیت روزمره و پروازهای عملیاتی نیروی هوایی شد.[1] بدنبال اولین انتخابات ریاست جمهوری و پس از تشکیل کابینه محمدعلی رجایی او با حفظ سمت به عنوان وزیر دفاع برگزیده شد و به عضویت دولت درآمد.[22][23][24][25][26]

آغاز جنگ و کمان ۹۹

به‌دنبال حمله ارتش عراق به فرماندهی صدام حسین به ایران در ۳۱ شهریور ۱۳۵۹، سرهنگ فکوری با موفقیت عملیات البرز یا طرح کمان ۹۹ را که شامل حملهٔ سراسری به پایگاه‌های نیروی هوایی عراق و مراکز حساس نظامی و اقتصادی این کشور بود به اجرا گذاشت. موفقیت نیروی هوایی در اجرای این عملیات در شرایط بحرانی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و وضعیت جنگی شگفتی ناظران جهانی را به دنبال داشت. در این ماه‌های آغازین جنگ نیروی هوایی تحت فرماندهی سرهنگ فکوری به مقابله با تهاجم زمینی ارتش عراق پرداخت و در بسیاری از موارد به‌ویژه حفظ شهر استراتژیک دزفول و پشتیبانی از مدافعان شهر آبادان نقشی حیاتی را ایفا کرد. سرهنگ فکوری همچنین شخصاً در طراحی و اجرای عملیات اچ-۳، حمله به پایگاه‌های نیروی هوایی عراق در جوار مرز این کشور با اردن، شرکت داشت. حمله به اچ -۳ در کنار کمان ۹۹ جز موفق‌ترین عملیات‌های نظامی نیروهای هوایی مدرن هستند. در شهریور ماه ۱۳۶۰ و با نزدیک شدن زمان اجرای عملیات شکست حصر آبادان با موافقت فرمانده کل نیروهای مسلح، سرهنگ جواد فکوری به پیشنهاد تیمسار سرلشکر فلاحی به ستاد مشترک ارتش جمهوری اسلامی منتقل شد[27] و جای خود را به سرهنگ معین پور واگذار کرد.

درگذشت
مدفن جواد فکوری، ناصر کاظمی،
مصطفی چمران و موسی نامجو در بهشت زهرا

جواد فکوری در ۷ مهرماه سال ۱۳۶۰ در راه بازگشت از جبهه بر اثر سقوط پرواز هرکولس سی-۱۳۰ نیروی هوایی ارتش ایران ۱۳۶۰ به همراه جمعی از فرماندهان ارتش و سپاه، تیمسار سرلشکر فلاحی، سرهنگ نامجو، سرداران کلاهدوز و جهان آرا، کشته‌شد. پس از مرگش، حکومت جمهوری اسلامی وی را به درجه تیمسار سرلشکر ترفیع درجه داد و از او به‌عنوان رسمی «شهید تیمسار سرلشکر جواد فکوری» یاد می‌کند. او در «قطعه ۲۴ شهدا ردیف ۷۳ شماره ۲۵» بهشت زهرا در تهران به خاک سپرده شده‌است. نورالدین کیانوری دربارهٔ علل مرگ سرلشکر فکوری، اتفاقی بودن سانحه هوایی را صراحتاً زیر سؤال برد و دست «عوامل دشمن» را در کار دید. ابوالحسن بنی صدر نیز در مصاحبه‌های مختلف سقوط این هواپیما را کار خود حکومت می‌داند و معتقد است هواپیما بی‌دلیل در آسمان منفجر نشده‌است.[28][29]

افراد و اشخاص دیگری همچون محمود خرم‌دل کمک خلبان این پرواز، سرهنگ صولتی سر خلبان پرواز، ناخدا هوشنگ صمدی، فرمانده تکاوران دریایی مدافع خرمشهر، و محمدعلی شریف‌النسب از فرماندهان میانی ارتش در دوران جنگ، نیز این واقعه را صددرصد مشکوک و حاصل شلیک موشک پدافند خودی به هواپیما ذکر نموده اند.[30]

آثار

سرلشکر فکوری مؤلف چندین کتاب و دستورالعمل آموزشی در نیروی هوایی بوده‌است. از آن جمله می‌توان به کتابچهٔ اطلاعات نیروهای هوایی منطقه اشاره کرد.

