سینمای ایران

سینمای ایران به صنعت سینما، فیلم و پویانمایی در ایران گفته می‌شود. سینمای ایران در چندین دوره، مورد ستایش جهان خارج بوده‌است و دستاوردهای فراوانی داشته‌است.

سینمای ایران
تعداد سالن596 (1398)[1]
 • سرانه۰٫۶ به ازای هر ۱۰۰٬۰۰۰ نفر
توزیع‌کنندگان اصلیبنیاد سینمایی فارابی
سازمان توسعه سینمایی سوره
مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی
تعداد پذیرش (۱۳۹۷)[2]
مجموع۲۸٬۵۳۷٬۴۱۰
 • سرانه۰٫۳۶
فیلم‌های ملی۲۸٬۵۱۴٬۹۲۱ (۹۹٫۹۲٪)
فروش گیشه (۱۳۹۷)[3]
مجموع۲۵۰٬۷۷۱٬۹۴۹٬۸۰۰ تومان
فیلم‌های ملی۲۵۰٬۵۰۸٬۵۸۶٬۸۰۰ تومان (۹۹٫۹۹۹٪)
بخشی از مجموعه مقاله‌ها دربارهٔ
فرهنگ ایران
درگاه ایران
هنر ایرانی
هنرهای تجسمی
هنرهای تزئینی
ادبیات ایرانی
هنرهای اجرایی
دیگر هنرها

پیش از انقلاب ۱۳۵۷، افزون بر حضورهای قابل توجه فیلم‌های ایرانی در جشنواره‌های فیلم جهانی، این کشور خود نیز به میزبانی پراهمیت از رویدادهای بین‌المللی سینما در جهان، تبدیل شده‌بود. جشنواره جهانی فیلم تهران در دههٔ ۱۳۵۰، مهم‌ترین جشنوارهٔ سینمایی در آسیا و تنها جشنوارهٔ ردهٔ الف از دید فدراسیون بین‌المللی تهیه‌کنندگان در آسیا به‌شمار می‌رفت. پس از انقلاب ۱۳۵۷، حکومت جدید، نخست، فیلم‌سازی را محدود کرد؛ سپس در صورت تبلیغ ارزش‌های اسلامی، به کارگردانان، کمک مالی رساند. در حدود دههٔ ۱۳۷۰، شوق نخستین انقلابی، با خواسته‌های میانه‌روی سیاسی و روابط بهتر با غرب، جایگزین شد و سینمای این کشور، پیشرفت کرد.

پس از انقلاب شماری از کارگردانان ایرانی که از ایران خارج شدند، به ساخت فیلم در خارج از کشور پرداختند. همچنین شماری از فیلم‌ها که برای سینمای عامه‌پسند ایران به کار برده شد به «فیلمفارسی» مشهور شدند. برخی از کارگردانان دوران جمهوری اسلامی، اعلام کرده‌اند که سینمای ایران در دست ارگان‌های دولتی و نظامی این نظام، بوده‌است.

در ایران هر ساله روز ۲۱ شهریور به عنوان روز سینما گرامی داشته می‌شود.

پیشینه
آبی و رابی (نخستین فیلم بی آوای ایرانی)

ورود نخستین دوربین فیلم‌برداری (دستگاه سینماتوگراف) در زمان مظفرالدین‌شاه، به سال ۱۲۷۹ هجری خورشیدی، آغازگر تاریخ سینمای ایران است. مظفرالدین شاه در یکی از سفرهایش به فرانسه از دستگاه سینماتوگراف خوشش آمد و به میرزا ابراهیم‌خان صحاف باشی دستور خریداری آن را داد. شاه که مجذوب کارناوالها و جشنواره‌های فرنگی بود دستور داد تا از کارناوال اسناند فیلم برداشته شود و این نخستین تصاویری بود که سینماتوگراف ابتیاع شده ضبط کرد.[4][5]

نخستین محل پخش فیلم در سال ۱۲۸۳ توسط ابراهیم خان صحاف‌باشی در خیابان چراغ گاز افتتاح شد و در آن فیلم‌های کمدی کوتاه نمایش داده شد.[6] اما نخستین سالن عمومی سینما توسط مهدی‌خان روسی در خیابان علاءالدوله افتتاح شد. او پس از مدتی با اجاره بالاخانه‌ای در خیابان لاله‌زار، سالن سینمای خود را به آنجا برد[7]

