شهرستان کلات

شهرستان کلات از شهرستان‌های استان خراسان رضوی می‌باشد. مرکز این شهرستان شهر کلات نادر است و شهرزو دیگر شهر آن است. در سال ۱۳۸۵، این شهرستان تعداد ۴۰٬۶۶۷ نفر جمعیت داشته‌است.[1] جمعیت این شهرستان در سال ۱۳۹۰ به ۳۸۲۳۲ نفر رسیده‌است.[2] بیشتر جمعیت این شهر را قومیت‌های کرد ، فارس، ترک و لک تشکیل می‌دهند.[3][4]

شهرستان کلات
موقعیت در استان
اطلاعات کلی
کشور ایران
استانخراسان رضوی
مرکز شهرستانکلات نادر
سایر شهرهاشهرزو
بخش‌هامرکزی و زاوین،هزارمسجد
سال تأسیس۱۳۸۲ خورشیدی
اداره
فرماندارآقای مهدی ناصری
مردم
جمعیت۳۶،۲۳۷ نفر (۱۳۹۵)
مذهبشیعه
جغرافیای طبیعی
مساحت۳۵۰۳ کیلومتر مربع
ارتفاع از سطح دریا۸۰۰ تا ۱۲۰۰ متر
آب‌وهوا
میانگین دمای سالانه۲۸
بارش سالانه۲۵۰
روزهای یخبندان سالانه۱۰
داده‌های دیگر
پیش‌شمارهٔ تلفن۰۵۱
وبگاهفرمانداری کلات

این شهرستان در شمال شرقی ایران و خراسان قرار گرفته که از شمال به وسیلهٔ تپه ماهورهای نسبتاً پست به طول ۱۸۰ کیلومتر با کشور ترکمنستان همجوار است؛ از جنوب به کوه هزارمسجد و شهرستان مشهد، از شرق به شهرستان سرخس و از سمت غرب به شهرستان درگز محدود می‌شود. فاصله این شهر با مشهد ۱۴۵ کیلومتر، با جاده‌ای کوهستانی است.

شهرستان کلات نادر در ۵۹ درجه و ۹ دقیقه و ۴۰ ثانیه تا ۶۰ درجه و ۲۷ دقیقه و ۲۵ ثانیه طول شرقی و ۳۶ درجه و ۲۴ دقیقه و ۲۰ ثانیه تا ۳۷ درجه و ۱۷ دقیقه عرض شمالی قرار دارد. این شهرستان در منطقه نیمه معتدل کوهستانی قرار دارد و دارای زمستان‌های سرد و تابستان‌های گرم و در مناطق پست هوایی معتدل در کوهپایه‌هاست. بلندترین نقطه آن ۳۰۵۹ متر از سطح دریا در ارتفاعات هزار مسجد و پست‌ترین نقطه آن ۴۵۰ متر در محل خروجی رودخانه چهچه در مرز ترکمنستان است.

تقسیمات کشوری

شهرستان کلات تا سال ۱۳۸۲ به عنوان بخشی از توابع شهرستان مشهد به‌شمار می‌رفت که در این سال با انتزاع از این شهرستان، با دو مرکزی و زاوین به شهرستان ارتقاء یافت.[5]

شهرستان کلات دارای ۳ بخش، ۶ دهستان و ۲ شهر به شرح زیر است:[6]

شهرستان کلات
بخش مرکز بخش جمعیت بخش ۱۳۹۵ نام دهستان مرکز دهستان جمعیت دهستان ۱۳۹۵ شهر جمعیت شهر ۱۳۹۵
مرکزی کلات ۱۵،۷۴۵ نفر کبودگنبد جلیل‌آباد ۴،۳۷۰ نفر کلات ۷،۶۸۷ نفر
چرم چرم کهنه ۳،۶۸۸ نفر
زاوین شهرزو ۱۴،۴۱۷ نفر زاوین شهرزو ۷،۶۲۶ نفر شهرزو ۳،۷۴۵ نفر
پساکوه امیرآباد ۳،۰۴۶ نفر
هزارمسجد حسن‌آباد ۶،۰۷۵ نفر هزارمسجد کالو ۴،۲۰۱ نفر ****************
لاین احمدآباد ۱،۸۷۴ نفر