  • کیوان نور حقیقی و جواد فکوری در حال تست سالیانه پرواز جنگنده اف-۴ در شیراز-سال ۱۹۷۴
  • سرهنگ جواد فکوری در دیدار با روح الله خمینی در جماران در حال ارائه گزارشی از جبهه‌های جنگ
  • سرلشکر جواد فکوری

منابع
  1. «شهید سرلشکر جواد فکوری به روایت تصاویر». موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران. دریافت‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۸.
  2. «یادمان ایثار | شهید | زندگینامه شهید | وصیتنامه شهید | شهدا » شهيد سرتيپ جواد فكوري». بایگانی‌شده از اصلی در ۵ دسامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۱۱.
  3. «معارف جنگ». maarefjang.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۱۱.
  4. «فرماندهان - 2 - جواد فکوری». شبکه مستند سیمای جمهوری اسلامی ایران. دریافت‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۸.
  5. «زندگینامه جواد فکوری (۱۳۱۷ - ۱۳۶۰)». همشهری. دریافت‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۸.
  6. «فرماندهان عملیات ثامن الائمه / شهید جواد فکوری». ایرنا. دریافت‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۸.
  7. «زندگینامه شهید سرتیپ خلبان جواد فکوری». معرف جنگ. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۸.
  8. «جواد فکوری ؛ دولتمرد، وزیر دفاع، خلبان». تبریز پدیا. دریافت‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۸.
  9. ««شاهد یاران» یادمان شهید سرلشکر جواد فکوری منتشر شد». ایسنا. دریافت‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۸.
  10. «فکوری؛ خورشید خاک نشین یا عقاب تیز پرواز». خبرگزاری فارس. دریافت‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۸.
  11. «خاطره ای از شهید سرلشگر خلبان جواد فکوری». پایگاه اطلاع رسانی فرهنگ ایثار و شهادت. دریافت‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۸.
  12. «سومین وزیر دفاع جمهوری اسلامی ایران را بشناسید». خبرگزاری میزان. دریافت‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۸.
  13. «مستند خلبان شهید جواد فکوری عقاب آذربایجان و ایران بخش1». شبکه سهند. دریافت‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۸.
  14. «مستند خلبان شهید جواد فکوری عقاب آذربایجان و ایران بخش2». شبکه سهند. دریافت‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۸.
  15. «شهید امیر سرتیپ خلبان جواد فكوری». رشد. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۸.
  16. «آلبوم تصویری سرلشکر شهید جواد فکوری». پایگاه خبری حیات طیبه. دریافت‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۸.
  17. «زندگینامه شهید جواد فکوری». پایگاه اطلاع رسانی شهدای ارتش جمهوری اسلامی ایران. دریافت‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۸.
  18. «شهید جواد فکوری». پایگاه اطلاع رسانی شهدای ارتش جمهوری اسلامی ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ اوت ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۸. بیش از یک پارامتر |بازیابی= و |accessdate= داده‌شده است (کمک)
  19. «سرلشکری که به همسرش می گفت اگر برای تو اتفاقی بیفتد،می روم زن می گیرم!». خبر آنلاین. دریافت‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۸.
  20. «وزیر دفاع وپشتیبانی نیروهای مسلح و فرمانده نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران». پورتال اطلاع رسانی ارتش جمهوری اسلامی ایران. دریافت‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۸.
  21. «"شهید فکوری" چه نقشي در مقابله با کودتای نوژه داشت؟». باشگاه خبرنگاران جوان. دریافت‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۸.
  22. «نیمه پنهان ماه». صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران - کتاب گویا - ایران صدا. دریافت‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۸.
  23. «تصاویر/ شهید سرلشکر جواد فکوری». خبرگزاری دفاع مقدس. دریافت‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۸.
  24. «تصاویر کمتر دیده شده از امیر سرلشکر خلبان جواد فکوری (1)». خبرگزاری دفاع مقدس. دریافت‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۸.
  25. «نامه به آقای جواد فکوری، وزیر دفاع (خانواده های معدومان کودتای نوهد)». پرتال امام خمینی - کتابخانه. دریافت‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۸.
  26. «مجله امتداد آذر 1387 - شماره 35 دینم را به دنیا نمی‌فروشم/برشی از زندگی شهید جواد فکوری». پایگاه اطلاع رسانی حوزه. دریافت‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۸. کاراکتر line feed character در |عنوان= در موقعیت 33 (کمک)
  27. «حکم تغییر مشاغل و انتصاب افسران نیروی هوایی به آقای ولی اللَّه فلاحی». سایت جامع امام خمینی.
  28. کتابچه پرسش و پاسخ با نورالدین کیانوری. مهرماه ۱۳۶۰
  29. «سیره زندگی شهید جواد فکوری در برنامه در محضر شهیدان روایت شد». خبرگزاری بین‌المللی قرآن. دریافت‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۸.
  30. https://www.bbc.com/persian/iran-features-52636611

پیوند به بیرون
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ جواد فکوری موجود است.
مناصب نظامی
پیشین:
؟		 معاون عملیات فرمانده نیروی هوایی ارتش
۱۳۵۹		 پسین:
محمود قیدیان
پیشین:
امیربهمن باقری		 فرمانده نیروی هوایی ارتش
۱۳۵۹ – ۱۳۶۰		 پسین:
محمدحسین معین‌پور
مناصب سیاسی
پیشین:
مصطفی چمران		 وزیر دفاع ملی
۱۳۵۹ – ۱۳۶۰		 پسین:
موسی نامجو
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.