شهرستان شهرکرد

شهرستان شهرکرد یکی از شهرستان‌های استان چهارمحال و بختیاری است که با نزدیک به ۲۰۰۶ کیلومتر مربع گستردگی، بالغ بر ۱۲٪ از کل مساحت چهارمحال و بختیاری را تشکیل داده‌است.[1] مرکز این شهرستان، شهر شهرکرد است. بر اساس سرشماری سال ۱۳۹۰ خورشیدی، شهرستان شهرکرد دارای ۲۸۳۲۱۰ نفر جمعیت می‌باشد؛ که از این تعداد ۲۵۳۶۲۹ نفر در نقاط شهری و ۲۹۵۸۱ نفر نیز در نقاط روستایی ساکن هستند. شهرکرد، هفشجان و فرخ شهر از شهرهای مهم این شهرستان می‌باشند.[2]

شهرستان شهرکرد
اطلاعات کلی
کشور ایران
استانچهارمحال و بختیاری
سایر شهرهاشهرکرد، فرخ شهر، هفشجان و شهرکیان
بخش‌هامرکزی، لاران، فرخ شهر
سال تأسیس۱۳۲۱ خورشیدی
اداره
فرماندارعبد العلی ارژنگ
مردم
جمعیت۳۱۵۹۸۰ نفر
جغرافیای طبیعی
مساحت۲۰۰۶ کیلومتر مربع کیلومتر مربع
داده‌های دیگر
پیش‌شمارهٔ تلفن۰۳۸

موقعیت جغرافیایی

این شهرستان در طول شرقی ۴۹ درجه و ۲۲ دقیقه تا ۵۰ درجه و ۴۹ دقیقه‌است و از نظر عرض جغرافیایی در عرض شمالی ۳۲ درجه و ۲۰ دقیقه تا ۳۳ درجه و ۳۱ دقیقه قرار گرفته‌است. به لحاظ وضعیت توپوگرافی این شهرستان در بخش شرقی سلسله جبال زاگرس و در حاشیه گسل زاگرس قرار گرفته و مهم‌ترین ارتفاعات آن کوه جهان بین است که با ارتفاع بیش از ۳۳۰۰ متر آن را پوشانیده‌است.

این شهرستان قسمت شمال شرقی استان چهارمحال و بختیاری قرار گرفته‌است. شهرستان شهرکرد از شمال به شهرستان‌های سامان و بِن، از شرق به استان اصفهان، از غرب به شهرستان فارسان و از جنوب به شهرستان‌های بروجن و کیار محدود می‌گردد. فواصل بین رشته کوه‌ها را دشتهای وسیعی فرا گرفته‌است از عمده‌ترین دشتهای منطقه می‌توان به دشت شهرکرد، دشت هفشجان و دشت بن اشاره نمود.

تقسیمات سیاسی

بر اساس آخرین تقسیمات سیاسی استان تا پایان سال ۱۳۹۳ شهرستان شهرکرد دارای ۳ بخش، ۶ شهر و ۶ دهستان بوده‌است.[1]

زبان

در شهرستان شهرکرد، زبان های فارسی، ترکی قشقایی و به تعداد کمتر، لری بختیاری رواج دارد. در مناطقی از شهرستان همچون شهرکرد، هفشجان، فرخ شهر بیشتر مردم به فارسی لهجه دار سخن می‌گویند . در برخی از مناطق همچون شهرکیان، طاقانک و هرچگان مردم به زبان ترکی قشقایی و در برخی مناطق دیگر همچون سورشجان مردم به گویش بختیاری آمیخته با فارسی محلی سخن وری دارند . مردم این‌گونه مناطق را از گروه نژادهای فارس و ترک می‌شناسند.[3] در شهر شهرکرد به عنوان مرکز شهرستان به علت گسترش صنایع و توسعه شهری در نیم قرن اخیر و به تبع آن مهاجرت به مرکز استان، ترکیبی از همه قومیت‌های استان حضور دارند.

