افغانستانی‌ها در ایران

افغانستانی‌ها در ایران به آن دسته از مهاجران و پناهجویانی گفته می‌شود که در پی ناامنی و جنگ‌های طولانی و نبود اشتغال در افغانستان به کشور ایران مهاجرت کرده‌اند. طبق آماری که وزارت امور مهاجرین و عودت‌کنندگان افغانستان در سال ۱۳۹۶ به نشر رسانده ۸۳۹٬۹۱۲ تن از مهاجران افغانستانی در ایران دارای کارت پناهندگی آمایش، ۳۰ هزار تن دارای سند طولانی‌مدت، ۴۵۰ هزار تن دارای گذرنامهٔ کوتاه‌مدت و ۷۳۴٬۶۲۲ تن فاقد مدرک در ایران زندگی می‌کند.[1] بیشتر مهاجرت افغانستانی‌ها به ایران در سال‌های جنگ ایران و عراق و هم‌زمان با جنگ‌های داخلی افغانستان اتفاق افتاد. آیت‌الله خمینی رهبر وقت ایران دستور داد مرزها برای ورود مهاجران افغانستانی باز شود و بسیج و سپاه را مکلف کردند تا با افغانستانی‌های مهاجر همکاری کنند. به تدریج حدود سه میلیون افغانستانی وارد ایران شدند.[2] بسیاری از این مهاجران که در دههٔ ۶۰ به ایران مهاجرت کردند در بخش‌های اقتصادی مشغول به کار شدند و بنابر آمار بیش از ۲ هزار تن اتباع افغانستان در جنگ ایران و عراق در جبههٔ ایران کشته شده‌اند.[3]

افغانستانی‌ها ایران
کودکان افغانستانی در اصفهان
کل جمعیت

تعداد مهاجرین قانونی:
۱٬۵۸۳٬۹۷۹ نفر در سال ۱۳۹۶ پیش‌بینی تعداد کل (قانونی + غیرقانونی):
بین ۲ الی ۳ میلیون نفر
نواحی با بیشترین جمعیت
استان تهران
خراسان رضوی
استان اصفهان
استان کرمان
استان فارس
استان قم
استان یزد
استان البرز
استان سمنان
زبان‌های رایج
فارسی، پشتو
ادیان و مذاهب
مسلمان
نقشهٔ موقعیت ایران و افغانستان

در سرشماری که در سال ۱۳۹۵ مرکز آمار ایران منتشر کرده‌است، مهاجران افغانستانی بیشتر در استان‌های تهران، خراسان رضوی، اصفهان و کرمان زندگی می‌کنند. در این آمار اختلاف ۶ درصدی که در ترکیب جنسی مهاجران وجود دارد تأکید بر آن دارد که اکثر این مردم را خانوارها تشکیل می‌دهد هرچند احتمال سرشماری نشدن افراد مجردی که در بیرون از شهر مشغول به کار هستند نیز وجود دارد.[4]

پیشینه و زمینه‌ها

با آغاز درگیری‌های میان شوروی سابق و مجاهدین افغان در بیش از ۵۰ سال پیش، بسیاری از مردم افغان برای فرار از جنگ و فقر به کشورهای دیگر پناهنده شدند که بیشترین سهم مربوط به پاکستان و ایران بود. بعد از انقلاب جمهوری اسلامی در ایران و آغاز جنگ ایران و عراق مهاجرت مردم افغانستان به ایران افزایش یافت و به‌رغم برخی مخالفت‌ها، سید روح‌الله خمینی رهبر وقت ایران سپاه و بسیج را موظف کرد که با مهاجران افغان همکاری کرده و مرزها را برای ورود آن‌ها باز کند. آیت‌الله خمینی در یکی از سخنرانی‌های خود با استقبال از مهاجرت افغان‌ها گفتند:

«آواره‌هایی که از افغانستان الآن در ایران هستند و مشکلات زیادی دارند … البته ملت خیلی کمک می‌کند در همهٔ این امور، لکن این‌طور نیست که کمک ملت کافی باشد … دولت است که متکفل این امور است و مسئول این امور است … و همین‌طور مهمان‌هایی که داریم، خوب افغان هستند، مسلمان هستند یا فرض کنید که عراقی هستند یا بیچاره‌ها را از خانه‌های‌شان دور کردند، مال‌شان را بردند، خودشان را فرستادند اینجا، خوب باید چه کرد با این‌ها؟ نباید این‌ها را پذیرایی کرد؟ ما مسلمانیم، آن‌ها هم مسلمانند، ما باید از آن‌ها پذیرایی کنیم. خدمت کنیم به آن‌ها و این دولت است که دارد این کارها را می‌کند …»

— سید روح‌الله خمینی، [2]

پس از آزاد شدن مرزها بسیاری از مهاجران در استان خراسان و مناطق تربت جام، تربت حیدریه و مشهد مهاجرت کرده و سپس کم‌کم به دیگر استان‌های ایران از جمله تهران، اصفهان، قم، فارس و یزد رفته و ساکن شدند. پس از پایان جنگ ایران و عراق و سقوط حکومت کمونیستی در افغانستان حضور مهاجران افغانستانی رو به کاهش رفت اما با تسلط طالبان بر افغانستان و پس از آن با آغاز جنگ میان آمریکا و طالبان مهاجرت‌های قانونی و غیرقانونی به ایران افزایش یافت و در سال ۱۳۸۹ تخمین زده شد که بیش از ۳ میلیون مهاجر افغانستانی در ایران چه به صورت قانونی و چه غیرقانونی زندگی می‌کند.[5]

جمعیت‌شناسی

طبق گزارش سرشماری نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ که از سوی مرکز آمار ایران انتشار یافته‌است ۱ میلیون و ۵۸۳ هزار و ۹۷۹ نفر که ۱٫۹۸ درصد جمعیت کل ایران می‌شود را اتباع افغانستانی تشکیل می‌دهد.[6]

قومیت و مذهب

در ایران سرشماری مهاجران افغانستانی بر اساس قومیت صورت نمی‌گیرد اما طبق صحبت‌هایی که معاون اداره کل اتباع خارجه در سال ۹۶ داشته‌است گفته شده که ۷۰ درصد اتباع خارجه که در ایران زندگی می‌کنند شیعه‌مذهب و مابقی اهل سنت هستند.[7] سازمان ملل در گزارشی که در سال ۲۰۱۵ به نشر رسانید، عنوان کرده‌است که بیشتر مهاجران افغانستانی در ایران از قومیت هزاره که شیعه‌مذهب هستند تشکیل می‌دهد.[8] از دیگر اقوام افغانستانی ساکن در ایران می‌تواند از اقوام تاجیک، پشتون، اُزبک نام برد.

ترکیب جنسیتی

طبق سرشماری ۱۳۹۵ مرکز آمار ایران ۸۴۵٬۲۶۷ نفر از جمعیت اتباع افغانستان در ایران را مردان و ۷۳۸٬۷۱۲ تن دیگر را زنان تشکیل می‌دهد. طبق این گزارش ۵۳ درصد از جمعیت اتباع افغانستان در ایران را مردان و ۴۷ درصد دیگر را زنان تشکیل می‌دهد.[4]

ترکیب جنسیتی مهاجران افغانستانی در استان‌های ایران (۱۳۹۵)[9]
استان جمعیت بر حسب جنسیت استان جمعیت بر حسب جنسیت استان جمعیت بر حسب جنسیت
مرد زن مرد زن مرد زن
آذربایجان شرقی ۷۶ ۶۳ خراسان شمالی ۵۵ ۳۸ کهگیلویه و بویراحمد ۸۹۶ ۶۰۷
آذربایجان غربی ۵۲ ۵۵ خوزستان ۳٬۶۷۱ ۲٬۶۱۹ گلستان ۹٬۶۰۲ ۸٬۶۷۱
اردبیل ۱۵ ۲۰ زنجان ۲۳ ۱۷ گیلان ۲۱۸ ۹۱
اصفهان ۹۴٬۷۷۳ ۸۸٬۳۵۱ سمنان ۱۸٬۵۳۵ ۱۶٬۸۷۴ لرستان ۶۳ ۳۶
البرز ۴۵٬۵۴۸ ۳۸٬۷۷۳ سیستان و بلوچستان ۱۴٬۱۶۳ ۱۲٬۶۸۳ مازندران ۱٬۸۱۸ ۸۰۵
ایلام ۱۲ ۱۷ فارس ۶۱٬۱۹۸ ۴۸٬۰۴۹ مرکزی ۱۵٬۲۹۰ ۱۳٬۹۶۷
بوشهر ۱۹٬۳۸۶ ۱۰٬۳۰۵ قزوین ۹٬۵۹۲ ۸٬۸۰۹ هرمزگان ۱۴٬۳۰۱ ۹٬۸۹۴
تهران ۲۷۴٬۷۸۰ ۲۴۰٬۷۸۷ قم ۴۸٬۷۵۹ ۴۷٬۶۰۸ همدان ۱۳۵ ۸۲
چهارمحال و بختیاری ۶۰ ۳۱ کردستان ۱۳ ۵ یزد ۲۸۲۸۶ ۲۳۴۵۷
خراسان جنوبی ۲٬۶۱۹ ۲٬۴۲۶ کرمان ۶۹٬۹۰۶ ۵۵٬۵۰۵
خراسان رضوی ۱۱۱٬۳۹۶ ۱۰۸٬۰۴۶ کرمانشاه ۲۶ ۲۱

