نجفآباد
نَجَف‌آباد (
تلفظ ) چهارمین شهر پرجمعیت استان اصفهان و مرکز شهرستان نجف آباد است. این شهر برای شکوفه‌های بادام، قالی دست باف و عسل و انار شهره است و شیرینی محلی معروف آن اِگِردَک می‌باشد، و به نام شهر علم و ایثار شناخته شده‌است.
| نجفآباد نجباد | |
|---|---|
 | |
| کشور |  ایران |
| استان | اصفهان |
| شهرستان | نجف آباد |
| بخش | مرکزی |
| نام(های) دیگر | دیارنون |
| نام(های) پیشین | ده نان |
| سال شهرشدن | ۱۳۳۷[1] |
| مردم | |
| جمعیت | ۲۳۵٬۲۸۱[2] |
| تراکم جمعیت | ۱۰۵ نفر بر کیلومتر مربع |
| جغرافیای طبیعی | |
| مساحت | ۲۸۵۰ کیلومتر مربع[3] |
| ارتفاع | ۱٬۶۰۰ متر از سطح دریا[4] |
| اطلاعات شهری | |
| شهردار | محمد مغزی نجف آبادی[5] |
| ره‌آورد | صنایع دستی، قالی بافی، کرباس بافی، رنگرزی، چاقوسازی، نمدمالی، لوده بافی، ورشو سازی |
| پیش‌شمارهٔ تلفن | ۰۳۱۴[6] |
| وبگاه | www.najafabad.ir |
| شناسهٔ ملی خودرو | ایران۲۳ج ایران۴۳م ایران۵۳ن |
  نجفآباد | |
پیشینه تاریخی
نجفآباد قدیمی‌ترین شهر جدید ایران
این شهر در زمان شاه عباس صفوی در ۲۵ کیلومتری غرب شهر اصفهان بنا شده‌است.[7] در دوره حکومت شاه عباس صفوی در حدود سال ۱۰۲۲ ه.ق مقداری هدایا و نذورات و جواهرات و پول نقد که بار چندین شتر بود از طرف شاه عباس برای حرم علی بن ابی‌طالب به نجف فرستاده شد. (که بالغ بر سیصد من موم زرد، کافور، مقداری فتیله عنبری و مروارید دریایی بود) قافله شتران در این سرزمین بازایستادند و تلاش شتربانان برای حرکت دادن شتران به جایی نرسید. خبر به شیخ بهایی رسید. شیخ در ردی فرمود"دیشب در عالم رؤیا شاه نجف را زیارت کردم. فرمود شتران را برهانید و بارشان را به صرف آباد کردن این محل مصرف کنید که اصلح همین است. " این سخن شیخ مورد تأیید پادشاه قرار گرفت. شرح حال این داستان را نویسنده توانا ابوالقاسم پاینده در کتاب قدمگاه خود به زیبایی بیان می‌دارند:
- "بیرون شهر معجزه رخ داده بود، چند شتر که با بارهای سنگین از سکه‌های نقره شاه عباس، به راه نجف می‌رفت، پنج فرسنگی پایتخت (اصفهان) در یک دره وسیع ریگی و میان دو رشته کوه، خفتند و دیگر برنخاستند. تلاش شتربانان بی‌اثر بود. یک روز و دوروز گذشت. شتران هنوز خفته بودند. کاروانسالار درمانده شد و به پایتخت خبر داد. همان شب شیخ بهایی مشاور و محرم شاه امام خفته در نجف را به خواب دید که فرمود شتران را رها کنید و اموال را همان جا صرف کنید که صلاح کار همین است؛ و بنایی به نام من بسازید که چنین خواسته‌ام. اراده امام انجام شد. آب آنجا نبود. از راه دور آوردند. درآن ریگزار بنا و صحن و ضریح و گنبدی ساختند با دو باغ در دو سو"[8]
به عقیده عده‌ای اسم اصلی نجفآباد «ده نان» یا «دهان» بوده‌است که مقصود از نان «نون» می‌باشد؛ و ابوالقاسم پاینده دیار نون را بر این شهر برگزیده‌است.