نخستین فیلم ناطق فارسی، فیلم دختر لر است که اردشیر ایرانی آن را در سال ۱۳۱۲ خورشیدی ساخته‌است.[8]

نخستین سالن سینمای ایران را در سال ۱۲۷۹ (تنها ۵ سال پس از آنکه برادران لومیر سینما را اختراع کردند) با نام «سینما سولی» مبلغین مذهبی کاتولیک در شهر تبریز تأسیس کردند. اما این سینما به دلیل عدم دسترسی به فیلم‌های روز، در سال ۱۲۹۵ خورشیدی تعطیل شد.[9][10]

تا سال ۱۳۰۹ خورشیدی، اندک سینماهای تأسیس شده به نمایش فیلم‌های غربی که در مواردی زیرنویس فارسی داشتند، می‌پرداختند. تا اینکه در این سال، اوانس اوگانیانس نخستین فیلم بلند سینمایی ایران را به نام آبی و رابی ساخت.

دهه‌های بیست و سی

در سال‌های بعد از ۱۳۲۲ فعالیت‌های فیلمسازی به دلیل تأسیس چند شرکت سینمایی توسط تعدادی سرمایه‌گذار و همچنین عمومی‌تر شدن سینما در بین مردم، گسترش یافت. اما متأسفانه از آنجایی که در این گسترش توجه به درآمد و سود حاصل از سرمایه‌گذاری از یک طرف و وضعیت سیاسی جامعه از بعد از کودتای ۲۸ مرداد و تحدید آزادی‌ها، یعنی مهم‌ترین عنصر توسعه فرهنگی، سینمای ایران عمدتاً با محصولاتی عوام‌پسندانه و بی‌محتوا مواجه شد و این عناصر جزو سنت رایج فیلم‌سازی در این دوره گردید. اسماعیل کوشان، ساموئل خاچیکیان، هوشنگ کاووسی، فرخ غفاری فیلم‌سازان مطرح این دوره به‌شمار می‌آیند که از این میان اسماعیل کوشان در تثبیت جریان سینمای تجاری عامه‌پسند ایرانی موسوم به فیلمفارسی نقش عمده‌ای داشت.

دهه چهل و پنجاه: گنج قارون و موج نوی سینمای ایران
امیر نادری و بهروز وثوقی و نعمت حقیقی سرِ صحنهٔ تنگسیر (۱۳۵۲)
نوشتار اصلی: موج نوی سینمای ایران

با نمایش گنج قارون در سال ۱۳۴۴، سینمای فیلم‌فارسی اوج خود را تجربه کرد و موجی از فیلم‌های «گنج قارونی» سینماهای ایران را درنوردید. این روند طی سال‌های بعد از فرط تکرار به ابتذال کامل کشیده شد و در سال ۱۳۴۸ با ظهور فیلم‌هایی مانند گاو و قیصر تغییری اساسی کرد؛ جریان تازه‌ای ایجاد شد که موج نوی سینمای ایران لقب گرفت. از سویی تاًسیس کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در سال ۱۳۴۸ فرصت مناسبی برای شکل‌گیری سینمای فرهنگی در ایران شد. همکاری یونسکو با این کانون به عنوان توزیع‌کننده فیلم‌های کودکان در ایران که با اعزام نورالدین زرین‌کلک به بلژیک عملی گردید، تأثیر مهمی بر ارتقاء سطح فرهنگی کانون گذاشت. جریان فرهنگی شکل‌گرفته از سوی سینماگران پیش‌رو همراه با ایجاد کانون پرورش فکری و همچنین کاهش استقبال عمومی از عناصر سرگرم‌کننده‌ای چون خشونت، سکس، جاهل مسلکی در بین جوانان و به خصوص تحصیل‌کردگان کشور عواملی بودند که دست در دست هم، جریان نو و سازنده‌ای را در سینمای ایران طی سال‌های ۵۰ تا ۵۷ به وجود آوردند. سهراب شهید ثالث، بهرام بیضایی، عباس کیارستمی، خسرو سینایی، کامران شیردل، داریوش مهرجویی، ناصر تقوایی، مسعود کیمیایی، علی حاتمی، امیر نادری ،فریدون گله، بهمن فرمان آرا، خسرو هریتاش، پرویز کیمیاوی و… از افرادی بودند که با بهانه‌های غیرتجاری نقش اساسی در این جریان داشتند و مقدماتی را فراهم نمودند تا سینمای ایران گام‌های مهمی در سال‌های بعد بردارد.