تفکیک سنی

طی سرشماری سال ۱۳۹۵ حدود ۴۶ درصد مهاجران افغانستانی در ایران زیر ۲۰ سال و حدود ۶۷ درصد از آنان زیر ۳۰ سال سن دارند. با توجه به حضور ۴۰ ساله این مهاجران در ایران بسیاری از مهاجرین احتمال می‌روند که متولد شده ایران باشند. طبق این سرشماری جمعیت مهاجران افغانستانی از مردم بومی ایران جوان‌تر هست (۳۱ درصد ایرانیان زیر ۲۰ سال و ۴۹ درصد ایرانیان زیر ۳۰ سال هستند). یکی از دلایل اصلی آن را می‌توان به آمار بالای زاد و ولد و پایین بودن سن ازدواج در این جمعیت را نام برد.[4]

جمعیت مهاجران افغانستانی در ایران بر اساس رده سنی[10]
ردهٔ سنی جمعیت ردهٔ سنی جمعیت
مرد زن کل مرد زن کل
۰–۴ ساله ۹۰٬۱۲۴ ۸۵٬۲۰۴ ۱۷۵٬۳۲۸ ۴۰–۴۴ ساله ۴۴٬۰۷۷ ۳۳٬۵۶۶ ۷۷٬۶۴۳
۵–۹ ساله ۹۸٬۲۸۸ ۹۳٬۰۹۹ ۱۹۱٬۳۸۷ ۴۵–۴۹ ساله ۳۴٬۸۸۳ ۲۷٬۹۸۳ ۶۲٬۸۶۶
۱۰–۱۴ ساله ۹۴٬۷۷۹ ۸۸٬۹۷۶ ۱۸۳٬۷۵۵ ۵۰–۵۴ ساله ۳۰٬۴۷۴ ۲۲٬۳۲۹ ۵۲٬۸۰۳
۱۵–۱۹ ساله ۸۹٬۹۰۱ ۸۳٬۱۷۹ ۱۷۳٬۰۸۰ ۵۵–۵۹ ساله ۲۰٬۶۷۲ ۱۴٬۰۳۶ ۳۴٬۷۰۸
۲۰–۲۴ ساله ۹۳٬۰۲۸ ۸۶٬۹۷۳ ۱۸۰٬۰۰۱ ۶۰–۶۴ ساله ۱۶٬۳۸۷ ۹٬۷۴۶ ۲۶٬۱۳۳
۲۵–۲۹ ساله ۸۵٬۷۹۶ ۷۶۲۷۹ ۱۶۲٬۰۷۵ ۶۵–۶۹ ساله ۹٬۴۳۶ ۵٬۶۲۶ ۱۵٬۰۶۲
۳۰–۳۴ ساله ۶۶٬۱۷۹ ۵۵٬۲۵۲ ۱۲۱٬۴۳۱ ۷۰–۷۴ ساله ۶٬۵۸۹ ۳٬۸۲۶ ۱۰٬۴۱۵
۳۵–۳۹ ساله ۵۶٬۹۱۰ ۴۸٬۵۴۵ ۱۰۵٬۴۵۵ ۷۵ ساله و بیشتر ۷٬۷۴۴ ۴٬۰۹۳ ۱۱٬۸۳۷

پراکندگی

اقامت مهاجران افغانستانی در ۱۵ استان ایران ممنوع است و به جز سه استان قم، البرز، تهران (به جز منطقهٔ خُجیر در منطقهٔ ۱۳) در مابقی استان‌ها در بعضی شهرستان‌ها فقط حق اقامت دارند. فاطمه اشرفی دلیل محدودیت عبور و مرور پناهندگان افغانستانی در ایران را اجازهٔ دولت ایران طبق کنوانسیون ۱۹۵۱ حقوق پناهندگان برای ایجاد محدودیت جا به جایی و ایاب و ذهاب مهاجران خارجی در کشور خود را براساس منافع ملی و مسائل امنیتی عنوان کرده‌است.[11]

پراکندگی مهاجران افغانستانی در استان‌های ایران (۱۳۹۵)[9]به ترتیب میزان جمعیت در هر استان
استان جمعیت استان جمعیت استان جمعیت
تهران ۵۱۵٬۵۶۷ سیستان و بلوچستان ۲۶٬۸۴۶ آذربایجان غربی ۱۰۷
خراسان رضوی ۲۱۹٬۴۴۲ هرمزگان ۲۴٬۱۹۵ لرستان ۹۹
اصفهان ۱۸۳٬۱۲۴ قزوین ۱۸٬۴۰۱ خراسان شمالی ۹۳
کرمان ۱۲۵٬۴۱۱ گلستان ۱۸٬۲۷۳ چهارمحال و بختیاری ۹۱
فارس ۱۰۹٬۲۴۷ خوزستان ۶٬۲۹۰ کرمانشاه ۴۷
قم ۹۶٬۳۶۷ خراسان جنوبی ۵٬۰۴۵ زنجان ۴۰
البرز ۸۴٬۳۲۱ مازندران ۲٬۶۲۳ اردبیل ۳۵
یزد ۵۱٬۷۴۳ کهگیلویه و بویراحمد ۱٬۵۰۳ ایلام ۲۹
سمنان ۳۵٬۴۰۹ گیلان ۳۰۹ کردستان ۱۸
بوشهر ۲۹٬۶۹۱ همدان ۲۱۷
مرکزی ۲۹٬۲۵۷ آذربایجان شرقی ۱۳۹

چالش‌ها

اقامت
مناطق قرمز رنگ، مناطقی هستند که اتباع افغانستانی حق اقامت در آنجا را ندارند (تصویر مربوط به سال ۱۳۹۶ است و ممکن است تغییراتی در سال‌های بعد ایجاد شده باشد).

مهاجران قانونی افغانستان در ایران در دو دسته کارت آمایش و گذرنامهٔ اقامتی حق اقامت در ایران دارند. مهاجران افغانستانی که به عنوان پناهنده شناخته می‌شوند و به اصطلاح کارت آمایش دارند. هر ساله تحت طرحی به نام طرح آمایش اقامت آن‌ها به مدت ۱ ساله تمدید می‌شود و هزینهٔ آن در آخرین طرح آمایش که در سال ۱۳۹۵ صورت گرفت به شرح زیر هست:[12]

  • ۸ هزار تومان برای جعاله.
  • ۱۷ هزار تومان تعرفهٔ کارت آمایش (برای هر نفر).
  • کارت کار (برای مردان بالای ۱۸ و زیر ۶۰ سال) ۲۸۷٬۵۰۰ تومان برای صدور - ۲۰۷٬۰۰۰ برای تمدید.
  • بین ۱۲۰ تا ۱۵۰ هزار تومان حق به کار گماری (برای هر فرد شاغل).
  • بین ۹ هزار تا ۳۷ هزار تومان حق بیمهٔ حوادث (برای افراد کارت‌دار اجباری و برای خانوار اختیاری).
  • عوارض شهرداری: در سال ۱۳۹۵ در تهران، میزان عوارض شهرداری از هر خانواده دو نفرهٔ خارجی مقیم تهران ۱۵۰ هزار تومان، خانواده‌های ۳ و ۴ نفره ۲۰۰ هزار تومان و خانواده‌های بیش از ۴ نفر ۲۵۰ هزار تومان به عنوان مالیات و عوارض در سال گرفته می‌شود.[13]

