جمعیت‌شناسی ایران

مردم ایران ساکنان کشور ایران در آسیای غربی هستند و جمعیت آن‌ها در حدود ۸۳٬۶۵۰٬۰۰۰ نفر می‌باشد.[1] همچنین، بر پایهٔ سرشماری عمومی در آبان‌ماه ۱۳۹۵، جمعیت کشور ایران در حدود ۷۹٬۹ میلیون نفر، تراکم جمعیت در هر کیلومتر مربع ۴۸٫۵ نفر، و میانگین رشد سالانهٔ جمعیت معادل ۱٫۲ درصد بوده‌است.[2] در چند سال اخیر، رشد موالید حدود ۱٫۴ درصد بوده و در سال ۱۳۹۲ یک‌میلیون و ۴۷۱ هزار و ۸۳۴ موالید به ثبت رسیده‌است، افزایش نسبی موالید در استان‌های کشور وجود داشته، اما دو استان خراسان رضوی با رشد ۷٫۹ درصد و سیستان و بلوچستان با رشد ۷٫۳ درصد بیشترین رشد موالید را داشته‌اند.[3] درگاه ملی آمار به صورت برخط و لحظه ای جمعیت ایران را اعلام می‌کند.[4]

هرم جمعیت ایران در سال ۲۰۲۰
تغییرات جمعیت ایران بین سال‌های ۱۲۶۰ تا ۱۳۹۵ هجری شمسی
زبان‌ها، قوم‌ها و دین‌های عمده در ایران
نرخ مهاجرت خالص (1979-2008). A positive value represents more people entering Iran than leaving it

ایران کشوری در جنوب غربی آسیا و در منطقه خاورمیانه بر پایه سرشماری سال ۱۳۹۵ دارای ۷۹٬۹۲۶٬۲۷۰ نفر جمعیت (هجدهم درجهان)[5] است که شامل ۷۸٬۱۶۶٬۸۲۲ ایرانی، ۱٬۵۸۳٬۹۷۹ افغانستانی، ۳۴٬۵۳۲۰ عراقی، ۱۴۰٬۳۲۰ پاکستانی، ۷۱٬۳۱۰ ترکیه ای، ۲۰۸٬۰۴۴ سایر کشورها و ۱۰۵٬۰۶۰ اظهار نشده می‌باشد.[6] در خصوص جمعیت ایران باید توجه کرد که این آمار مربوط به پایان زمان سرشماری در انتهای آبان ماه ۱۳۹۵ است (نه پایان سال ۱۳۹۵)،[7] همچنین حدود یک و نیم تا دو میلیون نفر اتباع غیرمجاز افغانستانی (افغانستانی‌ها در ایران)[8] و ایرانیان خارج از کشور که بین سه تا شش میلیون نفر برآورد می‌شوند، لحاظ نشده‌اند[9][10] و در برخی مناطق شرقی و جنوبی ایران هم عده زیادی فاقد شناسنامه و مدارک هویتی هستند.[11][12][13][14] در روزهای پایانی سال ۱۳۹۶ خورشیدی جمعیت ایران از ۸۱ میلیون نفر گذشت.[15]

جمعیت ایران در گذر زمان

در سال ۱۲۸۰ خورشیدی کل جمعیت ایران حدود هفت و نیم میلیون نفر برآورد شد. جمعیت کشور تا سال ۱۳۲۵ به ۱۵ میلیون نفر افزایش یافت. در سال ۱۳۵۱ به مرز ۳۰ میلیون رسید. در سال ۱۳۷۵ به ۶۰ میلیون نفر رسید،[16] و بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۵، جمعیت ایران ۷۹٬۹ میلیون نفر بود،[2] که نسبت به سال ۱۳۳۵ بیش از چهار برابر شد. بین سال‌های ۱۳۵۵ تا ۱۳۶۵، نرخ رشد متوسط جمعیت به حدود ۴٪ رسید، ولی به دلیل کاستن از نرخ‌های باروی، بین ۱۳۹۰ تا ۱۳۹۵ به ۱٫۲٪ کاهش یافت.[2] براساس یک تخمین جمعیت ایران طی یک قرن (از قرن ۱۳ تا ۱۴ ام خورشیدی) حداقل ۸ برابر شده‌است. در سال ۱۳۰۰ جمعیت کشور کمتر از ۱۰ میلیون نفر بوده و در طول یک قرن به بیش از ۸۴ میلیون نفر رسید.[17]

