شهرستان نیشابور

شهرستان نیشابور یکی از شهرستان‌های استان خراسان رضوی است. شهر نیشابور مرکز این شهرستان است. شهرستان نیشابور پس از شهرستان مشهد به عنوان دومین شهرستان پرجمعیت در خراسان و سومین شهر پرجمعیت شرق کشور شناخته می‌شود.

شهرستان نیشابور
آرامگاه عطار
اطلاعات کلی
کشور ایران
استانخراسان رضوی
سایر شهرهابار، چکنه،
عشق‌آباد،
، نیشابور
بخش‌هامیان جلگه،
سرولایت، مرکزی
نام‌های پیشین شادیاخ ،ابرشهر
اداره
فرماندارعلیرضا قامتی
مردم
جمعیت۴۵۱٬۷۸۰ ۱۳۹۵[1]
مذهباسلام؛ شیعه(دوازده امامی و اسماعیلی)
جغرافیای طبیعی
مساحت۳/۸۹۲۵ کیلومتر مربع

مراکز درمانی
نام بیمارستان و مراکز درمانی آدرس سال تأسیس مالکیت نشانی وبگاه
بیمارستان حکیم میدان باغرود ابتدای بلوار باغرود۱۳۸۲وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی
بیمارستان ۲۲ بهمن خ امام خمینی ،جنب باغ ملی۱۳۵۲وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی
بیمارستان قمر بنی هاشم خ امام خمینی ، جنب مرکز خرید قریشی۱۳۶۵خیریه قمر بنی هاشم
بیمارستان خیام بلوار دانشگاه ، بلوار مقاومت ، جنب دانشگاه کشاورزیدر حال ساختوزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی
بیمارستان رضا بلوار جانبازان ، جنب اداره استاندارددر حال ساختسپاه پاسداران انقلاب اسلامی
مرکز درمانی هلال احمر تقاطع جهاد ، ابتدای بلوار جهاد۱۳۲۵سازمان هلال احمر ایران
مرکز درمانی موسی ابن جعفر خ کمال نبش کمال ۸۱۳۷۶خیریه موسی ابن جعفر
مرکز درمانی سجاد خ فردوسی شمالی ، خ نرگس۱۳۸۵نیروی انتظامی
مرکز درمانی فرهنگیان خ فردوسی شمالی۱۳۹۰وزارت آموزش پرورش

جغرافیا

این شهرستان در حد فاصل مدار 36 درجه و چهل دقیقه تا ۳۶ درجه و۵۰ دقیقه و طول جغرافیایی ۵۸ درجه و۱۵ دقیقه تا ۵۹ درجه و ۱۵ دقیقه قرار گرفته و از شهرستان‌های شمالی استان خراسان رضوی می‌باشد. شهرستان نیشابور، از شمال با شهرستان قوچان و شهرستان چناران و از شرق با شهرستان مشهد از جنوب با شهرستان کوهسرخ و شهرستان تربت حیدریه‌‌ از غرب با شهرستان سبزوار و شهرستان تخت جلگه، و از شمال غرب با شهرستان فاروج از استان خراسان شمالی مرتبط است و در مسیر جاده ابریشم و مسیر ترانزیتی تهران-مشهد-افغانستان واقع می‌باشد. سالانه میلیون‌ها زائر حرم علی بن موسی‌الرضا از آن عبور می‌کنند و همچنین از طریق دو جاده فرعی به قوچان و کاشمر نیز متصل است. در نتیجه این شهرستان، از موقعیت ژئوپلیتیک بسیار خوبی برخوردار می‌باشد.

آب و هوا

هوای بخش‌های بارو سرولایت، قدمگاه، فدیشه و حومه معتدل و هوای قراء و قصباتی که در کوه و دره‌های بینالود واقع شده‌اند سرد است، لیکن دهستان عشق‌آباد و طاغنکوه که در جنوب این شهرستان قرار دارند شوره زار و گرمسیر است به خصوص در فصل بهار و پائیز بادهای شدیدی در این محل می‌وزد، در بعض سال‌ها بر اثر شدت وزش باد قسمتی از زراعت اهالی زیر شن مستور می‌شود.

