منصور ستاری

منصور ستاری (زاده ۲۹ اردیبهشت ۱۳۲۷در قرچک – درگذشته ۱۵ دی ۱۳۷۳ در اصفهان) سرتیپ پدافند نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران و فرمانده آن نیرو از بهمن ۱۳۶۵ تا دی ۱۳۷۳ بود.[1]

منصور ستاری
زاده	۲۹ اردیبهشت ۱۳۲۷ ولی‌آباد، قرچک
درگذشته	۱۵ دی ۱۳۷۳ (۴۶ سال) فرودگاه شهید بهشتی اصفهان سانحه هوایی به همراه فرماندهان نیروی هوایی ارتش
درجه	سرلشگر
یگان	ارتش
فرماندهی	معاونت پدافند نیروی هوایی *معاونت طرح و برنامه *فرمانده نیروی هوایی ارتش
جنگ‌ها و عملیات‌ها	جنگ ایران و عراق
نشان‌ها	نشان فتح (درجه یک)
کارهای دیگر	افسر کنترل شکاری نیروی هوایی فرمانده عملیات اسکورت هوایی نفت‌کش‌های ایران تا دریای عمان در طول جنگ نفت‌کش‌ها

سورنا ستاری، معاون علمی و فناوری حسن روحانی، رئیس‌جمهور دولت یازدهم ایران، فرزند اوست.[2]

زندگی و خانواده

او در سال ۱۳۲۷ و در روستای ولی‌آباد قرچک و در خانواده‌ای متوسط به‌دنیا آمد. نام پدرش حسن ستاری و شاعر بود. زمانی که او نه سال داشت پدرش درگذشت. پدر منصور ستاری، مدرسه تأسیس و حسینیه راه‌اندازی کرد. دیوان شعر ماتمکده عشاق، سروده حسن ستاری با مقدمه امیراسماعیل آذر در ۴۲۶ صفحه از سوی انتشارات سخن منتشر شده‌است.[3]

تحصیلات

در سال ۱۳۴۶ با پایان یافتن تحصیلات متوسطه و اخذ دیپلم وارد دانشکده افسری شد و پس از پایان دوران آموزشی در سال ۱۳۴۸ به درجه ستوان دومی نائل گشت. سال ۱۳۵۰ برای گذراندن دوره عملی کنترل رادار راهی آمریکا شد و پس از یک سال به ایران بازگشت و به عنوان افسر رهگیر نیروی هوایی مشغول به‌کار شد. در سال ۱۳۵۴ در کنکور سراسری شرکت کرد و در رشته برق و الکترونیک دانشگاه تهران ایران پذیرفته شد. اما با شروع جنگ ایران و عراق در حالی که بیش از چند واحد به پایان تحصیلات دانشگاهی‌اش باقی نمانده بود تحصیل در دانشگاه تهران را رها کرده و به رسته نظامی خود در نیروی هوایی بازگشت.[1]

خدمات و فعالیت‌های نظامی و فرهنگی

وی طرح‌ها و ابتکارات زیادی در تجهیز سیستم‌های راداری و پدافندی به اجرا درآورد که موجب ارتقای کارایی سیستم راداری ایران در طول جنگ گشت. در سال ۱۳۶۲ به‌دلیل کارایی و لیاقتی که از خود نشان داده بود به‌سمت معاونت عملیات پدافند نیروی هوایی منصوب گشت. سال ۱۳۶۴ زمان ارتقاء او به‌سمت معاونت طرح و برنامه نیروی هوایی بود. سرانجام در بهمن ماه سال ۱۳۶۵ به‌فرماندهی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران منصوب گردید و تا پایان عمر خود عهده‌دار این مسئولیت بود.

از دیگر اقدامات وی تأسیس دانشگاه هوایی به منظور تربیت افسران جوان و تحصیلکرده برای نیروی هوایی، باز گشایی موزه‌های هوایی محمدامیر خاتمی (فرمانده اسبق نیروی هوایی) و دیگری موزه فرودگاه قلعه مرغی در قدیمی‌ترین آشیانه‌های هواپیما بین سال‌های ۱۳۷۱ تا ۱۳۷۲ است. در سال ۱۳۶۶ شمسی وی با کمک تعدادی از افسران نهاجا از جمله سرتیپ فریدون علی مازندرانی، سرتیپ دوم پرویز ابراهیمی، سرتیپ دوم عطاءالله بازرگان، جهاد خودکفایی نهاجا را تأسیس نمود که این جهاد بعدها به سازمان تحقیقات و جهاد خودکفایی نیروی هوایی ارتش تغییر نام داد. بازسازی هواپیماهای این دو موزه توسط دفتر مطالعات و تحقیقات نیروی هوایی انجام شد. علاوه بر آن سه آشیانه تاریخی نیز که آلمانی‌ها و بریتانیایی‌ها در سال‌های ۱۳۰۳ تا ۱۳۰۷ ساخته بودند در میراث فرهنگی ثبت شدند.[4]