ساکنین اولیه شهر
عوامل متعددی در هسته اولیه سکونت در این محل نقش داشتند:
- سیاسی: شاه عباس صفوی در سال ۹۹۶ه.ق با مساعدت رؤسای ایل اوستاجلو و ایل شاملو روی کار آمد. شورش‌هایی که از قبل از روی کار آمدن شاه عباس شروع شده بود هنوز ادامه داشت. شاه عباس از همان آغاز برآن شد تا با سرکوب شورش‌های به بپاخاسته قدرت خویش را تثبیت کند. وی در سال ۱۰۰۷ه.ق اصفهان را به پایتختی انتخاب کرد و سعی کرد با تحت فشار قراردادن نیروهای شورشی و متلاشی ساختن هسته‌های طغیانی آن‌ها را نابود کند یا تبعید نماید. وی در این راستا در سال۱۰۱۴ه.ق حدود هفتاد هزار ارمنی و آذربایجانی را به مرکز ایران تبعید نمود. همچنین بسیاری را از گرجستان بیرون راند و در حوالی اصفهان و مازندران اسکان داد. گرج‌ها نیز همانند ارمنی‌ها در زمان شاه عباس اول از قفقاز به استان اصفهان کوچانده شدند. آنان ابتدا در شهر تازه بنا شدهٔ نجف آباد سکنا گزیدند ولی بعدها به دلیل ناسازگاری با آب و هوای نجف آباد و دلایل دیگر به فریدن و فریدونشهر رفتند. اسکان مخالفان در اطراف پایتخت امکان کنترل بیشتر را به قدرت مرکزی می‌داد. بسیاری از مخالفان شهرهای دیگر هم به این شهر تبعید شدند. در سال ۱۰۰۶ هجری قمری شاه عباس صفوی پایتخت صفویه را از قزوین به اصفهان منتقل کرد. دوری از مرزها، کاهش دادن قدرت قزلباشان، بهبود تجارت و ترس شاه عباس از پیشگویی منجمانی که ماندنش را در قزوین برای جانش خطرناک دانسته بودند از دیگر دلایل ذکر شده برای این انتقال است. گزیدن اصفهان به عنوان پایتخت توسط شاه عباس، نتایج مثبتی برای این شهر به بار آورد، مسجدها، آب‌انبارها و کاروانسراهای بسیاری در شهر ساخته شد، به ابتکار شیخ بهایی شبکه‌های کامل ارتباطی و آبیاری پدید آمد و با بنیان نهادن شهر بازرگانی نجف آباد در چند کیلومتری غرب اصفهان برای تهیه آذوقه شهر، زیربنای زراعی استواری برای پایتخت جدید پدید آمد.
- جغرافیایی: نزدیکی نجفآباد با اصفهان و قرار داشتن بر سر مسیر خوزستان و عراق
- نظامی: شاه عباس این مکان را قورخانه (مرکز اسلحه) و محل سکونت کارگران اسلحه‌سازی قرار داد. به همین جهت احتمال دارد صنعت چاقو سازی و زودپزسازی و همچنین کارد و چنگال‌سازی در نجفآباد از بقایای همان دوران باشد.
نجفآباد پیش از صفویه
در خصوص ساکنان نخستین شهر گفته شده‌است که پیش از بنای آن عده از زرتشتیان در کوه‌های شمالی شهر ساکن بودند؛ و این محل پس از آنکه دولت اسلامی برقرار شد برای مدتی پایگاه گبران گردید.
نجفآباد قطعه زمینی گسترده با دو رشته کوه موازی در شمال و یک رشته از کوهپایه‌های زاگرس در جنوب، دشت گسترده‌ای را تشکیل می‌داده که عده‌ای از زرتشتیان چادرنشین از فلات مرکزی ایران (یزد) در آغاز در تابستان با کوچ خود به این مکان حیواناتشان را در کوهپایه‌های شمالی می‌چراندند و تا پاییز در این‌جا می‌ماندند؛ ولی پس از مدتی رنج رفت‌وآمد همه ساله آن‌ها را وادار به اسکان در این دشت کرد. اینان در کوهپایه‌های شمالی ساکن شدند و از چشمه‌سارهای آن برای استفاده خود و حیواناتشان بهره می‌بردند. چون تابستان‌ها دچار کم‌آبی شدند به فکر حفر قنات و تأمین آب دائمی برای خود افتادند.