لازم است ذکر شود که نواحی شرقی استان چهار محال و بختیاری شامل شهرستان‌های شهرکرد و بروجن از دیرباز سکونت گاه گروه‌هایی از ارامنه بوده‌است. هر چند در دهه‌های اخیر تعداد بسیاری از ارامنه چهارمحال به اصفهان مهاجرت کردند.[4]

آثار تاریخی

تپه اسکندری و تپه‌های اطراف آن

تپه اسکندری اولین، کهن‌ترین و بزرگ‌ترین اثر ملی استان چهارمحال و بختیاری، مربوط به دوران پیش از تاریخ است و در شهرستان شهرکرد، ۱ کیلومتری هفشجان واقع شده‌است. این اثر در تاریخ ۱ دی ۱۳۴۸ با شمارهٔ ثبت ۸۸۶ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. قدمت این دولت شهر تاریخی به ۹۰۰۰ سال قبل برمی‌گردد و جزو اولین سکونتگاه‌های دوره نوسنگی محسوب می‌گردد. وجود سفالینه‌های پیش از تاریخ و وفور ابزار سنگی همچون فِلینت و اُبسیدین از استقرار این مکان از هزاره هفتم قبل از میلاد خبر می‌دهد و بیانگر توالی تمدنی منطقه است.[5][6]

تپه اسکندری هفشجان شهرستان شهرکرد، اولین اثر ملی استان چهارمحال و بختیاری

تپه شهر کهنه

تپه شهر کهنه مربوط به دوران پیش از تاریخ ایران باستان است و در شهرستان شهرکرد، شمال باختری هفشجان واقع شده‌است. این اثر در تاریخ ۱ دی ۱۳۴۸ با شمارهٔ ثبت ۸۸۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[7]

کتیبه گر نوشته هفشجان

کتیبه گر نوشته هفشجان کهن‌ترین کتیبه استان چهارمحال و بختیاری مربوط به هزاره چهارم قبل از میلاد و ۶۰۰۰ سال پیش است و در هفشجان، کوه جهان بین شهرستان شهرکرد واقع شده‌است. این اثر در تاریخ ۸ مرداد ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۵۹۹۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است. در کنار این کتیبه که بر دیوارهٔ صخره‌ای و صیقلی کوه جهان بین در حومه شهر هفشجان شهرکرد ایجاد شده‌است، بقایای راهی سنگ چین وجود دارد که به گفته کارشناسان، احتمالاً بقایای اولین مسیر ارتباطی برای انتقال فرهنگ و تمدن شوش و دشت خوزستان به محیط تمدن تابستانی اسکندری هفشجان بوده‌است. به عبارت دیگر در گذشته شاهراه خوزستان به اصفهان یا همان راه دسپارت (دزپارت) از هفشجان که مرکزیت مطلق منطقه بوده، عبور می‌کرده‌است.[5] اما متأسفانه امروزه هنوز حریم حفاظتی کتیبه گر نوشته و حداقل ایجاد سقف بروی آن برای جلوگیری از فرسایش تدریجی توسط برف و باران توسط هیچ‌یک از سازمان‌های استان انجام نپذیرفته‌است و این اثر ۶۰۰۰ ساله را که قدیمی‌ترین کتیبه استان است را در معرض نابودی تدریجی قرار داده‌اند.

گورگای تپه شهرکیان

محوطه باستان شناختی گورگای تپه (تپه شهر کهنه) درتاریخ ۱ دی ۱۳۴۸ با شماره ۸۸۷ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شده‌است. گورگای تپه در شمال شهرکیان قرار دارد و پیشینه این محوطه متعلق به دوره پیش از تاریخ و خصوصاً دوره نوسنگی به بعد است. آثار هفت هزار ساله این تپه بیانگر قدمت فراوان و اهمیت ثبت ملی این تپه می‌باشد. این تپه باستانی برای اولین بار در سال ۱۳۵۶ خورشیدی توسط آلن زاگارل، باستان‌شناس آلمانی، مورد بررسی و گمانه زنی باستان شناختی قرار گرفت.[6]

