شهرستان دهاقان

شهرستان دهاقان یکی از شهرستان‌های استان اصفهان ایران است. مرکز آن دهاقان است. جمعیت این شهرستان ۳۴٬۱۴۹ نفر است. نام قدیم آن، سمیرم سفلی بوده‌است. این شهرستان در همسایگی استان چهارمحال و بختیاری می‌باشد[1]

شهرستان دهاقان
نقشهٔ سیاسی-اداری و راه‌های ارتباطی شهرستان دهاقان
اطلاعات کلی
کشور ایران
استاناصفهان
مرکز شهرستاندهاقان
سایر شهرهادهاقان، گلشن
بخش‌هامرکزی
سال تأسیس۱۳۸۲
نام‌های پیشینشهرستان سمیرم سفلی
مردم
جمعیت۳۴٬۸۴۴ نفر (۱۳۹۰)
جغرافیای طبیعی
مساحت۱۴۲۶/۴۲۹۶۶۷۸۴۳۷۵ کیلومتر مربع
داده‌های دیگر
پیش‌شمارهٔ تلفن۰۳۱۵۳۳۳

موقعیت جغرافیایی

شهرستان دهاقان در جنوب غربی استان قرار گرفته و از شمال به شهرستان مبارکه، از جنوب به شهرستان سمیرم، از شرق به شهرستان شهرضا و از غرب به شهرستان بروجن (استان چهارمحال و بختیاری) محدود شده[2] و در میانه محور بروجن-شهرضا واقع شده‌است.[3]

تقسیمات کشوری

بر اساس آخرین تقسیمات کشوری در سال ۱۳۹۵، این شهرستان دارای ۲ مرکز شهری (دهاقان و گلشن)، یک بخش (مرکزی)، ۳ دهستان (قمبوان، موسی‌آباد و همگین) و ۶۳ آبادی که ۲۳ آبادی دارای سکنه و ۴۰ آبادی خالی از سکنه هستند می‌باشد.[2]

تغییرات در واحدهای سیاسی-اداری
  • ۲۵۳۶/۱۰/۰۵ شاهنشاهی (۱۳۵۶ هجری خورشیدی): روستاهای هفت‌مزرعه به اسامی اسماعیل ترخان، سرارود، دهنوی شیخ‌آباد، شاه کوچک، نهچیر، قهنویه و روستای حسن‌آباد بیدکان از بخش سمیرم سفلی (شهرستان شهرضا) جدا شده و به بخش مبارکه ملحق گردید.[4]
  • ۱۳۶۹/۰۷/۰۶: بخش سمیرم سفلی به عنوان بخش جدیدی از شهرستان شهرضا به مرکزیت شهر دهاقان که شامل دهستانهای قمبوان، همگین، موسی‌آباد، کهرویه و طالخونچه شکل گرفت.[5]
  • ۱۳۸۲/۰۵/۲۰: دهستان کهرویه از بخش سمیرم سفلی شهرستان شهرضا منتزع و به بخش مرکزی همان شهرستان ملحق شده؛ شهرستان سمیرم سفلی به مرکزیت شهر دهاقان از ترکیب بخشهای مرکزی به مرکزیت شهر دهاقان و بخش وردشت به مرکزیت روستای فتح‌آباد در تابعیت استان اصفهان ایجاد و تأسیس گشت[6] که به موج اعتراضات و درگیری‌هایی منجر و در نهایت هیئت عمومی دیوان عدالت اداری کشور به ریاست دری نجف‌آبادی در تاریخ ۱۳۸۲/۰۶/۰۲ تصویب‌نامه کمیسیون سیاسی-دفاعی هیئت دولت در خصوص انضمام وردشت به شهرستان سمیرم سفلی را ابطال کرد[7] و دهستان وردشت به شهرستان سمیرم واسپاری شد. هر چند اکنون با شهرستانهای شهرضا و دهاقان در یک حوزهٔ انتخابیه برای مجلس شورای اسلامی قرار دارد.
  • ۱۳۸۷/۰۷/۲۱: نام شهرستان سمیرم سفلی از توابع استان اصفهان به شهرستان دهاقان تغییر می‌یابد.[8]
  • ۱۳۸۹/۸/۱۱: روستای موسی‌آباد مرکز دهستان موسی‌آباد ضمن تجمیع با روستاهای دولت‌آباد و مهدی‌آباد به شهر تبدیل و به عنوان شهر گلشن شناخته شد.[9]