آب و هوای نیشابور در شمال و جنوب متفاوت است. چگونگی آب و هوای نیشابور توسط دو عامل تعیین می‌شود:[2]

  • با توجه به توده‌های مهم هوا (جریان‌های هوایی سیبری، مدیترانه‌ای، شمالی و غربی اقیانوس اطلس، موسمی اقیانوس هند و صحرایی عربستان) که به‌طور کلی شمال شرق کشور را تحت تأثیر خود قرار می‌دهند.
  • ارتفاع و جهت رشته کوه‌های بینالود و کوه سرخ که دشت نیشابور را احاطه کرده‌اند.

تابستان‌های خشک و گرم. زمستانی سرد و کوتاه از خصوصیات آب و هوایی منطقه نیشابور می‌باشد. با توجه به اختلاف زیاد ارتفاع (حدود ۲۳۰۰ متر) بین دشت نیشابور و کوه‌های منطقه، شرایط خاص آب و هوایی در این شهرستان حاکم بوده‌است. در شمال که کوهستانی است هوا نسبتاً سرد است. درفصول بهار و پاییز وزش بادهای شدید موسمی و محلی، اراضی مزروعی و محصولات کشاورزی دستخوش آسیب و آفت می‌گردد و همچنین تفاوت آب و هوای نیشابور به‌خاطر وسعت بسیار چشمگیرش می‌باشد. مثلاً سر ولایت از نواحی کوهستانی حدود قوچان هوایی به مراتب سردتر از بلوک عشق آباد، منطقهٔ کویری دارد.[3] در شمال که کوهستانی است هوا نسبتاً سرد است. درفصول بهار و پاییز وزش بادهای شدید موسمی و محلی، اراضی مزروعی و محصولات کشاورزی دستخوش آسیب و آفت می‌گردد و همچنین تفاوت آب و هوای نیشابور به‌خاطر وسعت بسیار چشمگیرش می‌باشد. مثلاً سر ولایت از نواحی کوهستانی حدود قوچان هوایی به مراتب سردتر از بلوک عشق آباد، منطقهٔ کویری دارد. به‌طور کلی چگونگی آب وهوای نیشابور توسط دو عامل مهم زیر تعیین می‌گردد: ?)با توجه به توده‌های مهم هوا (جریان‌های هوایی سیبری، مدیترانه‌ای، شمالی و غربی اقیانوس اطلس، موسمی اقیانوس هند و صحرایی عربستان) که به‌طور کلی شمال شرق کشور را تحت تأثیر خود قرار می‌دهند) ارتفاع وجهت رشته کوه‌های بینالود و کوه سرخ که دشت نیشابور را احاطه کرده‌اند.[4]

زمین‌شناسی
مقایسهٔ نسبی میزان خطر زمین‌لرزه در نقاط مختلف ایران؛ نقاط قرمزتر نقاطی هستند که شتاب حداکثر جنبش زمین در آن‌ها بیش‌تر است.

در ناحیه شمال شرقی ایران دو زون مجزا از هم به نام‌های بینالود و کپه داغ - هزارمسجد دیده می‌شود که به باور برخی از زمین شناسان آن را بخشی از زون البرز می‌دانند به‌طوری‌که تقسیم‌بندی‌هایی که توسط نبوی و اشتوکلین برای واحدهای زمین‌شناسی و ساختمانی ایران صورت گرفته‌است، زون البرز را از نظر زمین‌شناسی به سه قسمت تقسیم کرده‌اند،

  1. زون کپه داغ
  2. زون البرز مرکزی
  3. البرز غربی و آذربایجان

به نظر آنان زون بینالود بخشی از البرز محسوب می‌شود که حد غربی آن به زون البرز مرکزی محدود می‌شود. واحد بینالود - آلاداغ وسیلهٔ فرورفتگی کشف رود- اترک از واحد کپه داغ جدا شده و به موازات آن امتداد یافته‌است و حد جنوبی ان را گسل میامی یا شاهرود و حد غربی را گسل سمنان تشکیل می‌دهد. زون بینالود قسمت‌هایی از شهرستان‌های مشهد، نیشابور و سبزوار را شامل می‌گردد، ولی چون سنگ‌های دگرگون شده و آذرین این زون در درون افغانستان نیز ادامه دارد. حد شرقی آن را ادامهٔ هندوکشغربی در افغانستان در نظر می‌گیرند. رسوب‌های کربونیفر در بینالود، شامل مجموعه‌ای از ماسه سنگ کوارتزیتی سیاه رنگ و شیل است که تا اندازه‌ای شبیه تشکیلات سر در (طبس - ایران مرکزی) است. در بینالود رسوبات تریاس تشخیص داده نشده‌است و تنها در منطقه آق دربند، رسوبات شیل و ماسه سنگ همراه با آهک‌های فسیل دار وجود دارد که به تریاس میانی و فوقانی نسبت می‌دهند. با توجه به اینکه رسوب‌های ژوراسیک در اکثر مناطق بینالود به‌طور هم شیب روی رسوب‌های پالئوزوئیک و مجموعهٔ دگرگونی همین دوره قرارگرفته‌اند، حالت پلاتفرمی منطقه بینالود تقریباً تا ژوراسیک ادامه پیدا می‌کند. رسوب‌های کرتاسه آن نیز شبیه البرز و رخسارهٔ آهکی دارد. احتمالاً دریای لیاس در بینالود با ایران مرکزی ارتباط داشته و رسوبات آهکی کرتاسه که مشابه البرز می‌باشد، در جنوب غربی قشلاق بر روی گرانیت‌های مشهد قرار می‌گیرد.[5]

