آزادسازی خرمشهر

آزادسازی خرمشهر از اهداف اصلی عملیات بیت‌المقدس در خلال جنگ ایران و عراق بود، که توسط ارتش جمهوری اسلامی ایران (به فرماندهی علی صیاد شیرازی) و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی (به فرماندهی محسن رضایی) انجام گرفت.[2] بعد از این نبرد، شهر خرمشهر پس از ۵۷۶ روز اشغال توسط نیروهای ارتش عراق، در روز سوم خرداد سال ۱۳۶۱ بوسیله نیروهای مسلح ایران بازپس گرفته شد.[3][4] فتح خرمشهر بازتاب جهانی داشت و عراق با از دست دادن خرمشهر، از نظر سیاسی تکیه‌گاهش را برای مذاکره از دست داد.[5] این نبرد از لحاظ نظامی، به‌عنوان نقطهٔ عطفی در تاریخ جنگ ایران و عراق شناخته می‌شود.[5][6] شورای عالی انقلاب فرهنگی؛ روز ۳ خرداد را به عنوان؛ روز مقاومت، ایثار و پیروزی در تقویم رسمی ایران نام‌گذاری کرده‌است.[7][8]

اسکناس ۲۰۰ تومانی، با تصویر رزمندگان ایرانی بعد از بازپس‌گیری خرمشهر
نبرد خرمشهر
بخشی از جنگ ایران و عراق

در جریان فتح خرمشهر ۱۹٬۰۰۰ نیروی عراقی (افسر، درجه‌دار و سرباز) به اسارت نیروهای ایرانی درآمدند[1]
زمان ۴ آبان ۱۳۵۹ تا ۳ خرداد ۱۳۶۱
مکان خرمشهر، استان خوزستان، جنوب‌غربی ایران
نتیجه پیروزی ایران

بازپس‌گیری خرمشهر

علت جنگ اشغال خرمشهر توسط ارتش عراق
جنگندگان
 ایران  عراق
فرماندهان
علی صیاد شیرازی
محسن رضایی
حسن باقری
مسعود منفرد نیاکی
هوشنگ صمدی
احمد کاظمی		 احمد زیدان
صلاح القدحی
جواد اسعد شیتنه
شیخ رمضان سرطاقی:؟فرمانده ستون پنجم
نیروها
۷۰٬۰۰۰ سرباز ۷۰٬۰۰۰ سرباز
تلفات
۳۰٬۰۰۰ کشته و زخمی ۱۵٬۰۰۰ کشته و زخمی

۱۵٬۰۰۰–۱۹٬۰۰۰ اسیر
نابودی ۵۵۰ تانک و خودروی زرهی
به‌جا گذاشتن ۱۰۵ تانک و خودروی زرهی

نبرد شهری خرمشهر
نوشتار اصلی: نبرد خرمشهر

مقاومت نیروهای ایرانی

پس از حمله نیروهای عراقی به خرمشهر، یک گردان از تکاوران دریایی ارتش به فرماندهی هوشنگ صمدی، گردان دژ خرمشهر به فرماندهی علی قمری و دانشجویان دانشگاه افسری امام علی به فرماندهی حسین حسنی سعدی، همچنین تعدادی از نیروهای سپاه خرمشهر به فرماندهی محمد جهان‌آرا، از محدود یگان‌های نظامی بودند، که به مدت ۳۴ روز از شهر دفاع کردند.

آغاز عملیات پس‌گیری

در پی آغاز عملیات بیت‌المقدس در نیمه شب دهم اردیبهشت سال ۱۳۶۱ چند هدف عمده استراتژیک و تاکتیکی از جانب نیروهای ایرانی دنبال می‌شد:

  • بیرون راندن نیروهای ارتش عراق، به پشت مرزهای بین‌المللی
  • انهدام نیروهای باقیمانده از ارتش عراق، در منطقه بین غرب کارون تا خط مرزی
  • آزادسازی شهر خرمشهر[3]

