وزارتخانه‌های ایران

نخستین وزارتخانه‌های ایران، در زمان ناصرالدین‌شاه رسمیت یافتند. پس از عزل و تبعید میرزا آقاخان نوری در سال ۱۲۷۵ هجری قمری به دستور ناصرالدین‌شاه، وی از تعیین صدراعظم خودداری کرد و ۱۰ وزارتخانه را مسئول اداره کشور ساخت که عبارت بودند از:

وزارت مالیه، وزارت جنگ، وزارت خارجه، وزارت داخله، وزارت دیوان عدالت، وزارت صنایع و علوم، وزارت وظایف و موقوفات، وزارت مشورت‌خانه، وزارت تحریر فرامین و احکامات، وزارت تجار ممالک محروسه.

ناصرالدین‌شاه به مدت ۶ سال، ایران را از طریق وزارتخانه‌های دهگانه اداره کرد و بعد از آن، میرزا محمدخان سپهسالار را به عنوان وزیر اعظم/صدراعظم، منصوب کرد.[1]

دولت ایران اکنون شامل ۱۹ وزارتخانه است. نام آن‌ها به ترتیب الفبایی، همراه با نام وزیر و پیوند تارنما به شرح زیر است:

نام وزارتخانه نام وزیر کنونی پیوند تارنما
وزارت آموزش و پرورش محسن حاجی میرزایی www.medu.ir
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات محمد جواد آذری جهرمی www.ict.gov.ir
وزارت اطلاعات سید محمود علوی www.vaja.ir
وزارت امور اقتصادی و دارایی فرهاد دژپسند www.mefa.ir بایگانی‌شده در ۱۷ دسامبر ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine
وزارت امور خارجه ایران محمدجواد ظریف www.mfa.gov.ir بایگانی‌شده در ۱۷ دسامبر ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine
وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی سعید نمکی www.behdasht.gov.ir
وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی محمد شریعتمداری www.mcls.gov.ir
وزارت جهاد کشاورزی کاظم خاوازی www.maj.ir
وزارت دادگستری سید علیرضا آوایی www.justice.ir بایگانی‌شده در ۴ آوریل ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine
وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح امیر حاتمی www.defanews.ir
وزارت راه و شهرسازی محمد اسلامی www.mrud.ir
وزارت صنعت، معدن و تجارت علیرضا رزم حسینی www.mimt.gov.ir
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری منصور غلامی www.msrt.ir
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی سید عباس صالحی www.farhang.gov.ir
وزارت کشور عبدالرضا رحمانی فضلی www.moi.ir
وزارت نفت بیژن نامدار زنگنه www.mop.ir
وزارت ورزش و جوانان مسعود سلطانی‌فر www.msy.gov.ir بایگانی‌شده در ۱۳ فوریه ۲۰۱۲ توسط Wayback Machine
وزارت نیرو رضا اردکانیان www.moe.gov.ir
وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی علی اصغر مونسان www.mcth.ir

پیشینه

کمترین تعداد وزارتخانه‌ها در تاریخ ایران ۳ وزارتخانه و مربوط به دوره رئیس‌الوزرایی «میرزا محمد شفیع مازندرانی» در ابتدای دوران قاجار و بیشترین آن با تعداد ۲۴ وزارتخانه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در دوران جنگ ایران و عراق و نخست وزیری میرحسین موسوی، اتفاق افتاده است.[2]

قاجار

ساماندهی نظام اداری و تشکیل وزارتخانه‌ها برای اداره امور تخصصی کشور در زمان پادشاهان قاجاری، گسترش یافته و بسیاری از وزارتخانه‌های مهم کشور مانند وزارت امور خارجه، اطلاعات و حتی صنایع و معادن و... ریشه در این دوره تاریخی دارند.

رشد علوم و فنون در این دوره به همت امیرکبیر، همزمان با گسترش دانش سیاسی، دستگاه اداری منظمی را برای اداره کشور فراهم کرده بود و اگرچه برخی از وزارتخانه‌ها در آن دوره جنبه تشریفاتی داشت و یا برخی انتصاب‌ها در آن‌ها بر اساس رابطه فامیلی بود، اما تقسیم‌بندی مدیریت کشور به حوزه‌های تخصصی، الگوی نظام‌مندی برای دستگاه‌های حکومتی وقت، تعریف کرد.

