مراقبت سلامت در ایران

مراقبت سلامت در ایران و ارزش خدمات بخش‌های پزشکی در سال ۲۰۰۲ تقریباً ۲۴ میلیارد دلار آمریکا بود؛ و پیش‌بینی شده بود تا سال ۲۰۰۷ به ۳۱ میلیارد دلار آمریکا افزایش یابد. ایران با جمعیت تقریباً ۷۰ میلیون نفری یکی از کشورهای پرجمعیت خاورمیانه‌است. ایران همانند سایر کشورهای منطقه در مواجهه با مشکلات معمول کشورهای از نظر جمعیت‌شناسی جوان قرار دارد که همگام با رشد، تقاضا زیادی برای خدمات عمومی متنوع داشته‌است. این جمعیت به زودی به سن تشکیل خانوادهٔ جدید می‌رسند و ابتدا سطح رشد جمعیت و بعد از آن نیاز به زیربنای سلامت عمومی و خدمات افزایش خواهد یافت.

انتظار می‌رود تمام هزینه‌های خدمات درمانی، از ۲۴٫۳ هزار میلیارد دلار در سال ۲۰۰۸، به ۵۰ هزار میلیارد تا سال ۲۰۱۳ افزایش یابند که نشان دهنده افزایش درخواست در خدمات پزشکی می‌باشد.

بخش دارو و تجهیزات پزشکی همواره به صورت ۶۰ و ۴۰ درصد در بودجه‌ها و برنامه‌های توسعه ۵ ساله در کنار هم مطرح می‌شوند، ضمن اینکه کمک‌هایی نیز بعضاً از سوی سازمان برنامه و بودجه در نظر گرفته می‌شوند.[1] کل هزینه‌های درمانی ایران در سال ۲۰۰۵ برابر با ۲۰/۴ درصد از تولید ناخالص ملی بود. ۷۳ درصد از ایرانیان تحت پوشش بیمه درمانی قرار دارند.

سازمان بهداشت جهانی (WHO) در آخرین گزارش خود، عملکرد سطح سیستم بهداشتی در ایران را پنجاه و هشتمین سطح بهداشت و عملکرد کلی سیستم سلامتی در ایران را در میان دولتهای جهان، رتبه ۹۳ اعلام کرد.

وضعیت بهداشتی در ایران نسبت به دو دهه قبل بهبود یافته‌است. ایران به واسطه برپایی شبکه وسیع خدمات بهداشتی اولیه توانست خدمات پیشگیری بهداشت عمومی را عرضه کند، در نتیجه سطح مرگ و میر مادر و کودک به‌طور قابل توجهی کاهش یافته و جالب اینکه امید به زندگی در زمان تولد افزایش یافته‌است. مرگ و میر نوزادان و کودکان زیر ۵ سال در سال ۲۰۰۰ در مقایسه با سال ۱۹۷۰ که از هر ۱۰۰۰ نوزاد ۱۲۲ نفر و از ۱۰۰۰ کودک زیر ۵ سال ۱۹۱ نفر می‌مردند، به ترتیب ۲۸٫۶ و ۳۵٫۶ از هزار تولد زنده کاهش یافته‌است.

براساس سالنامهٔ آماری‌ای که در سال ۱۳۹۶ منتشر شد، تعداد ۱۲۵٬۵۶۶ تخت بیمارستانی در ۳۱ استان کشور وجود دارد که از این تعداد ۸۲۱۲ تخت آی‌سی‌یو می‌باشد.[2]

پیشینه

تا سال ۱۲۸۲ خورشیدی، هیچ تشکیلات و نهادی برای رسیدگی به بهداشت در ایران نبود. اگر بیماری همه‌گیر مرگباری شیوع می‌یافت، چند نفر از اطبای پایتخت را موقتاً جمع می‌کردند که مشورت بدهند چه باید کرد. کشتیهایی که می‌خواستند در بنادر ایران پهلو بگیرند، قبلاً می‌بایست در بنادر کشورهای دیگر، جواز سلامت داشته باشند چون ایران امکانات بررسی بهداشتی آنها را نداشت. هر چند سال یک بار که کنفرانس بین‌المللی بهداشت تشکیل می‌شد، از ایران هم نماینده می‌رفت ولی به سکوت می‌گذراند. تا اینکه در این سال (۱۲۸۲) به پیشنهاد میرزا نصرالله خان مشیرالدوله، صدراعظم وقت، مظفرالدین شاه فرمان تشکیل «اداره کل صحیه» را صادر کرد که «هم ترتیبات صحی سرحدات را منظم بدارد و هم امور صحی داخلی را رسیدگی کند» این اداره، هیئتی مشورتی به نام «مجلس حفظ الصحه دولتی» داشت که تشکیلات اصلی برنامه‌ریزی و مدیریت بهداشت در ایران شد. دکتر امیرخان امیراعلم نیر به نمایندگی از آن در کنفرانس بین‌المللی بهداشت در پاریس شرکت کرد و پس از چهل روز مذاکره، توانست تشکیلات بهداشت ایران را در عهدنامه بین‌المللی این کنفرانس به رسمیت بشناساند.[3]