این دسته از مهاجران فقط حق تردد در استانی را دارند که کارت‌شان از آنجا صادر شده‌است و برای سفر به بیرون از استان باید برگهٔ تردد بین استانی که ۱۵ هزار تومان می‌شود دریافت کنند.[14]

مناطق ممنوعه

حضور اتباع افغانستانی در ۱۵ استان به‌طور کامل ممنوع و در ۱۲ استان دیگر نیز در برخی شهرها و منطقه‌ها اقامت آن‌ها ممنوع هست.[15][16][17] دولت ایران محدود کردن یا گشایش برای حضور اتباع افغانستانی در استان‌ها را تصمیمی عنوان کرد که بر اساس پارامترهایی نظیر بحث معیشت، اشتغال و کار، تورم و بیکاری و غیره از سوی مدیران استان‌ها اتخاذ می‌شود.[18]

استان مناطق ممنوعه
آذربایجان شرقی در سطح استان به غیر از شهرستان تبریز
آذربایجان غربی در سطح استان به غیر از شهرستان ارومیه
اردبیل در سطح استان به غیر از شهرستان اردبیل
اصفهان در شهرستان‌های نطنز، فریدن، فریدون شهر، سمیرم، چادگان، خوانسار، دهاقان، نائین، گلپایگان، خوروبیابانک، اردستان و بخش ابوزید از شهرستان آران و بیدگل
ایلام در سطح استان به غیر از شهرستان ایلام
بوشهر در شهرستان‌های دیلم و گناوه
تهران منطقه خجیر در منطقه ۱۳ شهرداری تهران
چهارمحال و بختیاری در سطح استان به غیر از شهرستان شهرکرد
خراسان جنوبی در شهرستان‌های مرزی نهبندان، سربیشه، درمیان، قائنات، زیرکوه، فردوس، سرایان، طبس
خراسان رضوی در شهرستان‌های مرزی تربت جام، قوچان، تایباد، خواف، سرخس، کلات نادری و درگز
خراسان شمالی در سطح استان به غیر از شهرستان بجنورد
خوزستان در سطح استان به غیر از شهرستان‌های اهواز و گتوند
زنجان در سطح استان به غیر از شهرستان زنجان
سمنان در منطقه گرمسار و ورودی قصر بهرام، مرکز آزمایش معراج یک و منطقه دامغان از جاده جندق به طرف مرکز آزمایش سراج و در شهرستان‌های شاهرود و دامغان
سیستان و بلوچستان در کل استان به غیر از شهرستان زاهدان
فارس در شهرستان‌های فیروزآباد، فراشبند، داراب، ارسنجان، فسا، مهر، رستم، خنج و نی‌ریز
قزوین در کل استان به غیر از شهرستان قزوین
کردستان در سطح استان به غیر از شهرستان سنندج
کرمان در شهرستان‌های عنبرآباد، بافت، منوجان، قلعه گنج، بم، فهرج، رودبار، فاریاب، نرماشیر، کهنوج، جیرفت، انار و ریگان
کرمانشاه در سطح استان به غیر از شهرستان کرمانشاه
کهگیلویه و بویراحمد در سطح استان به غیر از شهرستان یاسوج
گلستان در کل استان به غیر از شهرستان‌های گرگان و گنبد کاووس
گیلان در سطح استان به غیر از شهرستان رشت
لرستان در سطح استان به غیر از شهرستان خرم‌آباد
مازندران در سطح استان به غیر از شهرستان ساری
مرکزی در شهرستان‌های آشتیان، تفرش، فراهان، فرمهین، خمین، شازند، محلات، زرندیه، کمیجان و خنداب
هرمزگان در شهرستان‌های ابوموسی و جاسک
همدان در سطح استان به غیر از شهرستان همدان
یزد شهرستان‌های خاتم و بافق

اشتغال
کارگران افغان در حال حفر چاه در تهران

طبق آمارهای رسمی که در ایران به نشر رسیده، کارگران افغانستانی با جمعیت ۲ میلیونی حدود ۱۰ درصد بازار کار در ایران را در دست دارد. حضور کارگران افغانستانی در ایران اعتراض بسیاری از کارگران ایرانی را برانگیخته و اعتراض‌ها و تظاهرات‌های متعددی برای مقابله با اشتغال اتباع بیگانه و بیکاری خود به راه انداخته‌اند. دولت ایران نیز محدودیت‌های متعددی از جمله ممنوعیت به‌کارگیری کارگران خارجی در دستگاه‌های دولتی و عمومی غیردولتی را تعیین کرده و از تمامی دستگاه‌های دولتی، عمومی غیردولتی، شرکت‌ها و پیمانکاران آن‌ها خواسته که کارگران مورد نیاز خود را تنها از نیروی کار ایرانی تأمین کنند و مجازات‌های متعددی از جمله حبس و جزای نقدی را برای کارفرمایان متخلف تعیین کرده‌است.[19] با این‌حال بسیاری از کارفرمایان مخصوصاً مشاغل خصوصی ترجیح می‌دهند که از کارگران افغانستانی به دلیل ارزان قیمت بودن، نداشتن بیمه، بهره‌وری بالا استفاده کنند. کارشناسان معتقدند ریشهٔ مشکل بیکاری حضور اتباع خارجه نیست، چون اکثریت اتباع خارجه در شغل‌های ساده مشغول به فعالیت هستند، در حالی که نرخ بالای بیکاری در ایران مخصوص فارغ‌التحصیلان دانشگاهی و متخصصان هست.[20][21]

قانون اشتغال

طبق قانون کار ایران اتباع خارجی می‌توانند فقط در شغل‌های مجاز که از طرف دولت تعیین می‌شود با داشتن حق اقامت و مجوز کار فعالیت کنند. پروانه کاری که در اختیار اتباع خارجه قرار می‌گیرد برای یک سال معتبر بوده‌است. هزینهٔ پروانهٔ موقت کار در سال ۱۳۹۸ برای افرادی که برای بار نخست مجوز پروانه موقت کار را بگیرند، ۴۰۰ هزار تومان و برای تمدید ۲۸۵ هزار تومان بود.[22][23] در صورتی که تبعهٔ خارجی بدون اجازهٔ حق کار در شغلی فعالیت داشته باشد، دولت کارفرما را به حبس و جزای نقدی محکوم می‌کند.[24][25][26] مدیرکل اتباع خارجهٔ سازمان تأمین اجتماعی مدعی شده‌است که در سال ۱۳۹۷ فقط ۵۰ هزار تن، مجوز پروانهٔ موقت کار گرفته‌اند.[27]

مجوز پروانهٔ کار در ایران به این دسته از افراد تعلق می‌گیرد:[28]

۱. اتباع بیگانه‌ای که به مدت ۱۰ سال در ایران حضور داشته باشد.

  1. اتباع بیگانه که همسر ایرانی دارد.
  2. مهاجران کشورهای بیگانه خصوصاً کشورهای اسلامی و پناهندگان سیاسی به شرط داشتن کارت معتبر مهاجرت یا پناهندگی و پس از موافقت کتبی وزارتخانه‌های کشور و امور خارجه.
جریمهٔ کارفرمایان

طبق قانون کار ایران اگر کارفرمایانی، کارگران خارجی که فاقد پروانهٔ کار هستند یا مدت اعتبار پروانهٔ کارشان منقضی شده، یا اتباع بیگانه را در کاری غیر از آنچه در پروانهٔ کار آن‌ها قید شده‌است یا در مواردی که رابطهٔ استخدامی تبعهٔ بیگانه با کارفرما قطع می‌گردد مراتب را به وزارت کار و امور اجتماعی اعلام ننمایند بپذیرند بین ۹۰ تا ۱۸۰ روز حبس و بابت هر روز کار به اندازهٔ ۵ برابر حقوق یک کارگر در یک روز جریمه شده و در صورت تکرار این مقدار دو برابر می‌شود.[29] این جریمه در سال ۱۳۹۹ طبق بند (ج) مادهٔ ۱۱ قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت[30] در ازای هر روز کار بیش از ۳۰۰ هزار تومان تعیین شده‌است.[31]

مشاغل مجاز

طبق قانون کار ایران مهاجران افغانستانی در ایران فقط در مشاغل زیر حق اشتغال دارند، مگر در شرایط خاصی که جایگزین ایرانی برای آن وجود نداشته باشد با اجازهٔ پروانهٔ کار موقت ۳ ماههٔ می‌تواند در شغل‌های دیگری فعالیت کند.[25] شغل‌های مجاز برای اتباع افغانستانی در ایران حدود ۴۰۰ شغل بود که به ۶۶ شغل کاهش یافته‌است.[32]