در دوران قاجار، هم‌زمان با انتصاب میرزا حسین خان سپهسالار به ریاست شورای دولت، تعداد وزارتخانه‌ها از ۷ به ۱۴ افزایش می‌یابد و این در حالی است که تنها یک سال بعد از این اتفاق، وی دوباره تعداد وزارتخانه‌ها را به ۹ کاهش می‌دهد، به‌طوری که روال کاهش وزارتخانه‌ها پس از وی و از سوی وزیران مختار دربار ادامه داشته و به ۶ وزارتخانه‌ هم رسیده است.

اما میرزا علی اصغرخان امین السلطان، چند سال در سال‌های پایانی دوران قاجار، با یک جهش یک‌باره شمار وزارتخانه‌ها را به ۱۸ رساند، به طوری که برخی از این وزارتخانه‌ها بدون استقلال تخصصی، هم‌پوشانی بسیاری در کارکرد داشتند.

در دوره قاجار غیر از وزارتخانه‌هایی مانند تلگراف، مالیه، علوم، خارجه و جنگ که تقریباً در همه دولت‌ها جایگاه ثابتی داشته‌اند، دیگر وزارتخانه‌ها بر حسب اراده وزیران ارشد، تشکیل شده‌اند و در دوره بعدی حذف شده‌اند.[3]

مشروطه

در دوره مشروطیت اگرچه انتصاب سمت‌های وزارتی، همچنان بر اساس الگوهای قاجاری بود، اما ساختار و دستگاه اداری حکومت، نظام و قوام متعادل‌تری یافت.

برای مثال اگر در دوره قاجاری صدر اعظمی سه و دیگری ۱۸ وزارتخانه داشت، در دوره مشروطیت بیشترین میزان اختلاف در تعداد وزارتخانه‌های رئیس‌الوزراهای مختلف، به زحمت به دو می‌رسد این در حالی است که عنوان وزارتخانه‌ها نیز در قیاس با دوره پیشین سیر تطوری یک‌دست را تجربه کرده و میانگین تعداد وزارتخانه‌ها نیز کاهش داشته است.

اصولاً اهمیت دوره مشروطیت به عنوان یک دور تاریخی جریان‌ساز بیشتر به دلیل تغییر دستگاه سیاسی گذشته و تشکیل ساختار منظم حکومتی و اداری است و تدوین قانون اساسی اولیه نیز در ایجاد این نظم اداری تأثیر چشمگیری داشته است.

در دوره مشروطیت، موضوع ادغام وزارتخانه‌ها روال جدی‌تری به خود می‌گیرد، ادغام وزارت تجارت با فواید عامه، از مهم‌ترین اتفاق‌های این دوره است.

رضاشاه پهلوی

در دوران پهلوی اول که ۱۳ سال طول کشید، تعداد وزارتخانه‌ها تقریباً چارچوب ثابتی به خود گرفت و دست کم از هشت و حداکثر از ۱۱ وزارتخانه تجاوز نکرد.

افزون بر این‌ در دوره ریاست مهدی قلی خان هدایت، وزارت اقتصاد، جای وزارت تجارت و فوایده عامه را گرفت و سه سال پس از او محمدعلی فروغی، این وزارتخانه‌ جدید را به سه بخش مستقل اداره کل تجارت، اداره کل فلاحت و اداره کل صناعت، تقسیم کرد.[4]

نکته مهم دیگر در این دوره این است که در دوره رئیس‌الوزرایی متین دفتری، عنوان وزارتخانه‌ها که بیشتر عربی بود، به فارسی روان برگردانده شد.[5]

محمدرضا پهلوی

ادغام برخی وزارتخانه‌ها مانند بازرگانی و اقتصاد، بازرگانی و پیشه و هنر، دارایی و اقتصادی و همچنین اقتصاد ملی و بازرگانی در این دوره اتفاق می‌افتد و جالب است که در این دوره و در زمان نخست وزیری امیراسدالله علم، ادغام وزارت صنایع و معادن با وزارت بازرگانی، که در دولت محمود احمدی‌نژاد تکرار شد، انجام شد هرچند که این ادغام بیش از چند ماه طول نکشید و دوباره از سوی اسدالله علم تفکیک شد.[6]

این دوره را می‌توان پر افت و خیز‌ترین دوره تغییر در عنوان و شمار دستگاه‌های اجرایی خواند که با نخست وزیری امیرعباس هویدا، فراز و نشیب این تغییر‌ها، بلند‌تر می‌‌شود.