آب و هوا
نجف آباد در دشتی با آب و هوای معتدل و نسبتاً خشک قرار گرفته است. میانگین بارش سالیانه در آن ۱۲۰ میلیمتر بوده که بیشتر در فصل‌های سرد انجام می‌گیرد. از جوی دارای حداکثر مطلق درجه حرارت ۳۸ درجه و حداقل مطلق ۵/۹ درجه و متوسط درجه حرارت در سال برابر ۸/۱۵ درجه می‌باشد. ارتفاع این شهر از سطح دریا ۱۶۰۰ متر است.
منابع آبی
این شهرستان دارای منابع آب سطحی و منابع آب زیر زمینی است عمده‌ترین منابع آب سطحی شهرستان رودخانه چشمه مرغاب، رودخانه زنده رود و دریاچه سد زاینده رود بوده و مهمترین منابع آب زیر زمینی آن نیز چاه‌ها، قناتها و چشمه‌ها می‌باشند.
نجفآباد از نظر جهانگردان
- "شاه عباس و طراح اصلی آن شیخ بهایی با ایجاد شبکه کامل آبیاری و ارتباطی و بنیان نهادن شهری بازرگانی و پررونق در ۲۵ کیلومتری غرب اصفهان برای تهیه آذوقه پایتخت، زیر بنایی اساسی بنا کرده‌است. راجر سیوری
- در کتاب روح ملت‌ها در مورد بی نظمی حاکم بر اصول شهرسازی ایران می‌نویسد"فقط شهر نجفآباد را از این قانون مستثنی دیدم، اول دفعه که آن جا رفتم تصور کردم شهر قدیم را یک‌سره کوبیده‌اند و خیابان‌بندی و کوچه‌سازی را از نو پایه‌ریزی کرده‌اند ولی متوجه شدم معماری نجفآباد از ابتدا همین‌گونه شکل گرفته‌است. مساجد و میدان‌های نجفآباد تنها محلی است که با فکر نادر به وجود آمده‌است و دارای نظم و قاعده‌ای است. آندره زیگفرید
- در این شهر به کوچه‌های بن‌بستی برنمی‌خوریم. (قدیم) هر نوع جنس و متاعی آماده و مهیا است. به شکلی که به هیچ عنوان به اصفهان حاجتی نیست.[9]
- از شهر اصفهان تا انتهای آن ۳ فرسخ است و تا خود قصبه ۴ فرسخ می‌باشد؛ که شرق آن بلوک ماربین و مغربش بلوک کرون و جنوب آن لنجان و شمالش نیز ماربین است. طول اراضی آن از مشرق به مغرب زیاده از ۳ فرسخ می‌باشد و متصل به کروند است. سلاطین صفوی از ابتدای آن به طرف طول، خیابانی طرح انداخته‌اند به مثال چهارباغ و در دوطرف اشجار چنار کاشته‌اند و هر دو جانب، باغات انداخته به‌غایت زیبا ساخته‌اند. اگر چه اکثر آن خراب گشته و ضایع گردیده‌است معذالک هنوز شکوه و صفای آن، خود حکایت بزرگی بانی را می‌رساند.[10]
- قصبه (روستا) ایست خجسته بنیان، آبش از کاریز و هوایش فرح‌انگیز، باغاتش فراوان و از ۴طرف، آنجا زیاده از یک فرسخ خیابان کشیده و درخت چنار و اشجار میوه دار در آن خیابان نشانیده‌اند. راقم چند روز در آن جا بود و با خلقش مجالست نمود، عموماً از فسق و فجور دور و از معاصی مشهور مهجور هستند. زین العابدین شیروانی
- باغ‌های نجفآباد به قدری وسیع هستند که ما در مدت ۳ ربع ساعت در کوچه باغ‌های این شهر با اسب‌های خود می‌تاختیم تا بالاخره به خیابان و بازار رسیدیم. هنریش بروگش
کبوترخانه‌های نجفآباد