شغل‌های مجاز برای مهاجران افغانستانی در ایران[33]
گروه کوره پزخانه‌ها گروه کارهای ساختمانی گروه کارهای کشاورزی سایر گروه‌های شغلی شغل‌های مجاز مختص استان تهران
  1. مشاغل گچ پزی و آهک پزی
    1. گچ پز
    2. آهک پز
    3. کیسه زن کوره
    4. کوره خالی کن
  2. مشاغل آجر پزی
    1. کوره چین
    2. فخار
    3. قالب زن
    4. کوره سوز
    5. خشت زن کوره
  1. مشاغل امور ساختمانی
    1. چاه کن (مقنی)
    2. حفار (تونل و کانال …)
    3. آسفالت کار
    4. بتون‌ریز
    5. بسته‌بندی مصالح ساختمانی
    6. تعمیر کوره آجر پزی
    7. کارگر ساختمانی
  2. مشاغل بلوک زنی و موزاییک سازی
    1. بتن ساز
    2. بلوک ساز
    3. تیرچه ساز
    4. پله ساز
    5. پرسکار موزاییک
    6. موزاییک ساز
  3. مشاغل سنگ‌بری و سنگتراشی
    1. برشکار سنگ
    2. کارگر دستگاه سنگ‌بری
    3. کارگر سنگ‌بری
    4. کارگر ماشین سنگتراش
    5. صیقل کار سنگ
    6. سنگ کوبی
    7. برشکار کاشی
  4. مشاغل راه‌سازی و معدن
    1. کارگر پل‌ساز
    2. کارگر تعمیر و نگهداری تونل
    3. کارگر آتشبار
    4. کارگر استخراج معدن
    5. کارگر حفار معدن
  1. مشاغل کشاورزی
    1. کار بیل زن
    2. کارگر زراعت‌کار
    3. کارگر سمپاش
    4. کارگر علوفه جمع کن
    5. کارگر کشاورزی
  2. مشاغل مرغداری و دامداری
    1. دامپرور و دامدار
    2. کارگر مرغداری
    3. چوپان
  3. مشاغل کشتارگاه
    1. سلاخ دام و طیور
    2. پوست و پر کَن
    3. سیرابی و روده پاک کن
    4. جمع‌آوری ضایعات کشتارگاه
  4. مشاغل چرم‌ساز و سلامبور سازی
    1. آهک زن
    2. چرم ساز
    3. شستشوی پوست (کارگر ماشین کار - کارگر ساده)
    4. کارگر مواد شیمیایی
    5. سالامبور ساز
  1. کارگر امحاء زباله
  2. کارگر بازیافت مواد شیمیایی
  3. کارگر تخلیه و بارگیری
  4. کارگر کوره ریخته‌گری
  5. حنا سایی
  6. کمپوست سازی
  7. سریشم پزی
  8. تولید کود شیمیایی
  9. تولید غذای دام و طیور (کنستانتره)
  10. کارگر تخلیه و نظافت مخازن فاضلاب
  11. کارگر جوشکار
  12. تعمیر کار کفش
  13. خیاط
  14. کارگر بافنده
  15. کارگر تجاری
  1. کارگر تخریب ساختمان
  2. کارگر حمل مواد معدنی
  3. کارگر شن و ماسه
  4. کارگر نظافت اصطبل و نگهداری اسب
  5. کارگر تنظیف دامپروری و دامداری
  6. کارگر تنظیف مرغداری
  7. کارگر مواد زن چرم سازی
  8. کارگر قبر کن
  9. کارگر تخلیه چاه و لوله بازکنی
  10. کارگر بازیافت زباله
  11. کارگر تولید زغال
  12. کارگر حمل و نقل داربست
  13. کارگر آسیاب ضایعات
  14. رزین کار
  15. کارگر حمل و نقل ضایعات فلزی و پلاستیکی
  16. کارگر تفکیک پسماند
  17. کارگر تولید بلور
  18. کارگر پرسکار (فلزی - پلاستیکی)
  19. کارگر پرداخت کار
  20. کارگر تأسیسات
  21. باغبان
  22. کارگر مکانیک
  23. کارگر باتری سازی
  24. کارگر آرماتوربند

تحصیلات

یکی از مشکلاتی که مهاجران افغانستانی در ایران داشتند تحصیل کودکان در مدارس بود. کودکان قانون با پرداخت هزینه در مدارس ثبت‌نام می‌شدند و کودکانی که اقامت قانونی نداشته بودند یا در مدارس خودگردان آموزش می‌دیدند یا از تحصیل بازمی‌ماندند. در سال‌های اخیر شرایط تحصیل کودکان با دستور آیت‌الله خامنه‌ای رهبر ایران که در سخنرانی اردیبهشت‌ماه ۱۳۹۴ که «هیچ کودک افغانستانی، حتی مهاجرینی که به‌صورت غیرقانونی و بی‌مدرک در ایران حضور دارند، نباید از تحصیل بازبمانند و همهٔ آن‌ها باید در مدارس ایرانی ثبت‌نام شوند» زمینهٔ ثبت‌نام بسیاری از کودکان افغانستانی در مدارس ایران مهیا شد و توانستند از حق تحصیل برخوردار شوند.[34] در سال ۱۳۹۶ حدود ۳۶۰ هزار دانش آموز افغانستانی در ۲۵ هزار و ۴۹۰ مدرسهٔ ایران تحصیل می‌کنند، رضوان حکیم زاده، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش و پرورش در سال ۱۳۹۸ اعلان کرد که در حال حاضر حدود ۵۰۰ هزار دانش‌آموز خارجی در ایران در حال تحصیل هستند.[35][36] دانش‌آموزان خارجی می‌توانند تا سقف ۱۰ درصد در مدارس فنی و حرفه‌ای به تحصیلات ادامه دهند.[36] هزینهٔ تحصیل هر دانش‌آموز در یک سال تحصیلی حدود ۱ میلیون و ۸۰۰ هزار و در هنرستان‌ها بیش از ۲ میلیون پیش‌بینی می‌شود که حدود ۱۰ درصد کل هزینه‌های تحصیل افراد در ایران را کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل کمک می‌کند و مابقی را طبق مصوبهٔ دولت در سال ۹۳ جمهوری اسلامی ایران هزینه می‌کند.[37][38]

طبق اصل ۱۳۸ قانون اساسی کودکانی که فاقد مدرک هویتی که از نظر سنی شرایط نام‌نویسی و تحصیل در نظام آموزشی رسمی کشور را دارند شناسایی و کارت ویژه‌ای با عنوان «کارت حمایت تحصیلی» برای آنان صادر می‌شود.[39]

تحصیلات دانشگاهی

تحصیلات دانشگاهی برای اتباع افغانستانی در ایران رایگان نیست و بسیاری از دانشجویان برای تحصیلات دانشگاهی با مشکلات متعددی از جمله هزینه بالای تحصیل، مشکل تمدید روادید اقامتی، نداشتن سابقه کار بعد از پایان تحصیلات در ایران برای بازگشت به افغانستان، بیمهٔ دانشجویی، عدم صدور گواهینامه و عملکرد سلیقه‌ای برای صدور، در نظر گرفته نشدن بودجهٔ مشخص برای ارگان‌های مربوط به مهاجران جهت انجام فعالیت‌های فرهنگی و … از جمله مشکلات اساسی هستند که دانشجویان با آن در گیر می‌باشند.[40][41] طی آماری که در سال ۱۳۹۵ منتشر شده بیش از ۱۱ هزار دانشجوی افغانستانی در دانشگاه‌های ایران مشغول به تحصیل هستند.[42] مهاجران افغانستانی در ایران برای تحصیل در دانشگاه باید مدرک اقامتی خود را به دانشجویی تغییر دهند. در گذشته پس از اتمام تحصیلات پاسپورت تحصیلی فاقد اعتبار شده و دانشجوی فارغ‌التحصیل باید به کشورش بازمی‌گشت اما با اصلاحاتی که در سال‌های اخیر صورت گرفته پس از تحصیل دانشجویانی که مدرک اقامت در ایران را داشتند می‌توانند گذرنامهٔ دانشجویی خود را به عادی تغییر دهند.[43] هرچند سازمان مهاجرت IOM برنامه‌هایی را برای بازگشت تحصیل کرده‌ها برای استفاده از تخصص آن‌ها در افغانستان روی دست گرفته اما به دلیل مشکلاتی همچون نبود زیرساخت‌ها برای فعالیت در تخصص‌شان، استخدام نشدن در افغانستان به خاطر فساد و قومیت گرایی و وجود نا امنی و تهدید جانی بسیاری از فارغ‌التحصیلان از بازگشت به افغانستان صرف نظر می‌کنند.[44]