نخست‌وزیری هویدا در دوران پهلوی دوم آغازگر افزایش دوباره تعداد وزارتخانه‌ها است؛ وی هم‌زمان با چهارمین سال نخست وزیری‌اش، تعداد وزارتخانه‌ها را به ۲۰ افزایش داد که تا آن زمان در تاریخ اداری کشور، منحصربه‌فرد بود.

به طور کلی در دوره پهلوی دوم، اختلاف میان تعداد وزارتخانه‌ها در دوره‌های مختلف نخست وزیری به ۱۰ می‌رسد و این نشان دهنده تحولات گسترده در نظام دستگاه‌های اداری کشور در این دوره است.

جمهوری اسلامی

با پیروزی انقلاب اسلامی و نخست وزیری بازرگان کاهش در تعداد وزارتخانه‌ها آغاز شد.

در این دوره محمدعلی رجایی برای نخستین بار برای صنعت نفت وزارتخانه‌ای مستقل تعریف کرد.[7][8][9][10][11]

اما پس از آن و هم‌زمان با نخست وزیری میرحسین موسوی آمار وزارتخانه‌ها به ۲۴ رسید که این تعداد در تاریخ ایران بی‌سابقه بود؛ موسوی وزارتخانه‌هایی را با عنوان برنامه و بودجه و همچنین سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، تأسیس و وزارت صنایع و معادن را به سه وزارتخانه «صنایع»، «صنایع سنگین» و «معادن و فلزات» تقسیم کرد.[12][13]

پس از او با ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی، وزارتخانه‌های برنامه و بودجه، صنایع سنگین و سپاه پاسداران حذف و تعداد وزارتخانه‌ها به ۲۱ کاهش یافت.

ریاست جمهوری خاتمی نیز با ادغام دو وزارتخانه جهاد سازندگی و کشاورزی، آغاز شد تا شمار وزارتخانه‌ها به ۲۰ برسد اما در سال آخر مسئولیت وی، با تأسیس وزارتخانه‌ای به نام رفاه و تأمین اجتماعی، عدد وزارتخانه‌ها ۲۱ شد.[14]

در دوره احمدی‌نژاد با تصویب قانون تشکیل وزارت ورزش و جوانان در مجلس شورای اسلامی و تکلیف قانون برنامه پنجم توسعه درباره کاهش تعداد وزارتخانه‌ها، یکی از پر تغییر‌ترین دوران‌های تاریخ معاصر را در تحول وزارتخانه‌ها در این دوره به وجود آمد.[15]

دولت دهم با ادغام برخی از وزارتخانه‌ها مانند بازرگانی و صنایع و معادن (صنعت، معدن و تجارت)[16][17]، راه و ترابری و مسکن و شهرسازی (راه و شهرسازی)[18][19]، کار و امور اجتماعی و رفاه و تأمین اجتماعی (تعاون، کار و رفاه اجتماعی)[20][21]، در کنار تشکیل وزارت ورزش و جوانان[15]، تعداد و عناوین وزارتخانه‌ها را تغییر داد.

در زمان ریاست جمهوری روحانی، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی تبدیل شد.[22][23]

وظایف برخی وزارتخانه ها

وزارت آموزش و پرورش: مسئولیت امور آموزشی کودکان و نوجوانان (معمولاً ۵ تا ۱۸ سالگی) و نیز تربیت معلم را عهده‌دار است. در کشور ایران این وزارتخانه از سال ۱۳۴۳ که از وزارت فرهنگ منتزع گردید مسئولیت آموزش عالی (دانشگاه‌ها) را نیز عهده‌دار بوده‌است؛ اما پس از تشکیل وزارت علوم، برای ادارهٔ امور دانشگاه‌ها و امور پژوهشی در سطوح عالی، وزارت آموزش و پرورش وظیفهٔ آموزش رایگان همهٔ افراد را در مقاطع دبستان، دورهٔ اول متوسطه، دورهٔ دوم متوسطه و همچنین ادارهٔ دانشگاه فرهنگیان برای تربیت معلم و دانشگاه تربیت دبیر شهید رجایی را بر عهده دارد.

وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات: یکی از ۱۸ وزارتخانهٔ دولت ایران و مسئول برنامه‌ریزی، پشتیبانی و توسعهٔ زیرساختار و توانایی‌های ملی مخابراتی و اطلاعاتی ایران است. محمد جواد آذری جهرمی در دولت حسن روحانی تصدی این وزارت را بر عهده دارد. شرکت مادر تخصصی مخابرات ایران شرکت ارتباطات ثابت ایران (آشنای اول) شرکت ارتباطات سیار ایران (همراه اول) شرکت مادر تخصصی پست ایران شرکت پست بانک سازمان تنظیم مقررات و ارتباطات رادیویی سازمان فناوری اطلاعات ایران شرکت ارتباطات زیرساخت سازمان فضایی ایران مرکز تحقیقات مخابرات ایران شرکت خدمات هوایی پیام دانشکده علمی کاربردی پست و مخابرات ادارات کل ارتباطات و فناوری اطلاعات استان‌ها (نمایندهٔ وزارت در استان‌ها) شرکت‌های پست استانی شرکت‌های پست بانک استانی کارخانجات تولیدی

وزارت اطلاعات: به اختصار «واجا» نام یکی از وزارتخانه‌های جمهوری اسلامی ایران است که به مسائل امنیتی می‌پردازد و وظیفهٔ جمع‌آوری اطلاعات، حفاظت اطلاعات و فعالیت‌های ضداطلاعاتی در داخل و خارج از ایران را بر عهده دارد. تصدی این وزارت را حجت‌الاسلام سید محمود علوی بر عهده دارد.

وزارت امور اقتصادی و دارایی: یکی از ۱۸ وزارتخانهٔ دولت ایران و مسئول تنظیم سیاست‌های اقتصادی و مالی کشور، اجرای سیاست‌های مالیاتی و برنامهٔ همکاری‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری‌های مشترک با کشورهای دیگر است.

هم‌اکنون فرهاد دژپسند وزیر امور اقتصاد و دارایی جمهوری اسلامی ایران است. در دورهٔ قبل، طیب‌نیا توانست بیشترین رأی اعتماد تاریخ جمهوری اسلامی ایران را از مجلس شورای اسلامی بگیرد.

به‌موجب قوانین، وظایف زیر بر عهدهٔ این وزارتخانه است:

  • اجرای تکالیف مربوط به امور پولی، بانکی، بیمه‌ای، ارزی و اعتباری کشور؛
  • اجرای مراقبت عمومی واردات، صادرات، قراردادهای بازرگانی، موافقت‌های پایاپای و اعمال مقررات گمرکی در بارهٔ معافیت‌ها و ممنوعیت‌ها؛
  • ایجاد تسهیلات و کمک‌های لازم به کارگران و کشاورزان در خرید سهام واحدهای تولیدی مشمول قانون گسترش مالکیت واحدهای تولیدی؛
  • ایجاد تسهیلات لازم در پرداخت‌ها از طریق واگذاری تنخواه‌گردان حسابداری به دستگاه‌های اجرایی؛
  • تخصیص اعتبارات لازم برای هزینه‌های جاری و عمرانی با همکاری سازمان برنامه و بودجهٔ کشور و ابلاغ آن به دستگاه‌های اجرایی مربوط؛
  • پرداخت اعتبارات مصوب بودجهٔ کل کشور، اعم از اعتبارات جاری و عمرانی و اختصاصی به حساب‌های بانکی وزارتخانه‌ها و مؤسسات و سایر دستگاه‌های اجرایی و نیز پرداخت بدهی‌ها و وصول مطالبات ناشی از اجرای برنامه‌های عمرانی گذشته؛
  • پرداخت وام و اعتبار به دولت‌ها و مؤسسات خارجی و بین‌المللی و همچنین تحصیل و استفاده از وام‌ها و اعتبارات خارجی.