نجفآباد را شهر کبوتران و کبوترخانه‌ها می‌گفتند.[11] هر مسافری که قصد سفر به این شهر را داشت از پرواز کبوتران بی‌شماری که در بالای آن پرسه می‌زدند، می‌فهمید که به نجفآباد نزدیک شده‌است. اما امروز کبوتران لانه‌های خود را در این شهر تاریخی از دست داده‌اند و به لانه‌های باقی‌مانده که برخی از آن‌ها در حال تخریبند برنمی‌گردند. کبوترخانه‌های نجفآباد بخشی از هویت فراموش شده این شهرند. این هویت ریشه در صنعت کشاورزی این شهر داشته. نجف آباد به دلیل اینکه یکی از باغ شهرهای بزرگ ایران بوده جهت تولید محصولات کشاورزی نیاز به کود داشته که توسط همین کبوتر خانه‌ها تولید می‌شده‌است. به‌صورتی که هر برج به‌طور متوسط سالانه ۶ الی ۷ تن کود (ذل کبوتر) تولید می‌نموده. شهرهای تهران، کاشان، همدان، شیراز، خوزستان، اصفهان، مشهد، قم و تبریز از عمده شهرهای پرورش کبوتر در ایران هستند. فرد ریچاردز، جهانگرد و پژوهشگر انگلیسی دربارهٔ کبوترخانه‌های استان اصفهان چنین می‌گوید: «یکی از برجسته‌ترین و شگفت‌انگیزترین چیزها، در حول و حوش اصفهان برج‌های گرد و بلندی است که قسمت فوقانی آن‌ها دارای طرح‌های زیبا و دل‌انگیزی است. اینها شبیه برج‌های گرد قصرهای قرون وسطی انگلستان هستند؛ با این تفاوت که در بالای آن‌ها اغلب دو یا سه برج یا مناره مشابه دیده می‌شود که به ترتیب هریک از دیگری کوچکتر می‌شود و اندازه مرتفع‌ترین آن‌ها به شصت یا هفتاد پا می‌رسد. مادام دیولافوا که به همراهی شوهرش مارسل در زمان سلطنت ناصرالدین شاه از نواحی مختلف ایران دیدن کرده‌است دربارهٔ علت ایجاد کبوترخانه می‌نویسد: «طریقه دیگری هم برای فراهم کردن کود هست. مالکین در اطراف شهر اصفهان در دهکده‌ها برج‌های بزرگ و متعددی برای کبوتران صحرایی ساخته‌اند. کبوتر به‌قدری در اصفهان و شهرهای اطراف آن زیاد است که شخص تازه‌وارد تصور می‌کند که تمام اهالی از گوشت کبوتر تغذیه می‌کنند، ولی اینطور نیست. این حیوان دعوت شده‌است که اجتماعی تشکیل دهد و بیشتر در برج بماند و فضولاتی در آن بریزد و فضله کبوتر چون با خاک خرابه‌ها مخلوط شود برای پرورش خربزه و هندوانه معروف اصفهان مناسب است.»[12]
ارگ شیخ بهایی
ارگ شیخ بهایی در شهرستان نجفآباد واقع است. این ارگ از ۷ برج کبوتر خانه تشکیل شده‌است. این برج‌ها جز آثار نادر کشور می‌باشد و همانند این برج‌ها را تنها در شهر تبریز می‌توان دید و این به علت تعداد برج‌های آن می‌باشد، و طرح‌هایی برای احیاء این برج‌ها در دست اجرا می‌باشد. اولین طرح گردشگری نجفآباد معروف به هفت برج و به نام طرح گردشگری ارگ شیخ بهایی به همت شهرداری نجفآباد بازسازی شده‌است.[13]
انقلاب و جنگ
انقلاب ۱۳۵۷
نجفآباد از جمله شهرهایی بود که که در پیروزی انقلاب ۱۳۵۷ نقشی پیشگام داشت. پس از تظاهرات و اعتراضات گسترده‌ای که در این شهر صورت گرفت، به دستور سرلشکر ناجی بعد از اصفهان در نجفآباد حکومت نظامی برقرار شد.[14]
جنگ ایران و عراق
نجف آباد با دوهزار و سیصد و هفتاد و هفت شهید در دوران جنگ ایران و عراق،[15] از نظر سرانه شهدا بیشترین آمار را در استان اصفهان و کشور به خود اختصاص داده‌است.[16][17]
- نمایی از آرامگاه شهیدان جنگ در نجفآباد
دانشگاه‌های نجف آباد
دانشگاه آزاد اسلامی
دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجفآباد یکی از بزرگترین و معتبرترین مراکز آموزش عالی کشور می‌باشد. در این دانشگاه حدود ۳۲۰۰۰ دانشجو در ۱۸۴ رشته و ۱۲ دانشکده و در مقاطع کاردانی تا دکترا حرفه‌ای و تخصصی در حال تحصیل هستند.