اداره کل صحیه بخشی از وزارت داخله (کشور) بود. از جمله اقدامات آن، آغاز مایه‌کوبی عمومی بود. در زمان مظفرالدین شاه یحیی میرزا لسان الحکما پیشنهاد تأسیس اداره ای برای تولید مایه (واکسن) آبله در ایران داد و مظفرالدین شاه موافقت کرد و مبلغی هم تعیین شد اما آن مبلغ صرف هزینه‌های دیگری شد و این طرح به اجرا درنیامد. در سال ۱۲۸۹ خورشیدی دکتر امیراعلم که نماینده مجلس شده بود، آغاز شد. در آن تاریخ بیماری آبله سالیانه جان حدود شصت هزار نفر را در ایران می‌گرفت و تنها سفارت فرانسه برای مصرف اتباع خود واکسن آبله به ایران وارد می‌کرد که قدری از آن را هم رایگان در اختیار مجلس حفظ الصحه دولتی (بهداری) می‌گذاشت. در دوره دوم مجلس شورای ملی، دکتر امیراعلم که نماینده مجلس بود در چهاردهم اردیبهشت ۱۲۸۹ خورشیدی به مجلس پیشنهاد داد که از محل مالیات نواقل یعنی پولی که برای عبور و مرور چهارپایان باربر و همچنین خودرو و درشکه و گاری و کالسکه گرفته می‌شد، مایه کوبی سراسری در ایران آغاز شود. با این پیشنهاد موافقت شد[4] در هفدهم آبان آن سال قانون دو ماده ای پیشنهادی دکتر اعلم به این شرح به تصویب رسید:

ماده ۱: از مالیات وسائط نقلیه تومانی یک قران برای اصلاح امور حفظ الصحه و بالخصوص تعمیم آبله کوبی و تقسیم سرم گلو درد دیفتری به‌طور مجانی تخصیص شود. ماده ۲: وجوهی که از این ممر حاصل می‌گردد به مجلس حفظ الصحه مرکزی دولت داده می‌شود که به نظارت و تصویب مجلس مذکور درتمام مملکت به مصرف برسد.[5]

در اجرای این قانون، بلدیه (شهرداری) تهران در ۲۹ دی ۱۲۸۹ مبلغ ۱۹۶۵ قران در اختیار مجلس حفظ الصحه تهران گذاشت تا شش مرکز آبله کوبی مجانی در شش محله مختلف شهر دایر کند.[6]

در سال ۱۳۰۰ اداره کل صحیه برای نخستین بار وزارتخانه شد اما این وزارتخانه پس از سه ماه منحل شد و این بار، اداره کل صحیه به وزارت معارف و مجلس حفظ الصحه دولتی به وزارت داخله انتقال یافت.

دوران جمهوری اسلامی

در سال ۲۰۲۱، در طرح تازه‌ای که نمایندگان مجلس شورای اسلامی تصویب کردند، قرار شد که برای تاییدشدن سقط جنین پس از غربالگری، شورایی از دو فقیه اسلامی، یک قاضی و چند پزشک ایجاد شود و تصمیم مادر، دیگر، تعیین‌کننده نباشد.[7] بر پایهٔ گزارش‌ها، این تصویب، بدون نظرخواهی از سازمان بهزیستی و وزارت بهداشت ایران، در مجلس جمهوری اسلامی به سرانجام رسید و پس از آن، به شورای نگهبان ارسال شد. در همین دوره، نگرانی‌هایی دربارهٔ افزایش جمعیت بدون توجه به سلامت مردم و تحمیل فشار اقتصادی و اجتماعی به مردم و کشور، به وجود آمد.[7] رئیس ادارهٔ ژنتیک وزارت بهداشت ایران گفت که: «طرح جدید مجلس در مورد سقط جنین با افزایش جمعیت ارتباطی ندارد، چون بیشتر آنها افراد ناقص‌الخلقه‌ای خواهند شد که طول عمر کمی هم خواهند داشت». وی به اینکه مادر نمی‌تواند نظر دهد نیز نقد کرد. همچنین اشاره‌هایی به مدافعان طرح، که به حرام بودن حالت دیگر اشاره داشتند، شد.[8]

امیرحسین بانکی‌پور فرد، رئیس کمیسیون طرح جوانی جمعیت که از مدافعان حذف غربالگری اجباری و قانون سقط جنین بوده‌است، به همشهری می‌گوید: «دروغ می‌گویند که موارد مثبت ۵ درصد است…»؛ بانکی همچنین باور داشت که تا آن دوره، موارد قابل‌توجهی سقط صورت گرفته‌است که بر خلاف ادعای پزشکان ایرانی، توجیه شرعی (اسلام) نداشته‌است. او به موردی دیگر نیز اشاره کرد: «تاکنون موضوع حرج بر مادر که مسئله‌ای فقهی است، درست تفسیر نشده بود؛ درحالی‌که تشخیص این موضوع با فقیه است… پزشک که نمی‌تواند در مورد شرع نظر بدهد. ما در کشور اجازهٔ انجام هیچ کار خلاف شرعی را نداریم».[9][10]

در خرداد ۱۴۰۰ مدیرعامل سازمان بیمه سلامت ایران اعلام کرد که «ایران با جمعیت ۸۰ میلیونی به اندازهٔ کشور ۱٫۵ میلیارد نفری چین مصرف دارو دارد و روابط ناسالم در بازار دارویی ایران زیاد است». او همچنین گفت که ایران از دید مصرف دارو از سه کشور نخست در جهان به‌شمار می‌رود.[11] در پایان اردیبهشت ۱۴۰۰، گزارش شد که در طول ۳۰ سال گذشته از این تاریخ، آمار بیماران دیابتی در ایران ۱۴ برابر شده‌است و هر سال نزدیک به ۲۰۰ هزار تن نیز به‌شمار بیمارانش افزوده می‌شود. در این دوره، گسترش این بیماری در ایران و خاورمیانه، بسیار بالاتر از اروپا بوده‌است. همچنین از کمبود انسولین برای بیماران، گزارش شد و اعلام گردید که مشکل کلیوی در ۳۵ درصد افراد با دیابت، بدون انجام کنترل بوده‌است.[12]