نتایج سرشماری جمعیت ایران[2]
دادهٔ سرشماری جمعیت میانگین سالانهٔ
رشد (%)		 تراکم
جمعیت/km2		 نسبت
شهرنشینی (%)		 بُعد
خانوار
۰۱-۱۱-۱۹۵۶۱۸٬۹۵۴٬۷۰۴.۱۲۳۱٫۴
۰۱-۱۱-۱۹۶۶۲۵٬۷۸۵٬۲۱۰۳٫۱۱۶~۳۷٫۵
۰۱-۱۱-۱۹۷۶۳۳٬۷۰۸٬۷۴۴۲٫۷۲۰۴۷٫۰۵٫۰۲
۲۲-۱۱-۱۹۸۶۴۹٬۴۴۵٬۰۱۰۳٫۹۳۰~۵۴٫۰۵٫۱۱
۰۱-۱۱-۱۹۹۶۶۰٬۰۵۵٬۴۸۸۲٫۰۳۶~۶۱٫۰۴٫۸۴
۰۱-۱۱-۲۰۰۶۷۰٬۴۹۵٬۷۸۲۱٫۶۴۳۶۸٫۵۴٫۰۳
۰۱-۱۱-۲۰۱۱۷۵٬۱۴۹٬۶۶۹۱٫۳۴۶۷۱٫۴۳٫۵۵
۰۱-۱۱-۲۰۱۶۷۹٬۹۲۶٬۲۷۰۱٫۲۴۴۸۷۴٫۰۳٫۳

نتایج کلی سرشماری ایران
جمعیت استان‌ها و شهرستان‌های ایران (سال ۱۴۰۰).

جمعیّت ایران و رشد متوسط آن در طی دهه‌های ۱۳۳۵ تا ۱۳۹۵ بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن ایران به شرح زیر است:

ردیفسالجمعیت کل ایرانرشد جمعیت
۱ ۱۳۳۵۱۸٬۹۵۴٬۷۰۴-
۲ ۱۳۴۵۲۵٬۷۸۸٬۷۲۲۱۳٫۳
۳ ۱۳۵۵۳۳٬۷۰۸٬۷۴۴۲٫۷۱
۴ ۱۳۶۵۴۹٬۴۴۵٬۰۱۰۳٫۹۱
۲–۴ ۱۳۷۰۵۵٬۸۳۷٬۱۶۳۲٫۴۶
۵ ۱۳۷۵۶۰٬۰۵۵٬۴۸۸۱٫۴۷
۶ ۱۳۸۵۷۰٬۴۷۲٬۸۴۶۱٫۶۱
۷ ۱۳۹۰۷۵٬۱۴۹٬۶۶۹۱٫۲۹[18]
۸ ۱۳۹۵۷۹٬۹۲۶٬۲۷۰۱٫۲۴[19]

سناریوهای آینده جمعیت ایران

آمارها نشان می‌دهد که دوران طلایی جمعیت ایران تا سال ۱۴۳۰ طول می‌کشد؛ در این دوران نسبت جمعیت در سنین فعالیت، افزایش یافته و به حداکثر خود یعنی بالای ۷۰ درصد می‌رسد.[20] جمعیت کل کشور در سال ۱۴۳۰ هجری شمسی بر اساس پیش‌بینی پژوهشکده آمار، درصورت افزایش میزان باروری کل به ۱۱۲ میلیون و ۴۷۵ هزار و ۴۵۸ نفر می‌رسد. با استفاده از مجموعه فرضیه‌ها و تجربیات کارشناسی در پیش‌بینی‌های جمعیت کشور، پیش‌بینی‌های فرض جمعیت سازمان ملل، روندهای جاری، تجربه‌های بین‌المللی و مهم‌تر از همه تغییرات سطح باروری در دهه اخیر در کشور و زیر مجموعه‌های استانی، شهری و روستایی آن، می‌توان به دیدگاه زیر در مورد تغییرات سطح باروری در آینده رسید و در قالب چهار گزینه مطرح شده به آینده نگری جمعیت کل کشور به تفکیک مناطق شهری و روستایی به شرح زیر پرداخت:[21]

  1. فرض اول: رسیدن به حدود ۲٫۶ فرزند در سال ۱۴۳۰ (فرض خوش‌بینانه)
  2. فرض دوم: تثبیت سطح باروری کل از سال ۱۳۹۵ به بعد یعنی ۲٫۱۱ فرزند تا سال ۱۴۳۰
  3. فرض سوم: کاهش سطح باروری کل با شیبی تند به زیر سطح جانشینی ۱٫۵ فرزند در سال ۱۴۳۰ (فرض بدبینانه)
  4. فرض چهارم: کاهش سطح باروری کل با شیبی ملایم تا به زیر سطح جانشینی ۱٫۹ فرزند در سال ۱۴۳۰

در صورت تحقق سناریو اول یعنی افزایش میزان باروری کل، جمعیت کل کشور در سال ۱۴۳۰ هجری شمسی برابر با ۱۱۲ میلیون و ۴۷۵ هزار و ۴۵۸ نفر، با فرض ثابت ماندن میزان باروری کل، برابر با ۱۰۴ میلیون و ۱۷ هزار و ۵۸۸ نفر و با سناریوهای سوم و چهارم یعنی کاهش شدید و کاهش ملایم باروری به ترتیب برابر ۹۵ میلیون و ۳۱۷ هزار و ۴۶۴ نفر و ۱۰۱ میلیون و ۳۹۲ هزار و ۳۲۰ نفر خواهد بود. تجارب کشورهای مختلف نشان می‌دهد در مراحل میانی گذار جمعیتی، میزان باروری کل به زیر سطح جانشینی می‌رسد؛ بنابراین انتخاب فرض عملیاتی و محتمل (رسیدن به سطح باروری کل حدود ۱٫۹ فرزند) است.