ابتکارات و نوآوری‌ها

ستاری به دلیل فعالیت بیش از حدی که در ارائه طرح‌های نوین و مبتکرانه از خود نشان داد، در سال ۱۳۶۲ به سِمَت معاون عملیات فرماندهی پدافند هوایی نیروی هوایی ارتش منصوب شد. طرح و روش‌های پیشنهادی او بسیار منطقی، کاربردی و مؤثر بود. از این‌رو در سال ۱۳۶۴ به عنوان معاون طرح و برنامه نهاجا برگزیده شد و به دلیل کاردانی و شایستگی که در شخصیت او وجود داشت، در بهمن ماه سال ۱۳۶۵ در درجه سرهنگی به فرماندهی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران منصوب و تا هنگام درگذشتش در این سِمَت انجام وظیفه کرد. (ایشان در این زمان مهارت پرواز و هدایت هواپیما را نداشته و خلبان محسوب نمی‌شده و مخالفت‌های زیادی با این انتخاب در نیروی هوایی وجود داشته اما در آخر با تأیید و اصرار خلبان بابایی به فرماندهی نیروی هوایی منصوب می‌شود)

وی طرح‌ها و ابتکارهای زیادی در تجهیز سیستم‌های راداری و پدافندی به اجرا گذاشت که در طول جنگ ایران و عراق، توان نیروی هوایی را در سرنگونی هواپیماهای عراقی افزایش داد.

سید علی خامنه‌ای در سخنانی ضمن اشاره به این که از نخستین روزهایی انقلاب با ستاری آشنا بوده‌است، دربارهٔ اقدامات ارزشمند او در زمینه طراحی‌های علمی-نظامی بیان می‌کند: «ساخت وسایل زمینی رادارها و وسایل هدایت شونده زمینی و به‌کارگیری بسیار دشوار و پیچیده آن‌ها جزو افتخارات نیروی هوایی است، که ستاری قبل از آنکه فرمانده نیروی هوایی شود، یکی از قهرمان‌های این میدان بود. او و بسیاری دیگر که امروز در بین شما هستند و من آن‌ها را می‌شناسم، از همان زمان و بعد از آن زمان، در داخل جبهه‌ها لحظه به لحظه مشغول تحرک و فعالیت جانکاه اما شیرین برای یک انسان متعهّد بودند». (19/11/79)[5]

دستاوردها

دریافت بالاترین نشان نظامی از رئیس‌جمهور پاکستان

ستاری که برای شرکت در مراسم سالروز استقلال پاکستان و بازدید از پایگاه‌های نظامی، اواخر دهه ۸۰ میلادی به این کشور سفر کرده بود، از سوی «غلام اسحاق خان» رئیس‌جمهوری وقت پاکستان، بالاترین نشان نظامی را دریافت کرد.

یکی از همرزمان او، در خاطره ای، نقل می‌کند که «برای شرکت در مراسم سالروز استقلال پاکستان، همراه ستاری به آن کشور سفر کردیم. در کنار این مراسم، برنامه‌هایی را برای هیئت ایرانی تدارک دیدند، تا از مراکز نظامی پاکستان دیدن کنیم. یکی از مراکز در نظر گرفته شده، مرکز سیستم ارتباطات راداری بود.»

وی ادامه می‌دهد: «ژنرال حکیم الله فرمانده نیروی هوایی پاکستان، مشغول ارائه اطلاعاتی کلی دربارهٔ روش کار آن سیستم بود که تیمسار ستاری سؤالاتی را دربارهٔ نحوه عملکرد سیستم و مسایل فنی هواپیما پرسید. سؤالات کاملاً تخصصی بود. پس از پایان این بازدید، ژنرال حکیم الله به خانم بی‌نظیر بوتو نخست‌وزیر وقت پاکستان گفت: «فرماندهان نیروی هوایی زیادی را ملاقات کرده‌ام، ولی تا این لحظه فرماندهی را به دانایی، دانشمندی و باهوشی تیمسار ستاری که در مسایل غیر از تخصص خود تبحر داشته باشد، ندیده‌ام. روز بعد «غلام اسحاق خان» رئیس‌جمهور پاکستان مراسمی را جهت تجلیل از تیمسار ستاری تدارک دید؛ در آن مراسم بود که بالاترین نشان نظامی پاکستان توسط رئیس‌جمهوری آن کشور به تیمسار اعطا شد.»

سبک سازی سامانه‌های دفاعی و طرح‌های دامی

منصور ستاری و جمعی از نمایندگان دور دوم مجلس شورای اسلامی در حج تمتع سال ۱۳۶۳

منصور ستاری به عنوان خالق طرح‌های نوین و به هم تنیده در پدافند هوایی شناخته شده‌است. در عملیات والفجر ۸، با توجه به محدودیت‌های تجهیزاتی و امکاناتی، دست به تغییراتی زد که منجر به دستاوردهایی برای ایران شد. سبک سازی و چابک کردن سامانه‌های پدافند هوایی که سرعت جابه‌جایی‌ها، چالاکی و قابلیت جابجایی سامانه پدافند هوایی را ممکن می‌کرد از کارهای او بود.