در ۴ خرداد ۱۴۰۰، گسترش سرخک در ایران گزارش شد و شناسایی ۲۵ مبتلا به این بیماری در پنج استان این کشور خبرساز شد. اگرچه، در سال ۱۳۹۸، ادعا شده بود که این بیماری در ایران ریشه‌کن شده‌است.[13]

بخش‌های خدمات درمانی
نوشتار(های) وابسته: وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی ایران و جمعیت ایران
جمعیت ایران - هرم جمعیت
ایران: بهداشت (منبع: EIU) ۲۰۰۵ ۲۰۰۶ ۲۰۰۷ ۲۰۰۸ ۲۰۰۹ ۲۰۱۰
متوسط امید به زندگی (سال) ۷۰٫۰ ۷۰٫۳ ۷۰٫۶ ۷۰٫۹ ۷۱٫۱ ۷۱٫۴
هزینه بهداشت (% of GDP) ۴٫۲ ۴٫۲ ۴٫۲ ۴٫۲ ۴٫۲ ۴٫۲
هزینه بهداشت ($ per head) ۱۱۳ ۱۳۲ ۱۵۰ ۱۹۱ ۲۲۳ ۲۶۱

پوشش دهی
نوشتار(های) وابسته: بیمه خدمات درمانی و سازمان تأمین اجتماعی

ایران در خدمات درمانی قانونی را معین کرده‌است که بر طبق آن به داروهای نسخه شده و برنامه‌های واکسیناسیون یارانه تعلق می‌گیرد. شبکه گسترده‌ای از کلینیک‌های عمومی که با امکانات درمانی سطح پایین‌تر اما با قیمت ارزانتر به خدمت‌رسانی می‌پردازند و بیمارستان‌های خصوصی و عمومی که به وسیلهٔ وزارت بهداشت و آموزش پزشکی اداره می‌شود باعث بهبود سطح بالایی از درمان شده‌اند.

در اغلب شهرهای بزرگ افراد مرفه به کلینیک‌های خصوصی و بیمارستان‌هایی مراجعه می‌کنند که هزینه بالایی از آن‌ها دریافت می‌شود. ۹۰ درصد ایرانی‌ها یک بیمه درمانی دارند.

طبق گزارش سازمان بهداشت جهانی ۹۴ درصد از جمعیت در سال ۲۰۰۰ به خدمات بهداشتی محلی دسترسی داشته‌است. این سطح دسترسی ۸۶ درصد در مناطق روستایی و ۱۰۰ درصد در مناطق شهری بوده‌است.

در سال ۱۹۹۹بین ۸۰ تا ۹۴ درصد از جمعیت، قابلیت دسترسی به داروهای ضروری را داشته‌اند. از سال ۲۰۰۹ قانون جدید دولت که بیمه سلامت همگانی نامیده می‌شود، پوشش پایه‌ای برای تمام ایرانیان را فراهم می‌آورد.

نظام پرداخت

نظام پرداخت در بخش دولتی و خصوصی (Fee-for-service (FFS است.

نیروی کار
نوشتار(های) وابسته: آموزش عالی در ایران

ایران در آموزش منابع انسانی ضروری در سیستم بهداشتی موفقیت‌های زیادی بدست آورده‌است.

این سیتم از حدود ۳۰ سال قبل در حالی که کشور با کمبود کارمندان ماهر در بخش بهداشت و پزشکی مواجه بود شروع به کار کرد و به گونه‌ای تغییر کرد که در حال حاضر محققان لازم برای نیازهای کشور کاملاً کافی است.

در حال حاضر ۴۸۸ بیمارستان دولتی در ایران داریم.

بنابر محاسبات گوناگون در سال ۲۰۰۴ برای هر ۱۰۰نفر ۵/. تا ۱٫۱ پزشک وجود داشت. (۴۶ در صد از پزشکان زن بودند)

سیتم‌های خدمات درمانی در ایران (۲۰۱۱)[14]
دانشگاه‌های پزشکی۵۱
دانشجویان پزشکی۱ میلیون
استادان پزشکی۲۰٬۰۰۰
تخت بیمارستان۱۲۰٬۰۰۰
درمانگاههای روستایی۲۰٬۰۰۰
پزشک۱۰۰٬۰۰۰
پرستار۱۷۰٬۰۰۰

شبکه بهداشت

امروز مهم‌ترین شبکهٔ ارائه مراقبت‌های بهداشتی در تملک و کنترل وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشکی ایران است که از طریق شبکه‌های بهداشتی و دانشکده‌های پزشکی در کشور ارائه می‌کند. وزارت بهداشت و آموزش پزشکی مسئول ارائه سرویس‌های خدمات درمانی در سرتاسر شبکه، بیمه درمانی، آموزش پزشکی، نظارت و تنظیم آیین‌نامه سیستم خدمات درمانی در کشور، سیاستگذاری، ساخت و توزیع داروها و پژوهش و گسترش توسعه پیشرفت می‌باشد.

علاوه براین، سازمان‌های موازی دیگری از جمله سازمان بیمه و خدمات درمانی که به عنوان پایه و اساس رفاه اجتماعی ایجاد شده‌اند و بیش از یک شرکت بیمه عمل می‌کنند.