شهرهای خواهرخوانده
نجف آباد با یک شهر جهان خواهرخوانده است:[18]
| زمان | کشور | شهر خواهرخوانده |
|---|---|---|
| ۲۰۱۴ | عراق | نجف |
رده‌های مربوط
- رده:بناهای تاریخی نجفآباد
- رده:قنات‌های شهرستان نجفآباد
بزرگان و مشاهیر
- رده:اهالی نجفآباد
نگارخانه
راهپیمایی مردم درسال۱۳۵۷-نجف آباد
نمایی از گلستان شهدا نجف آباد
نمایی کلی از دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجفآباد
کوچه باغی در نجف آباد
پانویس
- «بانک اطلاعات تقسیمات کشوری». وزارت کشور. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۴ ژوئیه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۸ نوامبر ۲۰۱۴.
- «تعداد جمعیت و خانوار به تفکیک تقسیمات کشوری براساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵» (اکسل). درگاه ملی آمار.
- «مساحت نجف آباد». فرمانداری نجف آباد. ۱۶ مرداد ۱۳۹۵. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۹ مارس ۲۰۱۶.
- «پایگاه جستجوی نامهای جغرافیایی». دریافت‌شده در ۲۰۱۴-۱۱-۰۸.
- https://www.isna.ir/news/98072115414/
- «اجرای طرح هم کد سازی تلفن ثابت». وبگاه شرکت مخابرات ایران. بایگانی‌شده از اصلی در ۲۶ اکتبر ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۱ نوامبر ۲۰۱۴.
- «وجه تسمیه نجفآباد». بایگانی‌شده از اصلی در ۲۱ فوریه ۲۰۱۴. دریافت‌شده در ۲۵ مارس ۲۰۱۳.
- فرهنگ غدیر جواد محدثی، انتشارات نشر معروف صفحهٔ ۵۷۰
- دو سفرنامه از جنوب ایران ص۱۳۹
- نصف الجهان فی تعریف اصفهان ص ۳۲۴
- «مستند کبوتر بی خانه-بررسی کبوترخانه‌های ایران». سایت کدوم.
- دیار نون یزدانی
- «مجموعه گردشگری ارگ شیخ بهایی (هفت برج خارون)». درگاه شهرداری نجف آباد.
- خاطره علی صیاد شیرازی دربارهٔ برقراری حکومت نظامی در اصفهان
- «کنگره سرداران و 2500 شهید نجفآباد برگزار می‌شود». شهدای ایران،.
- «استاندار اصفهان مطرح کرد «کاشان» و «نجفآباد» دارای بیشترین سرانه شهدا در استان اصفهان». فارس.
- «بیانات رهبر انقلاب در دیدار دست‌اندرکاران کنگره ملی شهدای نجف آباد». عصر ایران.
- «خواهر خواندگی شهرهای نجف آباد ونجف اشرف». صدا و سیمای مرکز اصفهان.
پیوند به بیرون
 |
ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای نجفآباد دارد. |
| شهرها و روستاهای تابع | ارگ شیخ بهایی. | |
|---|---|---|
| بناهای تاریخی نجف آباد |
| |
| مراکز آموزش عالی و حوزوی نجف آباد |
| |
| قنات‌های نجف آباد |
| |
| مساجد نجف آباد | ||
| صنایع دستی نجف آباد | ||
| غذاهای معروف نجف آباد |
| |
| تیم‌های ورزشی | ||