وزیران در جمهوری اسلامی ایران:

  1. علی اردلان (۱۳۵۷)
  2. ابوالحسن بنی‌صدر (۱۳۵۷-۱۳۵۸)
  3. محسن نوربخش (۱۳۵۹-۱۳۶۰)
  4. حسین نمازی (۱۳۶۰-۱۳۶۴)
  5. محمدجواد ایروانی (۱۳۶۴-۱۳۶۸)
  6. محسن نوربخش (۱۳۶۸-۱۳۷۲)
  7. مرتضی محمدخان (۱۳۷۲-۱۳۷۶)
  8. حسین نمازی (۱۳۷۶-۱۳۸۰)
  9. طهماسب مظاهری (۱۳۸۰-۱۳۸۳)
  10. سید صفدر حسینی (۱۳۸۳-۱۳۸۴)
  11. داوود دانش جعفری (۱۳۸۴-۱۳۸۷)
  12. سید شمس‌الدین حسینی (۱۳۸۷-۱۳۹۲)
  13. علی طیب‌نیا (۱۳۹۲-١٣٩۶)
  14. مسعود کرباسیان (١٣٩۶_۱۳۹۷)
  15. فرهاد دژپسند (۱۳۹۷-تاکنون)

وزارت امور خارجه: در کنار شورای عالی امنیت ملی، وظیفهٔ رسیدگی به امور بین‌المللی کشور را بر عهده دارد.

  • معاونت اروپا و آمریکا: مجید تخت‌روانچی
  • معاونت امور حقوقی و بین‌الملل: عباس عراقچی
  • معاونت عربی و آفریقا: حسین امیر عبداللهیان
  • معاونت اداری مالی: مهدی دانش‌یزدی
  • معاونت آسیا و اقیانوسیه: ابراهیم رحیم‌پور
  • معاونت کنسولی، امور مجلس و ایرانیان: حسن قشقاوی
  • سخنگو و رئیس مرکز دیپلماسی عمومی و رسانه‌ای: مرضیه افخم
  • رئیس مرکز آموزش و پژوهش‌های بین‌المللی: هادی سلیمان‌پور

وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی: علاوه بر مدیریت و نظارت بر مراکز بهداشتی و درمانی کشور، مدیریت دانشگاه‌های علوم پزشکی را عهده‌دار است. نام این وزارتخانه از ابتدا تا چند سال پس از انقلاب، وزارت بهداری بوده‌است[24]. تصدی این وزارت را سعید نمکی بر عهده دارد.

وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی: پس از تصویب مجلس شورای اسلامی در ۸ تیر ۱۳۹۰ و تصویب شورای نگهبان در ۱۲ تیر در راستای طرح کوچک‌سازی دولت با ادغام سه وزارتخانهٔ رفاه و تأمین اجتماعی، کار و امور اجتماعی، و تعاون تشکیل شد. تصدی این وزارت را علی ربیعی بر عهده دارد.

  1. داریوش فروهر (دولت موقت)
  2. محمد میرمحمد صادقی
  3. احمد توکلی
  4. ابوالقاسم سرحدی‌زاده
  5. حسین کمالی
  6. سید محمد جهرمی
  7. عبدالرضا شیخ‌الاسلامی
  8. اسدالله عباسی
  9. علی ربیعی

وزارت کشور: به ادارهٔ امور درون‌مرزی جمهوری اسلامی ایران می‌پردازد. عبدالرضا رحمانی فضلی در حال حاضر وزارت کشور را بر عهده دارد. زیرمجموعه‌های وزارت کشور در هر استان عبارت‌اند از استانداری و فرمانداری. از مهم‌ترین وظایف وزارت کشور برگزاری انتخابات می‌باشد. وزیر کشور همچنین می‌تواند جانشین فرماندهٔ کل قوا در نیروی انتظامی و نیز رئیس شورای امنیت کشور باشد.

وظایف:

