پرویز مشکاتیان

پرویز مشکاتیان (۲۴ اردیبهشت ۱۳۳۴ – ۳۰ شهریور ۱۳۸۸) آهنگساز، موسیقی‌دان، استاد دانشگاه، پژوهشگر و نوازنده سنتور اهل ایران بود. او به نواختن سه‌تار نیز آشنایی داشت.

پرویز مشکاتیان
نام در زمان تولدپرویز مشکاتیان
زادهٔ۲۴ اردیبهشت ۱۳۳۴[1]
نیشابور، استان خراسان[1]
درگذشت۳۰ شهریور ۱۳۸۸ (۵۴ سال)
تهران، ایران
علت درگذشتنارسایی قلبی
دفن شده
محل تحصیلدانشگاه تهران
پیشه
همسر(ها)افسانه شجریان
فرزندان
  • آوا مشکاتیان
  • آیین مشکاتیان
حرفه موسیقی
ساز(ها)
سال‌های فعالیت۱۳۵۶ تا ۱۳۸۸
استاد(ها)داریوش صفوت
نورعلی برومند
آلبوم پرآوازهآستان جانان
بیداد
دستان
مقام صبر
وطن من

زندگی‌نامه و فعالیت هنری

پرویز مشکاتیان در سال ۱۳۳۴ در نیشابور به دنیا آمد. او مقدمات موسیقی را از شش سالگی نزد پدرش، حسن مشکاتیان، که استاد سنتورنوازی و آشنا با ویولن و سه‌تار بود، آموخت. وی آموختن موسیقی را در طول تحصیل در زادگاهش، نیشابور پی گرفت و تا پایان دورهٔ متوسطه همچنان در پیشگاه پدر به فراگیری و تمرین مشغول بود. او در سال ۱۳۵۳ وارد دانشکدهٔ هنرهای زیبا در دانشگاه تهران شد و به آموختن ردیف میرزا عبدالله نزد نورعلی برومند و ردیف موسیقی سنتی نزد داریوش صفوت پرداخت.[1]

وی هم‌زمان با آموزش ردیف، مبانی موسیقی ایرانی را نزد اساتیدی چون محمدتقی مسعودیه، مهدی برکشلی، عبدالله دوامی، سعید هرمزی و یوسف فروتن فرا گرفت. او نوازندگی سنتور را در مرکز حفظ و اشاعه موسیقی به صورت بسیار جدی ادامه داد و توانست در نوازندگی این ساز به مهارت ویژه و چشمگیری دست پیدا کند و همچنین توانست کارهای بزرگ فراوانی را در زمینهٔ آهنگسازی و نوازندگی سنتور به ویژه در زمینهٔ ساخت قطعات همنوازی (ارکسترال)، تصنیف و نیز تکنوازی انجام دهد. مشکاتیان در این سال‌ها، کنسرت‌های متعددی با خوانندگانی چون پریسا و هنگامه اخوان اجرا کرد و در سال ۱۳۵۶، گروه عارف را تشکیل داد.[1]

وی در آزمون موسیقی باربد که به ابتکار نورعلی برومند برگزار می‌گردید، به همراه پشنگ کامکار مقام نخست در رشتهٔ سنتور و همراه با داریوش طلایی، مقام ممتاز در ردیف‌نوازی را به دست آورد.[1][2] وی همسر افسانه شجریان، دختر محمدرضا شجریان، بوده و صاحب دو فرزند به نام‌های آوا و آیین است.

فعالیت حرفه‌ای
پرویز مشکاتیان و شهرام ناظری ۱۳۸۳

مشکاتیان از سال ۱۳۵۶، همکاری با رادیو را زیر نظر هوشنگ ابتهاج آغاز کرد[1][2] ولی پس از واقعه ۱۷ شهریور ۱۳۵۷ از رادیو استعفاء داد و مؤسسه چاووش را با همکاری هنرمندان گروه عارف و شیدا تشکیل داد.[1][2] سپس با همکاری شهرام ناظری، تصنیف «مرا عاشق» را بر روی شعر مولانا ساخت. از سال ۱۳۵۸ تا سال ۱۳۶۷ و بعدتر در اوایل دهه ۷۰ با محمدرضا شجریان همکاری داشت که نتیجهٔ این همکاری، آثار ماندگاری چون بیداد، آستان جانان، سِرّ عشق، نوا، دستان، گنبد مینا، دود عود، جان عشاق و قاصدک بود. وی در اکثر این آثار، به عنوان آهنگ‌ساز و نوازندهٔ سنتور (در سِرّ عشق به عنوان نوازندهٔ سه‌تار و در جان عشاق و دود عود فقط آهنگ‌ساز) همکاری داشت.[3]

او همچنین کارهای بسیار پرباری با نوازندگانی چون حسین علیزاده (سرپرست گروه عارف و گروه شیدا) و محمدرضا لطفی (سرپرست گروه شیدا) دارد.