برای جابه‌جا کردن سامانه دفاع موشکی ام‌آی‌ام-۲۳ هاوک حدأقل ۴۸ ساعت زمان لازم است. منصور ستاری با طرح ایده جداسازی بخش‌هایی از این سامانه و باقی ماندن بخش‌های حیاتی، زمینه‌ای ایجاد کرد تا این سامانه به راحتی جابه‌جا شود و مورد شناسایی و انهدام قرار نگیرد. پدافند هوایی ایران در طول روز عملیات خود را علیه دشمن انجام می‌داد به صورت شبانه قبل از انجام عملیات، سایت را جابه‌جا می‌کرد.

منصور ستاری همچنین طرح ایجاد سایت‌های پدافندی فریب را به عنوان یک دام پیاده‌سازی کرد. نقاط فریب مکان‌یابی می‌شد و همه چیز مشابه یک سامانه موشکی در معرض دید نیروی هوایی عراق قرار می‌گرفت. با این کار، تصاویر گرفته شده توسط هواپیمایی شناسایی عراق از سایت‌های غیر واقعی تصویربرداری می‌کرد. هاوک تقریباً هر روز در جای تازه ای مستقر می‌شد.[6][7][8]

راه‌اندازی پروژه‌های نظامی

منصور ستاری با راه اندازی تأسیسات و امکانات جدید تعمیر و نگهداری و نیز اجرای پروژه‌هایی نظیر پروژه اوج و نیز راه اندازی مرکز پژوهش، تحقیقات و آموزش «پتاگ» توان نگهداری نیروی هوایی ارتش را تقویت کرد و در شرایط جنگ ایران و عراق و پس از آن، به چندین برابر قدرت قبلی ارتقا داد. این مهم برای کشوری که پایه‌های صنعتی اش تقریباً ضعیف بود، کاری شگرف بود؛ ایجاد مؤسسات فنی و صنعتی پیشرفته برای آموزش پروازی مرحله مقدماتی دانشجویان خلبانی با کمک مهندسان و متخصصان نهاجا این قدرت را تقویت کرد. نگهداری مجتمع پتروشیمی بندر امام خمینی، حفاظت از میدان گازی کنگان تحت فرماندهی منصور ستاری در سال‌های ۱۳۶۵ تا ۱۳۶۸ انجام شده‌است.

ایجاد خطوط هوایی سها «سازمان هواپیمایی ارتش جمهوری اسلامی ایران»، شرکت در پروژه‌های دولتی در راستای امور مهندسی و تأسیساتی، افزایش کارایی و استخراج از معادن تحت پوشش از قبیل معدن نمک سمنان که نیازمندی‌های صنایع نفتی و پتروشیمی کشور را مرتفع و پشتیبانی می‌کند، ازدیاد بازده صنایع فلزی «ریخته‌گری، تراش و…» و دریافت سفارش به منظور رفع نیازمندی‌های دولتی، نظامی و خصوصی و… از دیگر اقدامات مهم منصور ستاری به‌شمار می‌رود.[9]

طراحی و ساخت هواپیمای «پرستو»

از اساسی‌ترین اقدامات منصور ستاری، افزایش ظرفیت فنی، به ویژه ایجاد بنیان‌های صنعتی و مدرن نیروی هوایی برای ساخت هواپیما و تعمیرات اساسی وهمه جانبه بود. محصول چنین اقداماتی، ساخت هواپیمای آموزشی و پشتیبانی سبک پرستو با ظرفیت ۴ نفر است. او برای آموزش پروازی مرحله مقدماتی دانشجویان خلبانی با کمک مهندسین و متخصصین نهاجا، به ساخت هواپیمای «پرستو» مبادرت کرد. ساخت این هواپیما که از نظر امکانات عملیاتی تقریباً شبیه هواپیمای «بونانزا» ی ساخت آمریکاست هواپیمایی ملخی و تک‌موتوره با کاربرد آموزشی است.[10]

جنگ نفتکش‌ها

یکی از مهم‌ترین فعالیت‌های سرلشکر منصور ستاری درسال‌های ۶۶ تا پایان جنگ ایران و عراق، اسکورت ناوگان تجاری کشتی‌های نفتکش ایران در خلیج فارس و دریای عمان تا خروج آن‌ها بود. انجام عملیات اسکورت با توجه به حجم عملیات جنگی و نیز حجم عملیات عادی و روزانه نهاجا این کار بسیار دشوار و عظیم بود.