پیش از انقلاب ۱۳۵۷، افزون بر حضورهای قابل توجه فیلم‌های ایرانی در جشنواره‌های فیلم جهانی، این کشور خود نیز به میزبانی پراهمیت از رویدادهای بین‌المللی سینما در جهان، تبدیل شده‌بود. جشنواره جهانی فیلم تهران در دههٔ ۱۳۵۰، مهم‌ترین جشنوارهٔ سینمایی در آسیا و تنها جشنوارهٔ ردهٔ الف از دید فدراسیون بین‌المللی تهیه‌کنندگان در آسیا به‌شمار می‌رفت.[11]

پس از انقلاب ۱۳۵۷

«وقتی آدم وارد کادر سینمای امروز ایران می‌شود، بغض می‌کند، همه با یک نظر دیگر به آدم نگاه می‌کنند. برای من آن گذشته‌ها بسیار شیرین است. هم خوب بود و هم زود سپری شد.»
حسن رضیانی دربارهٔ تجربه‌اش از سینمای پس از انقلاب ۱۳۵۷ ایران.[12]

«
»

پس از انقلاب ۱۳۵۷، طی سال‌های ۱۳۵۷ تا ۱۳۶۲ به دلیل نبودن ضوابط تدوین‌شده فیلمسازی، سینمای ایران تقریباً در وضعیتی نابسامان به‌سر می‌برد. پس از سال ۱۳۶۲ با تدوین ضوابط فیلمسازی که با توجه به شرایط پس از انقلاب تنظیم شده بود، عناصری چون خشونت و سکس اجباراً از سینمای ایران خارج گشتند و از سوی دیگر به دلیل مصادرهٔ بسیاری از سینماها و شرکت‌های تولید فیلم و اعمال نظارت دولتی بر آن‌ها به‌طور غیر مستقیم نقش عامل سودآوری در سینما کمرنگ‌تر شد. این عوامل همراه با تکامل کیفی فیلمسازان دهه پنجاه چون عباس کیارستمی، بهرام بیضایی، مسعود کیمیایی و داریوش مهرجویی تأثیر مثبتی بر روند فیلمسازی در ایران گذاشت که با توجه به محدودیت‌ها، آثار جدیدی را آفریدند و توانستند نظر برخی منتقدان جهانی را به آثارشان جلب کنند. در این دوره فیلمسازان جوانی چون ابراهیم حاتمی کیا، محسن مخملباف، داوود میرباقری، جعفر پناهی، مجید مجیدی و ابوالفضل جلیلی که با تمایلات مختلف پا به عرصه فیلمسازی گذاشتند و به مرور با مطالعه و پشتکار توانستند به صورتی هنرمندانه عناصر این هنر را به کار بگیرند، نقش موًثری در این تحول ایفا نمودند.

همچنین برقراری منظم سالانه دست کم یک جشنواره بین‌المللی فیلم که در بهمن ماه هر سال به نام جشنواره بین‌المللی فیلم فجر در کشور برگزار می‌گردد؛ نیز در ایجاد علاقه به سینما در قشر جوان کشور از یکسو و توسعه این هنر نقش مهمی ایفا نموده‌است.[13]

در اردیبهشت ۱۴۰۰، محمدعلی سجادی، کارگردان، فیلم‌نامه‌نویس، تهیه‌کننده در گفت‌وگو با ایلنا اعلام داشت که: «ما یک ممیزی داریم و یک سیستم ایدئولوژیک داریم که در این چهار دهه نمی‌دانسته با سینما چه کند. در حقیقت هم دلش می‌خواست آن را حفظ کند و هم دلش می‌خواهد سر به تنش نباشد… بزرگترین مشکل سینما این است که عده‌ای سفارش‌دهنده هستند… سینمای ما در دست ارگان‌های دولتی و نظامی است».[14]