کنسرت گروه عارف، دی‌ماه ۱۳۸۳

پس از قطع همکاری با محمدرضا شجریان، وی با خوانندگانی چون علی جهاندار، ایرج بسطامی، علیرضا افتخاری، حمیدرضا نوربخش، علی رستمیان و شهرام ناظری همکاری کرد. او همچنین در فستیوال جهانی موسیقی تحت عنوان (روح زمین) در کشور انگلستان شرکت کرد و مقام نخست را بدست آورد.[1]

مشکاتیان از سال ۱۳۷۶ اجراهای صحنه‌ای و انتشار آلبوم را متوقف کرد و تا تابستان سال ۱۳۸۴ کنسرتی در کشور اجرا نکرد.[1][4]

یکی از واپسین کارهای وی آلبوم تکنوازی تمنا بود که در سال ۱۳۸۴ نواخت و منتشر کرد. همچنین وی در روزهای ۶ تا ۹ آذر ۱۳۸۶ به عنوان سرپرست گروه عارف کنسرتی در تهران برگزار کرد که حمیدرضا نوربخش به عنوان خواننده در آن شرکت داشت.

در مراسم جشن خانه موسیقی در ۲۳ مهر ۱۳۸۶، لوح تقدیر از یک عمر فعالیت هنری توسط محمدرضا شجریان به عنوان رئیس شورای عالی خانهٔ موسیقی به پرویز مشکاتیان داده شد.[5]

از آثار مشکاتیان، کتاب‌های فراوانی منتشر شده‌است. از این کتاب‌ها می‌توان به اثرهای بیست قطعه برای سنتور، گل آئین، گل آوا، سُل آیین، مجموعه تصانیف، بیداد، لاله بهار، و مجموعه کتاب‌های شعر بی واژه اشاره نمود.

درگذشت
آرامگاه پرویز مشکاتیان - نیشابور
قبر پرویز مشکاتیان

پرویز مشکاتیان در تاریخ ۳۰ شهریور سال ۱۳۸۸[6] در منزلش در تهران و در سن ۵۴ سالگی بر اثر نارسایی قلبی[7] درگذشت. در مراسم او نماینده وزیر ارشاد نیز سخنرانی کرد که با مخالفت مخالفان روبرو شد[8]؛ در طی سخنرانی وی حاضران سوت و کف می‌زدند تا مانع سخنرانی نماینده وزیر ارشاد شوند.

همچنین مراسم تشییع پیکر پرویز مشکاتیان در روز ۴ مهر در زادگاهش نیشابور، از مقابل اداره فرهنگ و ارشاد و با حضور جمعیتی نزدیک به ۱۵ هزار نفر[9] برگزار گردید. در این مراسم که هنرمندانی همچون حسین علیزاده، محمدرضا درویشی، همایون شجریان، کیوان ساکت، حمیدرضا نوربخش، علی رستمیان، محمدرضا رستمیان، شروین مهاجر و پژمان طاهری حضور داشتند،[9] گروهی از دانشجویان دانشکده هنر نیشابور به نشانه عزا تعدادی از سازهای خود را کفن‌پوش کرده بودند. همچنین گروه موزیک شهر نیشابور در طول مراسم تشییع مارش عزا اجرا می‌کرد.[10] پیکر پرویز مشکاتیان پس از مراسم تشییع و خواندن نماز در مسجد جامع نیشابور، در محوطه بیرونی باغ عطار و در جوار مقبره عطار نیشابوری به خاک سپرده شد.[9]