طراحی و ساخت خودروی شمس

خودروی شمس

سرهنگ نصرالله پن‌های از همرزمان ستاری می‌گوید:

«تیمسار ستاری در اندیشه ساخت یک خودرو سواری در نیروی هوایی بودند. به نظر می‌رسید ایشان می‌خواستند با این عمل به کارخانجات خودروسازی کشور که حدود سی سال است خودرو تولید می‌کنند، ثابت کنند که در این کشور می‌شود خودرو تولید کرد و هر سال هم مدل آن را عوض کرد. تا از این طریق کشور را از وابستگی به خودروهای خارجی بی‌نیاز کرد. با این اهداف، فرمانده آمادگاه تعمیر و نگهداری خودرو در نیروی هوایی را ملزم به طراحی و ساخت اتومبیل کردند. پس از چندی به ایشان اطلاع داده شد به علت نبود امکانات لازم، ساخت خودرو امکان‌پذیر نیست."

به تازگی سربازی به آمادگاه نوسازی فرماندهی لجستیکی آمده بود به نام «رضا میکائیلی». او در طرح‌های صنعتی دارای ابتکاراتی بود و چندین طرح برای ساخت خودرو تهیه کرده بود.

من که از علاقه تیمسار به ساخت خودرو اطلاع داشتم، طرح‌های میکائیلی را به دفتر ایشان بردم. تیمسار پس از دیدن آن‌ها بسیار خرسند شدند و بلافاصله برای دیدن آن سرباز به کارگاه آمدند. تیمسار، مقداری با میکائیلی صحبت کردند و همان‌جا با گچ روی زمین طرحی را کشیدند و نظرات خود را دربارهٔ ساخت خودرو به او اطلاع دادند. همان روز پروفیل لازم خریداری شد و کار ساخت شاسی آغاز گردید. فردا صبح که تیمسار به کارگاه آمدند، شاسی آماده شده بود. بسیار خوشحال شدند و به یک قسمت آن اشاره کردند و گفتند این مقدار، زیادی است. باید اصلاح شود. با راهنمایی تیمسار، تغییرات انجام گرفت و چند روز بعد، موتوری که برای شاسی در نظر گرفته شده بود، روی آن نصب و به تدریج اکسل‌های جلو و عقب، و چرخ‌ها آماده شد. صندلی هم به آن افزوده شد. در این زمان که مصادف با برگزاری نمایشگاه دستاوردهای نیروی هوایی در دانشگاه هوایی بود، تیمسار دستور دادند، خودرو با همان وضعیت در نمایشگاه شرکت داده شود.»[11][12]

خودروی شمس

خودروی طراحی شده توسط منصور ستاری که به تولید انبوه نرسید، به نام «شمس» نامگذاری شد که مخففی از حروف ابتدایی «شهید منصور ستاری» است. خودروی بنزین سوز «شمس» با طول ۳۳۰ سانتی‌متر، عرض ۱۴۲ سانتی‌متر، و ارتفاع ۱۵۰ سانتی‌متر، دارای یک موتور ۴ سیلندر با حجم ۱۲۰۰ سی سی بوده و ۱۶۰ کیلومتر بر ساعت سرعت دارد. فاصله ۲۲۰ سانتی‌متری دو محور، گنجایش ۴۷ لیتری باک، قطر ۸ متری دایره دور زدن و حدفاصل ۱۶ سانتی‌متری کف تا زمین از دیگر مشخصات این خودروی ۴ نفره بود که توسط فرمانده نیروی هوایی ارتش طراحی شد.[13][14]

کتب دربارهٔ او

روایت ناتمام[15]

کتاب «روایت ناتمام» نوشته رضا رسولی به سرلشکر خلبان منصور ستاری از فرماندهان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران می‌پردازد.

این کتاب حاصل گفتگوی نویسنده با خانواده، دوستان و هم‌رزمان فرماندهان نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران است که انتشارات روایت فتح آن را در سیزدهمین جلد از مجموعه «از چشم‌ها» خود منتشر کرده‌است.

در ابتدای کتاب نثری از منصور ستاری آمده که در آن خود را معرفی می‌کند اما این معرفی، روایتی است که در پایان ناتمام می‌ماند. این کتاب کتاب با شمارگان یک‌هزار و ۱۰۰ نسخه در ۱۴۰ صفحه، از سوی انتشارات «روایت فتح» به بازار کتاب عرضه شده‌است.[16][17][18][19]

پاکباز عرصه عشق[20]

کتاب «پاکباز عرصه عشق» به قلم علی اکبر و دیگران در ۲۵۰ صفحه و توسط نشر آجا منتشر شده‌است.[20][21][22]

این کتاب در چهار فصل، «کودکی تا دانشکده افسری»، «دانشکده افسری تا فرماندهی»، «فرماندهی تا شهادت» و «شهید ستاری به روایت تصویر» مرتب شده و به غیر از خاطرات شخصی ستاری، افراد فراوان دیگری نظیر اعضای خانواده، همکاران نظامی و … نیز خاطرات خودشان از او نقل کرده‌اند.[23]

