جونقان

جونـِقان، مرکز بخش جونقان در شهرستان فارسان و استان چهارمحال و بختیاری است.این شهر در فاصله ۴۲ کیلومتری از شهرکرد قرار دارد. شهر جونقان با دارا بودن جمعیتی بالغ بر ۱۴۰۰۰ نفر، دومین شهر مهم در شهرستان فارسان می‌باشد. جونقان در قلب رشته کوه‌های زاگرس و در دامنه جنوبی قله جهانبین واقع شده‌است. زبان مردم جونقان، لری بختیاری می باشد.[2]

جونقان
گینه کان
کشور ایران
استانچهارمحال و بختیاری
بخشجونقان
نام(های) پیشینگونه‌کان
سال شهرشدن۱۳۵۶
مردم
جمعیت۱۴٬۴۳۳ نفر (۱۳۹۵)
رشد جمعیت۱٫۹٪
تراکم جمعیت۳۰۷ نفر در هر کیلومتر مربع نفر بر کیلومتر مربع
جغرافیای طبیعی
مساحت۵۶ کیلومتر مربع
ارتفاع۲۰۳۲ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه۱۰ درجه سانتیگراد
میانگین بارش سالانه۶۴۱ میلیمتر[1]
روزهای یخبندان سالانه۶۰ روز
اطلاعات شهری
شهردارامانی
پیش‌شمارهٔ تلفن۰۳۸۳۳۲۶
وبگاهhttp://junaghan.ir
جونقان

جمعیت

بر پایه سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت این شهر ۱۴٬۴۳۳ نفر (در ۴٬۱۵۴ خانوار) بوده‌است.[3]

جمعیت تاریخی
سالجمعیت±%
۱۳۸۵۱۴٬۶۶۰—    
۱۳۹۰۱۴٬۸۰۰+۱٪
۱۳۹۵۱۴٬۴۳۳−۲٫۵٪

ریشه نام گذاری

نام این شهر در گذشته گینه کان یا گونه کان بوده است.احتمالا از زبان لری و واژه گون گرفته شده است.چند خوانش برای این نام وجود دارد نخست اینکه در لری گینه کان همان گون زار است که در این منطقه بسیار می روید.دوم اینکه این نام ریشه در زبان پهلوی دارد و به معنی ناحیه برجسته است.[4]

تاریخچه

جونقان در گذشته جز میزدج از محال چهارگانه بوده و در حال حاضر از توابع شهرستان فارسان است. این شهر محصور در کوه‌هاست از جنوب کوه سالدران، از شمال کوه جهان بین و کوه شیخ، از جنوب شرق نیز کوه و تپه‌های آلماقاجی این شهر را در آغوش گرفته‌اند تنگه معروف «درکش ورکش» که در مسیر راه باستانی دزپارت قرار دارد، در نزدیکی جونقان قرار دارد. این راه باستانی از زمان عیلامیان مورد استفاده ساکنان کوهستان و دامنه‌های آن قرار می‌گرفت. آثار و شواهدی مانند طاق سنگی‌های تنگ درکش ورکش مربوط به دوره ساسانیان و سنگ نوشتهٔ عصر اتابکان در این تنگ، حکایت از قدمت و اهمیت این راه و منطقه دارد. مسیر تنگ درکش ورکش که به راه «شتررو» نیز معروف است، بخش وسیعی از منطقه چهارمحال را به اردل، دوپلان و در نهایت به خوزستان متصل می‌کرد. منطقه میزدج بدون تردید به واسطه داشتن منابع آب فراوان و مراتع و چراگاه‌های غنی، از دیرباز مورد توجه دامداران و گله داران از جمله عشایر بوده‌است. دامنه‌های سرسبز کوهستانهای چهارمحال و بختیاری، تفرجگاه و شکارگاه شاهان و حاکمان آل بویه، سلجوقیه و صفویه بود. همچنین یکی از مناطق ایلاقی طوایف لر بزرگ بوده‌است. اتابکان لر بزرگ تابستان‌ها را در میزدج و زمستان را در ایذج و مالمیر سپری می‌کردند. بعد از لرها، گله داران ترک وچرمهینی در این منطقه استقرار یافتند.

ساکنان فعلی جونقان از دو گروه بزرگ لر های بختیاری‌ و ترک‌های قشقایی تشکیل شده‌اند. ترک‌ها از قبایل قشقایی و ابیوردی یا بلوردی هستند و لر ها شامل طوایف زنگنه، اورک، شالو، اسیوند، زراسوند و… می‌شوند. گروهی فارس زبان و عده‌ای با منشأ عربی نیز در جونقان زندگی می‌کنند.

جونقان در سال ۱۳۵۶ با تأسیس شهرداری جونقان به شهر تبدیل گردید. دربارهٔ وجه تسمیه جونقان یک روایت درست تاریخی وجود دارد:

گفته‌اند که اصل و ریشه «گینه کان» از زبان پهلویِ گرفته شده‌است و از دو بخش «گونه» به معنای برجستگی، خوب، شایستگی، نماد خاص و «گان» که هم پسوند مکان و هم به معنی مثل و مانند است، ترکیب شده‌است. چون جونقان از نظر منابع آب، زمین‌های حاصلخیز کشاورزی، مراتع و چراگاه‌های بکر و غنی و قرار گرفتن بر سر راه عبور کاروان‌ها، حائز برجستگی‌های خاصی بوده به همین دلیل این نام را بر آن نهادند و جونقان معرب گینه گان است.