تقسیمات کشوری

این شهرستان طبق آخرین تقسیمات کشوری ایران متعلق به استان خراسان رضوی بوده. شهرستان نیشابور پس از شهرستان مشهد به عنوان دومین شهرستان پرجمعیت خراسان رضوی شناخته می‌شود و خود شامل سه بخش، چهار شهر و ۱۳ دهستان به شرح زیر می‌باشد:

بخش‌ها و دهستان‌ها به تفکیک

شهرها: نیشابور، بار

شهر: چکنه، برزنون

شهرها: عشق‌آباد

جغرافیای طبیعی

جلگه نیشابور از شمال و شرق به ارتفاعات بینالود، از جنوب به ارتفاعات شهرستانکوهسرخ و چهل تن تربت حیدریه و از غرب به کویر سبزوار ختم می‌شود و از حاصلخیزی بسیار بالایی برخوردار است. اکثر مناطق حاصلخیز و پرجمعیت در شمال این شهرستان قرار دارند، به‌طوری‌که ۶ شهر از هفت شهر آن نیز در این منطقه واقع شده‌اند و رودخانه‌های بسیاری در آن جریان دارند که مهم‌ترین آن‌ها رودخانه کال شور سبزوار است که از ارتفاعات این شهرستان سرچشمه گرفته و پس از عبور از شهرستان سبزوار به دشت کویر می‌ریزد و سایر رودخانه‌ها عبارت‌اند از درود، خور، بوژان، باغرود، میرآباد، طاغان، بار، بقیع و سرولایت. بلندترین قله این شهرستان، بینالود با ارتفاع ۳۲۱۱ متر است که به بام خراسان شهرت دارد و در نزدیکی روستای میرآباد قرار دارد. سایر قلل عبارت‌اند از شیرباد به ارتفاع ۳۳۳۹ متر، طاغنکوه به ارتفاع ۳۰۶۹ متر، بقیع (۲۷۱۳ متر)، عطائیه (۲۳۱۰ متر)، گرماب (۲۰۷۶ متر).

  • تصاویری از برخی دریاچه‌های شهرستان نیشابور

دین و مذهب

مسلمانان ۹۹٪ جمعیت شهرستان نیشابور را تشکیل می‌دهند که مذهب شیعه دوازده امامی اکثریت و شیعه اسماعیلی اقلیت است. مسیحی‌ها %۰۱۶/۰ و زرتشتی‌ها %۰۳/۰ پیروان سایر ادیان در شهرستان نیشابور هستند

زبان و گویش

در مورد گویش پارسی زبان نیشابور این مقاله‌ها را ببینید:گویش نیشابوری، لهجه نیشابوری

گویش پارسی زبانان این شهرستان گویشی منحصر بفرد و خاص بین پارسی زبانان دیگر مناطق است. در این گویش کلمات اصیل فارسی و پهلوی به وفور دیده می‌شود. همچنین زبان بُلوچی های نیشابوری و کردی گویش کرمانجی در شهرستان نیشابور رایج است.

جغرافیای انسانی

جمعیت

بر پایه سرشماری سال ۱۳۹۵ خورشیدی، جمعیت شهرستان نیشابور ۴۵۱٬۷۸۰ نفر است[6] که و سی‌امین شهرستان پرجمعیت ایران است و همچنین پس از شهرستان مشهد در استان خراسان رضوی و شهرستان زاهدان در استان سیستان و بلوچستان، رتبه سوم را در شهرستان‌های کرانه شرقی ایران و همچنین رتبه دوم را در میان شهرستان‌های استان‌های سه‌گانه خراسان (خراسان شمالی، خراسان رضوی و خراسان جنوبی) برخوردار است.