جمعیت

جمعیت شهرستان طبق سرشماری سال ۱۳۹۰ حدود ۳۵۰۰۰ نفر، که ۲۱۰۰۰ نفر شهری، ۱۴۰۰۰ نفر روستایی و عشایر مهاجر می‌باشد.[3] طبق سرشماری جمعیت سال ۱۳۹۵، جمعیت شهرستان دهاقان ۳۴۵۱۱ نفر بوده و معادل ۰/۶۷ درصد از جمعیت استان است و از این نظر بیستمین شهرستان استان می‌باشد.[2] زنان تعداد ۱۷۵۷۱ نفر و مردان تعداد ۱۶۹۴۰ نفر از جمعیت کل شهرستان را تشکیل می‌دهند که در قالب تعداد ۱۱۱۱۸ خانوار توزیع پیدا کرده‌اند.[10] جمعیت شهری شهرستان به تعداد ۲۲۸۵۲ نفر (۰/۶۸ درصد جمعیت شهری استان) و جمعیت روستایی آن به تعداد ۱۰۷۷۱ نفر (۳۲/۰ درصد جمعیت روستایی استان) می‌باشد.[11] این شهرستان در سال ۱۳۹۸، ۴۱۸ متولد ثبت شده داشته‌است (۲۹۷ نفر از متولدین مربوط به نقاط شهری بوده‌اند) که از این تعداد ۲۱۸ نوزاد با جنسیت مذکر و تعداد ۲۰۰ نوزاد با جنسیت مؤنث بوده‌است. همچنین در این سال ۲۳۷ مورد فوتی به ثبت رسیده‌است.[12] با توجه به نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال‌های ۱۳۸۵، ۱۳۹۰ و ۱۳۹۵ جمعیت شهرستان با متوسط نرخ رشد سالانه ۱/۳۷ از ۳۵۱۸۴ نفر در سال ۱۳۸۵ به ۳۴۸۴۴ نفر در سال ۱۳۹۰ و با متوسط نرخ رشد سالانه ۰/۱۹- در سال ۱۳۹۵ به ۳۴۵۱۱ نفر کاهش یافته‌است. طی دوره ۱۳۹۵–۱۳۹۰ شهرستان دهاقان جزء کمترینهای نرخ رشد سالانه جمعیت در استان است.

مساحت و تراکم

براساس آخرین تقسیمات کشوری در سال ۱۳۹۵، شهرستان دهاقان با وسعت حدود ۱۴۲۶ کیلومترمربع، ۱/۳۳ درصد از مساحت استان را شامل می‌شود و از نظر وسعت شانزدهمین شهرستان استان اصفهان است.[2] براساس آمارهای موجود میزان تراکم جمعیت شهرستان در سال ۱۳۸۵ برابر با ۲۵ نفر در هرکیلومتر مربع بوده‌است که این رقم در سال ۱۳۹۰ به ۲۴ و در سال ۱۳۹۵ نیز به ۲۴ نفر رسیده‌است که طی این دوره همواره از نرخ تراکم جمعیت استان در سالهای ۱۳۸5 (43)، ۱۳۹0 (46) و ۱۳۹5 (48) کمتر می‌باشد. از نظر میزان تراکم جمعیت، شهرستان دهاقان در سال ۱۳۹۵ رتبه هفدهم را در استان در اختیار داشته‌است.