تپه سراب (گنبدک) شهرکیان

مدیر کل میراث فرهنگی گفت : تپه سراب شهرکیان، مهم ترین سایت دوره نوسنگی در زاگرس جنوبی و قدیمی ‏ترین سکونت‏گاه‏ انسانى در استان چهارمحال و بختیارى است[8]. تپه سراب با قدمت ۱۰۰۰۰ ساله مربوط به دوران پیش از تاریخ ایران باستان است و در شمال شهرکیان واقع شده‌است. این اثر در تاریخ ۹ آذر ۱۳۸۹ با شمارهٔ ثبت۲۹۰۷۸به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[9][10]

قلعه چالشتر

قلعه چالشتر مربوط به دوره قاجار است و در شهرستان شهرکرد، شهر چالشتر واقع شده‌است. این اثر در تاریخ ۲۷ مرداد ۱۳۷۷ با شمارهٔ ثبت ۲۱۰۱ و همچنین در تاریخ ۲۰ آذر ۱۳۷۹ با شماره ثبت ثبت ۲۹۲۴ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[11][12]

مسجدجامع محبعلی بیگ شهرکیان

مسجدجامع محب علی بیگ مربوط به دوره افشار است و در شهرکیان واقع شده و در تاریخ ۱۶ شهریور ۱۳۷۶ با شمارهٔ ثبت ۱۹۱۵ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده‌است.[9]

جاذبه‌های گردشگری

گردشگاه چشمه‌زنه

گردشگاه چشمه زنه هفشجان در دامنه رشته کوه جهان بین و ۲ کیلومتری هفشجان و ۲۰ کیلومتری شهرکرد واقع شده‌است. در روز طبیعت هرسال بیش از ۱۰ هزار نفر از گردشگاه چشمه زنه و طبیعت زیبای آن دیدن می‌کنند.[13]

این گردشگاه در غرب هفشجان و ۲۰ کیلومتری جنوب غربی شهرکرد می‌باشد. این گردشگاه از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری نزدیک به شهرکرد مرکز کنونی استان چهارمحال و بختیاری است و آب معدنی و لاله‌های واژگون آن از مهم‌ترین ویژگی‌های آن می‌باشد. به منظور تأمین بخشی از آب کشاورزی دشت هفشجان، سدی در ۲۰ کیلومتری جنوب شهرکرد و شمال کوه جهان بین و ۳ کیلومتری شهر هفشجان بر روی این چشمه احداث شده‌است. این سد خاکی با هسته رسی، دارای مخزنی به حجم ۱/۳ میلیون مترمکعب می‌باشد. طول تاج سد ۴۱۰ متر و عرض تاج آن ۸ متر و ارتفاع از روی پی در عمیق‌ترین ناحیه ۴۲ متر است.[14] در وجه تسمیه نام چشمه زنه باید توجه داشت که نام زنه به علت زایش چشمه‌ای جوشان در کوه جهان بین هفشجان می‌باشد.

گردشگاه چشمه زنه در ارتفاعات جهان بین

کوه جهان‌بین

کوه جهان‌بین در غرب شهر هفشجان در استان چهار محال و بختیاری قرار دارد. این کوه یکی از کوه‌های رشته کوه زاگرس است. کوه جهان بین به طول ۳۰ کیلومتر از جنوب روستای شمس‌آباد شروع و تا غرب روستای مصطفی آباد در حومه شهر هفشجان امتداد دارد. بلندترین قلل آن به نام‌های دالانک با ۳۳۴۲ متر، هفشجان با ۳۳۱۵ متر و شمس‌آباد با ۳۱۳۸ متر ارتفاع می‌باشد.

