سقوط هواپیمای سی-۱۳۰ (۱۳۶۰)
پرواز هرکولس سی-۱۳۰ نیروی هوایی ارتش ایران ۱۳۶۰ از اهواز به مقصد تهران، در تاریخ ۷ مهرماه ۱۳۶۰ در نزدیکی تهران سقوط کرد و از ۱۰۰ سرنشین آن تنها ۲۲ نفر (۱۸ مسافر و ۴ کادر پروازی) زنده ماندند. گروهی از برجسته‌ترین فرماندهان جنگ ایران و عراق در این حادثه کشته شدند. در پی موفقیت عملیات ثامن‌الائمه، فرماندهان نظامی برای ارائه گزارش این عملیات به فرمانده کل نیروهای مسلح عازم تهران شدند اما سقوط هواپیمای سی-۱۳۰ ارتش در منطقه کهریزک تهران، منجر به کشته شدن ولی‌الله فلاحی، جواد فکوری، سید موسی نامجو، یوسف کلاهدوز و محمد جهان‌آرا شد. اهمیت سرنشینان پرواز یادشده تا جایی بود که ستاد مشترک ارتش، نیروی هوایی ارتش و وزارت دفاع در یک روز با خلأ فرماندهان خود مواجه شدند. این رخداد باعث تغییر یافتن معادلات جنگ شده و طرح عملیات آزادسازی خرمشهر نیز به ۸ ماه بعد از آن موکول شد. برخی کارشناسان معتقدند این سقوط، خرابکاری بوده و در ادامهٔ ترورهای تابستان سال ۱۳۶۰ قرار داشت.[1][2]
مسافران
در این هواپیما ۹ خدمه پروازی، ۳۳ مسافر، ۴ مجروح جنگی با برانکار، ۵۴ مجروح سرپایی حضور داشتند و ۲۲ جنازه مربوط به کشته شدگان جنگ نیز درون هواپیما بوده‌است. پس از وقوع این حادثه تنها ۱۸ مسافر و ۴ نفر از کادر پروازی موفق به نجات جان خود شدند.
کشته‌شدگان سرشناس
علت سقوط
در آن زمان دلیل سقوط این هواپیما، حمله هواپیماهای عراقی عنوان شد؛ اما پس از آن مشخص شد که این روایت درست نیست و خلبان و کمک خلبان هواپیما موفق شده‌اند پس از وقوع یک انفجار، آن را در حوالی کهریزک بر روی زمین بنشانند؛ هرچند به علت شدت برخورد با زمین، بسیاری از مسافران آن کشته شدند.[3]
محمود خرم‌دل کمک خلبان این پرواز این حادثه را چنین شرح داده‌است:
پس از ترک اهواز همه چیز مرتب بود تا حدود ساعت ۸ شب به نزدیک کوه‌های حسن‌آباد قم رسیدیم. در این زمان سیستم برق هواپیما به‌طور کامل از کار افتاد و تاریکی همه جا را فراگرفت و تنها چراغ‌های حرم عبدالعظیم دیده می‌شدند. بر اثر قطع برق موتورهای هواپیما نیز خاموش شدند و سیستم هیدرولیک هدایت از کار افتاد.
فکوری ابتدا به کابین خلبان آمد و با چراغ قوه سعی کرد که مشکل را برطرف کند و بعد برای بازکردن دستی چرخ‌ها رفت. چنین احساس می‌شد که فکوری فهمیده‌است مشکل فراتر از قطع برق است. از آنجا که فرمان هواپیما تریم شده بود هواپیما با سرعتی آهسته و به‌طور افقی به سمت زمین در حرکت بود. به همین دلیل هواپیما در بیابان فرود آمد. از آنجا که یکی از چرخ‌ها قفل نشده بود، هواپیما به یک سمت خم شده و روی زمین کشیده شد.
کمک خلبان با بازکردن پنجره از هواپیما خارج شد و لحظاتی بعد هواپیما با ۸۰۰۰ پوند سوخت منفجر گردید. ۴۵ دقیقه بعد یک بالگرد برای کمک به بازماندگان حادثه به محل آمد.[4]
سرهنگ صولتی سر خلبان پرواز نیز می‌گوید پس از بلند شدن از فرودگاه و طی مسافتی ناگهان صدای انفجاری که ناشی از خرابی‌های برق بود بلند شد و به دنبال آن چهار موتور هواپیما از کار افتاد.[5]
ناخدا هوشنگ صمدی، فرمانده تکاوران دریایی مدافع خرمشهر به مناسبت هفتم آذر روز نیروی دریایی ارتش با روزنامه قانون مصاحبه کرد و علت سقوط پرواز سی ۱۳۰ را شلیک پدافند خودی دانست. وی در سؤال خبرنگار که علت سقوط هواپیمای فرماندهان جنگ را جویا می‌شود چنین پاسخ می‌دهد: «هواپیما را با موشک پدافند زدند و باعث سقوط آن شدند. در آن زمان من و یکی دیگر از فرماندهان ارشد نیز قرار بود با این هواپیما به تهران بیاییم. افضلی فرمانده نیروی دریایی در بندر امام حضور داشت.»[6]
محمدعلی شریف‌النسب از فرماندهان میانی ارتش در دوران جنگ، در مصاحبه‌ای با سایت تاریخ ایرانی، در اظهارنظری جداگانه در ۷ مهر ۱۳۹۶، که پای صحبت تعدادی از شاهدان واقعه سقوط هواپیمای سی-۱۳۰ نشسته بود، این واقعه را «صد درصد مشکوک» عنوان کرد و بدون توضیح بیشتر گفت: «به نظر من آقایان رحیم‌صفوی، ری‌شهری و محسن رضایی در جریان هستند؛ اما به دلیل مصلحت‌سنجی کسی چیزی نمی‌گوید.»[7]
نگارخانه
منابع
- «آیا سقوط هواپیمای فرماندهان جنگ عمدی بود؟». تاریخ ایرانی. ۷ مهر ۱۳۹۶. دریافت‌شده در ۸ شهریور ۱۳۹۷.
- «مهر UNKNOWN روی پرونده سقوط پرواز فرماندهان ارشد نظامی». ایسنا. ۲۰۲۰-۰۹-۲۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۹-۲۸.
- https://www.bbc.com/persian/iran-features-52636611
- ماهنامه صنایع هوایی شماره ۱۷۶
- ایسنا
- http://www.ghanoondaily.ir/fa/news/main/91478/یک-وجب-از-خاک-کشور-را-ندادیم-حالا-سیاسیون-به-وظیفه-خود-عمل-کنند
- https://www.bbc.com/persian/iran-features-52636611