اراضی و کاربری‌ها

این شهرستان دارای ۱۲۰۰۰۰ هکتار اراضی ملی و غالباً ییلاقی بوده و همچنین دارای ۲۰۰۰۰ هکتار سطح اراضی قابل کشت می‌باشد.[3] مساحت جنگل‌های دست‌کاشت شهرستان در سال ۱۳۹۸، ۵۹۰ هکتار (۰/۱۷ درصد استان) و مساحت فضاهای سبز آن ۹۶۱ هکتار (۳/۳۷ درصد استان) بوده‌است.[12] ۲۰۶/۶۳ کیلومتر مربع از سطح شهرستان دارای پوشش گیاهی متوسط تا نسبتاً خوب است که تیپ‌های غالب آن Astragalus-Cousinia, Astragalus-Scariola, Astragalus - Daphnae و Bromus tomentosa - Artemisia می‌باشد. ۴۴۰/۴۵ کیلومتر مربع از مرتع شهرستان، پوشش گیاهی فقیر و ۳۸۹/۰۸ کیلومتر مربع آن پوشش گیاهی بسیارفقیر دارد که تیپ‌های غالب آن Scariola-Euphorbia, Stachys-Euphorbia و Gundelia-Cousnia است و بیشتر نیمهٔ شرقی شهرستان را در برمی‌گیرد.

خاک

در وبسایت SoilGrids، بر اساس ‏‫مبنای مرجع جهانی برای منابع خاک، عمدهٔ خاکهای واقع در این منطقه و حتی اطراف در گروه کلسی‌سول قرار می‌گیرند و ارتفاعات دارای خاک گروه ارنوسول می‌باشند.

قومیت و زبان

زبان مردم دهاقان شامل فارسی و ترکی قشقایی می‌باشد. دهاقان از دیرباز بعنوان ییلاق‌گاهی برای عشایر ایل قشقایی به‌شمار می‌رفته اما در دهه گذشته شمار زیادی از عشایر قشقایی در این منطقه ساکن شده‌اند. فارس‌زبانان اصیل منطقه دارای لهجه‌ای نزدیک به لهجه بروجنی و متمایل به لهجه اصفهانی هستند.[3]

زمین‌شناسی

آب

زیرحوضه‌ی لنجانات که بخشی از حوضه‌ی آبریز رودخانۀ زاینده‌رود می‌باشد از چند آبخوان آبرفتی تشکیل شده که بزرگترین آبخوان آبرفتی آن به وسعت 1189 کیلومتر مربع در محدوده‌ی شهرستان دهاقان قرار دارد.[13] شهرستان دهاقان دارای چهار حوزه‌ی آبخیز همگین، قمیشلو، آستانه و قمبوان (رودخانه فصلی شور دهاقان) بوده که حوزه آبخیز آستانه به عنوان حوزه نمونه استانی مورد توجه کارشناسان مربوطه می‌باشد.[14]

معدن

شهرستان دهاقان دارای ۱۳ معدن ثبتی است که ۱۱ واحد آن از نوع «مصالح ساختمانی» با مادهٔ معدنی «سنگ آهک لاشه» می‌باشد که به جز یک واحد آن که با ظرفیت استخراج سالیانهٔ ۶۰۰۰۰ تن از ۱۱۰۰۰۰۰ تن میزان ذخیرهٔ قطعی به تهیهٔ شن می‌پردازد ده واحد بهره‌برداری دیگر مجموعاً برایشان ۲۲۸۶۸۰۰۰/۶۶ تن ذخیرهٔ قطعی تخمین زده شده و در نظر گرفته شده که مجازند سالانه ۷۴۵۰۰۰ تن آنرا به استخراج برسانند. همچنین دو واحد بهره‌برداری معدنی دیگر از نوع «کانی غیرفلزی» با مواد معدنی استخراجی «دولومیت» و «شیل» در این شهرستان وجود دارند که به ترتیب ۲۰۰۰۰۰۰ و ۳۰۰۰۰۰۰ تن ذخیرهٔ قطعی برای آنها برآورد گشته و نیز به ترتیب ۶۰۰۰۰ تن و ۱۰۰۰۰۰ تن ظرفیت استخراج سالانه دارند.[15]