برخی بیمارستان‌ها به وسیله موسسات خیریه راه اندازی شده‌اند مانند بیمارستان محک برای کودکان سرطانی توسط مؤسسه محک. بر طبق آخرین سرشماری مرکز آمار ایران، در سال ۲۰۰۳ متعهد شده که دارای ۷۳۰ ساختمان پزشکی (برای مثال بیمارستان-کلینیک) و مجموع ۱۱۰٬۷۹۷ تخت می‌باشند که ۴۸۸ بیمارستان (۷۷٬۳۰۰) کاملاً مربوط به وزارت بهداشت و آموزش پزشکی می‌باشد و توسط این سازمان راه اندازی شده‌است و ۱۲۰بیمارستان (۱۱٬۳۰۱ تخت) متعلق به بخش‌های خصوصی و الباقی به دیگر سازمان‌ها از جمله سازمان تأمین اجتماعی ایران متعلق می‌باشد، برای هر هزار نفر از جمعیت ۷ پرستار و ۱۷ تخت بیمارستانی وجود دارد.

یک سیستم شفاف از شبکه بهداشتی تأسیس شده‌است که اقدام‌های لازم و مراقبتهای بهداشتی اولیه را برای اکثریت جامعه تضمین می‌کند، با این وجود دسترسی و فراهم بودن مراقبتهای بهداشتی تا حدودی در برخی استان‌های کمتر توسعه یافته در برخی استان‌های کمتر توسعه یافته که شاخص‌های بهداشتی آن نسبت به متوسط کشوری کمتر است، محدود می‌باشد.

کشور درگذار اپیدمیولوژیک و با مشکلات دو برابری از بیماری‌ها مواجه‌است. همچنین تهدیدات جدید به وجود آمده باید مورد توجه قرار گیرد.

گذار اپیدمیولوژیک و جمعیت‌شناسی تأثیر قابل توجهی بر الگوی عوارض و مرگ و میر در آینده‌ای نزدیک و دور به ویژه در پدید آمدن بیماری‌های مزمن، غیرواگیر و مشکلات یک جامعه سالخورده خواهد داشت.

توسعه
نوشتار(های) وابسته: دانش و فناوری در ایران و اقتصاد ایران

با وجود مجموعه پیشرفت‌های بدست آمده در زمینه‌های بهداشتی از انقلاب ۱۳۵۷، هم‌زمان با پیشرفت سریع در فناوری پزشکی، تکنولوژی اطلاعات، انتظارات افراد و جمعیت‌شناسی جوان بدون شک نیاز است به تداوم روند پیشرفت‌های انجام شده تا این‌ها نوسانات قابل توجهی در راس پیشرفت‌ها و شاخص توسعه انسانی در حوزه‌های مختلف کاری در کشور می‌باشند.

گردشگری درمانی
نوشتار(های) وابسته: گردشگری در ایران

ایران با فناوری پزشکی زیستی از جمله ۱۲ کشوری است که می‌تواند مرکز مناسبی برای گردشگری درمانی باشد. هر ساله ۳۰۰۰ نفر برای دریافت درمان پزشکی به ایران مراجعه می‌کند.

آب و فاضلاب
نوشتار‌های اصلی: آب و فاضلاب در ایران و فهرست سدهای ایران

در زمینه تصفیه فاضلاب مشکلات قابل توجه‌است برای مثال اکثریت جمعیت تهران تصفیه فاضلاب ندارند، و پساب تصفیه نشده مستقیماً به آبهای زیرزمینی تزریق می‌شود. افزایش جمعیت بحران آب را تشدید کرده، این آلودگی آب‌های زیر زمینی موجب افزایش خطر سلامتی می‌شود.

جمعیت ایران بالاترین درصد دستیابی به آب آشامیدنی سالم را در خاورمیانه دارد. تخمین زده شده‌است که ۹۲ درصد از جمعیت به آب آشامیدنی سالم دسترسی دارند (نزدیک به ۱۰۰ درصد در مناطق شهری و ۸۰ درصد در مناطق روستایی در سال ۲۰۰۷).

تغذیه
نوشتار(های) وابسته: کشاورزی در ایران، آشپزی ایرانی، فهرست کشورها بر پایه درصد جمعیت مبتلا به سوء تغذیه و ورزش در ایران
کشورها بر پایه درصد جمعیت مبتلا به سوء تغذیه، طبق سر شماری سازمان ملل.

طبق سر شماری سازمان ملل درصدی از جمعیت ملی از سوء تغذیه رنج می‌برند. توجه جدی به جایگاه تغذیه در بین مردم ایران از زمان تأسیس آموزشگاه علم تغذیه و غذا بوده که توسط حبیب‌الله هدایت در سال ۱۹۶۱ دایر شده بود.

با وجود این حقیقت که ایران دارای یک اقتصاد وابسته به کشاورزی می‌باشد، درجات بالایی از سوء تغذیه در کشور وجود دارد.

حدوداً یک چهارم کودکان یا گرسنگی کشیده‌اند یا فاکتورهای کاهش رشد را به دلیل سطح پایین تغذیه تجربه کرده‌اند. با این وجود شاخص‌های قابلیت توزیع غذا در سطح پایینی است، درصد کودکانی که از سوء تغذیه رنج می‌برند در روستاها بیشتر است.

به عنوان یک اندازه‌گیری سلامت اجتماعی و توزیع غذایی ناکافی با توجه به منابع سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو) ۱۳در صد افراد جوان به عنوان چاق طبقه‌بندی می‌شوند.

با توجه به اعلام دولت ایران حدود ۶۰درصد از ایرانی‌ها وزنی بیش از نرمال و ۳۵ درصد از زنان و ۱۵ درصد از مردان از چاقی رنج می‌برند.