موقعیت جغرافیایی و ویژگی‌های طبیعی

کلات وسعتی در حدود۳٬۵۱۸ کیلومتر مربع دارد که از شرق و شمال به کشور ترکمنستان، از غرب به شهرستان‌های مشهد و چناران و از جنوب به سرخس محدود شده‌است. کلات در میان رشته کوه هزار مسجد قرار گرفته و این رشته کوه از جانب جنوب غربی حائلی طبیعی است که این شهر را از مشهد و چناران جدا ساخته‌است. آب و هوای کلات معتدل کوهستانی است و ارتفاع آن از سطح دریا بالغ بر ۲۱۰۰ متر می‌باشد. باران‌های مستمر بهاری و پاییزی باعث سرسبزی دامنه‌ها و کوهپایه‌ها شده و گله داری و دامداری را در منطقه رونق داده‌است. رودخانه پرآب ارچنگان و ایده لیک و دره قره سو از نواحی خوش آب و هوای کلات به‌شمار می‌روند. بزرگترین دره‌های عمیق ایران در منطقه روستای قله زو واقع می‌باشد. شهرستان کلات شامل دهستان‌های لایین، کبود گنبد، پساکوه و زاوین است که مجموعاً دارای ۱۴۰ پارچه آبادی و در حدود ۱۰ هزار نفر ساکنین شهری و ۴۰ هزار نفر در بخش‌ها و روستاها سکنی گزیده‌اند.

پیشینه تاریخی

کلات در لغت به معنی آبادی و زیستگاهی بر فراز کوه است. نخستین بار نام کلات در شاهنامه حکیم ابوالقاسم فردوسی در داستان‌های حماسی فرود پسر سیاوش آمده‌است. در عصر سامانیان نیز کلات پناهگاه سرداران آن دوره از جمله ابوعلی سیمجور و فائق الخاصه بوده و از دوران سلجوقی نشانه‌هایی مانند بند نادر برجای مانده که اهمیت آن دشت را نشان می‌دهد. در دوران ایلخانان مغول کلات از اهمیت زیادی برخوردار بوده به طوری که تأسیسات دروازه ارغون شاه به دوران ایلخانی نسبت داده می‌شود. کلات در عصر تیمور در برابر حمله وی به سختی مقاومت نمود آن چنان‌که در کتب تاریخی آمده‌است تیمور چهارده بار به دژ کلات یورش برد و هر بار شکست خورد. اما بیش از همه دوره‌ها، در زمان افشاریان از اعتبار خاصی برخوردار گردید و دلیل آن را باید در دیواره‌های طبیعی و دروازه‌های قابل کنترل دانست که کلات به عنوان محل سکونت نادر و ذخایر ارزشمند وی انتخاب گردید. نادر شاه افشار در کلات دستور به ساخت بنای قصر خورشید را داد که در میانه‌های کار خود برای ساختن بناهای مختلف در کلات، توسط اطرافیانش کشته شد.

مناطق تاریخی

جاذبه‌های گردشگری

کلات دارای جاذبه‌های بیشمار گردشگری طبیعی همچون آبشار ارتکند، آبشار قره سو، آبشار آبگرم، سد زاوین، روستای سررود، روستای بابارمضان، جنگل ارس هزار مسجد و سیستان، جنگل پسته خواجه و چندین جنگل پسته دیگر و آثار تاریخی می‌باشد. تنها مجتمع گردشگری کلات، مجتمع تفریحی، اقامتی و گردشگری باغ بهشت در روستای سررود می‌باشد که به عنوان منطقه نمونه گردشگری به ثبت رسیده‌است.

منابع
  1. «نتایج سرشماری ایران در سال ۱۳۸۵». درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از روی نسخه اصلی در ۲۱ آبان ۱۳۹۲.
  2. «نتایج سرشماری – جمعیت به تفکیک تقسیمات کشوری ۱۳۹۰» (اکسل). درگاه ملی آمار.
  3. A. Manafy. The Kurdish Political Struggles in Iran, Iraq, and Turkey: A Critical Analysis (illustrated ed.). University Press of America, 2005. p. 6. ISBN 0-7618-3003-0.
  4. فرهنگستان زبان کردی
  5. «شماره:.65777ت23410 ه‍». مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی. دریافت‌شده در ۲۰ آبان ۱۳۹۴. کاراکتر zero width joiner character در |عنوان= در موقعیت 21 (کمک)
  6. «موقعیت شهرستان».
  • کتاب دژ خدای آفرین - نشر خیزران ۱۳۸۵ – شابک۲-۱۶-۸۵۹۷-۹۶۴
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.