نخستین‌ها

نخستین فیلم ناطق

در سال ۱۳۱۲ خورشیدی، اردشیر ایرانی، اولین فیلم ناطق فارسی‌زبان را به نام دختر لر در بمبئی کشور هندوستان ساخت. استقبالی که از این فیلم شد، مقدمات ساخت چند فیلم ایرانی دیگر را فراهم کرد. تغییر جو سیاسی کشور طی سال‌های ۱۳۱۵ تا ۱۳۲۷ خورشیدی و اعمال سانسور شدید و مواجهه با جنگ جهانی دوم فعالیت سینمای نوپای ایران را با رکود مواجه ساخت. هر چند نباید از نظر دور داشت که تا این دوره هنوز سینما در ایران جنبه عمومی نیافته بود و استفاده از معدود سینماهای موجود در تهران و شهرهای بزرگ، تقریباً مختص اشراف و قشرهای خاصی از جامعه بود. از طرف دیگر در بین سازندگان فیلم نیز خط فکری خاصی وجود نداشت و به جز عبدالحسین سپنتا که به دلیل ویژگی‌های فرهنگی وی عناصر ادبیات کهن ایران در ساخته‌های وی به چشم می‌خورد، در بقیه موارد فیلم‌های ساخته شده عمد تاً اقتباسی ناشیانه از فیلم‌های خارجی بود.

نخستین سالن سینمای عمومی

اولین سینمای عمومی در ایران را میرزا ابراهیم خان عکاس‌باشی در سال ۱۲۸۳ خورشیدی برابر با ۱۹۰۴ میلادی، افتتاح کرد.[15] سپس مهدی خان روسی سالنی را در خیابان علاءالدوله و سپس در خیابان لاله‌زار افتتاح کرد. اما اولین سالن رسمی و حرفه‌ای سینمای ایران که به‌طور منظم فیلم پخش می‌کرد، در سال ۱۳۰۵ خورشیدی به نام گراند سینما و به دست علی وکیلی در تهران ساخته شد.[16] در سال ۱۳۰۸ خورشیدی نیز چند سالن سینما در تهران ساخته شد. از آن جمله سینما «ایران» در لاله‌زار، سینما «مایاک»، و سینما «سپه» که ظرفیت بیش از ۱۱۰۰ نفر را داشت.[17]

نخستین فیلم‌بردار حرفه‌ای سینمایی

خان بابا معتضدی (متولد ۱۲۷۱ خورشیدی در تبریز) در سال ۱۳۰۷ به عنوان نخستین فیلم‌بردار حرفه‌ای و نیز به عنوان یک سینمادار، فعالیت‌های بسیاری انجام داد. وی در سال ۱۳۰۸ خورشیدی فیلم‌برداری نخستین فیلم سینمایی در ایران با نام آبی و رابی به کارگردانی اوانس اوهانیانس را انجام داده‌است.[18]

آموزش

فیلم‌سازی

آموزش فیلم‌سازی در ایران با پیدایش رشته‌های مرتبط در دانشگاه‌های کشور پیش از انقلاب آزاد شد و پس از انقلاب با تأسیس دانشگاه‌ها و دانشکده‌های گستردهٔ هنری در نقاط مختلف کشور پیگیری شد. از سوی دیگر، نهاد و موسسات دولتی و آزاد نیز به برگزاری کلاس‌های آموزشی متعدد پرداختند. یکی از این نهادها انجمن سینمای جوانان ایران است. این انجمن بزرگ‌ترین انجمن فیلمسازی در ایران است که به آموزش فیلمسازی ۷ ماهه و دوره‌های تک‌درس کوتاه مدت و همچنین برگزاری جشنواره بین‌المللی فیلم کوتاه می‌پردازد.[19]

نقش زنان

طی سال‌های بعد از انقلاب فیلمسازان زن مانند رخشان بنی‌اعتماد، پوران درخشنده، تهمینه میلانی، منیژه حکمت، آیدا پناهنده و سمیرا مخملباف و نرگس آبیار حضور جدی‌تر یافتند.

نهادهای صنفی

خانه سینما بزرگترین نهاد صنفی عوامل تولید فیلم سینمایی در ایران است.