کمیسیون مواد غذایی کدکس در سال ۲۰۰۲ به عنوان مسئول تنظیم و تعیین استانداردها، کیفیت و قوانین سلامت مرتبط با تولید و تجارت، تولیدات کشاورزی خام و مواد غذایی با توجه به استانداردهای مختلف جهانی تأسیس شد.[15]

صنایع نوشیدنی‌های بدون الکل ارزشی در حدود ۲۰ میلیارد دلار در سال دارند. امروزه ایران در حدود ۳ میلیارد لیتر انواع مختلف نوشیدنی‌های غیر الکلی تولید می‌کند که نشان دهنده مصرف ۴۶ لیتر در پایتخت می‌باشد و بیش از ۱۲ درصد تولیداتش را صادر می‌کند. افزایش آگاهی نسبت به آسیب‌های نوشابه‌های گازدار و تند و درجات بالای دیابت، حرکتی را به سمت مواد غذایی سالم‌تر ایجاد کرده‌است.

اعتیاد و بیماری‌های واگیر

وبا

وبا یک مشکل ماندگار در ایران بود.

تلویزیون دولتی به مردم هشدار می‌داد که سبزیجات نخورند و قالب‌های یخ موجود در خیابان را خریداری نکنند. همچنین در برخی رستوران‌ها سرو سالادها ممنوع شدند.[16]

در اپیدمی سال ۱۹۹۸ شمار قابل ملاحظه‌ای درگیر و جانشان را از دست دادند.

اچ‌آی‌وی/ایدز
نوشتار‌های اصلی: ایدز در ایران، تن‌فروشی در ایران و برادران علایی

راه‌های اصلی انتقال ایدز در ایران، آمیزش جنسی و استفادهٔ معتادان تزریقی از سرنگ مشترک است. اگر چه میزان مبتلایان به بیماری ایدز در ایران کم بوده‌است،[17] ولی به گفته سازمان بهداشت جهانی بر اساس داده‌های گزارش شده، نرخ رشد اپیدمی ایدز در ایران به صورت هشدار دهنده‌ای در حال افزایش است.[18]

براساس آمار جمع‌آوری شده از دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی، تا پاییز سال ۱۳۹۰ حدود ۲۴ هزار نفر (در مجموع ۲۳٬۹۰۲ نفر) افراد مبتلا به ویروس اچ‌آی‌وی (عامل بیماری ایدز) به‌طور رسمی در بانک اطلاعاتی وزارت بهداشت ثبت شده‌اند؛ بنابراین با فرمول تخمین موارد واقعی بر اساس موارد ثبت شده، هم‌اکنون حدود ۸۰ هزار HIV مثبت در ایران وجود دارد. اما بر اساس آمار غیررسمی، ۱۲۰ هزار ناقل HIV در ایران وجود دارد. از میان افراد ثبت شده، ۹۱ درصد مرد و ۹ درصد زن هستند و حدود نیمی از مبتلایان در گروه سنی ۲۵ تا ۳۴ سال قرار دارند. براساس این گزارش در میان علل ابتلا به HIV، تزریق با وسایل مشترک در مصرف‌کنندگان مواد، رتبه نخست و ابتلا از طریق رابطه جنسی رتبه دوم را دارد. با این حال، به گفتهٔ مینو محرز رئیس مرکز تحقیقات ایدز وزارت بهداشت، «مهم‌ترین مسئله‌ای که از این آمار می‌توان استنباط کرد، افزایش شیوع جنسی بیماری ایدز است که در این آمار ۱۰٫۳ درصد ذکر شده که البته واقعیت موجود در مراکز درمانی بسیار بیش از این است.»[19][20] بیش از ۹۰ درصد زنان مبتلا بدون اینکه آگاه باشند، از طریق شوهرانشان مبتلا به اچ‌آی‌وی می‌شوند.[21] این بیماری در میان جوانان، زنان و همچنین کودکان کار در حال افزایش است.

حرف زدن از بیماری ایدز در ایران با محدودیت‌های اخلاقی و عرفی همراه‌است. بحث و گفتگو دربارهٔ بلوغ، بهداشت جنسی و بیماری‌های آمیزشی در خانواده‌ها محدود است. مبتلایان به ایدز همواره نگران واکنش‌های جامعه بوده‌اند. ابراز ابتلا به این بیماری موجب «انگ اخلاقی» و طرد بیمار از خانواده، اطرافیان و جامعه می‌شود. این امر باعث پنهان‌کاری و مخفی کردن بیماری می‌گردد، بنابراین ایدز در خفا گسترش می‌یابد و کنترل بیماری را دشوار می‌کند.[19][21][22][23]

نخستین مورد گزارش و ثبت شده ابتلا به ایدز در ایران مربوط به سال ۱۳۶۶ و در مورد یک کودک شش ساله مبتلا به بیماری هموفیلی است که فراورده‌های خونی آلوده دریافت کرده بود. در سال‌های اولیهٔ شیوع بیماری، وجود ایدز در ایران اساساً انکار می‌شد. در ارتباط با این بیماری دو پروندهٔ قضایی عمده وجود دارد. پروندهٔ بیماران هموفیلی، که به موجب آن سازمان انتقال خون ایران مقصر شناخته شد و پروندهٔ برادران علایی پزشکانی که برای فعالیت‌هایشان در زمینه شناساندن و مبارزه با بیماری ایدز در ایران شهرت بین‌المللی دارند و به اتهام مخالفت با حکومت در سال ۱۳۸۷ بازداشت و حبس شدند که اعتراضات گستردهٔ بین‌المللی را در پی داشت.[24]

براساس آمار جمع‌آوری شده از دانشگاه‌های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی، تا اول فروردین سال ۱۳۹۴ در مجموع ۲۹ هزار و ۴۱۴ نفر افراد مبتلا به ایدز/ «اچ.آی. وی» در ایران شناسایی شده‌اند که ۸۸ درصد آنان را مردان و ۱۲ درصد را زنان تشکیل می‌دهند.[25]

مواد مخدر
نوشتار‌های اصلی: تریاک در ایران و قانون ضدپول‌شویی در ایران

اعتیاد به مواد یک بخش مهم مشکلات بهداشتی را تشکیل می‌دهد. ایران یکی از مسیرهای اصلی قاچاق حشیش، هروئین، تریاک و مورفینی است که در افغانستان تولید می‌شود. همچنین سازندگان مواد راه خود را به بازار منطقه‌ای در سال‌های اخیر یافته‌اند.