در نگاه دیگران

بهرام بیضایی در سوگ مشکاتیان نوشت: «خروشی خاست وَه وَه وای در وای؛ / که قانونِ فَلَک بُگسَسْت ناگاه! / مگر سازِ جهان از کوک اُفتاد، / که سوگِ تار و دَف بَرخاست تا ماه! / فغان بَر شد ز هر سو شور در شور، / که‌سازی را شکسته قهرِ تقدیر! / نواییْ رُخ نهان کردَه‌ست در خاک؛ / چه دانی جز که قهر از این به تعبیر! / غریو آمد ز گیتی مرگ در مرگ؛ / که خُنیاگر رهِ خونِ روان بَست! / چو خنده دید رفته از لبِ ساز، / نه ساز ـ آری ـ که جانِ خویش بِشْکست! / برآمد مویه از چَنتارِ چنگی؛ / که زخمِ دل به زخمه باز کردَم! / چو یادَت را به مضرابِ دوتایی، / به گوشِ این جهان آواز کردَم!»[11]

محمدرضا شفیعی کدکنی نیز چنین سرود: «ای دوست وقت خفتن و خاموشی‌ات نبود / وز این دیار دور فراموشی‌ات نبود / تو روشنا سرود وطن بودی و چو آب / با خاک تیره‌روز هم آغوشی‌ات نبود / میخانه‌ها ز نعره تو مست می‌شدند / رندی حریف مستی و می‌نوشی‌ات نبود / دود چراغ موشی دزدان ترا چنین / مدهوش کرد و موسم خاموشی‌ات نبود / سهراب اضطراب وطن بودی و کسی / زینان به فکر داروی بیهوشی‌ات نبود / در پرده ماند نغمه آزادی وطن / کاندیشه جز به رفتن و چاوشی‌ات نبود / در چنگ تو سرود رهایی نهفته ماند / زین نغمه هیچ‌گاه فراموشی‌ات نبود / ای سوگوار صبح نشابور سرمه‌گون / عصری چنین سزای سیه‌پوشی‌ات نبود»[12]

محمدرضا شجریان نیز نوشته‌ای را در سوگ مشکاتیان منتشر نمود: «(رفت و دیگر نه بر قفاش نگاه/دلی از ما ولی خراب ببرد) خبر درگذشت پرویز مشکاتیان را در بهت و اندوهی سخت شنیدم. هنوز باور ندارم که ما را تنها گذاشته‌است. پرویز مشکاتیان برای روزگار ما نغمه‌های بسیار پرداخت و یاد آن سال‌ها را با هنر خود در حافظه ما ثبت کرد. موسیقی او در فراز و نشیب روزگار همراه ما بود، با محنت ما گریست، با شادیهای ما شادی و با شور و امید ما همدلی کرد. در آثار او صدای قلبی را می‌توان شنید که برای وطن و آزادی می‌تپد. کمتر هنرمندی را توان آن است که رنج‌ها و آرزوهای مردمش را در هنر خویش بازتاباند و ترجمهٔ صادق و راستین زمانه خود باشد. پرویز یکی از این اندک شماران است، موسیقیدانی که ذوق تصنیف سازیش، مهارت گروه‌نوازیش، لطافت شاعرانه‌اش و تعهدش به آرمانهای مردم، خاطره او را در هنر ایران زمین ماندگار خواهد ساخت. من مرگ هنرمندی چنین را باور ندارم. پرویز مشکاتیان در قلب و ذهن ما زنده است.»[13]