آسمان ۵: ستاری به روایت همسر شهید[24][25][26]

کتاب «منصور ستاری به روایت همسر شهید» برای نخستین بار در سال ۹۱ از سوی انتشارات روایت فتح به قلم لعیا رزاق زاده در ۱۰۴ صفحه به چاپ رسیده‌است. این کتاب، پنجمین جلد از سری مجموعه کتاب‌های «آسمان» است که خاطرات همسر ستاری را در قالب داستان برای مخاطبان روایت می‌کند.[27]

مردابرپوش[28][29]

کتاب «مرد ابرپوش» بر اساس زندگی منصور ستاری توسط حمید نوایی لواسانی نوشته شده‌است. این کتاب که جلد شانزدهم از مجموعه «قصه فرماندهان» تولید دفتر ادبیات و هنر مقاومت حوزه هنری است توسط انتشارات سوره مهر در ۸۸ صفحه قطع پالتویی منتشر شده‌است.[30]

درگذشت

مدفن منصور ستاری در بهشت زهرا

منصور ستاری در ۱۵ دی سال ۱۳۷۳ در سانحه سقوط هواپیما در نزدیکی فرودگاه بین‌المللی شهید بهشتی اصفهان به همراه افسران بلندپایه نیروی هوایی، یاسینی (معاون هماهنگ‌کننده و رئیس ستاد نیروی هوایی)، «مصطفی اردستانی (معاونت عملیات نیروی هوایی)، احمد شجاعی، رزاقی، خلبان جم منش کمک خلبان، ریاحی، شریفی مسئول دفتر ستاری، «خلبان جمشیدی خلبان پرواز، «سنایی»، محتشمی افسر و گارد همراه، محسنی افسر و گارد همراه، و «پورزادی» درگذشت.[31][32][33]

پنج‌شنبه ۱۵ دی ماه ۱۳۷۳ جلسه شورای فرماندهان پدافند هوایی به مدت سه روز در کیش برگزار شده بود، تیمسار ستاری قرار بود برای مراسم اختتامیه سخنرانی کند. ساعت ۹ صبح به تیمسار یمینی اطلاع داده شد که هواپیمای تیمسار ستاری تا ده دقیقه دیگر در باند فرود می‌آید. یمینی به اتفاق سایر فرماندهان جلسه را تعطیل کردند و به استقبال تیمسار رفتند. هواپیمای تیمسار در باند نشست و او به همراه معاونان خود از آن پایین آمد و به سمت سالن برگزاری جلسه به راه افتاد. تیمسار در جلسه دو ساعت سخنرانی کرد و سپس با همراهانش به مقصد اصفهان پرواز کردند.[34]

ساعت حدوداً ۸ شب، خلبان سرهنگ جمشیدی به همراه کمک خود سرهنگ دوم خلبان جم‌منش هواپیمای جت استار را برای پرواز به سمت تهران آماده می‌کردند. تیمسار ستاری به همراه تیمسار اردستانی، شجاعی، یاسینی و دیگر همراهان به پای هواپیما آمده و پس از خداحافظی سوار بر هواپیما شدند.[35]

ساعت ۲۰:۴۲ در آخرین تماس، موقعیت هواپیما خواسته می‌شود. این‌گونه جواب می‌آید: «در حال گردش برای فاینال هستیم» و ناگهان ارتباط با برج مراقبت قطع می‌شود.

هواپیمای جت استار نیروی هوایی به شماره ثبت ۹۰۰۱–۵ در فاصله ۶۴ کیلومتری فرودگاه در جاده نایین – یزد سقوط کرده بود و فرمانده نیروی هوایی و جمعی از فرماندهان نیرو و همراهانشان درگذشتند.

نگاه مقامات

سید روح‌الله خمینی

سید روح‌الله خمینی رهبر انقلاب ایران، در نامه‌ها و دیدارهایی با ستاری گفتگو داشته و از فعالیت‌های او قدردانی کرده‌است.

کسب تکلیف برای فعالیت انقلابی

از دی ماه ۱۳۵۷، ستاری تصمیم گرفته بود که با نوشتن نامه‌ای به کمک محمد یزدی تکلیف گروهش که فعالیت انقلابی خود را پنهانی دنبال می‌کردند، از امام خمینی خواستار شوند. محتوای نامه ستاری به امام خمینی این بود که «در این موقعیت حساس در نیروی هوایی بمانند یا بیرون بروند؟»[36][37]

پیام سید روح‌الله خمینی به منصور ستاری به مناسبت عملیات مرصاد

سید روح‌الله خمینی به منصور ستاری فرمانده نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران به مناسبت عملیات آفندی مرصاد پیامی صادر کرد که به شرح زیر است:

«بسم الله الرحمن الرحیم

تیمسار سرتیپ ستاری فرمانده محترم نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران و تیمسار سرتیپ دوم انصاری فرمانده هوانیروز ارتش جمهوری اسلامی ایران