رشته‌های ممنوعه

افغان ها اجازه ندارند بدون داشتن تابعیت ایران کار دولتی داشته باشند به همین دلیل تحصیل دانشجویان افغانستانی در رشته‌های دانشگاهی که منجر به تعهد استخدامی از طرف دولت می‌شود ممنوع می‌باشد و فقط می‌توانند در رشته‌هایی بجز رشته‌های زیر و در دانشگاه‌هایی که جزء مناطق ممنوعه برای افغان‌ستانی‌ها نباشد تحصیل کنند.[16]

بیمه

طبق توافق‌نامه‌ای که میان سازمان امور پناهندگان، اداره امور اتباع و مهاجرین خارجی و بیمهٔ سلامت به امضا رسید طرح بیمه سلامت پناهندگان به تصویب رسید که طی آن بسیاری از مهاجران قانونی در ایران تحت پوشش بیمه قرار می‌گیرند. در آماری که در سال ۱۳۹۶ به نشر رسیده بیش از ۱۲۴ هزار اتباع افغانستان در ایران در طرح بیمه سلامت ثبت نام کردند که از این میان ۱۱۲ هزار تن را قشر بسیار آسیب‌پذیر و بیش از ۱٬۰۰۰ نفر دیگر دارای بیماری‌های خاص بوده‌اند. تمامی هزینه‌های این پناهندگان از طرف کمیساریای عالی پناهندگان پرداخت می‌شود. ابن بیمه شامل خدمات بستری، خدمات پاراکلینیکی و خدمات سرپایی و فقط در بیمارستان‌های دولتی تحت پوشش وزارت بهداشت هستند می‌شود.[45][46] هزینهٔ یک ساله بیمهٔ سلامت برای افراد آسیب‌پذیر و بیماران خاص حدود ۴٬۵۰۰ تومان و سایر مهاجرین ۴۶۰ هزار تومان می‌باشد.[47][48]

پیوند اعضا

در مرداد ۱۳۹۳ شورای عالی پیوند اعضا برای مقابله با قاچاق پیوند اعضا قانون ممنوعیت پیوند اعضا اتباع خارجی به تصویب رسید، این قانون اعتراضاتی را در فضای مجازی در پی داشت که با اصلاحاتی در اسفند ماه ۱۳۹۳ وزیر بهداشت ایران حسن هاشمی خبر آزاد شدن پیوند با اتباع افغانستانی را در صورتی که اتباع افغانستانی که در ایران ازدواج می‌کنند یا اینکه به صورت قانونی در ایران در حال زندگی هستند داد.[49] مرگ دختر افغانستانی به نام لطیفه رحمانی ۱۲ ساله در سال ۱۳۹۵ که نیاز به پیوند کبد داشت در رسانه‌ها بسیار بازتاب داشت که وزیر بهداشت ایران دلیل فوت او را پیشرفت بیماری او و قبل از آنکه عمل پیوند بخشی از کبد پدرش انجام شود عنوان کرد و از قانون منع پیوند اعضا اتباع خارجه نیز مجدداً حمایت کرد.[50]

جرم و جنایت

طبق آماری که در سال ۱۳۹۶ منتشر شده، بیش از ۵۰۰۰ زندانی از اتباع کشورهای خارجه در زندان‌های ایران به سر می‌برند.[7] گزارشی که در سال ۱۳۹۲ به نشر رسیده ۸۸ درصد مجرمان خارجی را اتباع افغانستانی عنوان کرده‌است.[7] این درحالی است که آنان ۹۶ درصد[9] اتباع بیگانه را تشکیل می‌دهند؛ که بیشتر جرایم توسط مهاجرین غیرقانونی و جرم حمل مواد مخدر و پس از آن در حوزه نزاع و درگیری صورت گرفته‌است.[51] اعدام عده‌ای از مهاجران افغانستانی که اکثراً به جرم حمل مواد مخدر دستگیرشده بودند باعث تنش‌هایی میان دو کشور شده و شهروندان افغانستان بارها علیه این اعدام‌ها در شهرهای کابل و هرات دست به تظاهرات زده‌اند.[52]

ازدواج با مردم بومی

در سال ۱۳۹۵ طبق آمار منتشر شده نزدیک به ۲۴ هزار مورد ازدواج اتباع ایرانی با اتباع خارجه در ایران به ثبت رسیده و پیش‌بینی می‌شود که نزدیک به همین میزان ازدواج شرعی ثبت نشده صورت گرفته باشد.[51] طبق ماده ۱۰۶۰ قانون مدنی ایران ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی با اجازه دولت هست و هر خارجی که بدون اجازه مذکور در فوق، زن ایرانی را ازدواج نماید به حبس تأدیبی از یکسال تا سه سال محکوم خواهد شد.[53] و ازدواج مستخدمان دولت که منصب مهمی دارند ممنوع می‌باشد.[5] در قانون ایران زنان افغانستانی که با مردان ایران ازدواج می‌کنند طبق بند ۶ ماده ۹۷۶ قانون مدنی تبعه ایران محسوب می‌شود و می‌تواند تابعیت ایران را بگیرد و کودکان آنان از شرایط یک تبعه ایران بهره‌مند می‌شود، اما در صورت ازدواج مردان افغانستانی با زنان ایرانی به مردان تابعیت ایران تعلق نمی‌گیرد و طبق ماده ۹۷۹ قانون مدنی فقط می‌توانند درخواست تابعیت بدهند. در سال ۱۳۹۹ آیین‌نامه اعطای تابعیت به فرزندان زنان ایرانی تصویب شد و دولت ایران آیین‌نامه اعطای تابعیت ایران به فرزندان حاصل از ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی را برای اجرا به وزارت‌خانه‌های کشور، اطلاعات و امور خارجه و معاونت حقوقی رئیس‌جمهور ابلاغ کرد. بر اساس این آیین‌نامه، برای تابعیت ایرانی دو متقاضی وجود خواهد داشت. هر زن ایرانی که با مرد غیر ایرانی ازدواج کرده‌است، و فرزند زیر ۱۸ سال دارد می‌تواند برای فرزند خود درخواست تابعیت کند؛ و همچنین هر فردی که از مادر ایرانی و پدری خارجی متولد شده باشد و سن ۱۸ سال تمام داشته باشد نیز خود می‌تواند این تقاضا را ارائه کند.[54][55] هم‌چنین، فوت مادر، پدر یا فرزند و حجر این افراد، مانع از درخواست اعلام تابعیت ایرانی برای فرزند، نمی‌باشد.[56] قبل از تصویب این آیین‌نامه، از سال ۲۰۰۶ به این سو کودکان حاصل از ازدواج‌های مردان خارجی با زنان ایران تا ۱۸ سالگی تبعه کشور پدری خود محسوب می‌شدند و در صورتی که پدرانشان فاقد مدرک اقامت بودند با محدودیت‌هایی که برای افراد فاقد مدرک در ایران وجود دارد مواجه می‌شدند. این کودکان می‌توانستند در سن ۱۸ سالگی درخواست تابعیت ایران را بدهند، هرچند در عمل تعداد قلیلی چنین کردند و توانستند تابعیت بگیرند.[5][57][58]

قوانین تابعیتی ایران به دوران پیش از انقلاب اسلامی بازمی‌گردد. به گفته محسن کاظم‌پور از بنیان‌گذاران مؤسسه حقوقی داتیکان در تهران؛ تبعیضی که در این زمینه علیه خارجی‌ها اعمال می‌شود تا حدی ریشه در احساسات ناسیونالیستی پس از انقلاب و جنگ هشت ساله بین ایران و عراق دارد؛ «ایران در حال جنگ با عراق بود و عراق از حمایت بسیاری از کشورهای خارجی برخوردار بود. همین باعث شد تا حکومت ایران نگرانی شدیدی از بابت احتمال نفوذ عوامل خارجی در نیروهای نظامی و ساختار حکومتی خود داشته باشد»[58]