بنابراین بر اساس سناریوهای مختلف در سال ۱۴۳۰ برای جمعیت ایران داریم:[22]

  1. افزایش سطح باروری کل، ۱۱۲ میلیون و ۴۷۵ هزار و ۴۵۸ نفر
  2. تثبیت سطح باروری کل، ۱۰۴ میلیون و ۱۷ هزار و ۵۸۸ نفر
  3. کاهش سطح باروری کل با شیبی ملایم، ۱۰۱ میلیون و ۳۹۲ هزار و ۳۲۰ نفر
  4. کاهش سطح باروری کل با شیبی تند، ۹۵ میلیون و ۳۱۷ هزار و ۴۶۴ نفر

طی تخمین دیگری در سال ۲۰۳۰ میلادی جمعیت ایران به بیش از ۹۲ میلیون نفر می‌رسد.[23]

شاخص‌های جمعیتی
شاخص‌هازیرمجموعه‌هامیزان(تعداد یا سن)درصدرتبه
در دنیا
ساختار سنی۰ تا ۱۴ سالمرد: ۷٬۳۹۴٬۸۴۱ نفر
زن: ۷٬۰۲۲٬۰۷۶ نفر		۲۱٫۷ ٪
۱۵ تا ۶۴ سالمرد: ۲۴٬۵۰۱٬۵۴۴ نفر
زن: ۲۳٬۹۱۴٬۱۷۲ نفر		۲۲٫۹ ٪
۶۵ سال به بالامرد: ۱٬۷۲۵٬۸۲۸ نفر
زن: ۱٬۸۷۰٬۸۲۳ نفر		۵٫۴ ٪
رشد جمعیت۱٫۵ ٪
تراکم جمعیت۴۵٫۳ نفر به ازای
هر کیلومتر مربع
سن میانه
(میانگین)		مرد۲۶ سال
زن۲۶٫۵ سال
کل۲۶٫۳ سال
نرخ باروری۱٫۷ زایمان برای هر زن۱۷۱
نرخ مرگ و میر۵٫۲ مرگ در هر
۱۰۰۰ نغر		۱۷۱
نرخ مهاجرت۲٫۶۲− در هر
۱۰۰۰ نفر		۱۴۱
نرخ بی‌کاری۱۴٫۶ ٪
(در بهار ۸۹)
جمعیت فعال
کشور		۲۴٫۲ میلیون نفر
(در بهار ۸۹)
جمعیت
شهر نشین		۵۳٫۶ میلیون نفر
جمعیت
روستا نشین		۲۱٫۱ میلیون نفر
نسبت جنسیتیدر هنگام تولد۱٫۰۵
زیر ۱۵ سال۱٫۰۵
۱۵ تا ۶۴ سال۱٫۰۲
بالای ۶۵ سال۰٫۹۱
کل جمعیت۱٫۰۲
مرگ و میر نوزادان۳۵٫۷۸ مرگ در
هر ۱۰۰۰ تولد زنده		۷۱
امید به زندگی
در هنگام تولد		مردان۶۹٫۶۵ سال
زنان۷۲٫۷۲ سال
کل جمعیت۷۱٫۱۴ سال۱۳۲
سهم باروری
در جهان		۱۷٫۱۷ تولد در
هر ۱۰۰۰ نفر		۱۲۰
ایدز و اچ‌آی‌ویدرصد شیوع۰٫۲ ٪
(برآورد ۲۰۰۷)		۱۰۲
جمعیت مبتلا
به ایدز		۸۶۰۰۰ نفر
(برآورد ۲۰۰۷)		۴۹
مرگ بر اثر ایدز۴۳۰۰ نفر
(برآورد ۲۰۰۷)		۴۷

شهرنشینی
تغییرات جمعیت شهری و روستایی ایران در دهه‌های اخیر

جمعیت شهرنشین ایران در سدهٔ اخیر رشد چشمگیری داشته‌است. در نخستین سرشماری رسمی ایران که در سال ۱۳۳۵ صورت گرفت، از کلّ جمعیت ایران (۱۸٬۹۵۴٬۷۰۴ نفر) حدود ۳۲ درصد (۶٬۰۰۲٬۶۲۱ نفر) در شهرها ساکن بوده‌اند.[24] این در حالی است که بر اساس سرشماری رسمی سال ۱۳۹۵، جمعیت کشور بالغ بر ۷۹٬۹۲۶٬۲۷۰ تن بوده که از این تعداد، ۵۹٬۱۴۶٬۸۴۷ نفر (۷۴ درصد) در شهرها ساکن بوده‌اند.[2] مهم‌ترین دلیل این افزایش، مهاجرت مردم از روستاها به شهرها بوده‌است؛ البته عواملی چون تبدیل روستاهای بزرگ به شهر نیز در آن نقش داشته‌اند.