رشته کوه جهان بین در حومه شهرکرد قرار دارد. چون از فراز قله دالانک، مرتفع‌ترین قله رشته جهان بین، منطقه عظیمی شامل شهرکرد و شهرهای نجف‌آباد و اصفهان کاملاً دیده می‌شود به همین مناسبت به آن نام جهان بین داده‌اند.[15] کوه جهان‌بین بهترین انتخاب برای صعودهای یک روزه در شهرستان شهرکرد می‌باشد. این کوه دارای جاذبه‌های طبیعی فراوانی است که از آن جمله می‌توان به گردشگاه و سد چشمه زنه، چشمه حسن، چشمه شعبان و وقت و ساعت و نیز منطقه یورتیچه جهان‌بین اشاره کرد که در اواسط بهار مملو از لاله‌های واژگون می‌باشد.

غار جهان‌بین

غار جهان‌بین در دامنه کوه جهان‌بین و در غرب شهر هفشجان و ۲۰ کیلومتری شهرکرد قرار دارد. این غار با بیش از ۱۴۰ متر عمق و متراژ عمودی عمیق‌ترین چاه غار طبیعی کشف شده در ایران محسوب می‌گردد.[16]

  • امامزاده عزیزالله شهرکیان

منابع
  1. سالنامه آماری استان چهارمحال و بختیاری ۱۳۹۱. دفتر آمار و اطلاعات. چاپ ۱۳۹۲. تهران: معاونت برنامه‌ریزی و بودجه استانداری چهارمحال و بختیاری، ۱۳۹۲ خورشیدی. ص۲۴.  
  2. «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۸۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ آبان ۱۳۹۲.
  3. شهرام امیدوار (۱۳۸۹خورشیدی)، جغرافیای استان‌شناسی چهارمحال و بختیاری، تهران: وزات آموزش و پرورش، ص. ص ۶۵و ۶۶، شابک ۹۷۸-۹۶۴-۰۵-۲۰۱۴-۷ تاریخ وارد شده در |سال= را بررسی کنید (کمک)
  4. ارامنه و فرش‌های ارمنی باف ایران، وبگاه آفتاب http://www.aftabir.com/art/handicrafts/rugweaving/iranian-carpet_armenian.php
  5. «دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر». سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ آوریل ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۰۱۱-۰۵-۱۹.
  6. Zagarell, A. (1982). The Prehistory of the Northeast Bakhtiari Mountains, Iran “The Rise of a Highland Way of Life
  7. «دانشنامهٔ تاریخ معماری ایران‌شهر». سازمان میراث فرهنگی و گردشگری ایران. تاریخ بازدید =۱۹/۵/۲۰۱۱. بایگانی‌شده از اصلی در ۶ آوریل ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲۳ سپتامبر ۲۰۱۹. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  8. «تپه سراب شهرکیان».
  9. «دانشنامهٔ تاریخ معماری و شهرسازی ایران‌شهر». وزارت راه و شهرسازی. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۶ اکتبر ۲۰۱۹. دریافت‌شده در ۶ اکتبر ۲۰۱۹.
  10. «تپه سراب شهرکیان».
  11. پازوکی, ناصر (1385). آثار ثبت شده ایران در فهرست آثار ملی (از24-6-10 تا 24-6-1384). سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری. p. 130. ISBN 964-421-063-8.
  12. "دانشنامه تاریخ معماری ایران شهر". Archived from چالشتر| the original Check |url= value (help) on 2 March 2015.
  13. «چشمه-زنه-هفشجان-در-ایام-نوروز-10-هزار-بازدید-کننده-داشته-است». خبرگزاری مهر. ۱۹ فروردین ۱۳۹۲.
  14. «چهارمحال و بختیاری بام ایران، سرزمین هزار چشمه + تصاویر». خبرگزاری تسنیم. ۱۶ خرداد ۱۳۹۳.
  15. «وجه تسمیه کوه‌های ایران». بایگانی‌شده از اصلی در ۲ دسامبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۳ فوریه ۲۰۲۰.
  16. غارهای ایران (۱۲شهریور ۱۳۸۹ خورشیدی). «رکورد عمیقترین تک چاه طبیعی ایران شکسته شد + تصحیح». غارهای ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ سپتامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۲ ژوئیه ۲۰۱۵. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.