سرشناسان
نوشتار اصلی: فهرست اهالی نیشابور

از چهره‌های سرشناس شهرستان نیشابور در دوران معاصر عبارتند از:

کشاورزی، دامداری و ماهی‌پروری

حدود ۷۶ گونهٔ فرآوردهٔ کشاورزی در شهرستان نیشابور کشت می‌شود[8] که از این میان باقلا، ریواس، آلو، سیب و سبزی‌های نیشابور شهرت دارند.[9] مهم‌ترین فراورده‌های کشاورزی در شهرستان نیشابور گندم، جو، ذرت، پنبه، گیاهان خوراکی (باقلا، عدس، لپه، ماش، نخود)، سبزی‌ها (تره، ریحان، جعفری، ترخون و شنبلیله) و میوه‌های تابستانی می‌باشد.
کاشت ویژهٔ باقلا موجب شده تا برخی غذاهای محلی در این منطقه با این گیاه پخته شوند. حدود ۹۰ درصد تولید باقلا در استان، در نیشابور انجام می‌گیرد.[9] ریواس و شربت آن یکی از ره‌آوردهای نیشابور شمرده می‌شود. در خرداد ۱۳۹۵، ۱ میلیون و ۱۰۰هزار تن ریواس در شهرستان نیشابور برداشت شد.[10] در حدود ۷۰۰ هکتار در شهرستان نیشابور، سبزی کشت می‌شود.[11]
در خرداد ۱۳۹۵ بیان شد که بیشتر فرآورده‌های صادراتی کشاورزی نیشابور به‌دست واسطه‌ها انجام می‌گیرد که نتیجهٔ آن، صدور به‌نام غیر است.[12] همچنین میانگین عملکرد تولید در بیشتر فرآورده‌ها، کمتر از یک‌سوم و حتی یک‌چهارمِ عملکردِ نمونه بیان شده‌است؛ روش‌های غیراصولی کشاورزان، منابع آب زیرزمینی نیشابور را بحرانی کرده‌است.[13]
فرآورده‌های کشاورزی در شهرستان نیشابور در ۱۳۹۲، ۶۴۲ هزار تن بود و ارزش اقتصادی کل تولیدات زراعی، باغی و دامی شهرستان، سه هزار و ۵۴۰ میلیارد ریال است که ۱۰ درصد ارزش تولیدات استان است.[14]
یک شرکت تعاونی دامداری در نیشابور با ۱۵۴۰ نفر عضو، ۲۲ هزار رأس دام و ۲۴ واحد دامداری در پوشش دارد.[15] در سال ۱۳۹۲، ۷۰ هزار راس گاو و گوساله، ۷۰۰ هزار راس گوسفند و بز، ۲۱ هزار کلنی زنبور عسل، یک میلیون و ۵۰۰ هزار قطعه ظرفیت مرغداری‌ها و تولید حدود ۱۰ تن گوشت مرغ؛ نیشابور را به‌عنوان قطب دامداری استان مطرح کرد.[14] مدیر جهاد کشاورزی نیشابور در بهمن ۱۳۹۴ از توسعهٔ کشت نشایی و گلخانههای در نیشابور به‌دلیل خشکسالی سال‌های گذشته و بی سامانی مصرف آب خبر داد.[16]
شهرستان نیشابور، منابع آبی مناسب برای پرورش ماهی دارد و ادارهٔ شیلات آن فعال است؛ هزار و ۱۵۸ حلقه چاه، ۶۱۷ رشته چشمه و قنات، ۲۰ رودخانه دائمی و سه بند خاکی دارد.[17] در سال ۱۳۸۹ بیان شد که سالانه ۳ هزار و ۱۱۲ تن ماهی سردآبی و گرم‌آبی در نیشابور تولید می‌شود.[18]

نگارخانه
  • آرامگاه عطار نیشابوری در شهر نیشابور.
  • آرامگاه کمال الملک در شهر نیشابور.
  • مسجد چوبی که در دهکده چوبین نیشابور است.
  • مزار شهمیر، بنایی به جا مانده از دوران سلجوقی. گمان بر این است که این بنا مکان مقدسی برای زرتشتیان بوده‌است.
  • درون مزار شهمیر.
  • دیزباد.
  • فیروزه معروف‌ترین ره آورد شهر و شهرستان نیشابور.
  • کوه بینالود