آثار
آثار
نام آلبومسال انتشارآهنگ‌سازنوازندهخوانندهناشرتوضیحات
چاووش ۴آریآریهنگامه اخوان، شهرام ناظریآهنگسازان: محمدرضا لطفی، پرویز مشکاتیان، با همکاری گروه شیدا و عارف.
چاووش ۶۱۳۵۸آریمحمدرضا شجریانآهنگسازان: محمدرضا لطفی، پرویز مشکاتیان، با همکاری گروه شیدا، آهنگ‌ساز تصنیف ایرانی (پرویز مشکاتیان)
چاووش ۷۱۳۵۸آریآریمحمدرضا شجریان، شهرام ناظریدر ساخت موسیقی این اثر محمدرضا لطفی، پرویز مشکاتیان، هوشنگ کامکار و حسین علیزاده همکاری داشتند. با همکاری گروه شیدا و عارف.
چاووش ۱۲-آریآریاین مجموعه شامل دو نوازی سنتور و تمبک (ناصر فرهنگ‌فر) می‌باشد
آذرستون-آریآریمحمدرضا شجریانبه صورت رسمی منتشر نشد، سنتور (مشکاتیان)، نی (محمد موسوی)
بیداد۱۳۶۴آریآریمحمدرضا شجریاندل آوازبخش اول در دستگاه همایون و با آهنگ‌سازی پرویز مشکاتیان و بخش دوم در همایون و شور و با نوازندگی تار توسط غلامحسین بیگجه‌خانی.
آستان جانان۱۳۶۴آریآریمحمدرضا شجریاندل آوازدر سال ۱۳۶۲ در سفارت ایتالیا در تهران اجرا و در سال ۱۳۶۴ منتشر شد. نوازنده سنتور (مشکاتیان)، نوازنده تنبک (ناصر فرهنگ‌فر).
سر عشق۱۳۶۵آریآریمحمدرضا شجریاندل آوازدر سال ۱۳۶۱ اجرا و در سال ۱۳۶۵ منتشر شد. این آلبوم در دستگاه ماهور اجرا شده‌است. سه‌تار (مشکاتیان)، نی (محمد موسوی).
لاله بهار۱۳۶۵آریآریشهرام ناظریلالهٔ بهار در سال ۱۳۶۲ اجرا و در سال ۱۳۶۵ منتشر شد. اجرا توسط گروه عارف.
نوا۱۳۶۵آریآریمحمدرضا شجریاندل آوازاین آلبوم در دستگاه نوا آغاز شده و سپس در گوشه‌هایی از شور، بیات ترک و سه‌گاه ادامه می‌یابد. اجرا توسط گروه عارف.
دستان۱۳۶۷آریآریمحمدرضا شجریاندل آوازدر دستگاه چهارگاه، اجرا توسط گروه عارف.
دود عود۱۳۶۸آریآریمحمدرضا شجریانهالکوتنظیم این آلبوم با کامبیز روشن‌روان بود، در سال ۱۳۶۶ اجرا و در ۱۳۶۸ منتشر شد. بخشی از آلبوم با اجرای ارکستر.
افشاری مرکب۱۳۶۸آریآریایرج بسطامیچهارباغ بانگ، هم‌آواز آهنگکنسرت گروه عارف در ایران و اروپا.
افق مهر۱۳۶۹آریآریایرج بسطامیسروشگروه عارف
خلوت‌گزیده۱۳۷۰آریمحمدرضا شجریاندل آوازاجرای سنتور مشکاتیان در (روی ب) آلبوم.
مژده بهار۱۳۷۱آریآریایرج بسطامیدستان، چهارباغ بانگگروه عارف
صبح مشتاقان۱۳۷۳آریآریعلی جهاندارچهارباغ بانگ
مقام صبر۱۳۷۳آریآریعلیرضا افتخاریچهارباغ بانگ
جان عشاق۱۳۷۴آریآریمحمدرضا شجریاندل آوازتنظیم: محمدرضا درویشی، پیانو: جواد معروفی
گنبد مینا۱۳۷۴آریآریمحمدرضا شجریاندل آوازاجرا در مایه‌های دشتی، سه گاه، ماهور و چهارگاه
قاصدک۱۳۷۴آریآریمحمدرضا شجریانبه صورت رسمی منتشر نشد. سنتور (مشکاتیان)، نوازنده تنبک (همایون شجریان)
کنج صبوری۱۳۷۵آریآریعلی رستمیانچهارباغ بانگاجرای گروه عارف
وطن من۱۳۷۶آریآریایرج بسطامیهم‌آواز آهنگگروه عارف
موسم گلمحمدرضا درویشیآریایرج بسطامیاجرای تصانیفی از عارف و شیدا توسط ارکستر سمفونیک تهران، در این آلبوم پرویز مشکاتیان نظارت و نوازندگی سه تار را بر عهده داشته
کنسرت ۷۶ گروه عارفآریآریحمیدرضا نوربخشچهارباغ بانگگروه عارف
کنسرت فستیوال مولانا در ایتالیاآریآریچهارباغ بانگدو نوازی پرویز مشکاتیان (سنتور) و ناصر فرهنگ‌فر (تنبک)
لحظه دیدار۱۳۸۰آریآریچهارباغ بانگپرویز مشکاتیان (سنتور)، محسن کثیرالسفر (تنبک)، بهداد بابایی (سه‌تار)
بیست سال با آثار پرویز مشکاتیان۱۱۳۸۲آریآریشهرام ناظری، علی رستمیان، حمیدرضا نوربخش، علیرضا افتخاریگروه عارف
بیست سال با آثار پرویز مشکاتیان ۲آریآریمحمدرضا شجریان، شهرام ناظری، ایرج بسطامی، علی رستمیان، حمیدرضا نوربخش، سپیده رئیس‌السادات
کنسرت راست پنجگاه۱۳۸۳آریآریایرج بسطامیچهارباغ بانگگروه عارف
پس پرده۱۳۸۵آریآریچهارباغ بانگسه‌تار نوازی پرویز مشکاتیان، اجرای خصوصی در سال‌های ۱۳۶۲٬۱۳۶۳٬۱۳۶۴ و ۱۳۷۱
سرو آزاد۱۳۸۶آریآریآریچهارباغ بانگسه‌تار نوازی پرویز مشکاتیان، تنبک جمشید محبی
بیست قطعه برای سنتور۱۳۸۸آریآریچهارباغ بانگسنتور: پرویز مشکاتیان، محمدرضا رستمیان
تمنا۱۳۸۸آریآریسروشپرویز مشکاتیان (سنتور)، آئین مشکاتیان (تنبک).
دو نوازی (همایون، سه گاه)۱۳۸۸آریآریچهارباغ بانگپرویز مشکاتیان (سنتور)، ناصر فرهنگ‌فر و جمشید محبی (تنبک)
طریق عشق۱۳۹۵آریآریمحمدرضا شجریانایران گامانتشار پس از مرگ، این اثر در سال ۱۳۶۷ در پاریس اجرا شد و در مهرماه ۱۳۹۵ در ایران منتشر گردید
خراسانیات ۱۳۹۸آریآری محمدرضا شجریان ایران گام انتشار بعد از مرگ، این اثر برگرفته از مقامات موسیقی خراسانی است