موقعیت جغرافیایی

جونقان در دامنه رشته کوه زاگرس و مابین کوه‌های جهان‌بین و سالدران قرار دارد. دشت گستردهٔ جونقان منطقه‌ای غنی برای کشاورزی است. ۷۰ درصد زمینهای مرغوب بخش میزدج در شهر جونقان واقع شده‌اند. از این‌رو بیشتر مردم این شهر به دامپروری و کشاورزی مشغول‌اند. گندم و انگور از محصولات عمده کشاورزی این شهر است.

مکان های دیدنی و توریستی شهر جونقان

مکان های دیدنی شهر جونقان عبارتند از :

قلعه جونقان

آبشار کردیت

بنای طاق سنگی خان اوی

چشمه های باغ رستم

چشمه بلبل و چشمه صالح

سنگ نوشته سراب جونقان

قلعه سردار اسعد بختیاری

شهر جونقان نیز دارای آثار تاریخی دستی می‌باشد.

از جمله سنگ نوشتهٔ سراب جونقان که بر فراز ارتفاعات جهان بین مشرف بر شهر جونقان در کناره یکی از مسیرهای مربوط به جاده باستانی دزپارت بر روی صخره‌ای حکاکی گردیده و مربوط به زمان قاجاریه است. این سنگ نوشته در سال جلوس مظفر الدین شاه و در ماه فلکی میزان که برابر با مهرماه است و در اواسط ماه شعبان نوشته شده و موضوع آن دربارهٔ بیماری وبا و شیوع آن در تمام میزدج است که در آن حال گروهی از خوانین از جونقان کوچ و در سراب سکنی گزیده‌اند. این سنگ نوشته با خطی بسیار زیبا و منظره‌های دلپذیر در دامنهٔ کوه جهان بین و در کنار چشمهٔ سراب خودنمایی می‌کند. از آثار تاریخ دیگر شهر جونقان قلعهٔ سردار اسعد بختیاری از فاتحان مشروطه و تهران است که همچون نگین بر انگشتری شهر می‌درخشد. در نزدیکی شهر جونقان آثار بقایای جاده سنگفرش نردبانی (دزپارت، اتابکی، لینچ یا بختیاری) باقی‌مانده‌است که معرف هویت تجاری این شهر از قدیم تریم ازمنه بر سر راه تجاری فرهنگی و ارتباط دهنده نجد مرکزی ایران به جلگه بین‌النهرین سفلی می‌باشد. همچنین به واسطهٔ کنترل آمد و شد در این جاده در نزدیکی این شهر، در کنار محل تلاقی دو سر شاخه رودخانه کارون به نام‌های رودخانهٔ کیار (کلار) و آب جونقان در ابتدای تنگ درکش ورکش آثار سنگی طاق سنگی در عرف محل خان اویی (کاروانسرای آبی) به چشم می‌خورد که بر اساس حفاری‌های باستان‌شناسی انجام شده، قدمت آن‌ها حد فاصل ادوار پیش از اسلام تا دورهٔ اتابکان لر را پوشش می‌دهد. یکی از آثار به جا مانده از روزگاران نه چندان دور شهر جونقان، کاخ یا قلعهٔ سردار اسعد می‌باشد. این بنای دو طبقه اواخر دورهٔ قاجاریه پس از دستیابی فرزندان حسین قلی ایلخانی به قدرت سیاسی توسط سردار اسعد دوم بختیاری با الهام از کاخ‌های اروپایی قرن نوزدهم میلادی، بر سر گذرگاه جاده لینچ که با هماهنگی میرزا اصغرعلی اتابک (امین السلطان) صدر اعظم ناصر الدین شاه قاجار، به همراه دیگر خویشان از جمله سهامداران آن شمرده می‌شدند. به منظور نظارت بر حسن اجرای قرار دادهای تجاری خوانین بختیاری و شرکای انگلیسی شان بنیاد نهاده شد.[5]


مراکز آموزشی

دانشگاه‌های پیام نور-دانشکده فنی و دانشکده کشاورزی دانشگاه شهرکرد از جمله موسسات عالی این شهر است. جونقان در افواه عمومی شهر خیران هم نامیده می‌شود. ۷۰ درصد مدارس شهر و ۵۰ درصد مساجد جونقان توسط مردم شهر و خیرین جونقانی ساخته شده‌است. . حاج بختیار قاسمی و مهندس نوروزعلی ترابی مقدم از چهره‌های خیری بزرگ در جونقان هستند که در تاریخ جونقان ماندگار شده‌اند به واسطهٔ تلاش بی‌وقفه و کارهای خیری که در زادگاه خود انجام دادند. از دیگر خیرین جونقان محمدحسن سپهری و الله وردی ازند (اسماعیلی) نام برده می‌شود. قلعه سردار اسعد بختیاری (فاتح ملی) از سران روشنفکر مشروطیت چون نگینی در این شهر قرار دارد و به تازگی به موزه مشروطیت ایران تبدیل گشته‌است.

میرزا بیضاء از نویسندگان و شاعران معروف این شهر است.

منابع

سایت جونقان

  1. سازمان هواشناسی چهار محال و بختیاری http://www.chbmet.ir/stat/archive/p/joneghan.asp
  2. «جونقان».
  3. «تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵» (اکسل). درگاه ملی آمار.
  4. «وجه تسمه جونقان». وبسایت جونقان.
  5. منبع، سایت جونقان.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.