حق مالکیت

طبق ماده ۵ قانون مدنی ایران اتباع خارجه از حقوق مربوط به مالکیت اموال منقول مگر در مواردی که دولت ممنوع نکرده باشد بهره ببرد اما طبق ماده ۱ آئین‌نامه چگونگی تملک اموال غیرمنقول مالکیت این دسته اموال فقط در اختیار افرادی قرار می‌گیرد که حق اقامت دائم در ایران داشته باشد. برای اتباع خارجه محدودیت‌هایی برای تملک وجود دارد مثال: این دسته افراد حق تملک اراضی (زمین - معدن) را ندارند و تملک املاک مسکونی آن هم تحت شرایط خاص از جمله اجازه رسمی دولت ایران دارند صورت پذیر است. بر اساس این قانون بعلت آنکه بسیاری از اتباع افغانستانی در ایران اقامت موقت داشته (کارت آمایش + گذرنامه اقامتی) حق داشتن مالکیت بر اموال غیرمنقول را ندارند و فقط در شرایط خاص و آن هم هنگامی که دولت اجازه می‌دهد دارند.[59]

بازگشت به افغانستان

بسیاری از مهاجرین افغانستانی پس از سقوط طالبان از سال ۲۰۰۲ بدینسو به کشور خود بازگشته‌اند.

آمار بازگشت مهاجران افغانستانی (اختیاری + دیپورت)[60][61]
۲۰۰۲ ۲۰۰۳ ۲۰۰۴ ۲۰۰۵ ۲۰۰۶ ۲۰۰۷ ۲۰۰۸ ۲۰۰۹ ۲۰۱۰ ۲۰۱۱ ۲۰۱۲ ۲۰۱۳ ۲۰۱۴ ۲۰۱۵ ۲۰۱۶
اختیاری ۱۱۷٬۳۶۴ ۱۲۴٬۶۱۵ ۷۴٬۹۶۷ ۲۲۵٬۸۱۵ ۲۳۸٬۳۸۴ ۱۵۵٬۷۲۱ ۷۴٬۷۷۳ --- --- --- ۲۷۹٬۰۱۲ ۲۱۷٬۴۸۳ ۲۸۶٬۲۲۶ ۳۱۶٬۴۱۵ ۲۴۸٬۷۶۴
اجباری ۴۲٬۳۶۰ ۵۳٬۸۹۷ ۷۹٬۴۱۰ ۹۵٬۸۴۵ ۱۴۶٬۳۸۷ ۳۶۳٬۳۶۹ ۴۰۶٬۵۲۴ ۳۲۲٬۰۰۸ ۲۸۶٬۶۶۲ ۲۱۱٬۰۲۳ ۲۵۰٬۷۳۱ ۲۲۰٬۸۴۶ ۲۱۸٬۵۶۵ ۲۲۷٬۶۰۱ ۱۹۴٬۷۶۴
مجموع ۱۵۹٬۷۲۴ ۱۷۸٬۵۱۲ ۱۵۴٬۳۷۷ ۳۲۱٬۶۶۰ ۳۸۴٬۷۷۱ ۵۱۹٬۰۹۰ ۴۸۱٬۲۹۷ --- --- --- ۵۲۹٬۷۴۳ ۴۳۸٬۳۲۹ ۵۰۴٬۷۹۱ ۵۴۴٬۰۱۶ ۴۴۳٬۷۶۳

مهاجرت به کشور ثالث

بسیاری از مهاجرین افغانستانی در ایران با بی‌هویتی، سردرگمی، بلاتکلیفی، فشارهای روحی و روانی و وضعیت بد اقتصادی و هزینه‌های بالای زندگی روبرواند. تحمل مشکلات و محدودیت‌هایی که در ایران با آن‌ها مواجه می‌شوند و ناامیدی که از بهبود وضعیت در افغانستان دارند آن‌ها را به فکر خروج از ایران و رفتن به یک کشور ثالث می‌اندازد.[62][63] طبق نظرسنجی که وزارت کشور ایران در سال ۱۳۹۵ گرفته بیش از ۶۰ درصد افغانستانی‌هایی که در ایران زندگی می‌کنند به فکر رفتن به سمت کشورهای اروپایی بوده‌اند.[64]

حضور در جنگ

بسیاری از مهاجران افغانستانی در ایران بخاطر نزدیکی اعتقادات فرهنگی و دینی در زمان جنگ ایران و عراق به جبهات جنگ رفتند. بر اساس آمار رسمی بیش از ۲ هزار نفر از شهروندان افغانستان در دوران دفاع مقدس در جنگ تحمیلی به کشته و تعداد زیادی نیز زخمی شده یا به اسارات درآمدند.[65] این رزمندگان در جبهه‌های جنگ، نقش‌های گوناگونی به عنوان پزشک، امدادگر، تعمیرکار، تخریبچی، نامه رسان، مسئول اسکورت و بسیاری از نقش‌های دیگر را بر عهده داشته‌اند.[3] تیپ ابوذر یکی از تیپ‌های مستقل زیر نظر قرارگاه رمضان در جنگ ایران و عراق یکی از تیپ‌های متشکل از ۳۰۰ رزمنده افغانستانی بود که در منطقه‌ای به نام لولان و ناوچه حضور داشت.[66]

جنگ سوریه

با گسترش جنگ سوریه عده‌ای از بازماندگان سپاه محمد که در افغانستان فعالیت داشتند به رهبری علیرضا توسلی تیپی به نام تیپ فاطمیون که خود را مدافع حرم می‌خواندند در ابتدا با حضور ۲۵ تن تشکیل شد و بعدها با افزایش سربازان به لشکر ارتقاء یافت. رزمندگان این لشکر تماماً افغانستانی هستند و از مهاجرین افغانستانی که در ایران و سوریه هستند تشکیل شده‌است.[67]

مهاجران سرشناس
  • مریم منصف سیاستمدار افغانستانی متولد ۱۶ آبان ۱۳۵۹ در مشهد و از مهاجران افغانستانی می‌باشد که در سال ۱۳۹۶ به کانادا مهاجرت کرد و در کابینه دولت جاستین ترودو در سمت وزیر نهادهای دموکراتیک فعالیت می‌کند.[68]
  • احمد بهزاد: سیاستمدار افغانستانی متولد سال ۱۳۵۳ در هرات می‌باشد که به ایران مهاجرت و در مشهد زندگی می‌کرد و با سقوط طالبان به افغانستان بازگشت و در دو دوره مجلس نمایندگان افغانستان حضور داست. وی یکی از رهبران جنبش روشنایی می‌باشد.[69]
  • جعفر مهدوی: سیاستمدار افغانستانی، نماینده مردم کابل در مجلس نمایندگان افغانستان و عضو شورای عالی مردمی جنبش روشنایی می‌باشد. وی در یک سالگی به ایران مهاجرت کرد و تا مقطع دکترا در رشته جامعه‌شناسی در ایران به تحصیلات خود ادامه داد و حزب ملت افغانستان را نیز تأسیس کرد.
  • گلبدین حکمتیار: سیاستمدار، فرمانده جهادی و نخست‌وزیر اسبق افغانستان می‌باشد که پس از سقوط حکومت مجاهدین به ایران مهاجرت کرد.
  • محمد کاظم کاظمی: شاعر، نویسنده و مؤلف افغانستانی متولد ۱۳۴۶ در هرات می‌باشد. در سال ۱۳۶۴ به ایران مهاجرت کرد.
  • حسن عبداللهی: سیاستمدار افغانستانی و وزیر اسبق شهرسازی در دوره دوم ریاست جمهوری حامد کرزی متولد ۱۳۵۵ در غور می‌باشد که در زمان جنگ با شوری به ایران مهاجرت کرد. وی تحصیلات خود را در مدرک کارشناسی خود را در رشته جامعه‌شناسی از دانشگاه شیراز، مدرک کارشناسی ارشد خود را در دانشگاه تهران و مدرک دکترا خود را از دانشگاه تربیت مدرس تهران کسب کرد.[70]
  • شهربانو سادات: فیلم‌ساز افغانستانی متولد ۱۳۶۹ در تهران می‌باشد که بعدها به افغانستان بازگشت. وی توانست در سال ۲۰۱۶ جایزه جانبی جشنواره کن را کسب کند.
  • مریم الهه سرور: آواز خوان افغانستانی متولد ۱۳۶۸ در اصفهان می‌باشد وی پس از سقوط طالبان به افغانستان بازگشت. وی با حضور در برنامه‌های ستاره افغانستانی و استیج معروف شد.
  • مژگان عظیمی(خواننده): خواننده تاجیک تبار افغانستانی متولد ۱۳۷۲ در مشهد که با خواندن ترانه آیه مشهور شد.
  • روح‌الله نیکپا: (زادهٔ ۱۵ ژوئن ۱۹۸۷ در میدان وردک) تکواندوکار اهل افغانستان است. او در المپیک پکن (وزن ۵۸ ک. گ) و المپیک لندن (وزن ۶۸ ک. گ) موفق به کسب مدال برنز شد. نیکپا نخستین و تنها ورزشکار افغانستان است که توانسته‌است در المپیک مدال بگیرد. نیکپا تکواندو را از سن ۱۰ سالگی در کابل آغاز کرد. در پی جنگ افغانستان، خانوادهٔ او به اردوگاه‌های پناهندگان افغانستانی در ایران مهاجرت کردند. پس از آن او به عضویت تیم تکواندوی پناهندگان افغانستانی در ایران درآمد. او در سال ۱۳۸۳ به کابل بازگشت و تمریناتش را برای آماده‌سازی مسابقات المپیک پی‌گرفت. روح‌الله نیکپا تکواندو کار انجمن بنیان‌گذاران تکواندو پومسه در افغانستان در مسابقات آزاد کره که در آن بیشتر از ۳۰ کشور شرکت داشتند، با شکست دادن ورزشکارانی از کویت، بلژیک و ژاپن مقام سوم را به دست آورد.