ایران رشد نخست را در شیوع اعتیاد به مواد مخدر در سراسر دنیا دارد.

۸/۲ در صد جمعیت ایرا ن معتاد می‌باشند. سن آغاز اعتیاد برای اغلب ایرانیان در دهه دوم زندگی آنان است. صدها کارگاه ساخت مواد در پاکستان و افغانستان تشکیل شده‌است.

از زمانی که خروجی تولید مواد در افغانستان نسبت به قبل از تهاجم ایالات متحده به این کشور در سال ۲۰۰۱ جهل برابر شده‌است.

پلیس ایران در سال ۲۰۰۹ اعلام کرد که از ۷٫۷۰۰ تن مواد مخدری که در سال ۲۰۰۸ در افغانستان تولید شده بود و ۳٫۰۰۰ تن آن وارد ایران شده می‌افزاید که مدیریت این نیرو موجب کاهش هزار تنی در قاچاق تریاک شده‌است. ایران بالغ بر ۶۰۰میلیون دلار در حدود ۲سال گذشته صرف کرده‌است تابا حفر کانال ساختن سد و نصب سیم خاردار مرزی مملو از جرم کشور رو مسدود کند.

ایران روزانه ۳ تن مواد کشف می‌کند در سال ۲۰۰۵ موارد تخمین زده شد معتاد به مواد مخدر در حدود ۲تا ۴ میلیون نفر قرار داشت .(۱٫۲ میلیون نفر با توجه به اعلام دولت)

۴۰ درصد از زندانیان در ایران به علت جرایم مرتبط با مواد دستگیر شدند. با توجه به آمار ارائه شده ایران نزدیک به ۳۵۰۰ نیروی پلیس امنیتی در ستاد مبارزه با مواد مخدر دارد که سالیانه مبلغی نزدیک به ۱میلیارد دلار هزینه دربردارد و تأثیر مخرب سالانه آن بر اقتصاد ایران حدود ۸٫۵ میلیارد دلار برآورد می‌شود.

سیگار و دخانیات

ایران ممنوعیت استفاده از دخانیات را در مکان‌های عمومی سختگیرانه اجرا می‌کند.

مطابق با قوانین جدید استفاده از دخانیات در همه سازمان‌های عمومی، هتل‌ها، رستورانها، چایخانه‌ها و کافی شاپ‌ها ممنوع می‌باشد. متأسفانه قوانین شاید وجود داشته باشد اما اجرا نمی‌شود

همچنین ارائه و کشیدن قلیان (قلیان که سنتی فارسی و امر ضروری در چایخانه‌های ایرانی است) ممنوع می‌باشد.

از مارس ۲۰۰۶ کشیدن دخانیات برای همه رانندگان ماشین در سراسر کشور ممنوع شد و همچنین می‌توانند متخلفین را جریمه کنند این ممنوعیت به صورت گسترده‌ای توسط رانندگان نادیده گرفته می‌شود.

و همچنین در صورت فروش محصولات توتون به همه افراد زیر ۱۸ سال تمام محصولات دخانیات مصادره و ضبط و جریمه نقدی می‌شوند.

تکرار تخلف منجر به پرداخت مبالغ سنگین جریمه می‌شود.

نزدیک به ۲۰٪ از مردان و ۴٫۵٪ از زنان بزرگسال در کشور تنباکو استفاده می‌کنند. (بر طبق برخی از ارزیابی‌ها ۱۲ میلیون مصرف‌کننده دخانیات داریم). هرساله ۶۰٫۰۰نفر ایرانی به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم در اثر استفاده دخانیات جان خود را از دست می‌دهد. دخانیات عامل ۲۵ درصد از مرگ در کشور می‌باشد. عقیده بر این است که حدوداً ۵۴ تا ۶۰میلیارد سیگار سالانه در ایران مصرف می‌شود با توجه به اعلام رسمی شرکت دخانیات ایران سالانه حدود ۷/۲ میلیارد سیگار به ایران قاچاق می‌شد که در مقابل ۷/۲۶ میلیارد سیگار دیگری قرار دارد که به‌طور قانونی وارد می‌شود.

واردات سیگار، تنباکو، سیگار برگ، کاغذ سیگار و فیلتر سیگار تنها به قدرت یکتای دولت بستگی دارد. (مربوط است) ایرانی‌ها سالانه ۸/۱ میلیارد دلار صرف تنباکو می‌کنند.

ایرانیان بیش از ۸/۱ میلیون دلار برای دخانیات در سال هزینه می‌کنند / با توجه به قوانین ۲۰۱۰ سیگاری‌ها از این پس در کارهای بزرگ دولتی گماشته نمی‌شوند.

آلودگی هوا

به دلیل آلودگی هوا در تهران شیوع بیماری‌های تنفسی و سرطان سرعت قابل توجهی را در ایران داشته‌است. طبق تخمین بانک جهانی زیان وارد شده به ایران بر اثر مرگهایی که علت آن آلودگی هوا بوده ۶۴۰. میلیون دلار که برابر با ۱/۵ تریلیون ریال یا ۵۷٪ از درصد از Gppاست.