جدول زیر ۸ شهر پرجمعیت ایران را معرفی می‌کند:

رتبه شهر استان جمعیت
شهر[25] کلان‌شهر[26]
۱ تهران تهران ۸٬۶۹۳٬۷۰۶ ۱۴٬۷۰۰٬۰۰۰
۲ مشهد خراسان رضوی ۳٬۰۰۱٬۱۸۴ ۳٬۴۰۰٬۰۰۰
۳ اصفهان اصفهان ۱٬۹۶۱٬۲۶۰ ۲٬۷۰۰٬۰۰۰
۴ کرج البرز ۱٬۵۹۲٬۴۹۲ ۲٬۵۰۰٬۰۰۰
۵ شیراز فارس ۱٬۵۶۵٬۵۷۲ ۱٬۹۰۰٬۰۰۰
۶ تبریز آذربایجان شرقی ۱٬۵۸۸٬۶۹۳ ۱٬۷۶۰٬۰۰۰
۷ قم قم ۱٬۲۰۱٬۱۵۸ ۱٬۲۴۰٬۰۰۰
۸ اهواز خوزستان ۱٬۱۸۴٬۷۸۸ ۱٬۳۲۰٬۰۰۰

ژنتیک

یک مطالعه ژنتیکی بر روی دی‌ان‌ای میتوکندریایی (نسب مادری) اقوام ایرانی نشان داده که پارسیان، آذری‌ها، کردها، گیلکی‌ها اغلب به شاخه‌های مخصوص اوراسیا غربی تعلق دارند. در عرب‌ها و بلوچ‌ها شاخه‌های مخصوص اوراسیا غربی و شرقی به یک اندازه شیوع دارد و در ترکمن‌ها شاخه‌های ویژه اوراسیا شرقی غالب است. وجود هاپلوگروه‌های شرق و غرب اوراسیا می‌تواند تأییدی بر نظریه مورخان و زبان‌شناسان در مورد مهاجرت آریایی‌ها از جایی در جنوب سیبری و دریاچه آرال و قفقاز باشد. حضور ماکروهاپلوگروپ‌های باستانی N و M نیز حکایت از ورود انسان‌های اولیه‌ای دارد که بعد از مهاجرت از آفریقا در ایران ساکن شدند. عدم توسعه هاپلوگروه‌های مخصوص جنوب غربی آسیا هم می‌تواند به دلیل بازدارندگی کویر لوت و دشت لوت باشد که جلوی سفر ژنتیکی هاپلوگروه‌های ویژه جنوب آسیا را گرفته‌است. هتروژنیتیک و تنوع هاپلوتایپ‌ها در بین تمام اقوام بالا است اما پایین بودن تنوع نوکلئوتیدها نشاندهنده وجود ازدواج‌های درون‌قومی است.[27]

زبان‌های ایران
زبان‌های ایرانی
پراکنش مردم فارس در استان‌های ایران، سال ۲۰۱۰ میلادی
پراکنش مردم ترک‌زبان در استان‌های ایران، سال ۲۰۱۰ میلادی
پراکنش مردم کرد در استان‌های ایران، سال ۲۰۱۰ میلادی
پراکنش مردم لر در استان‌های ایران، سال ۲۰۱۰ میلادی
پراکنش مردم بلوچ در استان‌های ایران، سال ۲۰۱۰ میلادی
پراکنش مردم عرب در استان‌های ایران، سال ۲۰۱۰ میلادی
پراکنش مردم مازنی در استان‌های ایران، سال ۲۰۱۰ میلادی
پراکنش مردم گیلک در استان‌های ایران، سال ۲۰۱۰ میلادی
پراکنش مردم تالش در استان‌های ایران، سال ۲۰۱۰ میلادی

اتنولوگ جمعیت فارسی زبانان ایران در سال ۲۰۱۶ را ۵۰ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر یعنی بیش از ۶۲ درصد می‌داند.[28][29] اِتنولوگ (به انگلیسی: ethnologue) از معتبرترین دانشنامه‌های موجود در جهان است که داده‌های آماری از تعداد گویشوران زبان‌های مختلف را به صورت اینترنتی منتشر می‌کند.

جمعیت ایران در پایان سال ۲۰۱۶ میلادی، طبق تخمین‌های متفاوت بین ۷۹ تا ۸۱ میلیون نفر بوده‌است. اتنولوگ جمعیت گویشوران زبان‌های مختلف در ایران در سال ۲۰۱۶ میلادی را به ترتیب زیر بیان کرده‌است. به این نکته توجه شود که بین قومیت و گویشور تفاوت وجود دارد و برای نمونه میزان جمعیت آذری زبانان در جدول لحاظ شده‌است در حالی که جمعیت آذری‌تباران اندکی بیشتر است.[28] بیش از ۸۱ درصد مردم ایران در سال ۲۰۱۶ میلادی به یکی از زبان‌های ایرانی سخن می‌گویند.