خلبانان عزیز و قهرمان جمهوری اسلامی ایران و خلبانان دلیر و شجاع هوانیروز

به مناسبت سالگرد عملیات آفندی مرصاد، اینجانب از زحمات طاقت فرسای شما و تمامی افراد متعهد و دلسوزی که به نحوی از انحا در آمادگی پروازها دست دارند تشکر می‌نمایم. شما در طول جنگ تحمیلی، به خصوص در شرایط حساس امروز، از رزمندگان صحنه‌های نبرد و میهن اسلامی مان با تمام توان دفاع نموده و می‌نمایید. شجاعت شما دل تمامی میهن دوستان و اسلام باوران را شاد کرده‌است. شما در صحنه‌های سخت کارزار به دشمنان میهن عزیزمان آموختید که دیگر خیال تعرض به کشورمان و مکتب حیات بخش هم میهنانمان را ننمایند. اینجانب دست یکایک شما را می‌فشارم، و از صمیم جان به شما دعا می‌کنم. خدا یار و نگهدارتان باد به امید پیروزی رزمندگان اسلام بر کفر جهانی.»[38]

شعر سید روح‌الله خمینی برای منصور ستاری

در سال ۱۳۶۷ تیمسار ستاری به منظور تبریک سالروز میلاد فاطمه زهرا نامه‌ای را به سید روح‌الله خمینی ارسال می‌کند و او نیز نامه ستاری را با غزلی پاسخ داد. این شعر در «دیوان شعر امام» آمده‌است.

متن نامه ستاری به این شرح است:

«محضر مبارک امام امت و رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران و فرمانده معظم کل قوا حضرت امام خمینی مدظله‌العالی با نهایت مسرت ولادت با سعادت بانوی بزرگ اسلام حضرت فاطمه زهرا (س) را از طرف خود و کلیه پرسنل نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی به محضر مبارک آن حضرت تبریک و تهنیت عرض نموده و از درگاه خدواند متعال توفیق روزافزون مسلمین و سلامت و طول عمر آن بزرگوار را مسئلت می‌نمایم. فرمانده نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران؛ سرتیپ منصور ستاری»

سید روح‌الله خمینی در نامه‌ای با نوشتن یک شعر به ستاری پاسخ می‌دهد:

«من به خال لبت ای دوست گرفتار شدم

چشم بیمار تو را دیدم و بیمار شدم

فارغ از خود شدم و کوس اناالحق بزدم

همچو منصور خریدار سر دار شدم

غم دلدار فکنده است به جانم، شرری

که به جان آمدم و شهره بازار شدم

درِ میخانه گشایید به رویم، شب و روز

که من از مسجد و از مدرسه، بیزار شدم

جامه زهد و ریا کَندم و بر تن کردم

خرقه پیر خراباتی و هشیار شدم

واعظ شهر که از پند خود آزارم داد

از دم رند می‌آلوده مددکار شدم

بگذارید که از بتکده یادی بکنم

من که با دست بت میکده بیدار شدم»[39]

سید علی خامنه‌ای

سید علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران، دربارهٔ منصور ستاری می‌گوید:

«شهید منصور ستّاری حقیقتاً یک نخبه بود؛ هم از لحاظ فکری، ذهنی، علمی و عملیّاتی، هم از لحاظ انگیزه و ایمان و حضور در عرصه‌های دشوار. خداوند ان‌شاءالله شهید ستّاری عزیزمان را با اولیائش محشور کند.»[40]

انتشار دستخط سید علی خامنه‌ای دربارهٔ ستاری

سید علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران در دستخطی به موفقیت منصور ستاری و همکاران ش در پروژه اوج ۱۱۰اشاره می‌کند:

«بحمدالله کار تحقیق در نیروی هوایی پایه استواری یافته‌است و تحقیق، خود پایه پیشرفت علم است. وقتی نیروهای مسلح از درون خود، دانش و معرفت جوشیدند باید یقین کرد که استقلال، نه فقط یک اسم و ادعا، که یک واقعیت و تبلور است. من این پدیده را در نهاجا به وضوح می‌بینم؛ و از همه دست‌اندرکاران، از فرمانده نهاجا که اهل علم و تحقیق است، از جهاد خودکفایی که نخستین پرچم خودکفایی را بلند کرده‌است و از یکایک کسانی که در این پیشرفت مؤثر بوده‌اند، تشکر می‌کنم. مهم این است که اولا باور داشته باشید که حالا کار را آغاز کرده‌اید و نپندارید که کار را تمام کرده‌اید. ثانیاً باور داشته باشید که تا همه جا می‌شود پیش رفت. سید علی خامنه ای»[41]

حسن روحانی

حسن روحانی رئیس‌جمهور دولت یازدهم و دوزادهم که در دوران جنگ ایران و عراق مسئولیت‌های متعددی از جمله عضویت در شورای عالی دفاع ملی را عهده‌دار بوده‌است، با ستاری تعاملی کارآمد داشته‌است. او دربارهٔ ستاری و نقش پدافند هوایی می‌گوید:

«نیرویی که یک پوشش و ستر برای همه شهرها و مناطق مقدم جبهه بوجود آورده بود نیروی هوایی بود و از سال ۶۳ تا پایان جنگ سنگین‌ترین بار بر دوش ستاری بود. چه اون روز که هنوز فرمانده نیروی هوایی نشده بود و چه آن روز که مسئولیت فرماندهی نیروی هوایی را بر دوش گرفت.»