  • تأمین و حفظ امنیت داخلی و استقرار نظم و آرامش در کشور و ایجاد هماهنگی بین دستگاههای اطلاعاتی، انتظامی و نظامی و حفاظت از مرزها؛
  • تمشیت امور نیروی انتظامی؛
  • تلاش در جهت تحقق و توسعهٔ آزادی‌های سیاسی و اجتماعی در چارچوب قانون اساسی و سایر قوانین کشور و تأمین توسعهٔ سیاسی و اجتماعی پایدار و ارتقای سطح مشارکت عمومی؛
  • زمینه‌سازی برای فعالیت مطلوب احزاب و تشکل‌های سیاسی وغیر دولتی و نظارت بر فعالیت آنها؛
  • هدایت و راهبری و پشتیبانی شوراهای اسلامی و نظارت بر فعالیت آنها؛
  • ایجاد نظام مطلوب تقسیمات کشوری؛
  • هماهنگی و هدایت استانداران برای تحقق سیاست‌های عمومی و برنامه‌های دولت؛
  • سیاست گذاری، راهبری و نظارت بر امور مربوط به اتباع و مهاجرین خارجی؛
  • اجرای سیاست‌های عمومی دولت به‌منظور پیشبرد برنامه‌های اجتماعی، اقتصادی و عمرانی؛
  • برنامه‌ریزی به‌منظور انجام امور انتخابات؛
  • هماهنگی در جهت توسعهٔ امور عمرانی شهرها و روستاها و هدایت و پشتیبانی فنی – اجرایی شهرداری‌ها و دهیاری‌ها و نظارت بر اجرای قوانین و مقررات مربوط به آنها؛
  • برنامه‌ریزی و اعمال مدیریت در جهت رفع بحران‌های ناشی از حوادث طبیعی و سوانح غیر مترقبه؛
  • شناسایی و تعیین هویت ایرانیان.

جستارهای وابسته

منابع
  1. دیپلماسی ایران از سازمان امور خارجی تا تأسیس وزارت خارجه بایگانی‌شده در ۲۶ دسامبر ۲۰۱۷ توسط Wayback Machine دیپلماسی ایرانی
  2. «ادغام وزارتخانه‌ها از دوره قاجار تا امروز+جدول». تاریخ ایرانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۱-۲۸.
  3. «مدیریت میرزا حسین‌خانی دولت». تاریخ ایرانی. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۸.
  4. «با «محمدعلی فروغی» بیشتر آشنا شوید». ایسنا. ۲۰۱۸-۰۸-۲۸. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۸.
  5. 2545 (۲۰۲۰-۰۶-۲۵). «احمد متین دفتری؛ سیاستمداری با چهره حقوقی». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۸.
  6. «سند نامه ::». ir-psri.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۸.
  7. «پایگاه اطلاع رسانی شرکت نفت/وزارت نفت چگونه تأسیس شد». nioc.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۸.
  8. «روایتی از مرحوم معین‌فر/ وزارت نفت چگونه تأسیس شد؟». شبكه خبري نفت و انرژي ايران. ۲۰۲۰-۰۵-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۸.
  9. «پایگاه اطلاع رسانی وزارت نفت-اصلی/تقویم تاریخ صنعت نفت ایران». www.mop.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۸.
  10. «مرکز پژوهشها - اساسنامه شرکت ملی نفت ایران». rc.majlis.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۸.
  11. «وزارت نفت جمهوری اسلامی ایران | خبرگزاری تسنیم | Tasnim». www.tasnimnews.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۸.
  12. «چرا وزارت صنایع در دهه 60 سه تکه شد؟». خبرآنلاین. ۲۰۱۱-۰۷-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۸.
  13. «مرکز پژوهشها - قانون تأسیس وزارت صنایع سنگین». rc.majlis.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۸.
  14. 10 (۲۰۱۸-۰۸-۲۷). «وزرای كشاورزی از چهره های متخصص تا غیرمرتبط». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۸.
  15. «تصویب تشکیل وزارت ورزش و جوانان». روزنامه دنیای اقتصاد. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۸.
  16. «قانون ادغام وزارتخانه‌های صنایع و معادن و بازرگانی». روزنامه تعادل. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۸.
  17. «۱۱دلیلی که باعث ادغام وزارت بازرگانی و صنایع و معادن شد | اقتصاد آنلاین». www.eghtesadonline.com. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۸.
  18. «تاریخچه وزارت مسکن و شهرسازی و راه و ترابری».
  19. «ماجرای ادغام وزارت راه و ترابری و مسکن در دولت دهم». ایسنا. ۲۰۱۷-۰۶-۱۷. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۸.
  20. اجتماعی، وزارت تعاون، کار و رفاه. «وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی». وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۸.
  21. «مرکز پژوهشها - قانون تشکیل وزارت رفاه اجتماعی». rc.majlis.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۸.
  22. «پیشینه وزارتخانه». mcth.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۱۸.
  23. «رئیس‌جمهوری قانون تشکیل «وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی» را برای اجرا ابلاغ کرد». وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی. دوشنبه, 28 مرداد,1398. دریافت‌شده در 2021-05-18. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  24. «تاریخچه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی». behdasht.gov.ir.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.