ردیفنامجمعیت(۲۰۱۶)درصد از کل جمعیت ایران(۲۰۱۶)
زبان‌های ایرانی
۱ زبان فارسی۵۰٬۴۰۰٬۰۰۰۶۲٫۷۴
۲ زبان کردی۵٬۵۹۰٬۰۰۰۶٫۹۵
۳ زبان لری۱٬۷۰۰٬۰۰۰۲٫۱۱
۴ زبان گیلکی۲٬۴۰۰٬۰۰۰۲٫۹۸
۵ زبان مازندرانی۲٬۳۴۰٬۰۰۰۲٫۹۱
۶ زبان بلوچی۱٬۹۲۰٬۰۰۰۲٫۳۹
۷ زبان لکی۱٬۰۰۰٬۰۰۰۱٫۲۴
۸ زبان تاتی و زبان تالشی۴۰۰٬۰۰۰۰٫۴۹
۹ سایر زبان‌های ایرانیمحدود۰٫۰۴
کل زبان‌های ایرانی۶۵٬۷۵۰٬۰۰۰۸۱٫۴۵
زبان‌های غیرایرانی
۱ زبان ترکی آذربایجانی۱۰٬۹۰۰٬۰۰۰۱۳٫۵۷
۲ زبان ترکمنی۷۹۰٬۰۰۰۰٫۹۸
۳ زبان ترکی خراسانی۸۸۶٬۰۰۰۱٫۱۰
۴ زبان ترکی قشقایی۹۵۹٬۰۰۰۱٫۱۹
۵ زبان عربی۱٬۳۲۰٬۰۰۰۱٫۶۴
۶ زبان ارمنی۱۰۰٬۰۰۰۰٫۱۲
۷ زبان آشوری۱۵٬۰۰۰۰٫۰۲
۸ سایر زبان‌های غیر ایرانیمحدود۰٫۰۲
کل زبان‌های غیرایرانی۱۴٬۹۷۰٬۰۰۰۱۸٫۵۵
کل تجمیعی کل زبان‌های رایج در ایران۸۰٬۷۲۰٬۰۰۰۱۰۰

[27]

بنابر گزارش کتابچهٔ سیا، امروزه ایران از قومیت‌های گوناگونی از جمله پارسی زبانان (۶۱ درصد)، آذربایجانی‌ها (۱۶ درصد)، کُردها (۱۰ درصد)، گیلک‌ها و مازندرانی‌ها (۷ درصد)، بلوچ‌ها (۲ درصد)، عرب‌ها (۲ درصد)، ترکمن‌ها و قشقایی‌ها (۲ درصد) و دیگران (۲ درصد) تشکیل یافته‌است.[30]

براساس نتایج سرشماری سال ۱۳۷۵ دربارهٔ ترکیب قومی ملّت ایران، جمعیت پارسیان حدود ۷۳ تا ۷۵ درصد جمعیت ایران است. آمار سرشماری سال ۱۳۷۵ نشان می‌دهد که ۸۲ تا ۸۳ درصد مردم پارسی صحبت می‌کنند و ۸۶/۲ درصد از آن‌ها فقط پارسی را می‌فهمند.[31]

بنابر برآورد دیگری از کنگرهٔ آمریکا، ۶۵ درصد از ساکنان ایران به زبان پارسی، ۱۶ درصد به زبان ترکی آذربایجانی، ۷ درصد به زبان کردی، ۶ درصد به زبان لری، ۲ درصد به زبان عربی، ۲ درصد به زبان بلوچی، ۱ درصد به زبان ترکمنی، ۱ درصد به زبان قشقایی و سایر زبان‌های ترکی و کم‌تر از ۱ درصد نیز به زبان‌های ارمنی، آشوری، گرجی و دیگر زبان‌های غیرپارسی و غیرترکی سخن می‌گویند.[32]

در ایران در حدود ۷۵ زبان و گویش رواج دارد.[33] بنابر تخمین کتابچهٔ اطلاعات سیا، بزرگ‌ترین گروه‌های زبانی ایران را به ترتیب فارسی با گویشهای مختلف (۵۸ درصد)، ترکی آذربایجانی با گویش‌های مختلف (۲۶ درصد)، کردی (۹ درصد)، لری ۲۰/۲ درصد)، بلوچی (۱ درصد)، عربی (۱ درصد)، ترکمنی (۱ درصد) و دیگر زبان‌ها (۲ درصد) تشکیل می‌دهند.[30]

مهرداد ایزدی پژوهشگر کرد-بلژیکی-آمریکایی که کار وی را می‌توان در دانشکده امور بین‌الملل و عمومی دانشگاه کلمبیا آمریکا در وبسایت پروژه ۲۰۰۰ خلیج فارس مشاهده کرد[34] می‌گوید در سرشماری ایران در سال ۲۰۰۱ نشان می‌دهد که فارسی‌زبان نخست ۶۳٪ از ایرانیان می‌باشد.[35] در حالی که وی درصدهای زیر را نیز ارائه می‌دهد:

  • ۶۳٫۳ ٪ فارسی
  • ۱۳٪ ترکی و گویش‌های ترکی
  • ۷٪ کُردی
  • ۳٫۶٪ گیلکی
  • ۳٪ مازندرانی
  • ۲٫۵٪ بلوچ
  • ۱٫۸٪ عرب
  • دیگر زبان‌ها مانند ترکمن، پشتو، ارمنی، سریانی، گرجی، قشقایی، براهویی، راجی، مینابی و دیگر زبان‌های ایرانی غربی مانند (لاری، تالشی، تاتی، راجی، غیره)