جستارهای وابسته

پانویس
  1. «پایگاه اینترنتی مرکز آمار ایران-آمار سال ۱۳۹۰» (PDF). بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۳ ژوئیه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۸ نوامبر ۲۰۱۲.
  2. "Neyshabur Weather Forecast". وبگاه. Weather Forecast. Retrieved 24 May 2011.
  3. «آب و هوای شهرستان نیشابور». پورتال شهرستان نیشابور. شهریور. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ ژانویه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در مرداد. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازدید=،|تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  4. «آب و هوای شهرستان نیشابور». پورتال شهرستان نیشابور. شهریور. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۱ ژانویه ۲۰۱۲. دریافت‌شده در مرداد. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازدید=،|تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  5. «پایگاه ملی داده‌های علوم زمین کشور ایران (توضیحات نقشه زمین‌شناسی نیشابور)». پایگاه ملی داده‌های علوم زمین کشور ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ آوریل ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱۲ مه ۲۰۱۱ میلادی. تاریخ وارد شده در |تاریخ بازدید= را بررسی کنید (کمک)
  6. «جمعیت و خانوار شهرستان‌های کشور به ترتیب استان» (PDF). مرکز آمار ایران؛ درگاه ملی آمار. بایگانی‌شده از اصلی (PDF) در ۳۰ اوت ۲۰۱۷. دریافت‌شده در ‏. بیش از یک پارامتر |تاریخ بازدید= و |بازبینی= داده‌شده است (کمک); تاریخ وارد شده در |بازبینی= را بررسی کنید (کمک)
  7. «دزق زادگاه اجداد امام خمینی در نیشابور - روزنه». www.rovzane.com. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ نوامبر ۲۰۱۳. دریافت‌شده در ۲۰۱۸-۱۲-۱۲.
  8. «76 نوع محصول کشاورزی خراسان رضوی در نیشابور کشت می‌شود». خبرگزاری مهر. ۱۱ اسفند ۱۳۹۲.
  9. «سود باقلاکاران نیشابور در کاسه دلالان». خبرگزاری ایسنا. ۱۰ تیر ۱۳۹۳.
  10. «برداشت ریواس ازارتفاعات بینالود نیشابور». خبرگزاری صدا و سیما. ۱۳ خرداد ۱۳۹۵.
  11. «برداشت ریواس ازارتفاعات بینالود نیشابور». قدس‌آنلاین. ۲۵ خرداد ۱۳۹۳.
  12. «متأسفانه عمده محصولات کشاورزی نیشابور به نام این شهرستان صادر نمی‌شود». فرمانداری نیشابور. ۳۱ خرداد ۱۳۹۵.
  13. «مدیر جهاد کشاورزی نیشابور گفت: باید غرور اینکه به کشاورزی مسلط هستیم را کنار بگذاریم و علم این کار را یاد بگیریم». نجات آب خراسان. ۲۶ اسفند ۱۳۹۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۱ دسامبر ۲۰۲۰. دریافت‌شده در ۲ ژانویه ۲۰۲۱.
  14. «نیشابور قطب دامداری خراسان رضوی است». دامپروری ایران. ۷ مهر ۱۳۹۲.
  15. «شرکت تعاونی کشاورزی دامداران نیشابور مجموعه‌ای در راستای تولید ملی». ماهنامه دام و کشت وصنعت. ۳۰/۰۲/۹۴. بایگانی‌شده از اصلی در ۷ اوت ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲۳ اکتبر ۲۰۱۹. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  16. «شرکت تعاونی کشاورزی دامداران نیشابور مجموعه‌ای در راستای تولید ملی». خبرگزاری تسنیم. ۸ بهمن ۱۳۹۴.
  17. «رشد 260 درصدی تولید ماهی در نیشابور». خبرگزاری مهر. ۵/۰۴/۹۱. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)
  18. «سالانه یک میلیون قطعه ماهی زینتی در نیشابور تولید می‌شود». خبرگزاری مهر. ۲۷/۰۳/۸۹. تاریخ وارد شده در |تاریخ= را بررسی کنید (کمک)

منابع
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.