روحانی، روز چهارشنبه ۲۶ دی سال ۱۳۹۳ در مراسمی به تجلیل از ستاری پرداخت و گفت:

«ستاری پیوسته با این تأکید که ما خودمان می‌توانیم بسازیم، همیشه از طرح‌های خودکفایی حمایت می‌کرد. همه پرسنل نیروهای مسلح ستاری را به عنوان فردی باسواد، نخبه و به روز می‌شناختند؛ او در دوران دفاع مقدس و بعد از جنگ همیشه در حال فعالیت و تلاش بود و همه ایشان را به عنوان فردی فوق‌العاده پرکار می‌شناختند.»[42]

جستارهای وابسته

• دانشگاه علوم و فنون هوایی شهید ستاری
• بزرگراه شهید ستاری در غرب تهران به یادبود او نامگذارِی شده‌است
• سورنا ستاری فرزند او و معاون علمی و فناوری رئیس‌جمهوری در دولت یازدهم و دولت دوازدهم است.

پانویس

1. «زندگینامه: منصور ستاری (۱۳۲۷–۱۳۷۳)». همشهری آنلاین. ۲۰۱۳-۰۶-۰۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۱۵.
2. خبرگزاری ایسنا مورخ ۱۳ مهر ۱۳۹۲
3. خبرگزاری مهر (۱۷ آبان ۱۳۹۶). «دیوان اشعار آئینی پدر شهید ستاری منتشر شد».
4. «موزه‌های هوایی و هواپیماهای تاریخی ایران - بی‌بی‌سی فارسی، ۲۳ شهریور ۱۳۹۵». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ سپتامبر ۲۰۱۶.
5. پایگاه اطلاع‌رسانی ارتش جمهوری اسلامی ایران. «شهید ستاری در بیان رهبر معظم انقلاب؛ پایگاه اطلاع‌رسانی ارتش جمهوری اسلامی ایران».
6. پایگاه اطلاع‌رسانی فرهنگ ایثار و شهادت (۱۶ دی ۱۳۹۷). «ناگفته‌هایی از طرح فریب دشمن توسط سرلشکر ستاری».
7. خبرگزاری ایسنا (۱۹ تیر ۱۳۹۸). «نقش فرماندهی شهید ستاری در عملیات کربلای۱».
8. خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران. «شهید ستاری، مبتکر طرح‌های نوین و به هم تنیده پدافند هوایی».
9. پایگاه اطلاع‌رسانی نیروی هوایی ارتش جمهوری اسلامی ایران. «مقاله‌ای جامع دربارهٔ شهید سرلشکر منصور ستاری».
10. خبرگزاری ایرنا (۴ شهریور ۱۳۹۲). «سرلشکر ستاری؛ نابغه‌ای فراموش نشدنی در تاریخ نیروی هوایی و پدافند هوایی».
11. ورامین (۷ مهر ۱۳۹۱). «چگونه «شمس – ۱۴» درخشید». بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ دسامبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۹ دسامبر ۲۰۱۷.
12. خاطره نگاری (۳۰ مهر ۱۳۹۶). «وقتی ستاری به توانایی یک سرباز اعتماد کرد».
13. سایت خبری تحلیلی عصرایران (۱۵ دی ۱۳۸۹). «معرفی خودروی دستساز شهید ستاری».
14. مشرق نیوز (۱۵ دی ۱۳۸۹). «معرفی خودروی دست‌ساز شهید ستاری».
15. رضا رسولی و مریم صادقی (۱۳۹۵). روایت ناتمام. ایران: روایت فتح. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۳۳۰-۰۵۴-۵.
16. خبرگزاری قرآن (۲۷ مرداد ۱۳۹۵). ««روایت ناتمام» شهید منصور ستاری منتشر شد».
17. خبرگزاری فارس (۲۱ بهمن ۱۳۹۵). «صراحت کلام نویسنده در «روایت ناتمام»».
18. خبرگزاری کتاب ایران (۲۳ شهریور ۱۳۹۵). ««روایت ناتمام» شهید ستاری در «از چشم‌ها» خواندنی شد».
19. خبرگزاری مهر (۱۹ بهمن ۱۳۹۵). ««روایت ناتمام» شهید منصور ستاری بازخوانی می‌شود».
20. اکبر، علی (۱۳۸۷). پاکباز عرصه عشق. آجا. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۶۲۹۷-۴۶-۳.
21. شبکه جامع کتاب گیسوم. «پاکباز عرصه عشق: مجموعه خاطرات "مروری بر زندگی شهید سرلشکر منصور ستاری"».