فشارها به سینمای ایران

سینمای ایران طی تاریخ صدساله خود فراز و فرودهایی داشته‌است و فیلمهای موفقی قبل و بعد از انقلاب ۵۷ داشته‌است. با این حال این صنعت به رغم تمامی این دشواری‌ها توانسته به وسیلهٔ سینماگران و بازیگران موفق در مجامع بین‌الملل از اقبال برخوردار شود و توفیق‌های قابل قبولی کسب کند.[20]

آمار

دستاوردهای بین‌المللی
  • مقاله اصلی: فهرست جایزه‌های بین‌المللی سینمای ایران

در سال‌های ۱۳۵۰ تا ۱۳۹۴ سینمای ایران در بخش فیلم‌های بلند سینمایی ۲۰۲ جایزه بین‌المللی (فقط در بخش بازیگری) دریافت کرده‌است.[21][22] در سایر بخش‌ها مانند کارگردانی و تصویربرداری و همچنین فیلم‌های کوتاه و مستند و انیمیشن نیز جوایزی دریافت کرده‌است.

سینماها
گیشه در سینمای ایران (۱۳۹۷–۱۳۶۴)
واحدها: میلیون برگ و میلیون تومان.
سال بلیت‌ها درآمد منبع
۱۳۶۴ ۷۷٫۱ ۵۶۲٫۶ [23]
۱۳۶۵ ۷۸٫۲ ۶۷۱٫۴ [24]
۱۳۶۶ ۸۰٫۳ ۷۲۱٫۰ [25]
۱۳۶۷ ۷۶٫۸ ۷۵۶٫۷ [26]
۱۳۶۸ ۸۰٫۵ ۸۵۵٫۱ [27]
۱۳۶۹ ۸۱٫۱ ۱۲۰۷٫۴ [28]
۱۳۷۰ ۶۶٫۶ ۱۴۶۳٫۱ [29]
۱۳۷۱ ۵۴٫۰ ۱۵۷۴٫۱ [30]
۱۳۷۲ ۵۴٫۸ ۲۴۱۲٫۵ [31]
۱۳۷۳ ۵۷٫۰ ۲۷۹۷٫۰ [32]
۱۳۷۴ ۵۲٫۵ ۳۳۰۳٫۰ [33]
۱۳۷۵ ۴۴٫۷ ۴۴۳۹٫۵ [34]
۱۳۷۶ ۳۹٫۸ ۴۹۹۰٫۰ [35]
۱۳۷۷ ۳۰٫۸ ۶۰۳۴٫۵ [36]
۱۳۷۸ ۳۳٫۸ ۸۱۸۵٫۸ [37]
۱۳۷۹ ۳۲٫۹ ۹۴۵۱٫۹ [38]
۱۳۸۰ ۲۱٫۶ ۸۳۱۴٫۰ [39]
۱۳۸۱ ۱۸٫۰ ۸۵۲۴٫۶ [40]
۱۳۸۲ ۱۳٫۲ ۶۹۵۶٫۰ [41]
۱۳۸۳ ۱۶٫۴ ۱۰۲۵۲٫۹ [42]
۱۳۸۴ ۱۵٫۱ ۱۰۶۲۵٫۸ [43]
۱۳۸۵ ۱۵٫۹ ۱۴۵۵۷٫۴ [44]
۱۳۸۶ ۱۴٫۴ ۱۵۳۲۲٫۳ [45]
۱۳۸۷ ۱۵٫۱ ۲۰۱۹۱٫۲ [46]
۱۳۸۸ ۱۸٫۱ ۳۰۳۴۸٫۴ [47]
۱۳۸۹ ۱۰٫۹ ۲۴۶۴۲٫۷ [48]
۱۳۹۰ ۱۴٫۵ ۳۴۹۴۵٫۱ [49]
۱۳۹۱ ۱۰٫۶ ۳۲۷۱۷٫۰ [50]
۱۳۹۲ ۹٫۶ ۴۱۹۲۷٫۷ [51]
۱۳۹۳ ۱۲٫۶ ۵۵۲۸۴٫۰ [52]
۱۳۹۴ ۱۳٫۳ ۷۲۷۷۳٫۸ [53]
۱۳۹۵ ۲۵٫۸ ۱۶۹۲۷۸٫۰ [54]
۱۳۹۶ ۲۲٫۸ ۱۸۰۵۱۴٫۵ [55]
۱۳۹۷ ۲۸٫۵ ۲۵۰۷۷۲٫۰ [56]