بر پایه گزارش صندوق جمعیت ملل متحد نیز زبان جمعیت ایران متشکل از ۵۱٪ فارسی، ۲۴٪ آذری، ۸٪ گیلک و مازندرانی، ۷٪ کردی، ۳٪ عربی، ۲٪ بلوچی، ۲٪ لری، ۲٪ ترکمنی و ۱٪ دیگر زبان‌ها مانند لکی، قشقایی، قزاقی، هزارگی، گرجی، ارمنی، تاتی، تالشی و…[36]

تاکنون در هیچ‌یک از سرشماری‌های ایران پرسش‌های مربوط به وابستگی‌های قومی و زبانی پرسیده نشده‌است. اگرچه این پرسش در پرسشنامه‌های سرشماری سال ۱۳۶۵ مطرح شده بود ولی به دلیل ملاحظات سیاسی از جمع‌آوری اطلاعات مربوط به آن خودداری شد. با این حال پژوهش‌ها و برآوردهایی در مورد ترکیب قومی و زبانی کشور انجام شده‌است. یکی از این پژوهش‌ها به نمونه‌گیری سازمان ثبت احوال کشور در مرداد ۱۳۷۰ بازمی‌گردد که زبان مادری زنانی را که برای دریافت شناسنامه فرزندان خود به دفترهای ثبت احوال مراجعه کرده بودند، مورد پرسش قرار می‌داد. در این نظرسنجی از مجموع ۴۹٬۵۵۸ مادر، ۴۶٫۲٪ به فارسی، ۲۰٫۶٪ به آذری، ۱۰٪ به کُردی، ۸٫۹٪ به لری و لکی، ۷٫۲٪ به زبان شمالی، ۳٫۵٪ به عربی، ۲٫۷٪ به بلوچی، ۰٫۶٪ به ترکمنی، ۰٫۱٪ به ارمنی و ۰٫۲٪ به دیگر زبان‌ها تکلم می‌کردند. مشابه این نظرسنجی در سال ۱۳۷۳ هم انجام شد و به نتایج مشابهی رسید. در این نظرسنجی‌ها روشن شد که سطح باروری و ویژگی‌های جمعیتی بر حسب جامعهٔ زبانی مادران بسیار متفاوت است و شمار فرزندان زنده زاده شده در گروه‌های گوناگون زبانی میان ۲٫۹ تا ۵ قرار داشت اما مطالعه‌ای دیگر نشان داد که این اختلاف بیشتر از تفاوت‌های فرهنگی و اقتصادی این گروه‌ها ناشی می‌شود تا صرف تعلق قومی و زبانی آن‌ها.[37]

آمارهای زبانی

به‌طور کلّی آمارهای گوناگونی از ترکیب زبانی مردم ایران از سوی منابع گوناگون ارائه گردیده‌است:

آژانس اطلاعات مرکزی (سیا): گزارش ایران[38]
گروه زبانی تعداد (تخمین سال ۲۰۰۸) نسبت جمعیتی
کل جمعیت۷۷٬۸۹۱٬۲۲۰۱۰۰٪
پارسی۴۷٬۵۱۳٬۶۴۴۶۱٪
آذربایجانی۱۲٬۴۶۲٬۵۹۵۱۶٪
کردی۷٬۷۸۹٬۱۲۲۱۰٪
لری و لکی۴٬۶۷۳٬۴۷۳۶٪
عربی۱٬۵۵۷٬۸۲۴۲٪
بلوچی۱٬۵۵۷٬۸۲۴۲٪
ترکمنی۱٬۵۵۷٬۸۲۴۲٪
دیگر۷۷۸٬۹۱۵۱٪
درگاه ملی خدمات الکترونیکی ایران
گروه زبانی تعداد (سال ۲۰۰۶) نسبت جمعیتی[39]
کل جمعیت۷۰٬۴۹۵٬۷۸۲۱۰۰٪
فارسی (همراه با گیلکی و مازندرانی)۴۲٬۲۹۷٬۴۶۹۶۰٪
ترکی۱۷٬۶۲۳٬۹۴۵۲۵٪
کردی۴٬۹۳۴٬۷۰۴۷٪
لری۱٬۴۰۹٬۹۱۵۲٪
عربی، بلوچی، ارمنی، آسوری و سایر۴٬۲۲۹٬۷۴۹۶٪
فدراسیون دانشمندان آمریکا
گروه زبانی تعداد (سال ۲۰۰۶)[40]
کل جمعیت۷۰٬۵۰۰٬۰۰۰
فارسی۳۶٬۰۰۰٬۰۰۰
ترکی آذربایجانی۱۸٬۰۰۰٬۰۰۰
کردی۴٬۰۰۰٬۰۰۰
عربی۳٬۰۰۰٬۰۰۰
بلوچی۱٬۴۰۰٬۰۰۰
کتابخانه کنگره آمریکا- مطالعه یک کشور: ایران
گروه زبانی تعداد(۱۹۸۶)[41] درصد نسبت
کل جمعیت۴۵٬۶۱۲٬۰۰۰[42]۱۰۰٪
فارسی۲۳٬۱۰۰٬۰۰۰۵۰٫۶۴٪
گیلکی و مازندرانی۳٬۴۵۰٬۰۰۰۷٫۵۶٪
ترکی آذربایجانی۱۱٬۵۰۰٬۰۰۰۲۵٫۲۱٪
قشقایی۲۵۰٬۰۰۰۰٫۵۵٪
ترک‌های ساکن استان فارس۲۵۰٬۰۰۰[43]۰٫۵۵٪
ترکمنی۲۵۰٬۰۰۰۰٫۵۵٪
کردی۴٬۰۰۰٬۰۰۰۸٫۷۷٪
لری۵۵۰٬۰۰۰۱٫۲٪
بختیاری۲۵۰٬۰۰۰۰٫۵۵٪
عربی۵۳۰٬۰۰۰۱٫۱۶٪
بلوچی۶۰۰٬۰۰۰۱٫۳۲٪
ارمنی۲۵۰٬۰۰۰۰٫۵۵٪
آشوری۳۲٬۰۰۰۰٫۰۷٪
دیگر[44]۶۰۰٬۰۰۰۱٫۳۲٪
کتابخانه کنگره - بخش تحقیقات فدرال
گروه زبانی درصد نسبت (تخمین سال ۲۰۰۸)[45]
فارسی۶۵٪
اذری آذربایجانی۱۶٪
کردی۷٪
لری۶٪
عربی۲٪
بلوچی۲٪
ترکمنی۱٪
قشقایی۱٪
دیگر۱٪
کل۱۰۰٪