مصرف الکل
نوشتار اصلی: نوشیدنی‌های الکلی در ایران

الکل و آبجو در ایران ممنوع می‌باشد زیرا قوانین اسلامی استثنایی برای هیچ‌یک از مسلمانان که بتوانند به صورت قانونی مشروبات الکلی مصرف کنند را ندارد.

قاچاق الکل در ایران طبق محاسبات در سال ۲۰۱۰ نزدیک به یک میلیون دلار بوده‌است.

تنظیم خانواده
نوشتار‌های اصلی: تنظیم خانواده در ایران، فرزند کمتر زندگی بهتر، جمعیت ایران، سقط جنین در ایران و حقوق زنان در ایران

در سال ۱۳۳۷ اولین برنامه‌های تنظیم خانواده در ایران به اجرا گذاشته شد.[26] این برنامه‌ها از سال ۱۳۴۸ به صورت متمرکز آغاز گشت.[27] سیاست «فرزند کمتر، زندگی بهتر» (از سال ۱۳۴۵ تا ۱۳۵۵) و سیاست «تنظیم خانواده» از سال ۱۳۶۸ از جمله سیاست‌های تنظیم خانواده درایران هستند.[28] از دست‌آوردهای سیاست‌های تنظیم خانواده، افزایش نرخ رواج پیشگیری از بارداری از ۳۷ درصد در سال ۱۹۷۶ به ۷۵ درصد در سال ۲۰۰۰ می‌باشد.[29] در سال ۱۳۸۹ محمود احمدی‌نژاد از سیاست‌های کنترل جمعیت انتقاد و نسبت به عواقب آن هشدار داد.[30] او همچنین شعار «دو بچه کافیست» را زیر سؤال برد و آن را یک شعار غربی دانست.[31] احمدی‌نژاد همچنین اعلام کرد که ایران می‌تواند جمعیتی معادل ۱۵۰ میلیون نفر داشته باشد.[32]

ایران درگذار اپیدمیولوژیک و با مشکلات دو برابری از بیماری‌ها مواجه‌است. همچنین تهدیدات جدید به وجود آمده باید مورد توجه قرار گیرد. گذار اپیدمیولوژیک و جمعیت‌شناسی تأثیر قابل توجهی بر الگوی عوارض و مرگ و میر در آینده‌ای نزدیک و دور به ویژه در پدید آمدن بیماری‌های مزمن، غیرواگیر و مشکلات یک جامعه سالخورده خواهد داشت.

علل عمده مرگ و میر

در اوایل ۲۰۰۶ علت اصلی مرگ طبیعی بیماری‌های قلبی و سرطان بوده‌است.

طبق اعلام وزارت بهداشت و آموزش پزشکی از ۴٪ از همه مرگ‌ها در سال ۲۰۰۳ ناشی از بیماری‌های سیستم گردش خون بوده‌است.

صنایع داروسازی
نوشتار‌های اصلی: صنایع داروسازی در ایران و هدفمندسازی یارانه‌ها در ایران

صنایع داروسازی در ایران در شکل مدرن خود هنگامی که انستیتو پاستور به وجود آمد در سال ۱۹۲۰ شروع به کار کرد. ایران قابلیت تولیدات دارویی پیشرفته مناسبی دارد. با این وجود کشور همچنان وابسته به واردات مواد خام و بسیاری از داروهای تخصصی می‌باشد.

استانداردهای مرتبط با ساختارهای دارویی در ایران توسط نظام فارما کوپه (راهنمای دارویی کشور) ایجاد و اصلاح می‌شود. وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ایران مسئولیت فراهم کردن مقادیر سالم بر مؤثر و با کیفیت بالای داروها که برای تمام مردم قابل دستیابی باشد به عهده دارد. از زمان انقلاب ۱۳۵۷ ایران یک سیاست ملی (nnp) دارویی کامل بر پایه ژنریک با تولید منطقه‌ای داروهای ضروری و واکسن‌ها به عنوان یکی از اهداف اصیلش را ایجاد کرده‌است.

اگر چه که بیش از ۸۵ درصد جمعیت از یک سیستم بیمه‌ای برای تأمین هزینه‌های دارویی خود استفاده می‌کنند. دولت به شروط یارانه تولیدات و واردات دارویی را افزایش می‌دهد به منظور افزایش دسترسی که این منجر به تجویز بیش از حد و استفاده ناصحیح از داروها مانند آنتی‌بیوتیکها می‌گردد.

شرایط محیطی کشور سخت‌گیری‌هایی را بر واردات داروها و صنایع دارویی ویه نسبت به شرکت‌های که قصد ورود برای نخستین بار در بازار دارند.

وزارت بهداشت مسئول اصلی تلاش‌های دارویی در کشور می‌باشد.

محصولات

سطح وسیعی از داروها برای درمان سرطان، دیابت و عفونت و افسردگی در ایران تولید می‌شود. جمهوری اسلامی ایران اولین کشور در شرق مدیترانه توانایی در صادرات واکسن به کشورهای مختلف جهان دارد.