در سال ۱۳۹۲در ایران ۲۴۷ سالن سینما وجود داشته‌است که در ۶۰ شهر ایران پراکنده بوده‌اند و در مقابل، ۱۰۸۱ نقطه شهری ایران فاقد سالن سینما بوده‌اند. شهر تهران و استان تهران بیشترین تعداد سینماهای کشور را دارند و این در حالی است که دو استان خراسان شمالی و کهگیلویه و بویراحمد فاقد سالن سینما هستند. در سال ۱۳۹۱ حدود ۸٫۵ میلیون نفر از سینماهای ایران بازدید کرده‌اند که به این ترتیب مشخص می‌شود که هر ایرانی هر ۹ سال یکبار به سینما می‌رود.[57] در سال ۱۳۹۷ تعداد سینماهای ایران به ۵۵۰ سالن افزایش یافته‌است.[58]

پرفروش‌ترین فیلم‌ها
نوشتار‌های اصلی: فهرست پرفروش‌ترین فیلم‌ها و فهرست پرفروش‌ترین فیلم‌های پویانمایی

فیلم مطرب ساختهٔ مصطفی کیایی با فروش ۴۰ میلیاردی در سال۱۳۹۸ پرفروش‌ترین فیلم تاریخ سینمای ایران است.

انیمیشن فیلشاه در اکران نوروزی ۹۷ موفق شد پس از ۷ هفته نمایش، رکورد فروش تاریخ انیمیشن ایران را بشکند و به «پرفروش‌ترین انیمیشن سینمای ایران» تبدیل شود. «فیلشاه» در مجموع فروش به بیش از ۸ میلیاردی در گیشه سینماها رسید.[59]

«بهترین» فیلم‌ها
نوشتار(های) وابسته: فهرست فیلم‌هایی که برترین انگاشته شده‌اند § ایران

رأی‌گیری‌های گوناگون برای گزینش برترین فیلم‌های ایرانی نتیجه‌های گوناگونی داشته‌است.

مجلّهٔ فیلم

سال ۱۳۸۸[60]

  1. گوزنها
  2. باشو غریبه کوچک
  3. سوته‌دلان
  4. درباره الی
  5. هامون
  6. تنگنا و گاو
  7. ناخدا خورشید
  8. ناصرالدین‌شاه آکتور سینما
  9. آرامش در حضور دیگران و کندو

سال ۱۳۹۸[61]

  1. گوزنها
  2. ناخدا خورشید
  3. باشو غریبه کوچک
  4. درباره الی
  5. هامون
  6. جدایی نادر از سیمین
  7. سوته‌دلان
  8. گاو و اجاره‌نشین‌ها
  9. کندو

فارن پالیسی

از نگاه مجله فارن پالیسی در سال ۲۰۰۹[62]

اسکرین اینترنشنال

از نگاه نشریه اسکرین اینترنشنال در سال ۲۰۱۱[63]

اگزمینر

از نگاه نشریه واشینگتن اگزمینر در سال ۲۰۰۹[64]

بی بوک

از نگاه وب گاه بی بوک در سال ۲۰۱۱[65]

بی‌بی‌سی فارسی

از نگاه تلویزیون بی‌بی‌سی فارسی در سال ۲۰۱۹ (فیلم‌های بعد از انقلاب)[66]