جستارهای وابسته

پیوند به بیرون

منابع
  1. جمعیت ایران worldometers
  2. «جمعیت کشور بر حسب جنس در نقاط شهری و روستایی به تفکیک استان» (به پارسی). درگاه ملی آمار. دریافت‌شده در ۲۳ تیر ۱۳۹۶.
  3. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ مه ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۱۷ اکتبر ۲۰۱۹.
  4. https://www.amar.org.ir/دادهها-و-اطلاعات-آماری
  5. "Official Iranian Population clock". Amar.org.ir. Archived from the original on 4 February 2012. Retrieved 13 Feb 2012.
  6. «گزیده سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵» (PDF). مرکز آمار ایران. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۱۵ مارس ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۵ مارس ۲۰۱۸.
  7. http://www.mehrnews.com/news/3827840/سرشماری-نفوس-و-مسکن-۹۵-تا-اول-آذرماه-تمدید-شد
  8. http://www.iribnews.ir/fa/news/1178677/امسال-اتباع-غیرقانونی-افغان-در-ایران-ساماندهی-و-تعیین-تکلیف-می‌شوند
  9. http://www.bbc.co.uk/persian/iran/2014/12/141210_u14_iranian_abroad
  10. http://www.bartarinh.ir/fa/news/31988/اعلام-دقیق-تعداد-ایرانیان-خارج-از-کشور%5Bپیوند+مرده%5D
  11. http://www.iran-newspaper.com/Newspaper/BlockPrint/142361
  12. http://www.irna.ir/sb/fa/News/82289216/
  13. http://www.salamatnews.com/news/203142/مصائب-ادامه‌دار-زندگی-بدون-شناسنامه-شهروندان-سیستان-و-بلوچستان
  14. http://www.irna.ir/sb/fa/News/82488748/
  15. http://www.tabnak.ir/fa/news/783006/جمعیت-ایران-از-مرز-٨١-میلیون-نفر-گذشت
  16. محمد طبیبیان؛ «طرح مجدد مشکل بحرانیِ کمبود آب در کشور»؛ دنیای اقتصاد؛ ۲۸ شهریور ۱۳۹۳
  17. https://www.isna.ir/news/97100603244/جمعیت-ایران-در-طول-یک-قرن-8-برابر-شده-است-در-شرایط-فعلی-جمعیت
  18. گزیده نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۰ (pdf)
  19. «گزیده نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۵» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۱۳ مارس ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۳ اسفند ۱۳۹۵.
  20. https://www.irna.ir/news/83793002/دوران-طلایی-جمعیت-ایران-تا-سال-۱۴۳۰
  21. https://www.irna.ir/news/83786208/پیش-بینی-افزایش-جمعیت-ایران-در-سال-۱۴۳۰-به-۱۱۲-میلیون-نفر
  22. https://www.srtc.ac.ir/analytical-reports/نگاهی-به-گذشته-حال-و-آینده-جمعیت-ایران
  23. https://www.worldometers.info/world-population/iran-population/
  24. نشریهٔ نتایج سرشماری‌های مرکز آمار ایران
  25. https://www.amar.org.ir/english
  26. "Major Agglomerations of the World - Population Statistics and Maps". citypopulation.de. 2018-09-13. Archived from the original on 2018-09-13.
  27. ژنوم میتوکندری ابزاری مؤثر در تعیین هویت، مجله پزشکی قانونی، دوره ۱۴، شماره ۳، پائیز ۱۳۸۷
  28. https://www.ethnologue.com/country/IR/languages
  29. https://www.ethnologue.com/language/pes
  30. "Iran". Official Website of Central Intelligence Agency (CIA). 22 ژانویهٔ 2009. Retrieved ۲۳ بهمن ۱۳۸۷. Check date values in: |تاریخ بازدید= (help)
  31. مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی ایران
  32. "Ethnic Groups and Languages of Iran" (PDF). Library of Congress. Retrieved ۲۳ بهمن ۱۳۸۷. Check date values in: |تاریخ بازدید= (help)
  33. زبان‌های ایران
  34. «http://gulf2000.columbia.edu/maps.shtml - language map of Iran». بایگانی‌شده از اصلی در ۱ اکتبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۱ ژوئن ۲۰۱۳. پیوند خارجی در |title= وجود دارد (کمک)
  35. «Mehrdad Izady (2006-2011)». بایگانی‌شده از اصلی در ۱ اکتبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۱ ژوئن ۲۰۱۳.
  36. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ ژوئیه ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۲ ژوئن ۲۰۱۳.
  37. جمعیت، توسعه و بهداشت باروری، امیرهوشنگ مهریار و دیگران. تهران: نشر و تبلیغ بشری، فصل سیر تحولی جمعیت ایران نوشته حبیب‌الله زنجانی، سوم ۱۳۷۹. ص ۵۳–۵۲ شابک ‎۹۶۴−۵۹۸۲−۶۲−۶ به نقل از حبیب‌الله زنجانی، گامی نو در پژوهشهای جمعیتی، فصلنامه جمعیت، ۱۳۷۱، سازمان ثبت احوال