22. نورشاپ. «کتاب پاکباز عرصه عشق».
23. پایگاه اطلاع‌رسانی ارتش جمهوری اسلامی ایران. «معرفی کتاب پاکباز عرصه عشق».
24. شبکه جامع کتاب گیسوم. «ستاری به روایت همسر شهید».
25. آدینه‌بوک. «ستاری به روایت همسر شهید».
26. لعیا رزاق زاده، مریم صادقی (۱۳۹۵). ستاری به روایت همسر شهید. ایران: روایت فتح. شابک ۹۷۸-۶۰۰-۵۱۸۲-۷۶-۷.
27. خبرگزاری فارس (۹ بهمن ۱۳۹۲). ««شهید منصور ستاری به روایت همسر» به چاپ دوم رسید».
28. نوایی لواسانی، حمید (۱۳۹۵). مرد ابرپوش. ایران: سوره مهر. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۵۰۶-۰۴۷-۱.
29. پژوهشگاه علوم و معارف دفاع مقدس. «کتاب مرد ابرپوش». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۸ اکتبر ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۸ اکتبر ۲۰۱۷.
30. خبرگزاری مهر (۹ تیر ۱۳۸۷). «چاپ سوم شرح حال شهید ستاری منتشر شد».
31. پایگاه اطلاع‌رسانی ارتش جمهوری اسلامی ایران. «مراسم گرامیداشت سالروز شهادت شهید ستاری و همرزمانش برگزار شد».
32. . روزنامه اطلاعاات. ۱۶ دی ۱۳۹۴. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
33. پایگاه اطلاع‌رسانی شهید ستاری (۱۱ دی ۱۳۹۳). «بزرگداشت بیستمین سالگرد شهادت شهید سرلشکر ستاری و همرزمانش».
34. پایگاه اطلاع‌رسانی نیروی هوائی ارتش جمهوری اسلامی ایران. «نحوه شهادت ستاری و همرزمانش (قسمت سوم)».
35. ناگفته‌هایی از نحوه مرگ ستاری و همراهان (قسمت پایانی). «ناگفته‌هایی از نحوه شهادت شهید ستاری و همراهان (قسمت پایانی)».
36. شبکه ملی مدارش. «زندگی‌نامه شهید منصور ستاری».
37. پایگاه اطلاع‌رسانی ارتش جمهوری اسلامی ایران. «مروری کوتاه بر زندگی و عملکرد شهید سرلشکر منصور ستاری».
38. خبرگزاری برنا (۲۱ فروردین ۱۳۹۵). «متن پیام امام خمینی به شهید ستاری به مناسبت عملیات آفندی مرصاد». www.bornanews.ir.
39. خبرگزاری فارس (۱۲ دی ۱۳۹۱). «عر حضرت امام که در پاسخ به نامه شهید ستاری نوشتند».
40. سید علی خامنه‌ای. «پایگاه اطلاع‌رسانی آیت‌الله خامنه ای». http://farsi.khamenei.ir. پیوند خارجی در |وبگاه= وجود دارد (کمک)
41. خبرگزاری مهر (۱۵ دی ۱۳۹۵). «انتشار دستخط رهبر انقلاب دربارهٔ موفقیت علمی شهید ستاری».
42. خبرگزاری مهر (۲۴ دی ۱۳۹۳). «تجلیل روحانی از خدمات شهید ستاری در خودکفایی نیروی هوایی».

منابع

• مروری کوتاه بر زندگی شهید سرلشکر منصور ستاری. پایگاه اطلاع‌رسانی شهید ستاری. http://sattari.ir/Pages/News-207.aspx
• حمید نوایی لواسانی (۱۳۸۷)، مرد ابرپوش (ویراست نوع یا شماره ویرایش)، تهران: انتشارات سوره مهر
• رضا رسولی. روایت ناتمام. چاپ نخست. تهران. انتشارات روایت فتح[1] ۱۳۹۵.
• علی اکبر و دیگران. پاکباز عرصه عشق. چاپ پنجم. تهران. نشر آجا، ۱۳۹۱.
• شمسی خسروی. از تبار آسمان. چاپ نخست. تهران. نشر نهاجا، ۱۳۸۷.
• غلامرضا علی بابایی. تاریخ نیروی هوایی ایران. چاپ نخست. تهران. انتشارات آشیان، ۱۳۸۳.

در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ منصور ستاری موجود است.

1. [www.revayatefath.ir/ «انتشارات روایت فتح»] مقدار |نشانی= را بررسی کنید (کمک).