جستارهای وابسته

پانویس
  1. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۹۷، ۸.
  2. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۹۷، ۸–۱۹.
  3. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۹۷، ۸–۱۹.
  4. تاریخ سینمای ایران. مسعود مهرابی ص 15.
  5. «تاریخ سینما در ایران». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ مه ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۲ مه ۲۰۱۵.
  6. تاریخ سینمای ایران. مسعود مهرابی ص 16.
  7. تاریخ سینمای ایران. مسعود مهرابی ص 17.
  8. http://www.sourehcinema.com/Title/Title.aspx?id=138109110003
  9. «گاهشمار سینمای ایران». وبگاه موزه سینمای ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲ ژوئن ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۹ فروردین ۱۳۹۲.
  10. «تبریز شهر اولین‌هاست». خبرگزاری فارس. ۸ فروردین ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۹ فروردین ۱۳۹۱.
  11. «آیا سینمای ایران پیش از انقلاب ۵۷ در دنیا ناشناخته بود؟». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۳-۰۶.
  12. حسن رضیانی، بازیگر نقش «عین‌الله باقرزاده» درگذشت، رادیو زمانه
  13. «دوگانه تصویر زن در سینمای ایران». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۵ اکتبر ۲۰۱۲. دریافت‌شده در ۲۴ اکتبر ۲۰۱۲.
  14. «بزرگترین مشکل سینما این است که عده‌ای سفارش‌دهنده هستند/ سینمای ما در دست ارگان‌های دولتی و نظامی است/ سینمای اجتماعی بیشتر گرفتار ماجرا و ژورنالیسم است/ مرا خانه‌نشین کرده‌اند». خبرگزاری ایلنا. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۱-۰۵-۲۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۳.
  15. تصاویری از اجساد سینماهای تهران در هیاهوی زندگی پایتخت، دویچه وله فارسی
  16. تاریخ سینمای ایران/مسعود مهرابی ص 19.
  17. «تنها گورستان سینمای دنیا کجاست؟». ایسنا. ۲۰۱۷-۰۹-۱۲. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۳-۲۴.
  18. تبیان، موسسه فرهنگی و اطلاع‌رسانی. «امروز در تاریخ (29 اردیبهشت)». article.tebyan.net (به Persian). دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۳-۲۴.
  19. همشهری. «آشنایی با انجمن سینمای جوانان ایران». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۵.
  20. «دفاع سینماگران از فاطمه معتمد آریا در برابر تهاجم تندروها».
  21. https://www.isna.ir/news/94110704621/بازیگران-رکورددار-جوایز-بین-المللی-سینمای-ایران
  22. https://donya-e-eqtesad.com/بخش-سایت-خوان-62/3206478-جوایز-جهانی-سینمای-ایران-گذشته
  23. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۶۴، ۲.
  24. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۶۵، ۲.
  25. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۶۶، ۲.
  26. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۶۷، ۲.
  27. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۶۸، ۲.
  28. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۶۹، ۲.
  29. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۷۰، ۲.
  30. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۷۱، ۲.
  31. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۷۲، ۲.
  32. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۷۳، ۲.
  33. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۷۴، ۲.
  34. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۷۵، ۲.
  35. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۷۶، ۲.
  36. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۷۷، ۲.
  37. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۷۸، ۲.
  38. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۷۹، ۲.
  39. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۸۰، ۲.
  40. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۸۱، ۲.
  41. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۸۲، ۲.
  42. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۸۳، ۲.
  43. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۸۴، ۲.
  44. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۸۵، ۲.
  45. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۸۶، ۲.
  46. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۸۷، ۲.
  47. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۸۸، ۲.
  48. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۸۹، ۲.
  49. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۹۰، ۲.
  50. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۹۱، ۲.
  51. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۹۲، ۲.
  52. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۹۳، ۲.
  53. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۹۴، ۲.
  54. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۹۵، ۲.
  55. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۹۶، ۹.
  56. فتحی و خاموشی، سالنامه آماری سال ۱۳۹۷، ۸.
  57. [هhttp://www.tabnak.ir/fa/news/317561/هر-ایرانی-چند-سال-یکبار-سینما-می‌رود «هر ایرانی چند سال یکبار به سینما می‌رود؟»] مقدار |نشانی= را بررسی کنید (کمک). تابناک. ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۲. دریافت‌شده در ۱۶ اردیبهشت ۱۳۹۲.
  58. . عصرایران. ۶ اسفند ۱۳۹۶ https://www.asriran.com/fa/news/595143/نگاهی-اجمالی-و-مقایسه-آماری-سینمای-ایران-و-جهان-امروز. دریافت‌شده در ۶ اسفند ۱۳۹۶. پارامتر |عنوان= یا |title= ناموجود یا خالی (کمک)
  59. https://www.yjc.ir/fa/news/6565534
  60. https://www.film-magazine.com/archives/articles.asp?id=74
  61. جعفری‌نژاد، «بهترین فیلم‌های زندگی ما»، ۶۶.
  62. Search Results The Top 10 Iranian Movies to Netflix This Weekend
  63. بهترین فیلم‌های ایرانی از نگاه یک نشریه غیر ایرانی
  64. فیلم‌های برتر سینمای ایران از نگاه نشریه اگزماینر
  65. Get to Know Persian Culture: Iranian Movies to Watch Right Now
  66. «فیلم‌های برگزیده بعد از انقلاب در نظرسنجی تماشا». بی‌بی‌سی فارسی. ۲۸ ژانویه ۲۰۱۹.

منابع
سالنامه‌های آماری

پیوند به بیرون
در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ سینمای ایران موجود است.
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به سینمای ایران در ویکی‌گفتاورد موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.