  38. Central Intelligence Agency (CİA): report of İran
  39. National portal for electronic services of İran: Ethnic Groups بایگانی‌شده در ۸ دسامبر ۲۰۱۰ توسط Wayback Machine: Iran's population is made up of numerous ethnic groups. Persians migrated to the region from Central Asia beginning in the 7th century BC and established the first Persian empire in 550 BC. They are the largest ethnic group, and include such groups as the Gilaki, who live in Gilan Province, and the Mazandarani, who live in Mazandaran Province. Accounting for about 60 percent of the total population, Persians live in cities throughout the country, as well as in the villages of central and eastern Iran.Two groups closely related to the Persians both ethnically and linguistically are the Kurds and the Lurs. The Kurds, who make up about 7 percent of the population, reside primarily in the Zagros Mountains near the borders with Iraq and Turkey.The Lurs account for 2 percent of the population; they inhabit the central Zagros region. Turkic tribes began migrating into northwestern Iran in the 11th century, gradually changing the ethnic composition of the region so that by the late 20th century East Azerbaijan Province was more than 90 percent Turkish. Since the early 1900s, Azeris (a Turkic group) have been migrating to most large cities in Iran, especially Tehran. Azeris and other Turkic peoples together account for about 25 percent of Iran's inhabitants. The remainder of the population comprises small communities of Arabs, Armenians, Assyrians, Baluchis.
  40. Federation of American Scientists:...Population: 70.5 million (2007 est.)Persians, who constitute 51% of Iran’s population, dominate the central government of Iran.Roughly one out of every four Iranians is Azeri, making it Iran’s largest ethnic minority at over 18 million (some Azeris put the number higher). The Turkic-speaking Azeri community is predominantly Shiite and resides mainly in northwest Iran along the border with Azerbaijan (whose inhabitants are more secular than their Azeri cousins in Iran) and in Tehran. Although they have grievances with the current regime in Tehran, most Azeris say they are not treated as second-class citizens and are more integrated into Iranian society, business, and politics (the Supreme Leader is an ethnic Azeri) than other minorities. Predominantly Sunni Muslim, the Kurds reside mainly in the northwest part of the country (so-called Iranian Kurdistan) and comprise around 7% of Iran’s population. There are roughly 4 million Kurds living in Iran, compared to 12 million in Turkey and 6 million in Iraq. Unlike Iran’s other minorities, many of its Kurds harbor separatist tendencies. Along the Iranian-Iraqi border in southwest Iran is a population of some three million Arabs, predominantly Shiite. Arabs, whose presence in Iran stretches back 12 centuries, co-mingle freely with the local populations of Turks and Persians. Iran has roughly 1.4 million Baluchis, comprising 2% of its population. Predominantly Sunni, they reside in the Iranian section of an area known as Baluchistan, a region divided between Pakistan and Iran.
  41. Library of Congress - A Country Study: Iran Table 3. Ethnic and Linguistic Groups, 1986 (exclusive of refugees)
  42. exclusive of refugees
  43. شامل ابیوردی‌ها، افشارها، بهارلوها، اینانلوها، نفرها، و دیگر گروهای ترک‌زبان.
  44. گویش‌های ترکی و فارسی، انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، گرجی، روس
  45. Library of Congress – Federal Research Division Country Profile: Iran, May 2008
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.