آزادسازی خرمشهر در حقیقت از اهداف مرحله چهارم عملیات بیت‌المقدس بود. در ساعت ۲۲:۳۰ شامگاه شنبه، ۱ خردادماه ۱۳۶۱، مرحله چهارم این عملیات با اعلام رمز توسط فرماندهی قرارگاه مرکزی کربلا به واحدهای عمل‌کننده، با هدف آزادسازی خرمشهر، آغاز شد.[9] در پایان این نبرد علاوه بر پایان بخشیدن به ۱۹ ماه اشغال بخشی از حساس‌ترین مناطق خوزستان و آزادسازی خرمشهر، ضربه‌ای سنگین به توان رزمی و روحیه نیروهای عراقی وارد آمد.[10]

تلفات

در جریان آزادسازی خرمشهر حدود ۱۶ هزار نیروی عراقی کشته و زخمی شدند، همچنین ۱۹ هزار نفر نیروی عراقی به اسارت نیروهای ایرانی درآمدند.[11] در خلال ۲۶ روز نبرد خونین در عملیات بیت‌المقدس ۳٬۰۰۰ نفر از نیروهای ایرانی شهید و ۱۲ هزار نفر نیز مجروح شدند.[12]

پس از آزادسازی

پس از آزادسازی خرمشهر رزمندگان ایرانی در اولین اقدام، در مسجد جامع خرمشهر نماز شکر به جا آوردند. با انتشار خبر این پیروزی در سطح کشور موجی از شادی و سرور سراسر ایران را فراگرفت، به طوری که مردم در سرتاسر کشور به خیابان‌ها رفته و به شادی و پخش شیرینی پرداختند.[13]

سید روح‌الله خمینی در ۳ خرداد ۱۳۶۱ پیامی به مناسبت آزادسازی خرمشهر خطاب به مردم ایران صادر کرد. در اولین بخش این بیانیه آمده‌است: «خرمشهر را خدا آزاد کرد» و سپس بیان شده:[14]

با تشکر از تلگرافاتی که در فتح خرمشهر به اینجانب شده‌است، سپاس بی‌حد بر خداوند قادر که کشور اسلامی و رزمندگان متعهد و فداکار آن را مورد عنایت و حمایت خویش قرار داد و نصر بزرگ خود را نصیب ما فرمود.

ادامه جنگ پس از آزادسازی
شادمانی مردم ایران پس از شنیدن خبر آزادی خرمشهر

پس از این عملیات، نیروهای مسلح، به خصوص ارتش ایران، انگیزه کمتری برای ادامه جنگ داشتند. استدلال آن‌ها این بود که هدف از جنگ، بیرون راندن ارتش عراق بوده و ادامه آن و نفوذ به داخل عراق، کشورگشایی است.[15][8]

اما نظر برخی فرماندهان ارشد جنگ مانند قاسمعلی ظهیرنژاد (رئیس وقت ستاد مشترک ارتش) و محسن رضایی (فرمانده وقت کل سپاه) این بود، که به جهت دریافت غرامت، باید تا کنار اروندرود پیش‌روی شود. نظر محسن رضایی این بود که در آن مقطع، با پذیرش آتش‌بس از سوی ایران، جنگ با عراق، ۵۰ سال به درازا می‌کشید.[16]

استدلال رهبران نظامی بر این بود که با آن شکست، بیش از ۵۰ درصد توان ارتش عراق از بین رفته و یک حمله دیگر می‌تواند آخرین ضربه به حکومت نیمه جان صدام باشد. در نهایت با اعلام موافقت اکبر هاشمی رفسنجانی با نظر این دسته از فرماندهان، نظر مساعد روح‌الله خمینی جلب شد.[8]

بر همین اساس در روز یکم تیرماه سال ۱۳۶۱ سید علی خامنه‌ای، رئیس وقت شورای عالی دفاع ملی و رئیس‌جمهور، در دیدار با گروهی از روحانیان و مبلّغان اعلام کرد:[17]

"به مردم باید گفته شود که با فتح خرمشهر و حتی فتح دیگر شهرها، جنگ تمام نخواهد شد، زیرا تا زمانی که متجاوز تنبیه نشده‌است، مبارزه ادامه خواهد داشت."