جستارهای وابسته

منابع
  1. پور، حبیب احسنی (۲۰۱۸-۱۱-۳۰). «نگاه انحصاری به دارو شکسته شود/ خودبینی به سلامت مردم کمک نمی‌کند - خبرگزاری مهر - اخبار ایران و جهان». Mehr News Agency. دریافت‌شده در ۲۰۱۹-۰۹-۰۳.
  2. «چقدر به تخت‌های آی‌سی‌یو ایران اضافه شده‌است؟». فکت‌نامه. ۲۰ اردیبهشت ۱۳۹۹. دریافت‌شده در ۱۱ مه ۲۰۲۰.
  3. «مذاکرات جلسه ۳۳ دوره پنجم مجلس شورای ملی دوازدهم سرطان ۱۳۰۳».
  4. «مذاکرات جلسه ۸۸ دوره دوم مجلس شورای ملی ۲۴ ربیع الثانی ۱۳۲۸».
  5. «مذاکرات جلسه ۱۷۲ دوره دوم مجلس شورای ملی پنجم ذیقعده ۱۳۲۸».
  6. «مذاکرات جلسه ۲۰۸ دوره دوم مجلس شورای ملی نهم صفر ۱۳۲۹».
  7. «وزارت رفاه به قانون جدید غربالگری در مجلس «اعتراض کرد»». رادیو فردا. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۱-۰۵-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۰.
  8. «وزارت بهداشت: با طرح جدید مجلس دربارهٔ سقط جنین، ۷۰ هزار ناهنجاری گریبان مردم را خواهد گرفت». ۲۰۲۱-۰۴-۱۹. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰۲۱-۰۵-۲۰. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۰.
  9. «بلوای سقط جنین در گفت‌وگو با مخالفان و موافقان طرح غربالگری اجباری». همشهری آنلاین. ۲۰۲۱-۰۴-۱۰. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۰.
  10. «در ادامه بلوای سقط جنین؛ مجلس: علاوه بر پزشک، دو فقیه و یک قاضی هم باید نظر بدهند». ۲۰۲۱-۰۴-۱۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۲۰.
  11. 919 (۲۰۲۱-۰۵-۲۵). «میزان مصرف دارو در ایران به اندازه کشور چین است». ایرنا. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۱ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۳۱.
  12. «افزایش ۱۴ برابری آمار بیماران دیابتی در ۳۰ سال». همشهری آنلاین. ۲۰۲۱-۰۵-۱۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۱ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۳۱.
  13. لندن، کیهان (۲۰۲۱-۰۵-۲۵). «شیوع «سرخک» در ایران؛ شناسایی ۲۵ مبتلا در پنج استان کشور». KayhanLondon کیهان لندن. بایگانی‌شده از اصلی در ۳۱ مه ۲۰۲۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۱-۰۵-۳۱.
  14. "Press TV". Press TV. 2011-11-25.
  15. «سازمان ملی استاندارد». http://www.isiri.gov.ir/portal/home/?349092/آشنایی-با-سازمان-CODEX-. پیوند خارجی در |وبگاه= وجود دارد (کمک); پارامتر |پیوند= ناموجود یا خالی (کمک)
  16. 20
  17. Ruxin, ‎Josh (2005), Combating AIDS in the Developing World, به کوشش Jeffrey D. Sachs, Josh Ruxin, Agnes Binagwaho. Agnes Binagwaho, Paul A. Wilson, UN Millennium Project Working Group on HIV/AIDS, Earthscan, p. ۶۹, ISBN 1-84407-225-8
  18. Gheissari, ‎Ali (2009), Contemporary Iran Economy, Society, Politics, Oxford University Press, p. ۱۵۷, ISBN 0-19-537848-2
  19. «آمار غیررسمی از وجود ۱۲۰ هزار ناقل HIV در کشور خبر می‌دهد». سلامت نیوز. ۱۷ خرداد ۱۳۹۱. دریافت‌شده در ۲۰ خرداد ۱۳۹۱.
  20. «آخرین آمار مبتلایان به ایدز در ایران». رادیو زمانه. دریافت‌شده در ۲ فوریه ۲۰۰۹.
  21. Arash Alaei, Kamiar Alaei in Health: HIV and AIDS. , Encyclopedia of Women & Islamic Cultures. General Editor: Suad Joseph. Brill
  22. «هم پیمان در برابر گسترش ایدز». زندگی مثبت. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۴ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۸ ژوئیه ۲۰۰۸.
  23. «رسانه‌ها می‌توانند ایدز را از پنهان‌کاری خارج کنند». زندگی مثبت. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ مه ۲۰۰۷. دریافت‌شده در ۱۸ ژوئیه ۲۰۰۸.
  24. «آرش علایی آزاد شد». بی‌بی‌سی. ۲۹ آگوست ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۲۰ خرداد ۱۳۹۱.
  25. شناسایی 29 هزار و 414 مبتلا به ایدز/اچ.آی.وی . [خبرگزاری جمهوری اسلامی(ایرنا) http://www.irna.ir]
  26. «دین و برنامه‌های تنظیم خانواده؛ مطالعه موردی ایران». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۰ ژانویه ۲۰۱۱. دریافت‌شده در ۶ ژانویه ۲۰۱۴.
  27. کنترل جمعیت در ایران
  28. نگاهی به برنامه‌های تنظیم خانواده در ایران
  29. Gheissari, Ali (2009). Contemporary Iran: economy, society, politics. Oxford University Press. pp. ۱۶۴. ISBN 978-0-19-537848-1.
  30. "احمدی‌نژاد: با کنترل جمعیت، ۴۰ سال دیگر نامی از ایران نیست". پنج شنبه 29 آوریل 2010–09 اردیبهشت 1389. Retrieved ۲۰۱۰-۰۵-۱۱. Check date values in: |date= (help)
  31. "دولت به جای اداره جمعیت ۱۵۰ میلیونی مشکل بیکاران را حل کند". 1389/01/26. Archived from the original on ۱ اوت ۲۰۱۲. Retrieved ۲۰۱۰-۰۵-۱۱. Check date values in: |date= (help)
  32. تداوم کشمکش‌ها در مورد سیاست‌های جمعیتی ایران بی‌بی‌سی فارسی، شنبه 17 آوریل 2010 - 28 فروردین 1389
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.