محیط زیست

منطقه شکار ممنوع دشتک از جمله مناطقی در جنوب غربی استان اصفهان می‌باشد که 70 درصد گونه‌های گیاهی استان اصفهان در آن یافت می‌شود. گونه‌های شاخص جانوری عبارت از کبک معمولی، کبک دری، قوچ ومیش، کل و بز، گرگ، روباه، کفتار، شغال، پرندگان شکاری و گونه‌های شاخص گیاهی عبارت از لاله واژگون، گل اروانه، گیاه آنغوزه، گون کتیرا، لاله کوهی، سریش وحشی، قیاق، کده، جاز و انجیر وحشی می‌باشند. همچنین حدود 50% اراضی مرتعی جنوب شهرستان دهاقان محدوده ممنوعه فعالیت‌های معدنی می‌باشد. بخش وسیعی از این محدوده با مساحت 70000 هکتار در منطقه‌ی شکار ممنوع دشتک دهاقان واقع شده است.[14]

منابع
  1. خبرگزاری فارس
  2. طرح تدوین اسناد توسعه شهرستان‌های استان اصفهان با الگوی اقتصاد مقاومتی: شهرستان دهاقان. اصفهان: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان اصفهان. ۱۳۹۶. ص. ۱. پارامتر |first1= بدون |last1= در Authors list وارد شده‌است (کمک); پارامتر |first2= بدون |last2= در Authors list وارد شده‌است (کمک)
  3. «سیمای کشاوررزی شهرستان دهاقان». مدیریت جهاد کشاورزی شهرستان دهاقان.
  4. «تصویب‌نامه راجع به ایجاد سه بخش در محدوده شهرستان لنجان». دستور: پایگاه اطلاعات قوانین و مقررات کشور.
  5. «تصویب سازمان و سلسله تابعیت عناصر و واحدهای تقسیمات کشوری استان اصفهان به مرکزیت شهر اصفهان». دستور: پایگاه اطلاعات قوانین و مقررات کشور.
  6. «تصویب‌نامه در خصوص اصلاحات تقسیماتی در استان اصفهان». دستور: پایگاه اطلاعات قوانین و مقررات کشور.
  7. «رای شماره 205 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری در خصوص ابطال مصوبه شماره 22099/ت28822ک مورخ 1382/5/22 کمیسیون سیاسی ـ دفاعی هیئت دولت». دستور: پایگاه اطلاعات قوانین و مقررات کشور.
  8. «تصویب‌نامه در خصوص تغییر نام شهرستان سمیرم سفلی از توابع استان اصفهان به شهرستان دهاقان». دستور: پایگاه اطلاعات قوانین و مقررات کشور.
  9. «تصویب‌نامه درخصوص تبدیل روستای شاپورآباد از توابع دهستان شاپورآباد بخش حبیب‌آباد شهرستان برخوار و روستای موسی‌آباد مرکز دهستان موسی‌آباد از توابع بخش مرکزی شهرستان دهاقان در استان اصفهان به شهر». دستور: پایگاه اطلاعات قوانین و مقررات کشور.
  10. «نتایج مقدماتی سرشماری در شهرستان‌ها برحسب جنسیت در سطح بخش، شهر و دهستان در سرشماری نفوس و مسکن 1395». سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان اصفهان.
  11. اسناد راهبردی برنامه ششم توسعه استان اصفهان (1400-1396) -جلد سوم: حوزه‌های فرابخشی (PDF). اصفهان: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان اصفهان. ۱۳۹۶. ص. ۸.
  12. سالنامه آماری شهرستانی استان اصفهان سال 1398 (PDF). اصفهان: سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان اصفهان. صص. ۴۳ و ۴۴ و ۶۶ و ۶۷.
  13. مهندسین مشاور پدیدآب سپاهان (۱۳۸۵). مطالعات فاز توجیهی فنی، اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی شهرهای منطقه‌ی فلاورجان. سازمان آب و فاضلاب استان اصفهان.
  14. دفتر نمایندگی حفاظت محیط زیست شهرستان دهاقان. (1399). گزارش وضعیت زیست محیطی شهرستان دهاقان (سال 1399).
  15. «لیست واحدهای معدنی استان اصفهان». سازمان صنعت، معدن و تجارت استان اصفهان. ۲۳ شهریور ۱۳۹۴.
This article is issued from Wikipedia. The text is licensed under Creative Commons - Attribution - Sharealike. Additional terms may apply for the media files.