جستارهای وابسته

نگارخانه
  • آماده‌سازی نیروهای ایران برای عملیات بیت‌المقدس
  • اعزام نیروهای ایران به سوی خرمشهر
  • نیروهای ایران در حال گذر از رود کارون
  • سربازان ارتش ایران در خیابان‌های خرمشهر
  • شادی نیروهای تیپ ۲۱ امام رضا نیشابور پس از آزادسازی خرمشهر
  • وضعیت خرمشهر پس از باز پس‌گیری آن از عراق

پانویس
  1. «نیروهای دشمن داخل منطقه خرمشهر». مؤسسه راسخون. دریافت‌شده در ۲۷ می ۲۰۱۳.
  2. «فرماندهان عملیات آزادسازی خرمشهر چه کسانی بودند؟». خبرگزاری میزان. ۳ خرداد ۱۳۹۶.
  3. «فتح خرمشهر». وبگاه آفتاب. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۰ مه ۲۰۰۸. دریافت‌شده در ۱۵ سپتامبر ۲۰۰۷.
  4. «فتح خرمشهر نمادی ماندگار از پیروزی فرهنگ ایثار و مقاومت است». ایران آنلاین. دریافت‌شده در ۵ خرداد ۱۳۹۶.
  5. «فتح خرمشهر نقطه عطف تاریخ معاصر ایران است». بولتن نیوز.
  6. «آزادسازی خرمشهر نمادی از یک پیروزی بزرگ در سایه اتحاد ملی است». خبرگزاری مهر. دریافت‌شده در ۱۵ سپتامبر ۲۰۰۷.
  7. «متن مصوبه شورای عالی انقلاب فرهنگی». وبگاه شورای عالی انقلاب فرهنگی. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۷ سپتامبر ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۱۵ سپتامبر ۲۰۰۷.
  8. حسین باستانی-بی‌بی‌سی (۳ خرداد ۱۳۹۶). «بازخوانی یک پرونده ۳۵ ساله: ادامه جنگ بعد از آزادی خرمشهر». بی‌بی‌سی فارسی.
  9. «روایت «فتح خرمشهر» از زبان فرمانده سپاه». همشهری آنلاین.
  10. «سالروز فتح خرمشهر». خبرگزاری ایرنا. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ سپتامبر ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۱۵ سپتامبر ۲۰۰۷.
  11. «سوم خرداد سالروز فتح خرمشهر مبارک». بهزیستی استان گلستان. بایگانی‌شده از اصلی در ۵ مارس ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۳ نوامبر ۲۰۱۹.
  12. «شنوندگان عزیز توجه فرمایید، خرمشهر آزاد شد». شهرآرا آنلاین. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ مه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۸ مه ۲۰۱۳.
  13. اسلامی، مرکز اسناد انقلاب (۱۳۹۶-۰۳-۰۳). «تصاویری از شادی و سرور مردم ایران پس از فتح خرمشهر». fa. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۰۳.
  14. «خرمشهر را خدا آزاد کرد / تحلیل». Pars Today. ۱۳۹۶-۰۳-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۲-۰۳.
  15. «آشنایی با عملیات بیت‌المقدس (فتح خرمشهر)». همشهری آنلاین.
  16. ولایتی، علی اکبر (۲۴ اسفند ۱۳۹۲). تاریخ سیاسی جنگ تحمیلی عراق بر جمهوری اسلامی ایران. ایران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی. صص. ص ۲۱۰. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۳۰-۴۶۹-۹.
  17. ولایتی، علی اکبر (۲۴ اسفند ۱۳۹۲). تاریخ سیاسی جنگ تحمیلی عراق بر جمهوری اسلامی ایران. ایران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی. صص. ص ۱۴۱. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۴۳۰-۴۶۹-۹.

منابع
  • محسن رشید، گزارشی کوتاه، مرکز مطالعات و تحقیقات جنگ سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، ویرایش: مهدی انصاری، تهران، سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، مرکز مطالعات و تحقیق جنگ، ۱۳۷۸، شابک: ۹۶۴-۶۳۱۵-۳۳-x
  • همپای صاعقه (کارنامه عملیاتی لشکر ۲۷محمد رسول‌الله، جلد اول، دی ۱۳۶۰-تیر ۱۳۶۱)حسین بهزاد و گلعلی بابایی، چاپ چهارم، سوره مهر
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.