در رسانه‌ها

حضور بیش از سی سال از مهاجرین افغانستانی در ایران مورد توجه بسیاری از اهالی فیلم‌سازان قرار گرفته و فیلم‌ها و سریال‌های مختلفی در این موضوع ساخته شده‌است، بسیاری از فیلم‌ها با واکنش‌های مثبت و منفی روبرو شده‌است.

  • سریال چارخونه: یک سریال ساخته محسن چگینی که در سال ۱۳۸۶ از شبکه ۳ ایران پخش شد و در آن شنبه با بازی (جواد رضویان) در نقش کارگر به ظاهر افغان و چهارشنبه (رضا شفیعی جم) به عنوان هم ولایتی او بازی می‌کردند. این سریال با واکنش منفی بسیاری از مردم افغانستانی از جمله سفیر افغانستان در ایران مواجه شد.[71]
  • فیلم حیران: فیلمی ساخته شالیزه عارفپور در سال ۱۳۸۷ می‌باشد که داستان عاشق شدن ماهی دختری ایرانی با بازی باران کوثری و حیران پسری افغانستانی با بازی مهرداد صدیقان می‌باشد.[72]
  • فیلم چند متر مکعب عشق: داستان عاشقی بین یک دختر مهاجر افغانستانی به نام مرونا (حسیبا ابراهیمی) و پسری ایرانی به نام صابر (ساعد سهیلی) می‌باشد که در سال ۱۳۹۲ به کارگردانی و نویسندگی جمشید محمودی ساخته شد و توانست در هفدهمین جشن سینمای ایران برنده تندیس و دیپلم افتخار بهترین فیلم، بهترین کارگردانی، بهترین فیلمنامه، بهترین بازیگر نقش اول مرد، بهترین تدوین، بهترین نقش مکمل مرد، بهترین طراحی صحنه و معرفی استعداد شود.[73]
  • سریال شیوع: یک سریال ۱۳ قسمتی که از شبکه یک در سال ۱۳۹۴ پخش شد و داستان حمله بیولوژیکی آمریکا از طریق یک شهروند افغانستانی به ایران را نقل می‌کرد. این سریال مورد اعتراض بسیاری از مردم افغانستان قرار گرفت و آن را ترویج دهنده نفرت و تحقیر افغانستانی‌ها دانستند.[74]

نگاره‌ها
  • دفتر امور اتباع و مهاجرین خارجی در استان قم
  • نقاشی کشیده شده توسط دختر یازده ساله افغان در پاکستان با موضوع مهاجرت