جستارهای وابسته

پانویس
  1. «زندگینامه: پرویز مشکاتیان (۱۳۳۴–۱۳۸۸)». همشهری آنلاین. ۲۳ مهر ۱۳۸۶. دریافت‌شده در ۲۵ مرداد ۱۳۹۰.
  2. «بیوگرافی». وبگاه رسمی پرویز مشکاتیان. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۲ سپتامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱۴ شهریور ۱۳۸۹.
  3. درگذشت پرویز مشکاتیان؛ چهره نامدار موسیقی ایران بایگانی‌شده در ۲۴ سپتامبر ۲۰۰۹ توسط Wayback Machine همشهری آنلاین
  4. «زندگی‌نامه استاد پرویز مشکاتیان». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ نوامبر ۲۰۰۹. دریافت‌شده در ۱۹ آوریل ۲۰۱۰.
  5. «شجریان به مشکاتیان جایزه داد». همشهری آنلاین. ۲۴ مهر ۱۳۸۶. دریافت‌شده در ۲۵ مرداد ۱۳۹۰.
  6. «درگذشت پرویز مشکاتیان؛ چهره نامدار موسیقی ایران». همشهری آنلاین. ۳۰ شهریور ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۲۵ مرداد ۱۳۹۰.
  7. «شجریان در مراسم ختم مشکاتیان». همشهری آنلاین. ۷ مهر ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۲۵ مرداد ۱۳۹۰.
  8. «انتقاد از مسئولان موسیقی در مراسم تشییع مشکاتیان». همشهری آنلاین. ۷ مهر ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۲۵ مرداد ۱۳۹۰.
  9. «انبوه نیشابوریان در تشییع پیکر مشکاتیان». همشهری آنلاین. ۴ مهر ۱۳۸۸. دریافت‌شده در ۲۵ مرداد ۱۳۹۰.
  10. پرویز مشکاتیان درگذشت فارس نیوز
  11. «پرویز مشکاتیان». مجله فرهنگی و هنری بخارا. دریافت‌شده در ۲۱ فروردین ۱۴۰۰.
  12. «نسخه آرشیو شده». بایگانی‌شده از اصلی در ۸ دسامبر ۲۰۱۵. دریافت‌شده در ۳۰ نوامبر ۲۰۱۵.
  13. «پیام شجریان در فراق مشکاتیان». همشهری آنلاین. دریافت‌شده در ۲۱ فروردین ۱۴۰۰.

پیوند به بیرون
مجموعه‌ای از گفتاوردهای مربوط به پرویز مشکاتیان در ویکی‌گفتاورد موجود است.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.