جستارهای وابسته
  • لشکر فاطمیون

منابع
  1. «وزارت مهاجرت افغانستان». وزارت مهاجرت افغانستان. ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۳ اوت ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۵ اوت ۲۰۱۷.
  2. «نگاهی متفاوت به زندگی مهاجران افغان در ایران». جام جم. ۱۱ اسفند ۱۳۹۲.
  3. «وقتی «اسلام مرز ندارد»؛ افغانستان و تقدیم ۲ هزار شهید برای ایران». خبرگزاری فارس. ۲ مهر ۱۳۹۳.
  4. «مهاجران افغان و جامعهٔ ایرانی». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۴ تیر ۱۳۹۶.
  5. «دردسرهای حقوقی ازدواج با اتباع خارجی/ ثبت رسمی روزانه ۵ ازدواج!». خبرگزاری مهر. ۷ بهمن ۱۳۹۴.
  6. «چند درصد جمعیت کشور اتباع خارجی هستند». وزارت تعاون، رفاه، کار. ۲۳ فروردین ۱۳۹۶.
  7. «۶ هزار خارجی میهمان زندان‌های ایران/۸۸ درصد مجرمان خارجی افغانی هستند». وب سایت تسنیم. ۲ اردیبهشت ۱۳۹۲.
  8. «رنج مضاعف مهاجران هزارهٔ افغان در ایران و اروپا؛ گزارش از یورو نیوز». احیا نیوز. بایگانی‌شده از اصلی در ۹ آوریل ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۱۳ اکتبر ۲۰۱۹.
  9. «جدول ۳- جمعیت برحسب جنس، استان و تابعیت (کل کشور)». مرکز آمار ایران. ۱۳۹۵.
  10. «جدول ۲- جمعیت برحسب جنس، سن و تابعیت (کل کشور)». مرکز آمار ایران. ۱۳۹۵.
  11. «تردد مهاجران افغان در شهرهای ایران: ممنوع یا با برگهٔ عبور و مرور». رادیو زمانه. ۱۳ تیر ۱۳۹۶.
  12. «اعلام هزینه صدور کارت‌های آمایش و کار برای اتباع افغانستان». خبرگزاری تسنیم. ۱۱ اردیبهشت ۱۳۹۵.
  13. «اخذ عوارض از اتباع خارجی مقیم تهران». وزارت رفاه، تعاون، کار. ۲۷ مرداد ۱۳۹۵.
  14. «نرخ جدید صدور مدارک شناسایی». دفتر امور اتباع و مهاجرین. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ اوت ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۷.
  15. «حضور اتباع افغانستان در کدام استان‌ها ممنوع است؟». ۸ صبح (ایران). ۱۶ فروردین ۱۳۹۶.
  16. «رشته‌های ممنوعه برای داوطلبان غیرایرانی در کنکور اعلام شد». وبگاه وزارت رفاه، تعاون و کار. ۲۴ مرداد ۱۳۹۶.
  17. «جدول مناطق و رشته های ممنوعه برای داوطلبان اتباع غیر ایرانی» (PDF). سایت سنجش. ۲۰۲۰. ص. ۵۲.
  18. «ممنوع شدن حضور افغان‌ها در دو استان ایران». دویچه وله. ۲۰۱۲.
  19. «ممنوعیت اشتغال اتباع خارجی در دستگاه‌های دولتی ایران به‌جز در موارد خاص». رادیو فردا. ۳۰ تیر ۱۳۹۳.
  20. «اشتغال اتباع بیگانه در ایران». تبیان.
  21. «محدودیت اشتغال اتباع بیگانه». دنیای اقتصاد.
  22. «آغاز اجرای طرح «آمایش ۱۴» اتباع افغانستانی از ۷ خرداد». خبرگزاری تسنیم. ۸ خرداد ۱۳۹۸.
  23. اجتماعی، وزارت تعاون، کار و رفاه. «آغاز اجرای طرح آمایش ۱۴ اتباع افغانستانی از ۷ خرداد» مقدار |نشانی= را بررسی کنید (کمک). وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۰۸.
  24. «راهنمای تکمیل مدارک اشتغال اتباع خارجه». اداره اشتغال اتباع خارجه.
  25. «قوانین و مقررات اشتغال اتباع خارجی». اداره اشتغال اتباع خارجه.
  26. «شرایط اشتغال اتباع بیگانه در ایران». وبگاه گروه حقوقی اندیشه کوروش. ۲۷ فروردین ۱۳۹۵.
  27. اجتماعی، وزارت تعاون، کار و رفاه. «پنجاه هزار نفر از اتباع خارجی پروانه کار دارند». وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۰۸.
  28. «اشتغال به کار اتباع بیگانه». اریکه ایرانیان دادبان.
  29. «۳۰ کارفرمای متخلف به مراجع قضایی در شهرستان آبیک معرفی شدند». اداره اشتغال و کار جمهوری اسلامی ایران. ۲۲ مرداد ۱۳۹۶.
  30. «مرکز پژوهش‌ها - قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت». rc.majlis.ir. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۰۸.
  31. اجتماعی، وزارت تعاون، کار و رفاه. «جریمه بکارگیری اتباع خارجی غیرمجاز در سال ۱۳۹۹» مقدار |نشانی= را بررسی کنید (کمک). وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۰۸.
  32. «کاهش مشاغل اختصاصی برای اتباع خارجی از ۴۰۰ به ۶۶ شغل». وزارت تعاون، رفاه، کار. ۲۷ مرداد ۱۳۹۵.
  33. شغل‌های مجاز اتباع خارجی در ایران (PDF). اداره اشتغال اتباع خارجه.
  34. «یک دستور از رهبر انقلاب: هیچ دانش‌آموز افغان، از تحصیل بازنماند؛ حتی غیرقانونی». خبرگزاری تسنیم. ۲۷ اردیبهشت ۱۳۹۴.
  35. «تحصیل ۵۰۰ هزار دانش آموز اتباع خارجی در ایران». ایسنا. ۲۰۱۹-۰۸-۱۱. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۴-۱۵.
  36. «تاسقف10 درصدانتخاب رشته‌های فنی حرفه‌ای برای دانش‌آموزان افغان». وزارت تعاون، رفاه. ۹ تیر ۱۳۹۶.
  37. «هزینه تحصیل هر دانش آموز اتباع، یک میلیون و800 هزار تومان است». وزارت رفاه، کار، تعاون. ۲۳ فروردین ۱۳۹۶.
  38. «سالانه حدود 20 هزار اتباع خارجی برای آموزش هدف‌گذاری می‌شوند». وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی. ۱۱ مرداد ۱۳۹۶.
  39. «کودکان لازم‌التعلیم فاقد شناسنامه کارت تحصیلی دریافت می‌کنند». وزارت تعاون، کار، رفاه اجتماعی. ۷ مرداد ۱۳۹۶.
  40. «از نظر سنجی دربارهٔ خدمات جمهوری اسلامی به مهاجرین تا مزایای پاسپورت نسبت به کارت آمایش». باشگاه خبرنگاران جوان.
  41. «دانشجویان افغان در ایران، از بورسیه تا کفاشی». ایران وایر. ۲۱ نوامبر ۲۰۱۴.
  42. «تحصیل11 هزار دانشجوی افغان در ایران + ثبت نام رایگان 48هزار دانش‌آموز». الوقت. ۲۰ تیر ۱۳۹۵.
  43. «تبدیل گذرنامهٔ دانشجویی به عادی فارغ‌التحصیلان». دفتر سرپرستی دانشجویان غیر ایرانی استان اصفهان. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ اوت ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۷.
  44. «بازگشت اتباع تحصیل کرده». سازمان مهاجرت. ۲۵ آبان ۱۳۹۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ اوت ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۷.
  45. «خدمات با کیفیت دفاتر پیشخوان دولت به پناهندگان برای بیمه سلامت». کمیساریای عالی پناهندگان. ۱۰ مرداد ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ فوریه ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲۵ ژانویه ۲۰۲۱.
  46. «بیمه سلامت پناهندگان». دفتر امور اتباع و مهاجرین خارجی. ۱۳ مهر ۱۳۹۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۷.
  47. «بیش از ۲۰ هزار تبعه خارجی تحت پوشش بیمه سلامت قرار گرفتند». وزارت رفاه، کار. ۲۳ خرداد ۱۳۹۶.
  48. «ثبت‌نام بیمه سلامت پناهندگان». دفتر امور اتباع و مهاجرین. ۱۳۹۶. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۲ سپتامبر ۲۰۱۸. دریافت‌شده در ۱۸ اوت ۲۰۱۷.
  49. «شرایط پیوند اتباع افغانستان در ایران از زبان هاشمی». تسنیم. ۷ اردیبهشت ۱۳۹۴.
  50. «فروش اعضای بدن ایرانی به اتباع خارجی را صلاح نمی‌دانیم». وزارت تعاون، رفاه، کار. ۶ شهریور ۱۳۹۵.
  51. «ثبت نزدیک به 24هزار ازدواج قانونی با اتباع خارجی». وزارت تعاون، رفاه، کار. ۱۴ تیر ۱۳۹۵.
  52. «تظاهرات کابل در اعتراض به 'اعدام افغان‌ها در ایران'». بی‌بی‌سی فارسی. ۲ مه ۲۰۱۰.
  53. «آئین‌نامه زناشوئی بانوان ایرانی با اتباع بیگانه غیر ایرانی مصوب 6/7/1345 و اصلاحات بعدی». پورتال وزارت کشور. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ ژوئن ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۳ اکتبر ۲۰۱۹.
  54. «ازدواج زنان ایرانی با مردان خارجی؛ اعطای تابعیت به فرزندان اجرایی شد». euronews. ۲۰۲۰-۰۶-۰۳. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۱۰.
  55. «قانون اعطای تابعیت به فرزندان زنان ایرانی و مردان خارجی برای اجرا ابلاغ شد». رادیو فردا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۱۰.
  56. 923 (۲۰۲۰-۰۵-۲۰). «آیین‌نامه اعطای تابعیت به فرزندان زنان ایرانی تصویب شد». ایرنا. دریافت‌شده در ۲۰۲۰-۰۶-۱۰.
  57. «چالش‌های حقوقی ازدواج اتباع ایرانی و افغان». وبگاه فراتاب. ۶ دی ۱۳۹۵.
  58. "Breaking with some Mideast neighbors, Iran now lets mothers give their citizenship to their children". Washington Post. Retrieved 2020-12-26.
  59. «تملک اموال و مالکیت املاک توسط اتباع خارجی چگونه است؟». چگانه. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۳ اوت ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۲۴ نوامبر ۲۰۱۹.
  60. Isabel Mehlmann (2011). "Migration in Afghanistan A Country Profile 2011". maastrichtuniversity. Archived from the original on 5 July 2017. Retrieved 15 August 2017.
  61. refugee and returnee chapter response strategy 12 mar 2017 (PDF). humanitarianresponse. صص. صفحه ۹.
  62. «مهاجران افغان از ایران فرار می‌کنند». احیا نیوز. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ اوت ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ۱۶ اوت ۲۰۱۷.
  63. «افغان‌ها از ایران به ترکیه می‌روند». ایران دیپلماسی.
  64. «وزیر کشور: ۶۰ درصد افغان‌ها در ایران می‌خواهند به اروپا بروند». خبرگزاری مهر.
  65. «شهید مظلوم افغان که مزارش در «بجستان» است+تصاویر». خبرگزاری فارس.
  66. «روایت تیپی ایرانی که همه رزمندگان آن افغان بودند». خبرگزاری فارس. ۳ مهر ۱۳۹۳.
  67. «لشکر «فاطمیون» چگونه شکل گرفت؟». کیهان. ۹ خرداد ۱۳۹۴.
  68. «اولین وزیر افغان تبار کانادا در ایران متولد شده». بی‌بی‌سی فارسی. ۱ مهر ۱۳۹۵.
  69. «زندگی‌نامه اعضای مجلس نمایندگان از هرات». خبرگزاری پژواک.
  70. «وزیر افغانی فارغ‌التحصیل ایران + عکس». مشرق نیوز. ۱۳ تیر ۱۳۹۱.
  71. «رنجی که مهاجران افغان از "چارخونه" می‌برند». فردا نیوز.
  72. «حیران». بانک جامع اطلاعات سینمایی ایران.
  73. ««چند متر معکب عشق، بهترین فیلم خانه سینما شد»». بی‌بی‌سی فارسی. ۱۱ سپتامبر ۲۰۱۵.
  74. «انتقاد کاربران افغان در شبکه‌های اجتماعی از نمایش سریال 'شیوع' در تلویزیون ایران». بی‌بی‌سی فارسی. ۴ اسفند ۱۳۹۴.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.